شناسایی عوامل موثر بر آشفتگی زناشویی با استفاده از تحلیل مضمون

محورهای موضوعی : فصلنامه تعالی مشاوره و روان درمانی

زهرا سلیمانی ¹ , مجید برزگر ² , حجت اله جاویدی ³ , مریم کوروش نیا ⁴

1 - دانشجوی دکترای تخصصی روانشناسی، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران
2 - استادیار گروه روانشناسی، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران.
3 - استادیار گروه روانشناسی، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران.
4 - استادیار گروه روانشناسی، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/05/10 تاریخ پذیرش : 1402/12/20 تاریخ انتشار : 1403/01/16

کلید واژه: آشفتگی زناشویی, تحلیل مضمون, عوامل موثر.,

چکیده مقاله :

هدف: هدف پژوهش حاضر شناسایی عوامل موثر بر آشفتگی زناشویی با استفاده از تحلیل مضمون بود. روش: پژوهش حاضر از نوع کیفی بوده و درصدد بود با استفاده از روش تحلیل مضمون به گردآوری، تحلیل و تفسیر موضوع پژوهش اقدام نماید. از این‌رو، مجموعه مقالات منتشر شده داخل و خارج کشور مربوط به 10سال اخیر که در حوزه آشفتگی زناشویی بودند، مورد بررسی قرار گرفت. اعتبارداده‌ها با ضریب اعتبار هولستی، روایی با معیارهای چهاربخشی گوبا و لینکولن (1994) و اعتبارسنجی الگو با گروه‌های کانونی با کاربست روش دلفی فازی بررسی شد. یافته‌ها: تحلیل مقالات حاکی از استخراج 116مولفه در قالب 13عامل روانی، شناختی، جنسی-جسمی، ارتباطی، خانوادگی، آموزشی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی مذهبی، محیطی، عشق و نقش‌ها بود که دست به هم داده و باعث بروز آشفتگی زناشویی شدند. نشانه آشفتگی پریشانی عاطفی بوده که خود را در قالب طلاق عاطفی آشکار می‌کند. در نتیجه رخداد این پدیده؛ اختلال رفتاری، عاطفی و شناختی به عنوان پیامدهای آشفتگی زناشویی نمود پیدا کرده که متاسفانه دستاورد آن ناتوانی در حل مساله برای زوجین بوده و به دنبال آن شاهد اختلال در عملکرد خانواده خواهیم بود. با بروز اختلال در عملکرد خانواده نیز، تربیت صحیح فرزندان انجام نشده و دستاورد آن آسیب به جامعه خواهد بود. نتیجه‌گیری: به متخصصان روانشناسی و مشاوره خانواده و ازدواج و نیز دست‌اندرکان و مسئولین پیشنهاد می‌شود در برنامه‌های اثربخشی خود به عوامل شناسایی شده و الگوی بدست آمده در این پژوهش توجه نمایند؛ بدینسان بتوان گامی جهت بهبود زندگی زناشویی زوجین برداشت و از آسیب به جامعه جلوگیری نمود.

چکیده انگلیسی:

Purpose: The aim of the current research was to identify the factors affecting marital turmoil using thematic analysis. Methodology: The current research is of a qualitative type and it tried to collect, analyze and interpret the research topic using thematic analysis method. Therefore, the collection of articles published inside and outside the country related to the last 10 years, which were in the field of marital turmoil, were examined. Reliability data was checked with Holstei's reliability coefficient, validity with Guba and Lincoln's (1994) four-part criteria, and model reliability with focus groups using the fuzzy Delphi method. Findings: The analysis of the articles indicated the extraction of 116 components in the form of 13 psychological, cognitive, sexual-physical, communication, family, educational, social, economic, cultural, religious, environmental, love and roles factors that came together and caused marital turmoil. A sign of confusion is emotional distress, which manifests itself in the form of emotional divorce. As a result of this phenomenon; Behavioral, emotional and cognitive disorder has appeared as the consequences of marital turmoil, which unfortunately results in the inability to solve the problem for the couple, and after that, we will witness the dysfunction of the family. With the occurrence of dysfunction in the family, proper upbringing of children is not done and the result will be damage to the society. Conclusion: It is suggested to experts in psychology and family and marriage counseling, as well as those in charge, to pay attention to the factors identified and the pattern obtained in this research in their effectiveness programs; In this way, a step can be taken to improve the marital life of couples and prevent damage to the society.

متن کامل:



14 شناسایی عوامل موثر بر آشفتگی زناشویی با استفاده از تحلیل مضمون

 

Journal of Counselling Excellence and Psychotherapy: Issue 12, Winter 2024; pages 14-27
Identifying Factors Affecting Marital Turmoil Using Thematic Analysis
Article Info	Abstract
Authors: Zahra Soleymani1, Majid Barzegar*2, Hojjat Allah Javidi3, Maryam Kouroshnia4	Purpose: The aim of the current research was to identify the factors affecting marital turmoil using thematic analysis. Methodology: The current research is of a qualitative type and it tried to collect, analyze and interpret the research topic using thematic analysis method. Therefore, the collection of articles published inside and outside the country related to the last 10 years, which were in the field of marital turmoil, were examined. Reliability data was checked with Holstei's reliability coefficient, validity with Guba and Lincoln's (1994) four-part criteria, and model reliability with focus groups using the fuzzy Delphi method. Findings: The analysis of the articles indicated the extraction of 116 components in the form of 13 psychological, cognitive, sexual-physical, communication, family, educational, social, economic, cultural, religious, environmental, love and roles factors that came together and caused marital turmoil. A sign of confusion is emotional distress, which manifests itself in the form of emotional divorce. As a result of this phenomenon; Behavioral, emotional and cognitive disorder has appeared as the consequences of marital turmoil, which unfortunately results in the inability to solve the problem for the couple, and after that, we will witness the dysfunction of the family. With the occurrence of dysfunction in the family, proper upbringing of children is not done and the result will be damage to the society. Conclusion: According to the findings of the research, if psychological experts and family and marriage counseling, as well as those involved and responsible, pay attention to the identified factors and the obtained pattern and its application in effectiveness programs; It is possible to take a favorable step to improve the marital life of couples and prevent damage to the society.
Keywords: Marital turmoil, theme analysis, effective factors.
Article History: Received: 2023-08-01 Accepted: 2024-03-10 Published: 2024-03-11
Correspondence: Email:  [e-mail]
1.       Department of Psychology, Marvdasht branch, Islamic Azad University, Marvdasht, Iran. 2.       Department of Psychology, Marvdasht Branch, Islamic Azad University, Marvdasht, Iran. (Corresponding Authur) 3.       Department of Psychology, Marvdasht Branch, Islamic Azad University, Marvdasht, Iran. 4.       Department of Psychology, Marvdasht Branch, Islamic Azad University, Marvdasht, Iran.

 

 

 

 

 

 

 

فصلنامه تعالی مشاوره و روان درمانی                                                 تاریخ دریافت: 10/05/1402 دوره 12، زمستان 1402، صفحات 27-14                                        تاریخ پذیرش: 20/12/1402

 

 

 

 

شناسایی عوامل موثر بر آشفتگی زناشویی با استفاده از تحلیل مضمون¹

زهرا سلیمانی²، مجید برزگر³، حجت اله جاویدی⁴، مریم کورش نیا⁵ 

 

چکیده

هدف: هدف پژوهش حاضر شناسایی عوامل موثر بر آشفتگی زناشویی با استفاده از تحلیل مضمون بود. 

روش: پژوهش حاضر از نوع کیفی بوده و درصدد بود با استفاده از روش تحلیل مضمون به گردآوری، تحلیل و تفسیر موضوع پژوهش اقدام نماید. از این‌رو، مجموعه مقالات منتشر شده داخل و خارج کشور مربوط به 10سال اخیر که در حوزه آشفتگی زناشویی بودند، مورد بررسی قرار گرفت. اعتبارداده‌ها با ضریب اعتبار هولستی، روایی با معیارهای چهاربخشی گوبا و لینکولن (1994) و اعتبارسنجی الگو با گروه‌های کانونی با کاربست روش دلفی فازی بررسی شد. 

یافته‌ها: تحلیل مقالات حاکی از استخراج 116مولفه در قالب 13عامل روانی، شناختی، جنسی-جسمی، ارتباطی، خانوادگی، آموزشی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی مذهبی، محیطی، عشق و نقش‌ها بود که دست به هم داده و باعث بروز آشفتگی زناشویی شدند. نشانه آشفتگی پریشانی عاطفی بوده که خود را در قالب طلاق عاطفی آشکار می‌کند. در نتیجه رخداد این پدیده؛ اختلال رفتاری، عاطفی و شناختی به عنوان پیامدهای آشفتگی زناشویی نمود پیدا کرده که متاسفانه دستاورد آن ناتوانی در حل مساله برای زوجین بوده و به دنبال آن شاهد اختلال در عملکرد خانواده خواهیم بود. با بروز اختلال در عملکرد خانواده نیز، تربیت صحیح فرزندان انجام نشده و دستاورد آن آسیب به جامعه خواهد بود. 

