بررسی چالش¬های داوری و میانجیگری در نظام قضائی ایران

محورهای موضوعی :

حمیدرضا مطیع ¹ , سید مهدی احمدی ^{2 *} , سید عسکری حسینی مقدم ³ , حسین رحیمی واسکسی ⁴

1 - دانشجوی دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد ساری، دانشگاه آزاداسلامی، ساری، ایران
2 - استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران
3 - استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران
4 - استادیار گروه فقه و مبانی حقوق ، واحد ساری ، دانشگاه آزاد اسلامی ، ساری ، ایران

تاریخ دریافت : 1403/02/15 تاریخ پذیرش : 1403/09/04 تاریخ انتشار : 1404/01/18

کلید واژه: داوری, میانجیگری, چالش¬های داوری, چالش¬های میانجیگری, نهادهای حل اختلاف غیر قضائی,

چکیده مقاله :

مفاهیم حاکم بر گفتمان داوری و میانجیگری از بدو خلقت انسان و با ظهور و بروز اختلافات و تنازعات، در قالب مضامینی همچون: ریش سفیدی و وساطت، پیشینه دارد. گویی ذات و سرشت انسانی با صلح و آشتی عجین است و آن را بهترین راه برای کمال بشری می¬داند، لکن علیرغم وضع قوانین و مقررات در ادوار مختلف و تدوین نظامات لازمه و ایضاً، آگاهی از نقش و آثار مترتب بر رویکردهای اصلاحی، متأسفانه، داوری، تاکنون نتوانسته است جایگاه مناسبی در نظام قضائی ایران اعم از حقوقی و کیفری بیابد. نشر و توسعه این الگوها، مستلزم تحلیل دقیقی از چالش¬های مبتلی به در نظام قضائی ایران است که در پرتو آن بتوان نسبت به اصلاح رویکردها و اقدامات، به منظور اثر بخشی و ترویج این گفتمان اقدام کرد؛ چالش¬هایی که مشارکت این دو نهاد را در نظام قضائی ایران فرسایشی کرده است و علیرغم تدوین ساز و کار اجراییِ قوه¬ی قضائیه، نتوانسته است تجسم بیرونی ملموسی در حکمرانی قضائی ایجاد کند. این مقاله، با هدف بسط و گسترش نهادهای داوری و میانجیگری و توسعه رویکردهای غیرقضائی، به تبیین و بررسی برخی چالش¬های پیش¬روی نهادهای مذکور، می¬پردازد؛ به این امید که بتواند برخی از مسائل مرتبط را در مسیر رشد و تعالی نهادهای غیرقضائی تعریف و تبیین کند.

چکیده انگلیسی:

The concepts governing the discourse of arbitration and mediation have background since the beginning of human creation and with the advent and creation of disputes and conflicts, in the form of themes such as white beard and mediation. As if human nature is intertwined with peace and reconciliation and considers it as the best path for human perfection. However, despite the establishment of laws and regulations in different periods and the edition of necessary systems and even awareness of the role and effects of corrective approaches, unfortunately, arbitrary could not find a suitable status in Iran's judicial system, including the legal and criminal ones. The publication and development of these models requires a detailed analysis of the recent challenges in Iran's judicial system, in the light of which it is possible to modify approaches and measures in order to effect and promote this discourse. The challenges that have eroded the participation of these two institutions in Iran's judicial system and despite the edition of the executive mechanism of the judiciary, it has not been able to create a tangible external embodiment in judicial government. This article, with the aim of expanding the institutions of arbitration and mediation institutions and developing non-judicial approaches, determines and examines some upcoming challenges of predetermined institutions. Hope to be able to define and explain some related issues in the path of growth and excellence of non-judicial institutions.

 

منابع و مأخذ:


