بررسی عملکرد و صفات فیزیولوژیکی و فنولوژیکی مرتبط با آن در ارقام مختلف کلزا (Brassica napus L.)
محورهای موضوعی : اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی
عباس فروغی
1
(دانش آموخته دکتری فیزیولوژی گیاهان زراعی دانشگاه گنبد کاووس، ایران.)
عباس بیابانی
2
(دانشیار دانشکده کشاورزی، دانشگاه گنبد کاووس، گنبدکاووس، ایران.)
علی راحمی
3
(استادیار دانشکده کشاورزی، دانشگاه گنبد کاووس، گنبدکاووس، ایران.)
قربانعلی رسام
4
(دانشیار مجتمع آموزش عالی شیروان- خراسان شمالی، شیروان، ایران.)
کلید واژه: عملکرد بیولوژیک, کلزا, شاخص برداشت, تجزیه به عامل‌ها,
چکیده مقاله :
خصوصیات فیزیولوژیکی و فنولوژیکی ارقام و لاین‌های مختلف کلزا و نیز ارتباط بین این صفات و عملکرد دانه در تعداد 20 رقم و لاین کلزا در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در دو سال زراعی 94-1393 و 95-1394 در مزرعه تحقیقاتی مجتمع آموزش عالی شیروان واقع در خراسان شمالی مورد بررسی قرار گرفتند. در طول فصول زراعی علاوه بر ثبت صفات فنولوژیک، نمونه‌برداری‌های تخریبی برای محاسبه صفات فیزیولوژیک مانند شاخص سطح برگ، تجمع ماده خشک و اندازه‌گیری نور و ضریب خاموشی نور صورت گرفت. در پایان فصول زراعی عملکرد و اجزای عملکرد و صفات مورفولوژیک و درصد روغن ارقام اندازه‌گیری شدند. تجزیه به عامل‌ها جهت توصیف رابطه بین صفات مورد مطالعه با استفاده از میانگین 23 صفت و به روش تجزیه به مؤلفه‌های اصلی صورت گرفت. نتایج حاصل از تجزیه به مؤلفه‌های اصلی نشان داد که چهار مؤلفه اول مجموعاً 99 درصد تنوع کل موجود در بین داده‌ها را توجیه کردند. سهم هر کدام از دو مؤلفه اول به‌ترتیب حدود 8/83، 1/13درصد در سال اول و 3/83، 6/11 درصد در سال دوم بودند. از آن‌جا که مجموع سهم مؤلفه سوم و چهارم از کل تغییرات هر دو سال آزمایش کمتر از چهار درصد است؛ بنابراین، از دو مؤلفه اول و دوم که بیش از 96 درصد تغییرات را توجیه می‌کنند برای انتخاب ترکیب برتر استفاده شد و دیاگرام‌های مربوطه ترسیم شدند. بر این اساس، ارقامی که با جهت مثبت محور اول مرتبط بودند ارقام پر محصول با عملکرد بیولوژیک بالا، تعداد خورجین زیاد، طول دوره گل‌دهی طولانی و عملکرد روغن در نظر گرفته شدند (گروه A). در این ارقام پر شدن دانه در زمان نسبتاً کوتاه‌تری انجام می‌گیرد. در مقابل، ارقام گروه Bدر نقطه مقابل ارقام گروه A قرار گرفته‌اند و در جهت منفی محور اول مرتبط می‌باشند. از طرف دیگر ارقام با وزن مثبت بیشتر بر روی محور دوم، ارقامی هستند با شاخص برداشت بالا، تعداد زیاد خورجین در بوته که روز تا شروع ساقه‌دهی آن‌ها طولانی‌تر ولی فاصله کاشت تا شروع رزت کوتاه‌تری دارند گروه C محسوب شدند. ارقام گروه D دارای وزن منفی بیشتر بر روی محور دوم می‌باشند. میانگین عملکردهای ارقام در سال اول 80/453 گرم در متر مربع و در سال دوم 84/401 گرم در متر مربع بودند. بخشی از کاهش عملکرد مرتبط با کاهش شاخص‌های رشد (عملکرد بیولوژیک) و بخشی دیگر مرتبط با کاهش شاخص برداشت می‌باشد که ناشی از کاهش معنی‌دار تشعشع بین دو سال است. در مجموع، سه رقم Bilbao، Traviata و Slm046 از بیشترین ارتباط مثبت با محور اول برخوردار بودند (گروه A).
The physiological and phonological characteristics of different varieties and lines of rapeseed (Brassica napus L.) and also relationship between these traits and grain yield, 20 cultivars and lines of rapeseed were studied in a randomized complete block design with four replications for two years (2014-2016) at the High Educational Complex of Shirvan. During growing seasons, in addition to recording the phonological traits, destructive sampling and light measurement to calculate physiological traits like leaf area index, total dry matter and extinction coefficient were performed. At the end of the seasons, yield and its components, morphological traits and oil percentage of the cultivars were measured. Factor analysis was used to describe the relationship between the traits studied by using the mean of 21 attributes and the principal component analysis. The results of the analysis showed that the first four components justified a total of 99 percent of the total variations. The contribution of first and two components were 83.8 and 13.1 percent in the first year and 83.3 and 11.6 percent in the second year, respectively. Since the total values of the third and fourth components of the total changes in both years of the experiment are less than 4%, therefore the first two components which justified more than 96% of the variation were used to select the superior composition and the corresponding diagrams were drawn. Accordingly, varieties related to the positive direction of the first axis were varieties with high biological yield, high pod number, long flowering period and noticeable oil yield (Group A). In these varieties, seed filling is relatively shorter than the rest. In contrast, B-group varieties were against to the A- group's and were related to the negative direction of the first axis. On the other hand, varieties with high positive weight on the second axis were those with a high harvest index, a large number of pods per plant, which had longer time to stem elongation but shorter in planting to rosette (group C). The average yield of cultivars in the first year was 453.80 g.m-2 and in the second year 401.84 g.m-2. Part of the reduction in yield associated with the reduction of growth indices (biological yield) and the other part is related to the reduction of the harvest index, which it is due to significant differences of radiation between two years. As a whole it could be said that, three varieties of Bilbao, Traviata and Slm046 had the highest positive correlation with the first axis (group A).
_||_