نتیجه‌گیری: با توجه به یافته‌های پژوهش، در صورت توجه متخصصان روانشناسی و مشاوره خانواده و ازدواج و نیز دست‌اندرکان و مسئولین به عوامل شناسایی شده و الگوی بدست آمده و کاربست آن در برنامه‌های اثربخشی؛ می‌توان گام مطلوبی جهت بهبود زندگی زناشویی زوجین برداشت و از آسیب به جامعه جلوگیری نمود.

کلیدواژه‌ها: آشفتگی زناشویی، تحلیل مضمون، عوامل موثر.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

خانواده یکی از ارکان اصلی جامعه است، به طوری که یک جامعه سالم به ازدواج و خانواده سالم بستگی دارد، زیرا مهم‌ترین پایه و اساس تشکیل خانواده رابطه در بین زوجین است. بی­درنگ، با پیشرفت در علم و فناوری، افزایش زندگی مکانیکی، شرایط اقتصادی و اجتماعی، خانواده فرآیندهای ناخوشایندی از جمله اضطراب، افسردگی، نارضایتی زناشویی و اختلالات عاطفی و روانی را تجربه خواهد کرد (Wang et al., 2018) از این­رو، اولین چیزی که از چنین شرایطی می­تواند تاثیر بپذیرد، روابط زناشویی زوجین است که در برخی مواقع ممکن است تبدیل به نارضایتی شود. پژوهش­های انجام گرفته نشان می­دهند که رضایت از وضعیت زندگی زناشویی به سادگی امکان­پذیر نخواهد شد و هر قدر منابع شخصی و اجتماعی زن و شوهر زیادتر باشد، بر رضایتمندی آن­ها اثر می­گذارد (Hasson-Ohayon et al., 2018). به بیانی دیگر، ویژگی­های مادی و غیرمادی همسران، رضایتمندی آن­ها را بیشتر می­کند و امنیت، آسایش و آرامشی که هر کدام از زوج­ها در محیط خانه تجربه می­نمایند به بالا رفتن کیفیت و رضایتمندی از زندگی زناشویی منتهی می­شود. امری بدیهی است که رضایتمندی زناشویی در زوجین نشان دهنده استحکام و کارآمدی نظام خانواده می­باشد و وجود نارضایتی سبب فروپاشی رابطه زناشویی می­گردد (Elliott, 2010). اختلافات زناشویی مکرر و دائم می­تواند منجر به نارضایتی روزافزون زوجین شود و به مرور زمان سبب می­شود تا به دنبال تصمیم دیگری برای ادامه رابطه باشند. برای مثال فردی که متحمل اختلافات زناشویی پی­در­پی است، ممکن است نارضایتی در وی ایجاد شود و شروع به در نظر گرفتن شرایط یکسان به صورت مستقل می­کند و اگر احساس کند این شرایط بهتر از باقی ماندن در رابطه زناشویی است، همسر خود را ترک می­کند (Velmurugan & Maheswari, 2017).

در خلال این ساز و کارها، اختلافات زناشویی مداوم و نارضایتی از روابط منجر به شکل­گیری آشفتگی در روابط زناشویی (که یکی از مهم‌ترین آسیب­های خانوادگی و اجتماعی است)؛ شده و در صورت رفع نشدن حتی منجر به طلاق می­گردد. کارشناسان بر این باورند که فرآیند آشفتگی در اکثر مواقع مسیر معینی را طی می­کند؛ این مسیر شامل، تکرار و جدی شدن اختلافات جزیی، جدایی یا بی­میلی یکی از زوجین به طرف مقابل، قهرهای طولانی، خستگی زوجین از قهرها و درگیری­ها که در نهایت منجر به آشفتگی زناشویی می­شود (Shimkowski, 2015).

Guttman & Krokoff (1989) به عنوان یکی از پیشگامان بررسی آشفتگی زناشویی، معتقد بودند که آشفتگی زناشویی نمود بیرونی و پاسخی به تعارضات حل نشده در روابط زناشویی است. در یک رابطه زناشویی که تعارض در آن شکل گرفته است، زوجین می­توانند با ایجاد تغییرات مثبت تعارض را حل کنند و به رابطه ادامه دهند اما اگر تعارضات حل نشوند، نارضایتی زناشویی نمود پیدا کرده و رابطه به سمت شروع اختلافات زناشویی کشیده می­شود؛ اگر اختلاف بین زوجین شدید باشد و مدت طولانی در این وضعیت بمانند، احساس فرسودگی و نارضایتی شدید در رابطه، زمینه ساز شکل­گیری آشفتگی زناشویی است. Guttman (1993) همچنین مطرح کرده است که اکثر زوجینی که از هم جدا می­شوند و یا طلاق می­گیرند، ابتدا یک دوره آشفتگی در رابطه را تحمل و سپس به جدا شدن فکر می­کنند. در واقع اگر سیر ناسازگاری­های زناشویی در یک طیف ترسیم شود، فروپاشی در رابطه زناشویی با تعارضات زناشویی شروع می­شود، با حل نشدن تعارضات و تجربه اختلاف در رابطه زناشویی شدت می­یابد و با عمیق شدن اختلافات زناشویی آشفتگی زناشویی شکل می­گیرد که در این مرحله تمایل زوجین بر جدایی و قطع رابطه زناشویی بیشتر از ادامه زندگی مشترک است. در ویراست پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی⁶ (2013) اشاره شده است تشخیص آشفتگی زمانی می­بایست مورد استفاده قرار گیرد که تمرکز عمده­ بر بررسی کیفیت رابطه صمیمانه با همسر یا شریک باشد، یا زمانی که کیفیت این رابطه بر مسیر، پیش‌آگهی یا درمان اختلالات پزشکی یا روانی تأثیر می­گذارد و به طور معمول، آشفتگی ارتباطی با اختلال عملکرد در حوزه­های رفتاری، شناختی و عاطفی در ارتباط است. نمونه­هایی از مشکلات رفتاری می­تواند شامل دشواری در حل تعارض، کناره­گیری و یا درگیری بیش از حد باشد. مشکلات شناختی می­تواند شامل انتساب مزمن اسنادهای منفی به مقاصد دیگران و یا نادیده گرفتن رفتارهای مثبت همسر باشد. مشکلات عاطفی نیز می­تواند شامل غم و اندوه مزمن، بی­تفاوتی و یا خشم نسبت به همسر باشد (American Psychiatric Association, 2013). به طور کلی می­توان گفت، آشفتگی زناشویی یک اتفاق رایج است که با پریشانی عاطفی، تعارض و سایر مشکلات زناشویی در یک زمینه مشخص می­شود که بروز آن تا حدودی با اوج و فرودهای معمول در یک رابطه متفاوت است (Wisyaningrum et al., 2021). 

در روابط زناشویی وجود آشفتگی زناشویی کوتاه مدت امر معمولی است اما افرادی که در ازدواج خود احساس آشفتگی طولانی را تجربه می­کنند، به طور کلی از ازدواج خود ناراضی هستند. آشفتگی ممکن است توسط یک یا هر دو نفر در رابطه تجربه شود اما برای بروز ناراحتی زناشویی هر دو نفر در رابطه ضروری نیست که آشفتگی را تجربه کنند (Oguntayo et al., 2020). آشفتگی زناشویی نشانه­های قابل توجهی از بحران در خانواده را به همراه دارد، که بسته به فرهنگ جوامع، قومیت­ها و جنسیت (Mayne et al., 2018)؛ میزان شدت بحرانی که تجربه می­شود، متفاوت است. آشفتگی زناشویی می­تواند پیامدهای جبران­ناپذیری بر سلامت زوجین درگیر آن و فرزندان به همراه داشته باشد. Burrell و همکاران (2014) معتقدند بسیاری از بیماری­های روانشناختی تحت تاثیر آشفتگی زناشویی و روابط بین­فردی استرس­زا است. به عنوان مثال، افراد در روابط زناشویی آشفته در معرض افزایش خطر ابتلا به اختلالات روانی و جسمی هستند (Tavares & Aassve, 2013). شواهد متعددی وجود دارد که نشان می­دهد زوجین آشفته دارای الگوهای ارتباطی ناکارآمدی در ابراز هیجانات و افکار، مهارت­های گوش دادن، حل تعارض، بیان هیجانات و سایر نمادها و رفتارهای غیرکلامی دیگر است. علاوه براین، آشفتگی زناشویی در جنبه­های متعددی از روابط زناشویی، همچون ارتباط عاطفی، حل مساله، پرخاشگری، زمان باهم بودن، مسائل مالی، مسائل جنسی، جهت­گیری نقش، رضایت از فرزند و تربیت فرزند اختلال ایجاد می­کند و در برخی شرایط می­تواند سبب آغاز شدن، تشدید کردن و یا پیچیده­تر شدن اختلالاتی همچون افسردگی یا تسهیل بازگشت و عود اختلالات شود (Maiti et al., 2020). در نتیجه، تأثیر آشفتگی در روابط والدین بر ذهن و روان کودکان از خفیف تا شدید، و از ظاهرا کوچک به قابل توجه، اجتناب ناپذیر است و به احتمال زیاد این فرزندان با انواع مشکلات، از جمله ناسازگاری روانشناختی، اختلالات رفتاری، اختلالات عاطفی، مشکلات در روابط اجتماعی و شکست تحصیلی روبرو خواهند شد (Gürmen & Rohner, 2014).

