قضازدایی از اطفال و نوجوانان بزهکار در پرتو لایحه‌ی پلیس‌ ویژه‌ی اطفال و نوجوانان، مصوب سال 1400 ( با نگاهی به تجربه‌ی نظام حقوق کیفری انگلستان )

محورهای موضوعی : آموزه های فقه و حقوق جزاء

محمد شهانقی ¹ , مهدی مقیمی ^{2 *}

1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد حقوق جزاء و جرمشناسی، واحد الکترونیک تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - دانشیار گروه حقوق جزاء و جرمشناسی، دانشگاه علوم انتظامی امین. تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/04/14 تاریخ پذیرش : 1402/06/19 تاریخ انتشار : 1402/07/01

کلید واژه: قضازدایی, پلیس ‌ویژه اطفال و نوجوانان, قضازدایی از اطفال و نوجوانان, سیاست جنایی بزهکاری اطفال, سیاست جنایی قضازدایانه,

چکیده مقاله :

تاریخ دریافت: 14/04/1402 تاریخ بازنگری: 22/05/1402 تاریخ پذیرش: 19/06/1402یکی از ابداعات برخی نظام‌های حقوقی در مواجهه با بزهکاری‌های کودکان و نوجوانان، تشکیل پلیس ‌ویژه ی ‌اطفال و نوجوانان است. این اندیشه، برای نخستین بار، در انگلستان و آمریکا شکل گرفت و به موجب آن، بخش خاصی از ساختار پلیس، به صورت تخصصی، به بزهکاری‌های ‌خردسالان اختصاص یافت. افراد شاغل در پلیس‌ ویژه، دارای تحصیلات و تخصص ویژه‌ای در ارتباط با نحوه تعامل با خردسالان و مواجهه اصولی با ارتکاب جرائم از سوی آنان هستند. پلیس‌ ویژه، در کشورهایی که آن را شناسایی کرده‌اند، دارای وظایف و صلاحیت‌های مشخصی در فرآیند مواجهه با بزهکاری‌ خردسالان است و در اثر رشد اندیشه‌های ‌جرم‌شناسانه و نیز آموزه‌های حقوق ‌بشری، رویکرد آن‌ها در تعامل با خردسالان ‌بزهکار، بیش‌ از پیش، اصلاح ‌مدارانه و ترمیمی شده‌ است؛ بنابراین، پاسخ‌هایی که پلیس ‌ویژه، در مواجهه با بزهکاری‌های ‌خردسالان، تعیین و اجرا می‌کند، با پاسخ‌هایی سرکوبگر و سزاگرای رسمی، متفاوت است که دولت ها نسبت به بزرگسالان تعیین می کنند و به عمل درمی‌آورند. نویسندگان در این نوشتار، با هدف بررسی و تبیین رویکرد قضازدایانه پلیس ‌ویژه ی ‌اطفال ‌و ‌نوجوانان بزهکار در نظام حقوق کیفری ایران، به این نتیجه دست‌یافته‌اند که قضازدایی درباره ی اطفال ‌و‌ نوجوانان ‌بزهکار، یکی از مهم ترین رویکردهای مطرح در لایحه ی پلیس‌ ویژه ی ‌اطفال و ‌نوجوانان مصوب سال 1400 در ایران است. با نگاهی به تجربه ی نظام حقوق کیفری انگلستان در این زمینه، مشخص می‌شود که این کشور نیز تلاش داشته است با محوریت قضازدایی از اطفال و ‌نوجوانان ‌بزهکار، حتی الامکان، از ورود آنان به فرایندهای رسمی قضایی و دادرسی کیفری اجتناب ورزد و از روش‌های جایگزین، به ویژه، مبتنی بر عدالت ترمیمی، برای پاسخ‌دهی به بزهکاری اطفال و نوجوانان بهره گیرد.

چکیده انگلیسی:

 Receive Date: 2023/07/05                    Revise Date: 2023/08/13                   Accept Date:  2023/09/10Abstract One of the innovations of some legal systems in dealing with the offences of children and adolescents is the formation of children and adolescents special police. For the first time, this idea was formed in England and America and because of that, a certain part of the police structure was dedicated to juvenile delinquency. The employed people in the special police have special education and expertise about the method of interacting with minors and principle dealing with crimes committed by them. In the countries that have recognized it, the special police have certain duties and certain competencies in the process of dealing with juvenile delinquency and as a result of the development of criminological ideas and even human rights’ doctrines, their approach in interacting with juvenile delinquents has become more reform-oriented and restorative; therefore, the responses that special police determines and implements in the dealing with juvenile delinquencies are different from the official punitive and repressive responses that governments determine and implement for adults. Authors in this article, with aim of investigate and explain the dejudicialization approach of the children and adolescents special police in Iran's legal system, have concluded that dejudicialization of delinquent children and adolescents is one of the most important prominent approaches in the bill of the special police of children and adolescents approved in 1400 in Iran. Looking at the experience of the English legal system in this field, it is clear that this country has also tried to avoid their entry into formal judicial processes and criminal proceedings, focusing on the dejudicialization of delinquent children and adolescents and using alternative methods, especially based on restorative justice to respond to the delinquency of children and adolescents.

