ارزيابي کارآمدي سياست جنايي ايران در مديريت حفاظت از اراضي ملي از منظر جرم شناسی سبز (چالشها و راهکارها)
محورهای موضوعی :مهشید نظری 1 , عباس شیخ الاسلامی 2 * , زهراء احمدی 3
1 - گروه حقوق جزا و جرم شناسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
2 - گروه حقوق جزا و جرم شناسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
3 - گروه حقوق جزاء و جرم شناسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
کلید واژه: ارزیابی سیاست جنایی, مدیریت حفاظت از اراضی ملی, جرم شناسی سبز,
چکیده مقاله :
گسترش فرآیندهای مخرب علیه اراضی ملی، ضرورت پایش مستمر سیاستگذاری زیست محیطی و اتخاذ سیاست جنایی مناسب را ایجاب می‌کند. این پژوهش با رویکرد توصیفی تحلیلی، سیاست جنایی قانونگذاری، قضایی، اجرایی و مشارکتی را در حوزه اراضی ملی، ارزیابی می¬کند. ابتداء، عملکرد قانونگذار، در مرحله تدوین قوانین و میزان انطباق آن با معیارهای جرم انگاری بررسی می¬شود و پس از آن، در سویه سیاست جنایی قضایی، اصلاح نارسایی‌های دادرسی، از جمله ایجاد مرجع تخصصی برای رسیدگی به این جرائم، تسریع در روند دادرسی، بازنگری در روش‌های کشف و اثبات جرم، تسهیل تعامل میان دستگاه قضایی و نهادهای غیرقضایی و تعیین خطوط راهنمای مجازات، به طور ویژه، مورد توجه قرار می¬گیرد. این مقاله، با بهره‌گیری از دستاوردهای جرم شناسی انتقادی زیست محیطی، نشان می‌دهد: جامعه، اغلب، خود را قربانی مستقیم جرائم علیه اراضی ملی نمی‌داند و در نتیجه، هراس اجتماعی محسوسی در این زمینه وجود ندارد. همچنین، عملکرد ضعیف نظام عدالت کیفری در مقابله با بزهکاری‌های خرد و کلان زیست محیطی، به ایجاد فضایی امن برای مجرمان این حوزه منجر شده است. با توجه به عوامل گوناگون مؤثر در ارتکاب جرائم علیه اراضی ملی، این پژوهش در پرتو جرم شناسی سبز، با شناسایی جداگانه عوامل جرم‌زا در هر حوزه، ارائه تدابیر متناسب برای هر دسته از این عوامل، و ترکیب آن‌ها، به یک رویکرد عملی و مؤثر در کاهش این جرائم دست یافته است.
The increasing destructive processes against national lands necessitate continuous evaluation and monitoring of environmental policymaking and the allocation of an appropriate criminal policy. This study adopts a descriptive-analytical approach to assess legislative, judicial, executive, and participatory criminal policies in the field of national lands. First, the legislator's performance in the law-making process and its compliance with criminalization criteria are examined. The next step, in judicial criminal policy, highlights the need to address procedural shortcomings, such as establishing a specialized authority for handling these crimes, ensuring expedited proceedings, reviewing methods for detecting and proving such offenses, facilitating interaction between the judiciary and non-judicial institutions provided for in various laws, and defining clear sentencing guidelines. Drawing on insights from critical environmental criminology, this article concludes that society often does not perceive itself as a direct victim of crimes against national lands and does not experience significant social fear in this regard. Moreover, the inadequate performance of the criminal justice system in dealing with both minor and major offenses in this domain has played a significant role in creating a safe haven for environmental offenders. Given the multifaceted factors influencing crimes against national lands, this article, in light of green criminology, identifies crime-generating factors in each domain separately, proposes appropriate measures for each category, and integrates these measures to present a practical and effective approach to reducing crimes against national lands.