علاوه بر پژوهش­هایی که نشانه­هایی از بحران را در روابط آشفته زوجین مورد بررسی قرار داده­اند، برخی مطالعات نیز به بررسی عوامل و پیش­بینی کننده­های آشفتگی زناشویی پرداخته­اند. به عنوان مثال نتایج پژوهش  Mikaeiliو Ebadi (2022) نشان داد بازشناسی بیان چهره‌ای هیجان و پرخاشگری ارتباطی بر آشفتگی رابطه زناشویی اثر مستقیم دارند؛ علاوه بر این بازشناسی بیان چهره‌ای هیجان از طریق پرخاشگری ارتباطی بر آشفتگی رابطه زناشویی در زنان نابارور تأثیر غیرمستقیم دارد.

دستاورد پژوهش Imani و همکاران (2022) نیز حاکی از آن بود که بین رنج روانی با آشفتگی زناشویی؛ بین سازگاری معنوی با آشفتگی زناشویی و بین انسجام روانی با آشفتگی زناشویی در مادران کودکان مبتلا به طیف اوتیسم رابطه وجود دارد. رنج روانی از طریق نقش میانجی انسجام روانی با آشفتگی زناشویی و سازگاری معنوی از طریق نقش میانجی انسجام روانی با آشفتگی زناشویی در مادران کودکان مبتلا به طیف اوتیسم اثر غیرمستقیم دارند.

Hamidikian و همکاران (2021) نیز در پژوهشی به پیش­بینی پرخاشگری پنهان زناشویی و ترس از صمیمیت بر اساس خودشفقت­ورزی با نقش میانجی­گری احساس گناه در افراد متأهل پرداختند. نتایج حاصل از تحلیل داده­ها نشان­داد که بین خودشفقت­ورزی بر پرخاشگری پنهان ارتباطی با میانجی­گری احساس گناه و خودشفقت‌ورزی بر ترس از صمیمیت با میانجی­گری احساس گناه رابطه معناداری دارد. علاوه بر این، George و همکاران (2021) در مطالعات خود به بررسی تجربه خشونت خانگی و آشفتگی زناشویی در بین زنان در دوران همه‌گیری کرونا پرداختند. همه‌گیری باعث شد که افراد ضعیف‌تر و آسیب‌پذیرتر در یک خانواده بیشتر در معرض شرکای بدرفتار قرار بگیرند. انزوای اجتماعی و حبس در خانه اثرات مخربی بر سلامت روحی و جسمی فرد دارد. نشان داده شد که زنان در طول همه‌گیری کووید-19 در معرض خطر بسیار بالایی از خشونت قرار دارند. یافته­های حاصل از پژوهش نیز تایید کرد که تجربه خشونت در زنان سبب افزایش آشفتگی زناشویی در آن­ها می­گردد.

نتایج مطالعات Ariplackal & George (2015) نیز نشان داده است که عناصر شخصیتی، مقاومت نسبت به پذیرش نقش­های زناشویی، فقدان شایستگی در انجام نقش­های زناشویی و تفاوت­های شخصیتی نقش مهمی در آشفتگی زناشویی زوجین دارد. South و همکاران (2011) اختلالات روانپزشکی زوجین را زمینه­ساز آشفتگی زناشویی دانسته‌اند. Markman و همکاران (2010) در مطالعه­ای توصیفی تحلیلی نقش ارتباطات منفی قبل از ازدواج در آشفتگی زناشویی و بررسی تغییر کیفیت ارتباطات زناشویی در گذر زمان را تایید کردند. Saigal (2011) نقش افسردگی در آشفتگی زناشویی را تایید و همچنین نشان دادند که نحوه رفتار و تعامل زوجین، درک تعاملات زوجین از رفتار خود یا رفتار شریکشان در طول تعاملات زناشویی، همچنین زبان گفتاری در آشفتگی زناشویی زوجین نقش قابل توجهی دارد. در مطالعه دیگر، Kilmann (2012) نشان داد آشفتگی زناشویی بین زوج ها با اختلافات بزرگ در نگرانی­ها و تکانشگری­های شخصی و ویژگی­های شخصیتی خودمحور ارتباط دارد و تفاوت در ویژگی­های شخصیتی پیش­بینی کننده آشفتگی زناشویی است. Fadhillah & Ratnasari (2022) نقش سرکوب عاطفی سرکوب عاطفی بر آشفتگی زناشویی را تایید کرده­اند و Turliuc & Candel (2021) در مطالعات خود عوامل اقتصادی و اجتماعی را عامل موثر بر آشفتگی زناشویی مطرح کردند. اما در هیچ پژوهشی چه در داخل کشور و چه در خارج از کشور به بررسی این عوامل و استفاده از نظرات متخصصان خانواده درمانی به منظور تدوین یک الگو پرداخته نشده­است. علاوه بر این و با توجه به این مساله که آشفتگی زناشویی امری وابسته به فرهنگ است و در آن عوامل فرهنگی و اجتماعی نقش موثری دارند، لزوم تدوین الگوی بومی آشفتگی زناشویی آشکار می­شود. بر این اساس این پژوهش ضمن توجه به خلا پژوهشی موجود در پی یافتن پاسخ این پرسش است که عوامل موثر بر آشفتگی زناشویی کدامند؟

روش

پژوهش حاضر از نوع کیفی بوده و درصدد است تا با استفاده از روش تحلیل مضمون به گردآوری، تحلیل و تفسیر موضوع پژوهش اقدام نماید. این روش دارای شش گام است که به ترتیب عبارت از آشنا شدن با داده‌ها، کدگذاری اولیه، جستجو برای یافتن مضامین، بازبینی مضامین، تعریف و نامگذاری مضامین و تولید گزارش نهایی هستند. در این پژوهش با توجه به هدف و سوالات پژوهش از تکنیک شبکه مضامین استفاده شده است که در آن پژوهشگر داده‌ها را برای شناسایی مضامین بررسی نموده، مضامین پایه، سازمان دهنده و فراگیر را تشخیص داده و پس از آن، یک نقشه گرافیکی از ارتباط میان آن‌ها را نمایش می‌دهد (Rajabi et al., 2018). جهت بررسی اعتبار⁷ داده‌ها از ضریب اعتبار هولستی⁸ و به منظور بررسی روایی⁹ از معیارهای 4 بخشی گوبا و لینکولن¹⁰ (1994) که شامل قابلیت اعتبار¹¹، قابلیت انتقال‌پذیری¹²، قابلیت اطمینان¹³ و تاییدپذیری¹⁴ می‌باشد، استفاده شد. برای اعتبارسنجی الگو نیز از گروه‌های کانونی با کاربست روش دلفی فازی استفاده شد. 

براساس این روش، ابتدا کدگذاری با بررسی و مطالعه خط به خط مقاله‌های 10 سال اخیر داخل و خارج کشور (62 مقاله داخل کشور استخراج شده از پایگاه‌های معتبر مانند پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی¹⁵، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی¹⁶، بانک اطلاعات نشریات کشور¹⁷ و مرجع دانش، ناشر تخصصی کنفرانس‌های ایران¹⁸ و 47 مقاله خارج کشور استخراج شده از پایگاه‌های معتبر مانند گوگل محقق¹⁹ و ساینس دایرکت²⁰) به صورت دستی انجام شد و بعد از اتمام آن، کدگذاری رایانه‌ای با استفاده از نرم‌افزار MAXQDA نسخه آزاد 2020 انجام شد. پس از آن تعداد کدهای نگارش شده در هر یک از این دو مرحله در قالب فرمول روش هولستی جایگذاری شد تا مقدار PAO بدست آید. مقدار این شاخص بین صفر (عدم توافق) تا یک (توافق کامل) قرار می‌گیرد و اگر از 7/0 بزرگتر باشد مطلوب است. در پژوهش حاضر مقدار این شاخص بالاتر از 7/0 و به میزان 975/0 بدست آمد. بنابراین اعتبار تایید گردید.

یافته‌ها

همانطور که اشاره شد، برای انجام پژوهش حاضر، مجموعه مقالات منتشر شده داخل و خارج کشور مربوط به 10 سال اخیر (از زمستان 1392 شمسی معادل 2014 میلادی تا زمستان 1402 شمسی معادل 2024 میلادی) که در حوزه آشفتگی زناشویی بودند، مورد بررسی قرار گرفت. مجموع مقالات در این حوزه بسیار گسترده بوده، از این رو تلاش شد مقالاتی به کار گرفته شود که حداکثر اطلاعات از آن‌ها استخراج گردد. بنابراین تعداد 62 مقاله داخلی و 47 مقاله خارجی به کار گرفته شد. از جمله معیارهای ورود محتوی قابل اجرا برای سوال پژوهش، مقالاتی در مورد روش‌ها/عوامل مربوط به آشفتگی زناشویی و از جمله معیارهای خروج، حذف مقالات خارج از محدوده این بررسی، به عنوان مثال، انتشارات غیردانشگاهی مانند خلاصه مقالات، فصل‌های کتاب و همچنین دسترسی به متن کامل برای برخی از مقالات مرتبط فراتر از چکیده ممکن نبوده، بنابراین حذف شدند. پس از اعمال ملاک های ذکر شده، اقدام به تحلیل مقالات نموده و در نتیجه تعداد 384 کد شناسایی گردید که پس از حذف کدهای تکراری و با تطبیق کدگذاری با کدگذاری دوم دستاورد آن در جدول (1) (116 کد) ارائه شده است.