منابع و مأخذ:

1. پورشکیبایی، پریوش؛ جهانی، بهزاد (1390)، جایگاه پلیس ویژه کودکان و نوجوانان در فرآیند دادرسی کیفری، مجله کاراگاه، دوره دوم، شماره 17، 44-62.


2. ترکمنی، شادی؛ کرد علیوند، روح ‌الدین (1401)، کارکردهای پلیس ترمیمی ویژه اطفال؛ رویکرد تطبیقی استرالیا، پژوهش‌های حقوق جزا و جرم‌ شناسی، دوره 10، شماره 19، 179-206.


3. حسینی، سید حسن (1384)، وضعیت کودکان کار و خیابان در ایران، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، شماره 19، 155-174.


4. خرسندآستانجین، هادی؛ ارجمند، مسعود (1398)، ارزیابی جایگاه پلیس ویژه اطفال و نوجوانان در قضازدایی، فصلنامه فقه، حقوق و علوم جزا، شماره 12، 67-75.


5. رایجیان اصلى، مهرداد (1381)، بزه‌دیده در فرآیند کیفرى، تهران، خط سوم.


6. عبدالهی، سامان؛ بیرانوند، رضا؛ یاراحمدی، حسین (1397)، پیشگیری اجتماعی از بزهکاری اطفال با تأکید بر نقش پلیس ویژه اطفال، فصلنامه انتظام اجتماعی، سال دهم، شماره1، 195-220.


7. عبدی، الهام؛ رمضانی، احمد؛ معظمی، شهلا؛ فرحبخش، مجتبی (1401)، مطالعه تطبیقی برخی نوآوری‌های قانون آیین دادرسی کیفری در مرحله رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان
   در حقوق ایران با حقوق آمریکا، جامعه ‌شناسی سیاسی ایران، سال پنجم، شماره 11، 3715-3732.


8. غلامی، حسین (1385)، عدالت ترمیمی، تهران، انتشارات سمت.


9. کشفی، سید سعید (1387)، نقش پلیس در دادرسى کودکان و نوجوانان، فصلنامه دانش انتظامی، سال دهم، شماره اول، 144-166.


10. محسنی، فرید؛ ملکوتی، نصیر (1398)، نقش محیط‌های آموزشی تحمیلی در پیشگیری از جرایم اطفال و نوجوانان در ایران و انگلستان، دو فصلنامه حقوق تطبیقی، سال 15، شماره 1 (شماره پیاپی 111)، 95-120.


11. مظفری‌نیا، سهراب؛ آلبوعلی، امیر؛ باوی، محمود (1401)، بررسی نتایج تصمیمات افتراقی در دادرسی‌ها در پیشگیری از بزهکاری نوجوانان، فصلنامه آموزه‌های فقه و حقوق جزا،دوره 1، شماره 4، شماره پیاپی 4، 83-104.


12. موذن‌زادگان، حسنعلی؛ کوشکی، غلامحسن؛ بارانی، محمد؛ یار احمدی، حسین (1395)، قضازدایی پلیسی در قبال اطفال و نوجوانان بزهکار مطالعه تطبیقی نیوزیلند کانادا و ایران، فصلنامه پژوهش‌های دانش انتظامی، سال هجدهم، شماره 3، شماره پیاپی 72، 45-69.


13. میرزایی، محمد؛ مسعودی، عباس (1390)، نقش پلیس در اجرای برنامه‌های عدالت ترمیمی، مجله کاراگاه، دوره دوم، شماره 17، 84 – 107.


14. Sherman, Lawrence W. & Strang, Heather (2005), Restorative Justice, Los Angeles: Roxbury Publishing Company.


15. Strang, Heather; Sherman, Lawrence W.; Mayo‐Wilson, Evan; Woods, Daniel & Ariel, Barak, (2013), Restorative justice conferencing (RJC) using face‐to‐face meetings of offenders and victims: Effects on offender recidivism and victim satisfaction, A systematic review, Campbell Systematic Reviews, 9 (1), 1-59, doi:10.4073/csr.2013.12.


16. Tonry, Michael & Frase, Richard S. (Eds.), (2001), Sentencing and sanctions in western countries, Oxford University Press.