نقد نظام کیفردهی قضایی ایران از منظر ارزیابی قضایی میزان شدّت جرم و راهکارهای مواجهه با آن
محورهای موضوعی :امین الهیان 1 , علی قربانی 2 * , اصغر عباسی 3
1 - گروه حقوق، واحدچالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران
2 - استادیارگروه حقوق جزا و جرمشناسی،واحد چالوس،دانشگاه آزاد اسلامی،چالوس،ایران
3 - استادیارگروه حقوق جزا و جرمشناسی،واحد چالوس،دانشگاه آزاد اسلامی،چالوس،ایران
کلید واژه: کیفردهی قضایی, شدّت جرم, تناسب جرم و مجازات, رهنمودهای کیفردهی ,
چکیده مقاله :
اصل تناسب میان شدّت جرم و شدّت مجازات اقتضا دارد که علاوه بر مرحلهی کیفرگذاری تقنینی در مرحلهی کیفردهی قضایی نیز مجازات تعیین شده توسّط مقام قضایی متناسب با شدّت جرم ارتکابی باشد. مقام قضایی جهت رعایت این اصل ناگزیر به ارزیابی شدّت جرم در هر مورد خاص است تا بر اساس آن بتواند مجازات متناسب را اعمال نماید. در نظام کیفردهی قضایی ایران فقدان اصول جامع جهت ارزیابی قضایی شدّت جرم منجر به شکل گیری رویّه‌های قضایی غیر منسجمی در این خصوص گردیده که اتّفاقی شدن عدالت را در پی دارد. از این رو رویّه‌سازی اصولی ارزیابی قضایی شدّت جرم جهت پیشگیری از تشتّت در کیفردهی قضایی ضروری به نظر می‌رسد. اگرچه قانون‌گذار در مادّه‌ی (18) قانون مجازات اسلامی مصوّب 1392 با تبیین برخی از شاخص‌های ارزیابی قضایی میزان شدّت جرم در‌صدد ارائه طریق پیش روی قضات بوده است، همچنان نظام کیفردهی قضایی ایران در این خصوص با چالش‌هایی مواجه است. در این مقاله سعی شده است ابتدا چنین چالش‌هایی مورد تبیین قرار گیرد، سپس راهکار‌هایی برای رفع آن ارائه گردد.
The principle of proportionality between crime and punishment requires that, in addition to the legislative Penalization stage, in the judicial Penalization stage also the punishment determined must be proportionate to the severity of the crime. In order to comply with this principle, the judicial authority is obliged to assess the severity of the crime in each specific case, So that they can impose appropriate punishment based on it. In the Iranian judicial punishment system, the lack of comprehensive principles for the judicial assessment of the severity of a crime has led to the formation of inconsistent judicial procedures in this regard Which leads to the accidentalization of justice. Therefore, it seems necessary to establish a systematic procedure for judicial assessment of the severity of a crime in order to prevent dispersion in judicial sentencing. Although the legislator, in Article 18 of the Islamic Penal Code passed in 2013, sought to provide a way forward for judges by explaining some indicators of judicial assessment of the severity of the crime, Iran's judicial punishment system continues to face challenges in this regard. This article attempts to first explain such challenges and then present solutions to overcome them.
1. پرادل، ژان(1391)، تاریخ اندیشه های کیفری، ترجمه ی علی حسین نجفی ابرند آبادی، تهران، انتشارات سمت، چاپ ششم.
2. جوان جعفری، عبدالرضا؛ شاهیده، فرهاد(1392)، «رفتار گفتار تحریک آمیز بزه دیده در قوانین و مقررّات کیفری و رویه ی قضایی ایران»، فصلنامه ی آموزه های حقوقی،دوره ی 10، شماره 5 ، ص 127-154.
3. دولت شاهی نژاد، فرج اله، گل خندان، سمیرا، رجبیّه، محمد حسین(1397)، «تبیین چالش های ناشی از تورّم کیفری در نظام حقوقی ایران، در پرتو حق بر دادرسی عادلانه»، فصلنامه حقوق پزشکی، دوره 12، شماره 44،ص 21-34.
4.سبزواری نژاد، حجّت(1396)، «جایگاه اصل تناسب جرم و مجازات در حقوق کیفری ایران و انگلستان»، فصلنامه ی دیدگاه حقوق قضایی، دوره ی 22، شماره 77و78، ص 133-164.
5. صبوری پور، مهدی(1397)، «نظام مند سازی کیفر گزینی تعزیری در حقوق ایران»، مطالعات حقوق کیفری و جرمشناسی، دوره ی 48، شماره 1، ص 123-143.
6. غلامی، حسین؛ باقری، نادیا(1401)، «کاربست اصول راهبردی تعیین کیفر در قانون مجازات اسلامی 1392 و چالش های آن در آیینه ی رویّه ی قضایی(نمونه پژوهشی شعب دادگاه های کیفری)»، مجلّه ی پژوهش های حقوقی، دوره ی 21، شماره 52 ،ص 349-392.
7. فتح پور، سعید؛ سلطان فر، غلامرضا؛ هوشیار، مهدی(1389)، «معیار تعیین شدّت جرم در حقوق ایران»، فصلنامه ی علمی جامعه شناسی ایران»، دوره ی 2، شماره 2، ص 365-385.
8. لویمی، فاطمه؛ بنی نعیمه، عیسی؛ ابوعلی، امیر(1403)، «بررسی اصل تناسب مجازات و جایگزین های مؤثّر بر مجازات های مقرر در جرایم مواد مخدّر»، فصلنامه ی علمی آموزه های فقه و حقوق، دوره ی 3 ، شماره 3، ص 97-122.
9. محمودی جانکی، فیروز؛ طاهری، سمانه(1399)، «ضرورت پیاده سازی الگوی کیفردهی رهنمود محوردر تعزیرات»، مجلّه ی مطالعات حقوق کیفری و جرمشناسی، دوره ی 50، شماره ی 1،ص 231-256.
10. مهرا، نسرین(1389)، «رهنمودهای تعیین مجازات در انگلستان و ولز»، فصلنامه ی مطالعات حقوق خصوصی، دوره ی 40، شماره ی 3، ص 335-353.
11. مهرا، نسرین(1397)، «راهکارهای یکسان سازی اعمال صلاحدیدهای قضایی در زمینه ی تعیین مجازات»، فصلنامه ی پژوهش های دانش انتظامی، سال بیستم، شماره 1، ص 163-187.
12 . Frase, Richard (2005), Sentencing Guidelines in Minnesota: 1978-2003, Crime and Justice,Vol. 32, P:131-219.
13. Morley, Andrew (2014), Minnesota Sentencing Guidelines Commission: An analysis of sentence fairness and prison population,Celebrating Scholarship & Creativity Day, P 5.