جدول 1. مجموعه کدهای استخراج شده فاقد طبقه‌بندی

ردیف	کد	فراوانی	ردیف	کد	فراوانی
1	رضایت از روابط زناشویی	21	13	کیفیت رابطه صمیمانه	4
2	انتظارات غیرواقع بینانه	5	14	پریشانی عاطفی	1
3	دیدگاه و نظرات مختلف در روابط زناشویی	4	15	روابط بین‌فردی	2
4	خشم و خشونت خانگی	9	16	اختلالات جسمی	3
5	ناامیدی	2	17	الگوی ارتباطی ناکارآمد	3
6	ناخشنودی	4	18	مهارت گوش دادن	1
7	استرس (فشار روانی)	9	19	عناصر شخصیتی	8
8	نگرانی	2	20	مقاومت نسبت به پذیرش نقش‌های زناشویی	1
9	عدم توافق	1	21	فقدان شایستگی در انجام نقش‌های زناشویی	2
10	ناسازگاری	5	22	ارتباطات منفی قبل از ازدواج	1
11	تعارضات حل نشده	6	23	تعاملات زوجین	4
12	اختلال رفتاری	2	24	ارتباط کلامی	11

ادامه جدول 1. مجموعه کدهای استخراج شده فاقد طبقه‌بندی

ردیف	کد	فراوانی	ردیف	کد	فراوانی
25	اختلال شناختی	1	64	حمایت اجتماعی	2
26	اختلال عاطفی	7	65	روابط جایگزین	1
27	اختلال در عملکرد خانواده	9	66	اختلاف فرهنگی	4
28	ارتباط عاطفی	5	67	تفاوت آموزشی	1
29	حل مساله	3	68	انزوای اجتماعی	2
30	پرخاشگری	9	69	فاصله گرفتن از عشق و شیفتگی	4
31	زمان با هم بودن	5	70	روابط خارج از ازدواج	3
32	مسائل مالی	8	71	تنوع طلبی جنسی	1
33	مسائل جنسی	11	72	بی‌اخلاقی جنسی	1
34	جهت گیری نقش	2	73	خستگی عاطفی	2
35	رضایت از فرزند	2	74	کاهش اعتماد به نفس	1
36	تربیت فرزند	6	75	تجارب کودکی	3
37	شرایط اقتصادی	8	76	روابط بین افراد خانواده	1
38	شرایط اجتماعی	3	77	معنا در زندگی	1
39	اضطراب	9	78	تعارضات خانواده	1
40	افسردگی	11	79	باورهای غیرمنطقی	4
41	اختلالات روانی	3	80	انتظارات متفاوت زوجین از هم	1
42	امنیت	3	81	نارضایتی جنسی	2
43	آسایش	1	82	شرم و شک	1
44	آرامش	1	83	عدم توانایی در حل مشکلات	2
45	اختلافات زناشویی	5	84	فروپاشی	1
46	احساس فرسودگی در رابطه	1	85	درماندگی	2
47	تعارضات زناشویی	11	86	مشاجرات روزمره	2
48	تکانشگری شخصی	1	87	نگرش	2
49	سرکوب عاطفی	1	88	فرصت خیانت	1
50	روابط فرازناشویی	7	89	جذابیت نفر سوم	1
51	روابط پنهانی	1	90	تفاوت‌های جنسیتی	4
52	فریبکاری	2	91	روابط جنسی پیش از ازدواج	3
53	بوسیدن	1	92	رابطه جنسی ضعیف	2
54	نوازش	1	93	تحصیلات	2
55	روابط اینترنتی	2	94	وابستگی مذهبی-دینی	4
56	استفاده از پورنوگرافی	2	95	طرحواره ناسازگار	4
57	عدم تعادل بین منابع و تقاضا	2	96	سبک دلبستگی	1
58	فرسودگی جسمی	4	97	رویدادهای زندگی	1
59	خستگی روانی	5	98	سن ازدواج	1
60	عدم توازن توقعات با واقعیت‌های موجود	10	99	شیوه آشنایی با همسر	1
61	سرخوردگی	2	100	میزان شناخت از یکدیگر	1
62	تقسیم و اشتراک منابع	1	101	انتظارات بیان نشده	1
63	یکی شدن در برابر فردیت	1	102	تعهدات خانوادگی	1

ادامه جدول 1. مجموعه کدهای استخراج شده فاقد طبقه‌بندی

ردیف	کد	فراوانی	ردیف	کد	فراوانی
103	بار مسئولیت اضافی	1	110	سواد عاطفی	1
104	شرایط محیطی	1	111	سبک فرزندپروری	4
105	رفتار و اقدام تلافی‌جویانه	1	112	ابراز هیجانی	3
106	تعصبات ادراکی	1	113	مسئولیت پذیری	2
107	اختلال در کیفیت زندگی	1	114	خودشیفتگی	1
108	کاهش صمیمیت زناشویی	1	115	انتظارات از ازدواج	4
109	نارضایتی عاطفی	1	116	سازگاری معنوی	1

 

همانگونه که در جدول (1) مشهود است؛ در پژوهش‌های بررسی شده؛ 116 متغیر در قالب کد مرتبط با آشفتگی زناشویی بوده‌اند که از بین آن‌ها برخی علت و زمینه‌ساز و برخی پیامد و نتیجه آشفتگی زناشویی بودند. از این رو دسته‌بندی کدها در قالب تحلیل مضمون در سه سطح کدگذاری باز (مضمون پایه)، محوری (مضمون سازمان‌دهنده) و هسته‌ای (مضمون فراگیر) انجام و دستاورد آن در جدول 2 ارائه گردید.

جدول 2. کدهای طبقه‌بندی شده

مضامین پایه		مضامین سازمان دهنده	مضمون فراگیر	پدیده
خشم، خشونت، ناامیدی، ناخشنودی، فشار روانی، نگرانی، پرخاشگری، اضطراب، افسردگی، اختلالات روانی، امنیت، آسایش، آرامش، عناصر شخصیتی، خودشیفتگی، تکانشگری شخصی، سرکوب عاطفی، خستگی روانی، سرخوردگی، خستگی عاطفی، کاهش اعتماد به نفس، معنا در زندگی، باورهای غیرمنطقی، فروپاشی، درماندگی، نگرش، طرحواره ناسازگار، سبک دلبستگی، نارضایتی عاطفی، سواد عاطفی، ابراز هیجانی		روانی	عوامل موثر بر آشفتگی زناشویی	آشفتگی زناشویی
عدم توازن توقعات با واقعیت‌های موجود، میزان شناخت از یکدیگر، تعصبات ادراکی، انتظارات از ازدواج		شناختی
عدم توافق، ناسازگاری، تعارضات حل نشده، عدم توانایی در حل مشکلات، رفتار و اقدام تلافی‌جویانه		رفتاری
مسائل جنسی، اختلالات جسمی-جنسی، استفاده از پورنوگرافی، فرسودگی جسمی-روحی، خستگی، تنوع طلبی جنسی، بی‌اخلاقی جنسی، روابط جنسی پیش از ازدواج، روابط جنسی ضعیف	جنسی-جسمی
زناشویی (رضایت از روابط زناشویی، دیدگاه و نظرات مختلف در روابط زناشویی، انتظارات غیرواقع بینانه، اختلافات زناشویی، احساس فرسودگی در رابطه، تعارضات زناشویی، شرم و شک، کاهش صمیمیت زناشویی)، خیانت (روابط اینترنتی، روابط فرازناشویی، روابط پنهانی، فریبکاری، روابط جایگزین، روابط خارج از ازدواج)، با هم بودن (انتظارات بیان نشده، روابط بین فردی، الگوهای ارتباطی ناکارآمد، مهارت گوش دادن، تعاملات زوجین، ارتباط کلامی)	ارتباطی
رضایت از فرزند، روابط بین افراد خانواده، تعارضات خانوادگی، مشاجرات روزمره، تعهدات خانوادگی، سبک فرزندپروری	خانوادگی
تفاوت آموزشی، تحصیلات	آموزشی
حمایت اجتماعی، انزوای اجتماعی	اجتماعی

 

 

