سنتزپژوهی عناصر سلامت روان دانش آموزان مدارس
محورهای موضوعی : برنامه درسی
داود کیا کجوری
1
*
,
یاسمن چریانی زنجانی
2
,
ساره نوراشرف الدین
3
1 - دانشیار، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد چالوس، گروه مدیریت دولتی، چالوس، ایران
2 - دانشجوی دکتری گروه مدیریت دولتی، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران
3 - سازمان مدیریت صنعتی
کلید واژه: سلامت روان, دانش آموزان, سنتز پژوهی,
چکیده مقاله :
سلامت روان کودکان بهعنوان سرمایه اجتماعی حیاتی، از ابعاد حق بر سلامت بشری محسوب میشود که شامل ویژگیهای مثبت شخصیتی و فقدان مشکلات روحی است. مدارس، علاوه پرورش استعدادها، نقش تعیینکنندهای در ایجاد آرامش روانی یا تشدید افسردگی دانشآموزان ایفا میکنند. این پژوهش با روش سنتزپژوهی توصیفی-کیفی، به بررسی عناصر مؤثر بر سلامت روان دانشآموزان پرداخته است. با تحلیل محتوای ۵۰ مقاله ISI و علمی-پژوهشی، شاخصهای مرتبط استخراج و دستهبندی شدند. یافتهها نشانداد هفت معیار مثبت شامل محیطی (رنگ شاد، فضای سبز)، جسمانی (تندرستی، تغذیه سالم)، شادکامی (امید، عشق به زندگی)، اجتماعی (تعامل مؤثر، سازگاری)، رضایت از زندگی (انگیزه، برنامهریزی)، حرمت خود (خودشکوفایی) و خلق مثبت (سلامت معنوی) با ۴۴ زیرمعیار، سلامت روان را تقویت میکنند. در مقابل، شش معیار منفی محیطی (فضای نامناسب)، جسمانی (بیماری)، اضطرابی (نگرانی، ترس)، اجتماعی (اعتیاد به اینترنت)، افسردگی (احساس تنهایی، ناامیدی) و خلق منفی (پرخاشگری) با ۳۴ زیرمعیار، تهدیدکننده سلامت روان شناسایی شدند. این چارچوب یکپارچه، تعامل پیچیده عوامل چندبعدی را نشان میدهد و لزوم طراحی مداخلات جامع مدرسهمحور را برای تقویت عوامل مثبت و کاهش تهدیدات برجسته میسازد. نتایج، ضرورت توجه سیاستگذاران به بهبود محیط فیزیکی مدارس، آموزش مهارتهای هیجانی به معلمان و ادغام برنامههای سلامت روان در محتوای درسی را تأیید میکند
Child mental health, as a vital form of social capital, is considered one of the dimensions of the human right to health, encompassing both positive personality traits and the absence of psychological problems. Schools, in addition to nurturing talents, play a decisive role in either promoting students' psychological well-being or exacerbating their depression. This study, conducted using a descriptive-qualitative research synthesis method, investigates the factors influencing the mental health of students. Through content analysis of 50 ISI and peer-reviewed articles, relevant indicators were extracted and categorized. The findings revealed that seven positive criteria—environmental (bright colors, green spaces), physical (fitness, healthy nutrition), hedonic (hope, love for life), social (effective communication, adaptability), life satisfaction (motivation, planning), self-respect (self-esteem), and positive character (spiritual health)—with 44 sub-criteria, enhance mental health. Conversely, six negative criteria—environmental (inadequate space), physical (illness), anxiety-related (worry, fear), social (internet addiction), depression-related (feelings of loneliness, despair), and negative character (aggression)—with 34 sub-criteria, were identified as threats to mental health. This integrated framework highlights the complex interaction of multidimensional factors and underscores the necessity of designing comprehensive school-based interventions aimed at strengthening positive factors and reducing threats. The results confirm the need for policymakers to focus on improving the physical environment of schools, training teachers in emotional skills, and integrating mental health programs into the curriculum.
ابراهیم نژادیان، لقمان؛ کرد، بهمن (1394) رابطه بین سلامت روان و اعتیاد به اینترنت در دانش آموزان مقطع متوسطه؛ کنفرانس سراسری دانش و فناوری علوم تربیتی مطالعات اجتماعی و روانشناسی ایران.
احمدی، حبیب؛ معینی، مهدی (1394) بررسی رابطه مهارت های اجتماعی و رفتارهای پرخطر جوانان: مطالعه موردی شهر شیراز؛ پژوهش های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، سال چهارم، شماره 1، پیاپی 9، صص 1 تا 11.