1. الماسی، میلاد، (1399)، «نقش داوری و میانجیگری در حل و فصل اختلافات مالکیت فکری با نگاهی بر مقررات وایپو»، فصلنامه قانون یار. شماره16.
2. بهبهانی، محمدرحیم، (1395)، «جایگاه نهاد داوری در حقوق ایران با رویکرد فقهی و مبانی فقهی حقوقی اسلامی»، سال نهم، شماره 18، 9-28.
3. جبران مسعود، (1376)، الرائد، ترجمه رضا انزابی نژاد، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ دوم.
4. جعفری لنگرودی ، محمدجعفر، (1381) ، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران ، انتشارات گنج دانش، چاپ دوم.
5. حسینوند ، موسی، (1397)، میانجیگری کیفری در پرتو آموزه های عدالت ترمیمی، تهران، انتشارات مجد، چاپ دوم.
6. خدابخشی، عبدالله، (1400)، حقوق داوری و دعاوی مربوط به آن در رویه قضایی، تهران، چاپ نهم، شرکت سهامی انتشار.
7. خدادادپور، منیره؛ جلالی، محمود، (1393)، «واکاوی داوری در حل و فصل اختلافات خانوادگی با رویکردی به قانون حمایت خانواده(مصوب 1391)»، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، سال شانزدهم، شماره64، 207-239.
8. دهخدا ، علی اکبر، (1377)، لغت نامه، تهران، انتشارات و مؤسسه انشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ دوم.
9. رضایی، کاوه؛ سبزواری، ابراهیم؛ کارگر، مسعود؛ تیرافکن، بهنام؛ علی‌جانی، ایوب، (1398)، «بازتاب سیاست کیفري ایران در قانون آیین دارسی کیفري مصوب 1392درخصوص قرار میانجی گري از سوي نهاد دادسرا در پرتو عدالت ترمیمی»، فصلنامه علمی-حقوقی قانون یار، دوره سوم، شماره 12، 91-115.
10. الزهیلی، وهبه، (1389)، آثار الحراب فی الفقه الاسلامی دراسه و مقارنه المکتبه الحدیثه، بیروت، دار إحياء التراث العربي.
11. سماواتی پور، محمد رضا، (1399)، جستاری بر داوری و رویه قضایی حاکم بر آن، تهران، انتشارات خرسندی، چاپ دوم.
12. سودانی سادری، بدر، (1399)، میانجیگری کیفری، تهران، انتشارات دادگستر، چاپ اول.
13. شمس، عبدالله، (1396)، آیین دادرسی مدنی(دوره ی پیشرفته)، تهران، انتشارات دراک، چاپ سی ام.
14. صبوحی، رحمان، (1394)، عدالت کیفری در نظام کیفری موضوعه ایران، تهران، انتشارات مجد، چاپ اول.
15. صوفی، فرشید؛ افراسیابی، حمید، (1395)، جایگاه میانجیگری در دادرسی کیفری، تهران، انتشارات قانون یار، چاپ اول.
16. عطایی، محمدرضا؛ چینی ساز، مائده؛ رضائی مفرد، مهدی، (1401)، کتاب همراه داوری ، تهران، پژواک عدالت، چاپ اول.
17. فرشی، حمید، (1399)، مباحث ‬حقوقی ‬کاربردی ‬میانجیگری ‬در ‬امور‬کیفری، تهران، انتشارات چتر دانش، چاپ اول.
18. کریمی، عباس؛ پرتو، حمیدرضا، (1399)، حقوق داوری داخلی، تهران، دادگستر، چاپ هفتم.
19. کلانتریان، مرتضی، (1374)، بررسی مهمترین نظام های حقوقی داوری در جهان، تهران، انتشارات دفتر خدمات حقوقی بین المللی جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول.
20. مارتی، دلماس،(1381)، نظام های بزرگ سیاست جنایی، ترجمه: علی‌حسین نجفی‌ابرندآبادی، تهران، نشر میزان ، چاپ اول.
21. متو، همت الله، (1393). «اعتبار شرط داوری در معاملات دولتی با تأکید بر رویه بین المللی»، کارشناسی ارشد، رشته حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بین الملل بندرانزلی.
22. متین دفتری، احمد؛ شمس، عبدالله، (1387)، آیین دادرسی مدنی، بی جا، انتسارات دراک، چاپ دوازدهم.
23. محمدی خورشیدی، محمد، (1395)، داوری در حقوق ایران (همراه با برگردان قانون داوری به انگلیسی)، تهران، انتشارات بهنامی، چاپ دوم.
24. معین، محمد، (1375)، فرهنگ فارسی، تهران، چاپخانه سپهر تهران، چاپ نهم.
25. موسوی، سیدعباس، (1400)، «کارکردها و چالش های میانجیگری در ایران (با نگاهی به برخی از کشورهای اروپائی و اسناد بین المللی)»، دو فصلنامه تمدن حقوقی، دوره چهارم، شماره 9، ۳۴۳-۳۵۹.
قانون حمایت خانواده مصوب 1391
قانون آیین دادرسی مدنی
قانون آیین دادرسی کیفری
آیین¬نامه میانجیگری در امور کیفری مصوب1395