ادامه جدول 2. کدهای طبقه‌بندی شده

مضامین پایه	مضامین سازمان دهنده	مضمون فراگیر	پدیده
مسائل مالی، اشتغال، سطح درآمد، ویژگی‌های مادی	اقتصادی	عوامل موثر بر آشفتگی زناشویی	آشفتگی زناشویی
اختلافات فرهنگی، تفاوت‌های جنسی، وابستگی مذهبی-دینی، سن ازدواج، سازگاری معنوی، شیوه آشنایی با همسر	فرهنگی-مذهبی
ارتباط منفی قبل از ازدواج، عدم تعادل بین منابع و تقاضا، رویدادهای زندگی، جذابیت نفر سوم، تجارب کودکی، فرصت خیانت، شرایط محیطی	محیطی
نوازش، بوسیدن، کیفیت رابطه صمیمانه، آرامش، یکی شدن در برابر فردیت، فاصله گرفتن از عشق و شیفتگی	عشق
جهت‌گیری نقش، تربیت فرزند، مقاومت نسبت به پذیرش نقش‌های زناشویی، فقدان شایستگی در انجام نقش‌های زناشویی، بار مسئولیت اضافی، مسئولیت‌پذیری، تقسیم و اشتراک منابع، انتظارات متفاوت زوجین از هم	نقش‌ها
طلاق عاطفی	پریشانی عاطفی	نشانه‌ها
اختلال رفتاری	سطح 1	پیامدها
اختلال عاطفی
اختلال شناختی
اختلال جسمانی
ناتوانی در حل مساله	سطح 2
اختلال در عملکرد خانواده	سطح 3
اختلال در کیفیت زندگی	سطح 4
تربیت نامطلوب فرزندان
آسیب به جامعه	سطح 5

 

همانگونه که در جدول (2) مشاهده می‌شود، عوامل موثر بر آشفتگی زناشویی براساس متون بررسی شده، در 13 دسته قرار می‌گیرند که عبارت از عوامل روانی (Fadhillah & Ratnasari, 2022; Izadi, 2021; Hamidikian et al., 2021; Ebadikesbekhi et a., 2020; Shabani khadiv & Ahmadian, 2019; Körük, S., & Kurt, 2019; Timmons et al., 2017)، شناختی (Janjani et al., 2019; Rasheed et al., 2020)، رفتاری (Pakravan, 2020; Soleymanian et al., 2019)، جنسی-جسمی (Treas & Giesen, 2020; Sotoudeh Gandashmin & Dindarbusjin, 2019)، ارتباطی (Oguntayo et al., 2020; Shayesteh et al., 2018; Wang et al., 2018; Timmons et al., 2017)، خانوادگی (Khaksari, 2021)، آموزشی (Azadi, 2021)، اجتماعی (George et al., 2021)، اقتصادی (Adamopoulou, 2020)، فرهنگی مذهبی (Blow & Hartnett, 2019; Dudley & Kosinski, 2017)، محیطی (Ghafourian Nourozi et al., 2018)، عشق (Beranestion and Beranestion, 2018) و نقش‌ها (Maiti et al., 2020; Zamani & Sabour Ismaili, 2021; Faraji et al., 2021) می‌باشند. این عوامل دست به دست هم می‌دهند و منجر به بروز آشفتگی زناشویی می‌شوند. نشانه آشفتگی پریشانی عاطفی بوده (Wisyaningrum et al., 2021) که خود را در قالب طلاق عاطفی (Mohtashami et al., 2018) آشکار می‌کند. در نتیجه رخداد این پدیده، پیامدهایی را شاهد خواهیم بود که در 5 سطح خود را نشان می‌دهند که سطح پنجم آن مرتبط با جامعه در قالب آسیب به جامعه می‌باشد.

 

 

 

 

شکل 1. الگوی بومی عوامل موثر بر آشفتگی زناشویی

به منظور بررسی میزان اعتبار الگوی تدوین شده، از خبرگان دعوت به عمل آمد تا پرسشنامه تدوین شده تکنیک دلفی را در یک فرصت یک‌هفته‌ای پاسخ دهند که در نتیجه آن 13 نفر از خبرگان در این بخش مشارکت نمودند. در این مرحله با توجه به این که قبل از مرحله اعتبارسنجی با تعدادی از خبرگان در خصوص الگوی تدوین شده بحث و هم‌فکری صورت گرفت و ایرادات موجود تا حد زیادی برطرف شده بود، اغلب خبرگان در مرحله اعتبارسنجی موافق با چارچوب و محتوای الگوی ارائه شده بوده‌اند و نظرها تغییرات جدی و اساسی در مدل ایجاد نکرد. بنابراین بعد از اطمینان از توافق نسبی خبرگان، مقیاس محقق‌ساخته با طیف پاسخ 5 درجه‌ای لیکرت در اختیار آن‌ها قرار گرفت تا الگو را در طیف 5 درجه‌ای رتبه‌بندی کنند که در نتیجه آن، درصد توافق خبرگان در همه موارد لیست شده، از 100 درصد، بالای 75 درصد بوده است. همچنین میانگین توافق نیز در مقدار 4 در نوسان بوده است. با توجه به اینکه طیف پاسخ برای خبرگان از 1 تا 5 بوده است بنابراین حداکثر توافق در خصوص هر شاخص، نمره 5 می‌تواند باشد. از این‌رو، اخذ میانگین 4 بسیار مطلوب است و دال بر توافق مطلوب بین خبرگان است. بنابراین اعتبار الگوی تدوین شده، تایید گردید.

بحث و نتیجه‌گیری

پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل موثر بر آشفتگی زناشویی با استفاده از تحلیل مضمون انجام شد. از این رو، مجموعه مقالات منتشر شده داخل و خارج کشور مربوط به 10 سال اخیر که در حوزه آشفتگی زناشویی بودند، مورد بررسی قرار گرفت. جمعاً تعداد 62 مقاله داخلی و 47 مقاله خارجی به کار گرفته شد. تحلیل مقالات حاکی از استخراج تعداد 384 کد بود که پس از حذف کدهای تکراری به تعداد 116 کد رسید. این 116 کد در قالب 13 دسته قرار گرفتند به گونه‌ای که عوامل روانی، شناختی، جنسی-جسمی، ارتباطی، خانوادگی، آموزشی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی مذهبی، محیطی، عشق و نقش‌ها دست به هم داده و باعث بروز آشفتگی زناشویی شدند. نشانه آشفتگی پریشانی عاطفی بوده که خود را در قالب طلاق عاطفی آشکار می‌کند. در نتیجه رخداد این پدیده؛ اختلال رفتاری، عاطفی و شناختی به عنوان پیامدهای آشفتگی زناشویی نمود پیدا می‌کنند که متاسفانه دستاورد آن ناتوانی در حل مساله برای زوجین بوده و به دنبال آن شاهد اختلال در عملکرد خانواده خواهیم بود. با بروز اختلال در عملکرد خانواده نیز، تربیت صحیح فرزندان انجام نشده و دستاورد آن آسیب به جامعه خواهد بود. در تبیین این یافته باید گفت عوامل روانی به دلیل گستردگی متغیرهایی که در خود جای داده‌اند؛ جز مهم‌ترین عوامل موثر در آشفتگی زناشویی هستند. در همسو با این یافته؛ Fadhillah & Ratnasari (2022) نقش سرکوب عاطفی به عنوان یکی از عوامل روانی بر آشفتگی زناشویی را تایید کرده­اند. آن‌ها در پژوهش خود به تحلیل سرکوب عاطفی و آشفتگی زناشویی در پنج سال اول ازدواج پرداخته و نتایج دال بر این بود که سرکوب عاطفی و پریشانی زناشویی همبستگی منفی داشتند. به نظر می‌رسید که تفاوت در هنجارها در موقعیت­های مختلف در فرهنگ بر نتیجه تأثیر بگذارد. از سویی دیگر دستاورد پژوهش Izadi (2021) نیز با یافته‌های پژوهش حاضر همسو بود. وی در پژوهش خود به این نتیجه دست یافت که بین متغیرهای آشفتگی زناشویی با سواد عاطفی، الگوهای ارتباطی با آشفتگی زناشویی و ارتباطی و شیوه­های حل تعارض با آشفتگی زناشویی و ارتباطی رابطه معنادار وجود داشته است. در مجموع، در طی آشفتگی زناشویی، با وجود اینکه زوجین در کنار یکدیگر زندگی می­کنند، اما نسبت به هم احساس خشم، خصومت و نارضایتی زیادی دارند. وجود چنین ارتباطی منجر به ایجاد اختلال در حوزه­های رفتاری، شناختی و عاطفی خواهد شد و عملکرد خانواده را مختل خواهد کرد. بنابراین از آنجایی که رابطه زناشویی یکی از رابطه­های قوی انسانی محسوب می­شود، کیفیت آن می­تواند پیامدهای زیادی برای همسران، فرزندان و به دنبال آن جامعه در پی داشته باشد. بنابراین اگر روابط میان زوجین سالم باشد، کارآیی خانواده به حداکثر خواهد رسید و درصورت ناسازگاری بین زوجین و بروز آشفتگی زناشویی، زوجین نسبت به هم احساس خشم، ناامیدی و نارضایتی خواهند کرد (Ebadikesbekhi et al., 2020). پرخاشگری و استرس بر عملکرد زوجین به صورت منفی تاثیر گذاشته و با تعارضات زناشویی در ارتباط هستند (Timmons et al., 2018).