1. اسماعيلي، حسن؛ نبي پور، محمد، (1400)، بررسي بزه عليه جنگلها و مراتع در راستاي آمايش سرزمين و حفظ جنگلها براي زندگي، متاثر از سياستگذاري در حيطه منابع طبيعي در پرتو جرم شناسي سبز(نمونه موردي: استان مازندران)، فصلنامه علمي پژوهشي جغرافيا و برنامه ريزي منطقه اي، سال دوازدهم، زمستان، شماره: 1، ص381-355
2. پوربافراني، حسن؛ همتي، مرضيه، (1395)، نقد سياست کيفري ايران در قبال جرائم زيست محيطي، فصلنامه مجلس و راهبرد، پاییز، شماره: 87، ص 373-349
3. جوان جعفري، عبدالرضا؛ فرهادي آلاشتي؛ زهرا ساداتي، سيد محمدجواد، (1395)، بازدارندگي و سنجش آن در فلسفة کيفر، پژوهشنامه حقوق کيفري، پاییز، شماره؛ 7(2)، ص78-59
4. دانش ناري، حميدرضا، (1392)، رويکردي انتقادي به جرائم زيست محيطي فرامرزي، مطالعات بين المللي پليس، پاییز، شماره: 15، ص65-83
5. رشيدي، علی؛ آقایی بجستانی، مریم،؛ روحانی مقدم، محمد، (1402)، تاملی در جرم شناسی سبز؛ داشته ها و بایسته ها، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال 15، زمستان، شماره: 33، ص446-411
6. رودگرمي، پژمان؛ عموزاده مهديرجي، محمدتقي، (1397)، بررسي قوانين و مقررات کشوري مرتبط با جنگلها و مراتع، نشريه علمي ترويجي مديريت اراضي، شماره: 6(2)، ص167-153
7. رايجيان اصلي، مهرداد؛ دانش ناري، حميدرضا، (1394)، جرم شناسي انتقادي معاصر، تهران، انتشارات دادگستر، دوم
8. رضاپورپرشکوهی، معصومه؛ نیکومنش، امرالله؛ سماواتی، عباس، (1401)، سیاست جنایی تقنینی جمهوری اسلامی ایران در موارد تهدید امنیت قضایی با توجه به جرم شناسی سبز، فصلنامه فقه جزای تطبیقی، دوره دوم، زمستان، شماره: 5(2)، ص563-548
9. زاهدیان تجنکی، محمد حسین؛ شامبیاتی، هوشنگ؛ نجفی توانا، علی، (1400)، کالا سازی محیط زیست، جرم پنهان دولتها، فصلنامه انسان و محیط زیست، تابستان، شماره: 57، ص168-155
10. شاملو، باقر احمدی؛ اصغر، خسرو شاهی، قدرت الله، (1396)، بزه‌دیده شناسی سبز: با تاکید برسیاست کیفری ایران، پژوهش حقوق کیفری، سال ششم، پاییز، شماره:20، ص67-37
11. صيفي، محمد؛ جوان جعفري، عبدالرضا؛ فرهادي، زهرا، (1398)، سندرم بزه ديدگي زيست محيطي: پاسخي به چرايي ارتکاب رفتارهاي آسيب رسان به منابع آب زيرزميني، پژوهشنامه حقوق کيفري، سال دهم، پاييز و زمستان، شماره پیاپی:20، ص164-137
12. علي نژاد، علي؛ عباسي، اصغر؛ اسماعيلي، مهدي؛ نبي پور، محمد، (1401)، سياست جنايي ايران در برابر جرائم عليه منابع ملي زيست محيطي، ماهنامه علمي جامعه شناسي سياسي ايران، سال پنجم، زمستان، شماره:12، ص3030-3009
13. عباچي، مريم، (1392)، جرم شناسي سبز، دايره المعارف علوم جنايي؛ کتاب دوم، زير نظر علي حسين نجفي ابرند آبادي، تهران: انتشارات ميزان
14. عبداللهي، محسن، (1388)، حقوق کيفري محيط زيست:ملاحظات و راهکارها، تهران: معاونت حقوقي و توسعه ي قضايي قوه قضائيه، اول
15. عبداللهي، محسن، (1386)، حمايت کيفري از محيط زيست: تاملي بر بايسته هاي حقوق کيفري زيست محيطي، علوم محيطي، سال پنجم، پاییز، شماره: 1، ص117-97
16. غلامپور، علي(1386) تاثيرات جهاني شدن اقتصاد بر نقش دولت در اقتصاد سياسي محيطزيست در کشورهاي در حال توسعه: مورد مطالعه ايران، فصلنامه سياست مجله دانشکده حقوق و علوم سياسي، زمستان، شماره: (37)4، ص122-89
17. گرجی فرد، حمیدرضا(1395)، جرم شناسی سبز، تهران: انتشارات میزان، اول
18. لازرژ، کريستين، (1381)، درآمدي به سياست جنايي، علي حسين نجفي ابرند آبادي، تهران: نشر ميزان، اول
19. وايت، راب (1395)، جرايم زيست محيطي فراملي: بسوي جرمشناسي جهان بوم، حميدرضا دانش ناري، تهران، نشر روناس