علاوه براین، طرحواره‌ها به دلیل ارضا نشدن نیاز­های هیجانی اساسی دوران کودکی به وجود می­آیند و این زمانی است که نیازهای بنیادی و روانشناختی جهان شمول دلبستگی، ایمن خودگردانی، آزادی در بین نیازها و هیجانات سالم خودانگیختگی و محدودیت­های واقع­بینانه ارضا نمی شود. طرحواره ها در عمیق­ترین سطح شناخت بیرون از سطح آگاهی در افراد عمل می­کند و آن‌ها را به لحاظ روان‌شناختی در برابر ایجاد آشفتگی­هایی مانند اضطراب، افسردگی و ارتباطات ناکارآمد و اختلالات روان‌تنی آسیب‌پذیر می­کند (Shabani khadiv & Ahmadian, 2019). نظر به اینکه یکی از ریشه­های تحولی در روابط زناشویی طرحواره های ناسازگار اولیه است که نقش مهمی در شکل‌گیری بسیاری از اختلالات روانشناختی دارد؛ توجه به آن‌ها حائز اهمیت است چرا که طرحواره‌های ناسازگار اولیه هسته مرکزی اختلال­های شخصیتی و الگوهای گسترده و فراگیر متشکل از خاطره‌ها هیجان­ها، شناخت­ها و احساس­های بدنی مرتبط با خود و دیگران است به صورتی که می­تواند زندگی زناشویی را با مشکلاتی از جمله نارضایتی و تعارضات همراه کند (Körük, S., & Kurt, 2019).

مطابق یافته‌ها، دسته دوم عوامل تاثیرگذار بر آشفتگی زناشویی، عوامل شناختی هستند. در تبیین این یافته باید گفت اکثر دختران در دوران تجرد، تصوری از همسر آینده، زندگی مشترک و نقش زنانگی در جهان ادراکی خود متصور شده­اند و از ذهنیتی که از نقش مرد در ذهن خود برای زندگی مشترک ساخته‌اند وارد رابطه زناشویی خواهند شد و زمانی که با واقعیت واجهه می­شوند به دلیل تفاوتی که بین تصورات ذهنی و واقعیت وجود دارد جهان ادراکی‎شان آشفته خواهد شد و ممکن است فرد با تضاد و تردید در مورد همسر روبه رو شود. به نظر می­رسد برآورده نشدن انتظارات زنان نسبت به تصورات قبل از ازدواج و نقش زنانگی به نوعی علت آشفتگی زناشویی است (Janjani et al., 2019). علاوه بر این، دستاورد پژوهش‌های پیشین حاکی از آن است که رابطه معناداری بین انتظارات از ازدواج و طلاق عاطفی وجود دارد و خودکارآمدی بالاتر سبب کاهش میزان طلاق عاطفی زوجین می­شود (Rasheed et al., 2020). به عقیده Beck نیز وجود طرحواره غلط نسبت ­به روابط زناشویی و خطا­های شناختی موجب آشفتگی روابط زناشویی می­شود. به عقیده وی زوجینی که با یکدیگر تعارض دارند، در روابط خود انواعی از خطا­های شناختی مثل استدلال احساسی، بزرگ­نمایی رفتار منفی همسر و کوچک­نمایی رفتار خوب همسر را به­کار می­گیرند (Pakravan, 2020).

براساس یافته‌ها، دسته سوم عوامل تاثیرگذار بر آشفتگی زناشویی، عوامل رفتاری هستند. در تبیین این یافته باید گفت مطابق با نظریه‌های ارتباطی، کشمکش­ها و آشفتگی زناشویی نتیجه مهارت­های نابسنده زوجین در برقراری ارتباط و یا ناشی از ناتوانی آنان در حل مشکلات است (Soleymanian et al., 2019). نتایج تحقیقات حاکی از آن است که افرادی که نگرش سهل‌گیرانه‌تری در مورد آشفتگی زناشویی دارند به احتمال بیشتری درگیر آن خواهند شد (Treas & Giesen, 2020).

عامل اثرگذار دیگر، مرتبط با امور جنسی-جسمی است. در تبیین این یافته باید گفت نگرش افراد نسبت به روابط جنسی فرازناشویی شاخص مهمی برای پیش‌بینی تمایل به روابط جنسی فرازناشویی است؛ چرا که این اعتقادات و ارزش‌ها، درگیری در روابط فرازناشویی را ترغیب یا منع می­کنند. در عین حال آشفتگی زناشویی و نگرش به آن می‌تواند تحت تأثیر روابط جنسی پیش از ازدواج قرار بگیرد. پژوهش‌ها در مورد مردان و زنان حاکی از آن است که سهل‌گیری جنسی و روابط جنسی قبلی به طور مثبتی با آشفتگی زناشویی در ارتباط است. به­علاوه، اشتغال رابطه مثبتی با آشفتگی زناشویی دارد اما این موضوع ممکن است به­خاطر وجود فرصت­های بیشتر در محیط کار باشد تا این­که در­نتیجه­ی اشتغال باشد (Treas & Giesen, 2020). همچنین می­توان گفت که اگر­چه زندگی زناشویی سعادتمندانه فقط تا اندازه­ای مربوط به ارتباط جنسی است، ولی این ارتباط ممکن است از مهم­ترین علل خوشبختی یا عدم خوشبختی در زندگی زناشویی باشد. زیرا اگر این ارتباط قانع کننده نباشد به احساس محرومیت، ناکامی و عدم احساس ایمنی (به خطر افتادن سلامت روان) و در ­نتیجه از هم پاشیدگی خانواده منجر می­شود. فعالیت جنسی چنان در رضایت زناشویی مهم می­باشد که عدم فعالیت جنسی می­تواند نشانه وجود مشکل دیگری در پیوند ازدواج باشد (Sotoudeh Gandashmin & Dindarbusjin, 2019).

عامل اثرگذار دیگر، مرتبط با امور ارتباطی است. در تبیین این یافته باید گفت Blow & Hartnett (2019) اظهار می­کنند که آشفتگی زناشویی به شیوه­های مختلف تعریف شده است و می­تواند شامل فعالیت­هایی از ­قبیل روابط پنهانی، روابط فرازناشویی، فریبکاری، آمیزش جنسی، بوسیدن، نوازش، پیوند­های عاطفی، روابط اینترنتی، استفاده از پورنو گرافی و ... باشد. در روابط زناشویی وجود آشفتگی زناشویی کوتاه مدت امر معمولی است اما افرادی که در ازدواج خود احساس آشفتگی طولانی را تجربه می­کنند، به طور کلی از ازدواج خود ناراضی هستند. آشفتگی ممکن است توسط یک یا هر دو نفر در رابطه تجربه شود اما برای بروز ناراحتی زناشویی هر دو نفر در رابطه ضروری نیست که آشفتگی را تجربه کنند (Oguntayo et al., 2020). عواملی مثل باور­های غیر­منطقی به ازدواج، اسطوره­ها، خیال‌بافی­ها و سوء­تفاهماتی که معمولا در­ خصوص زندگی مشترک و ازدواج وجود دارند و همچنین انتظارات یا نگرش­های غیر­واقع­بینانه به ازدواج با رضایتمندی زناشویی یک همبستگی منفی دارند به گونه‌ای که هر­چه میزان نگرش غیر­واقع­بینانه در فرد بیشتر باشد، رضایتمندی کمتری را گزارش می­کنند (Shayesteh et al., 2018). در تایید این ادعا، دستاورد پژوهش Wang و همکاران (2018) حاکی از آن بود که بین راهبردهای مثبت تنظیم شناختی هیجان و رویدادهای منفی زناشویی رابطه منفی و بین راهبردهای منفی با رویدادهای منفی زناشویی رابطه مثبتی وجود دارد.

عامل خانوادگی دیگر عامل موثر در آشفتگی زناشویی است. در تبیین این یافته دستاورد پژوهش Khaksari (2021) حاکی از آن است که مولفه‌های شیوه­های سهل‌گیرانه، استبدادی و اقتدار منطقی، ابراز هیجان مثبت، ابراز صمیمیت و ابراز هیجان منفی توانایی پیش‌بینی آشفتگی­های زناشویی را دارند. همچنین مولفه‌های شیوه­های سهل‌گیرانه، استبدادی و اقتدار منطقی، ابراز هیجان مثبت، ابراز صمیمیت و ابراز هیجان منفی با آشفتگی زناشویی رابطه‌ منفی معناداری دارند. علاوه بر این، آمار نشان می­دهد که بالا­ترین میزان طلاق از طبقه اجتماعی و اقتصادی پایین است زیرا عدم اهمیت مالی موجب بی­ثباتی زندگی، ناخشنودی و عدم رضایت از زندگی می­شود که آشفتگی زناشویی را به همراه دارد. در ­مقابل افرادی که پایگاهی بالا­تر دارند، دسترسی آن­ها به یک­سری از منابع و امکانات نیز بیشتر است. تحصیلات بالا­تر این افراد اطلاعات و دانش آن­ها را نسبت­به مسائل فزونی می­بخشد و به جهت موقعیت مالی و اقتصادی مناسب نیز دسترسی مناسب­تری نسبت­به برخی از امکانات مانند کتب و نشریات، کلاس­ها و مشاوره­های ازدواج و خانواده و غیره دارند. استفاده از این امکانات خود می­تواند در آگاهی دادن افراد نسبت­به مسائل ازدواج و خانواده و برطرف کردن مسائل و مشکلات بسیار مؤثر باشد (Azadi, 2021). همچنین طبق نتایج پژوهش‌های پیشین، کسانی که از ­طریق خانواده و اقوام با همسرشان آشنا شده­اند، نسبت ­به آن­هایی که خودشان به­طور فردی اقدام به آشنایی با همسرشان نموده­اند میزان سازگاری و رضایت بالاتری دارند (Azadi, 2021).

در تبیین عامل اجتماعی نیز، دستاورد پژوهش George و همکاران (2021) حاکی از آن است که انزوای اجتماعی و حبس در خانه اثرات مخربی بر سلامت روحی و جسمی فرد دارد. نشان داده شده است که زنان در طول همه‌گیری کووید-19 در معرض خطر بسیار بالایی از خشونت قرار داشتند. یافته­های حاصل از پژوهش نیز تایید کرد که تجربه خشونت در زنان سبب افزایش آشفتگی زناشویی در آن­ها شده بود.

به منظور تبیین عامل اقتصادی نیز به پژوهش Adamopoulou (2020) استناد می‌گردد. دستاورد پژوهش وی حاکی از آن بود که درآمد و شغل افراد و به­طور کلی وضعیت اجتماعی- اقتصادی افراد نمی­تواند آشفتگی زناشویی افراد را توجیه نموده و خیانت در افراد در تمامی اقشار به طرق مختلف دیده می­شود.

طبق دستاورد پژوهش حاضر، عامل فرهنگی-مذهبی، دیگر عامل موثر در آشفتگی زناشویی شناخته شد. در تبیین این یافته باید گفت اگر زوج­ها در مسائل مذهبی تفاهم نداشته باشند، دین می­تواند یک منبع قابل توجهی از تعارض زناشویی باشد در مقابل مذهب می­تواند یک منبع برای حل و فصل تعارض باشد و مشارکت مذهبی واحد و مشترک زوجین با حل تعارض مؤثر همراه است (Dudley & Kosinski, 2017).

در تبیین عامل محیطی نیز می‌توان به دستاورد پژوهش Ghafourian Nourozi و همکاران (2018) استناد نمود. بررسی تحقیقات صورت گرفته نشان داد که شرایط محیطی (مانند فرصت خیانت یا جذابیت شخص سوم) می‌تواند عامل آشفتگی زناشویی باشد. در خصوص عوامل مرتبط با عشق نیز، باید گفت دلزدگی از عشق یک روند تدریجی است و به­ندرت و به­طور ناگهانی بروز می­کند. صمیمیت و عشق زندگی رنگ­باخته و خستگی عمومی عارض می­شود و در شدید­ترین نوع دل­زدگی با فروپاشی رابطه همراه است (Beranestion and Beranestion, 2018).

آخرین عامل اثرگذار در آشفتگی زناشویی، نقش‌ها بوده است. در تبیین این عامل با استناد به دستاورد پژوهش Zamani & Sabour Ismaili (2021) می‌توان گفت بین مسئولیت­پذیری و تعارضات زناشویی رابطه معناداری وجود دارد. در مجموع، شواهد متعددی وجود دارد که نشان می­دهد زوجین آشفته دارای الگوهای ارتباطی ناکارآمدی در ابراز هیجانات و افکار، مهارت­های گوش دادن، حل تعارض، بیان هیجانات و سایر نمادها و رفتارهای غیرکلامی دیگر هستند. علاوه بر این، آشفتگی زناشویی در جنبه­های متعددی از روابط زناشویی، همچون ارتباط عاطفی، حل مساله، پرخاشگری، زمان باهم بودن، مسائل مالی، مسائل جنسی، جهت­گیری نقش، رضایت از فرزند و تربیت فرزند اختلال ایجاد می­کند و در برخی شرایط می­تواند سبب آغاز شدن، تشدید کردن و یا پیچیده­تر شدن اختلالاتی همچون افسردگی یا تسهیل بازگشت و عود اختلالات شود (Maiti et al., 2021).

یافته‌های پژوهش‌های پیشین نیز نی زحاکی از آن است که ویژگی­های ارتباطی، خصوصیات شخصیتی و شرایط زندگی پیش­بینی کننده فرسودگی زناشویی هستند، مولفه­های ویژگی­های ارتباطی، ویژگی­های شخصیتی و شرایط زندگی پیش­بینی کننده فرسودگی زناشویی هستند (Faraji et al., 2021). به طور کلی می­توان گفت، آشفتگی زناشویی یک اتفاق رایج است که با پریشانی عاطفی، تعارض و سایر مشکلات زناشویی در یک زمینه مشخص می­شود که بروز آن تا حدودی با اوج و فرودهای معمول در یک رابطه متفاوت است (Wisyaningrum et al., 2021). در این میان نکته قابل تامل در مورد این آمارها آن است که اغلب گزارش­ها به آمار رسمی طلاق اشاره دارند در حالی که این آمارها نشان‌دهنده میزان دقیق ناکامی همسران در زندگی زناشویی نیست، زیرا در کنار این موارد آماری بزرگ‌تر اما کشف نشده به طلاق‌های عاطفی اختصاص دارند. طلاق عاطفی نماد وجود مشکل در ارتباط سالم و صحیح بین زن و شوهر است که این مشکل خود ناشی از بروز تعارضات زناشویی است (Mohtashami et al., 2018). بنابراین لازم است تا متخصصان این حوزه به عوامل شناسایی شده در این پژوهش توجه ویژه داشته و به منظور دستیابی به راهکار مناسب مداخلات و برنامه‎ریزی‌های خود را براساس این عوامل، تدوین نمایند. چرا که این عوامل دست به دست هم می‌دهند و منجر به بروز آشفتگی زناشویی می‌شوند. در این راستا؛ پس از شناسایی عوامل اقدام به تدوین الگویی نموده و آن را در اختیار خبرگان مربوطه قرار داده تا اعتبار آن بررسی گردد. دستاورد نظرخواهی از خبرگان حاکی از تایید اعتبار الگوی تدوین شده بود؛ بنابراین به متخصصان حوزه روانشناسی و مشاوره خانواده و ازدواج و نیز دست‌اندرکان و مسئولین این حوزه پیشنهاد می‌شود در برنامه‌های اثربخشی خود به عوامل شناسایی شده و الگوی بدست آمده در این پژوهش توجه نمایند، همچنین به پژوهشگران آتی پیشنهاد می‌شود براساس الگوی بدست آمده، ابزاری به منظور سنجش میزان آشفتگی زناشویی با لحاظ کردن نقطه برش، تدوین نمایند تا متخصصان و فعالان این حیطه بتوانند با کمک آن ابزار، سطح آشفتگی را در زوجین تخمین زده و اقدامات به موقع را لحاظ کرده و کیفیت زندگی زوجین را بهبود بخشند؛ امید است بدینسان بتوان گامی ارزشمند در راستای بهبود زندگی زناشویی زوجین کشور برداشت و از آسیب به جامعه جلوگیری نمود.

References

 

Adamopoulou, E. (2020). New facts on infidelity. Economics Letters, 121 (3), 458-462. [Link]

American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition. Arlington, VA, American Psychiatric Association. 716. [Link]

Ariplackal, R., & George, T. S. (2015). Psychological Components for Marital Distress and Divorce in Newlywed Indian Couples. Journal of Divorce & Remarriage, 56 (1), 1-24. [Link]

Azadi, Z. (2021). A comparative study of the effectiveness of solution-oriented and rational-emotional-behavioral couple therapy on reducing problems and marital incompatibility of couples applying for divorce. Master's thesis, Ferdowsi University of Mashhad. [in Persian]

Bernstein, F. A. and Bernstein, M. T. (2018). Marital therapy (recognition and treatment of marital differences). Translated by Hamidreza Sohrabi, Tehran: Rasa Publishing House. [in Persian]

Blow, A. J., & Hartnett, K. (2019). Infidelity in committed relationships: A methodological review. Journal of Marital and Family Therapy, 31 (2), 183-216. [Link]

Burrell, N., Allen, M., Gayle, B. M., & Preiss, R. W. (2014). Managing interpersonal conflict, advances through meta-analysis, Routledge Press. [Link]

Dudley, M. G., & Kosinski, F. A. (2017). Religiosity and Marital Satisfaction : A Research Note. Review of Religious Research, 32 (4), 78-86. [Link]

Ebadi Kesbekhi, M., Basharpour, S., Narimani, M. (2020). Marital conflict: the role of predictors of narcissism in couples, the fourth national psychology conference of Payam Noor University, Rasht. [in Persian] [Link]

Elliott, J. (2010). Linking Family Leisure and Family Function: A Literature Review. [MSC Thesis]. USA: Wisconsin-Stout University. [Link]

Fadhillah, T., & Ratnasari, Y. (2022). Analysis of Emotional Suppression and Marital Distress in the First Five Years of Marriage. KnE Social Sciences, 7 (1), 157–167. [Link]

Faraji, J., Namvar, H., Sanai, B. (2021). Investigating the Factors Affecting Marital Burnout of Couples in Tehran. Islamic Life Style, 5 (1) :47-60. [in Persian] [Link]

George, E., & Wesley, M., & Geraghty, L. (2021). Marital Stress and Domestic Violence during the COVID- 19 Pandemic. Cogent Arts & Humanities, 8 (1), 12-23. [Link]

Ghafourian Nourozi, P., Asghari Ibrahim Abad, M. J., Abdkhodayie, M., & Kimiaee, S. A. (2018). Factors Influencing Extramarital Relationship among Married Females: A Qualitative Study. Journal of Applied Psychological Research, 9(3), 55-75. [in Persian] [Link]

Gürmen, M. S., & Rohner, R. P. (2014). Effects of marital distress on Turkish adolescents’ psychological adjustment. Journal of Child and Family Studies, 23 (7), 1155-1162. [Link]

Hamidikian, P., Niknam, M., & Jahangir, P. (2021). Predicting latent marital aggression and fear of intimacy based on self-compassion with the mediating role of guilt in married people. Journal of Applied Family Therapy, 2(1), 65-90. [in Persian] [Link]

Hasson-Ohayon, I., Ben-Pazi, A., Silberg, T., Pijnenborg, G., & Goldzweig, G. (2018). The mediating role of parental satisfaction between marital satisfaction and perceived family burden among parents of children with psychiatric disorders. Psychiatry Research, (5), 1-25. [Link]

Imani, Z., Zanganeh Motlagh, F., Abbasi, M. (2022). The Mediating role of Psychological Cohesion in the Relationship between Psychological Suffering and Spiritual Adjustment to Marital Turmoil in Mothers of Children with Autism. Islamic Life Style, 6 (1), 163-172. [in Persian] [Link]

Izadi, N. (2021). The relationship between communication patterns with emotional literacy, marital and communication disturbances, and conflict resolution methods in married women nurses over 5 years of marriage. Master's thesis in general psychology, Sohravardi Institute of Higher Education, Department of Psychology. [in Persian]

Janjani, P., Momeni, K., Amiri, N., & Moradi, A. (2019). The experience of marital distress in the perceptual world of women; Case study: Tohid clinic of Kermanshah. Family Counseling and Psychotherapy, 9(1), 173-196. [in Persian] [Link]

khaksari, B. (2022). Predicting marital and communication disorders based on parenting methods and emotional instrumentation of couples in Kermanshah. Islamic-Iranian Family Studies Journal, 1(2), 40-56. [in Persian] [Link]

Kilmann, P. R. (2012). Personality and interpersonal characteristics within distressed marriages. The Family Journal, 20 (2), 131-139. [Link]

Körük, S., & Kurt, A. A. (2019). The Predictive Role of Early Maladaptive Schemas in The Evaluation of Pre-Marital Romantic Relationships Among University Students. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi, 3 (5), 73-83. [Link]

Maiti, T., Singh, Sh., Innamuri, R., & Aastha, M. (2020). Marital distress during COVID-19 pandemic and lockdown: a brief narrative. The International Journal of Indian Psychology, (8), 10-25. [Link]

Markman, H. J., Rhoades, G. K., Stanley, S. M., Ragan, E. P., & Whitton, S. W. (2010). The premarital communication roots of marital distress and divorce: the first five years of marriage. Journal of Family Psychology, 24(3), 289. [Link]

Mayne, T. J., O'leary, A., McCrady, B., Contrada, R., &Labouvie, E. (2018). The differential effects of acute marital distress on emotional, physiological and immune functions in maritally distressed men and women. Psychology and Health, 12 (2), 277-288. [Link]

Mikaeili, N., Ebadi, M. (2022). Developing Structural Equations for Marital Relationship Distress Based on Facial Emotion Recognition: The Mediating Role of Relational Aggression in Infertile Women. Shefaye Khatam, 10 (2) :22-32. [in Persian] [Link]

Mohtashmi, F., Zoghi Padayar, M.R., Yaqoubi, A. (2018). the effectiveness of acceptance and commitment therapy on emotional divorce and marital conflicts of dissatisfied women, the fifth international conference on psychology, educational sciences and lifestyle, Qazvin. [in Persian] [Link]

Oguntayo, R., Popoola, A. O., Opayemi, R., & Omolara, F. (2020). Spousal violence in the era of COVID-19 lockdown: The implication of socioeconomic distress and contextual factors. Ilorin J Econ Policy, 7 (3), 51–60. [Link]

Pakrovan, M. (2020). Effectiveness of couple problem solving training on marital satisfaction and psychological symptoms of Isfahan couples. Master's thesis in clinical psychology, Isfahan University. [in Persian]

Rajabi, M., Rajabi, H., Ahmadabadi, M. (2018). The Theme Analysis of the Requirements for the Realization of the Disciplinary Security in the Thought of the Supreme Commander of All Armed Forces. Journal of Social Order, 10(2): 85-108. [in Persian] [Link]

Rasheed, A., Fahad, N., & Abdollah, A. (2020). Investigating the Relationship between Emotional Divorce, Marital Expectations, and Self-Efficacy among Wives in Saudi Arabia. Journal of Divorce & Remarriage, (62), 10-15. [Link]

Saigal, S. D. (2011). Marital Distress and Depression: A Behavioral and Linguistic Analysis of Couple Interactions: Northwestern University. [Link]

Shabani khadiv, A., & ahmadiyan, H. (2019). studying the relationship between of Basic psychological needs satisfaction and the Emotional Regulation disorder with the mediation of early maladaptive schemas at Bu-AliSina university students. Knowledge & Research in Applied Psychology, 20(1), 101-111. [in Persian] [Link]

Shaysteh, G., Sahebi, A. and Alipour, A. (2018). Examining the relationship between marital satisfaction and communication beliefs and unreasonable expectations of couples. Family Research Quarterly, 2(7), 223-238. [in Persian] [Link]

Shimkowski, J. R. (2015). Young adult children's communicative management of emotions about divorce and divorce disclosures: Creating and applying a new measure (Order No. 3715397). Available from ProQuest Central Student. (1701629583). [Link]

Soleymanian, A. A., Navanejad, Sh. and Farzad, V. (2019). Determining the effectiveness of group systematic motivational counseling (SMC) on reducing marital turmoil. Counseling Research (News and Counseling Research), 4 (16), 9-23. [in Persian] [Link]

Sotoudeh Gandashmin, M. and Dindarbusjin, R. (2018). Investigating the relationship between marital satisfaction, sexual satisfaction and social security in Tehran couples. The specialized scientific quarterly of police knowledge of the capital police, 8 (4), 115-124. [in Persian] [Link]

South, S. C., Krueger, R. F., & Iacono, W. G. (2011). Understanding general and specific connections between psychopathology and marital distress: a model-based approach. Journal of Abnormal Psychology, 120 (4), 935. [Link]

Tavares, L. P., & Aassve, A. (2013). Psychological distress of marital and cohabitation breakups. Social science research, 42 (6), 1599-1611. [Link]

Timmons, A. C., Arbel, R., & Margolin, G. (2017). Daily patterns of stress and conflict in couples: Associations with marital aggression and family-of-origin aggression. Journal of family psychology: JFP: journal of the Division of Family Psychology of the American Psychological Association, 31 (1), 93–104. [Link]

Treas, J., & Giesen D. (2020). Sexual Infidelity among Married and Cohabiting Americans. Journal of Marriage and the Family, 62 (5), 48–60. [Link]

Turliuc, M. N., & Candel, O. S. (2021). Not All in the Same Boat. Socioeconomic Differences in Marital Stress and Satisfaction During the Covid-19 Pandemic. Front. Psychology, (12), 635-148. [Link]

Velmurugan, K., & Maheswari, D. (2017). A Study on Marital Satisfaction of Women Working in Southern Railways Tiruchirappalli. International Journal of Scientific Research and Management, 5 (10), 7200-7205. [Link]

Wang, S., Kim, K., & Boerner, K. (2018). Personality similarity and marital quality among couples in later life. Personal Relationships, 25 (4), 565–580. [Link]

Wisyaningrum, Sh., Epifani, I., & Ediati, A. (2021). Surviving Marital Relationship During the COVID-19 Pandemic: A Systematic Review on Marital Conflict, (10), 29-91. [Link]

Zamani, A. and Sabour Ismaili, N. (2021). Investigating the mediating role of accountability in the relationship between personality traits and temperament with marital conflicts in married teachers. Master's Thesis in Educational Psychology, Kavian Institute of Higher Education, Department of Educational Psychology. [in Persian]

 

 

---

[1]  این مقاله برگرفته از رساله دکتری نویسنده اول می‌باشد.

[2]  گروه روانشناسی، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران.

[3]  گروه روانشناسی، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران. (نویسنده مسئول)

[4]  گروه روانشناسی، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران.

[5]  گروه روانشناسی، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران.

[6]  Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: DSM-5

[7]  - Reliability

[8]  - Holsti's Cofficient of Reliability

[9]  - Validity

[10]  - Guba & Lincoln

[11]  - Credibility

[12]  - Transferability

[13]  - Confirmability

[14]  - Dependability

[15]  - https://www.sid.ir/fa/journal/ 

[16]  - www.ensani.ir 

[17]  - www.magiran.com 

[18]  - www.civilica.ir 

[19]  - https://scholar.google.com/

[20]  - https://www.sciencedirect.com