احمدی، فاطمه؛ عموپور، مسعود (1402). پیش بینی خود ناتوان سازی تحصیلی بر اساس حمایت اجتماعی و سلامت روان در دانش آموزان، نشریه مهارت های روانشناسی تربیتی، 14(1)، 1-9.
افراسیابی، حسین؛ سعیدی مدنی، سید محسن؛ شکوهی فر، کاوه.(1395) زمینه های اجتماعی حسادت در تعاملات روزمره، مطالعه کیفی دانشجویان دانشگاه یزد؛ نشریه جامعه شناسی کاربردی (مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان)؛ دوره 27؛ شماره 4؛ پیاپی 64؛ صص 133 تا 152.
افشاری، زهرا؛ رخشانی، مریم (1393) بررسی عوامل مرتبط با سلامت روان در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی زابل؛ دوره 2، شماره 3، صص 1 تا 10.
اکبری قمصری، امیر؛ مهدی زاده مقدم، حسین (1398) تحلیل تطبیقی گرایش به ازدواج و عوامل مؤثر بر آن در بین دانشجویان و طلاب شهر تهران؛ مجله جامعه شناسی ایران، دوره 20، شماره 4، صص 58 تا 85.
امینی، محمد؛ امینی، یوسف (1398) بررسی جامعه شناختی پدیده طلاق بر سلامت روانی و عزت نفس دانش آموزان دختر مقطع راهنمایی در شهرستان دزفول؛ نشریه علوم اجتماعی شوشتر، سال 13، شماره 4، پیاپی 47، صص 95 تا 108.
ایزدی، صمد؛ هاشمی، سهیلا؛ برزمینی، لیلا (1391) بررسی عوامل مؤثر در شاداب سازي مدارس از ديدگاه دانش آموزان و اولیاي مدرسه: با تاکید بر توسعة فرهنگی؛ فصلنامة مطالعات توسعة اجتماعی- فرهنگی؛ دوره 1، شماره 1، صص 91 تا 118.
باقری، مریم؛ حسن پور، مرضیه؛ قائدی حیدری، فاطمه؛ حسن زاده، اکبر (1396) هوش هیجانی دانشجویان پرستاری در مقاطع مختلف تحصیلی، آموزش پرستاری، دوره 6، شماره 2، صص 33 تا 40.
بحری بیناباج، نرجس؛ صادق مقدم، لیلا؛ خدادوست، لیلی؛ محمدزاده، جلال؛ بنفشه، الهه (1390) وضعیت اعتیاد به اینترنت و ارتباط آن با سلامت عمومی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گناباد؛ نشریه مراقبت های نوین، دوره 8، شماره 3، پیاپی 31، صص 166 تا 173.
ترابی سیاه بومی، مریم؛ کدخدایی، مریم (1395) بررسی میزان همبستگی اعتیاد به اینترنت و سلامت عمومی در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان سال تحصیلی 95-94؛ دومین کنفرانس بین المللی پژوهشهای کاربردی در علوم تربیتی و مطالعات رفتاری و آسیب های اجتماعی ایران.
ترابی، سید سعید؛ رضایی رضوان، شهرزاد؛ باقرپیری، سولماز؛ نقیبی راد، مرضیه (1403) روابط ساختاری یادگیری الکترونیکی با یادگیری خود راهبر: نقش میانجی انگیزش تحصیلی و سرزندگی تحصیلی در دانشآموزان مقطع متوسطه؛ قصلنامه نوآوری آموزشی، یادگیری و ارزشیابی؛ 1(4):
جوانمرد، کمال؛ موسوی، آزاده؛ قرنی، محمود (1402). رابطه مهارت های اجتماعی و تاب آوری با سلامت روان دانش آموزان دختر مقطع ابتدایی منطقه 20 شهر تهران، فصلنامه زن و جامعه، 14(4)، 18-30.
حاج نصیری، حمیده؛ اصلان بیگی، نفیسه؛ معافی، فرنوش؛ مافی، مریم؛ باجلان، زهرا (1397) بررسی ارتباط عملکرد جنسی با سلامت روان در زنان باردار؛ مجله روان پرستاری؛ دوره 6، شماره 2، صص 33 تا 40.
خجسته، سعیده (1397) رابطه اعتیاد به اینترنت با سلامت روان و سلامت معنوی دانش آموزان متوسطه؛ مجله دانشكده پزشكي دانشگاه علوم پزشكي مشهد؛ ویژه نامه 1، سال 61، صص 58 تا 68.
دلاور، علی؛ براتیان، مسعود؛ بجانی، حسین؛ مسعودیان، معصومه (1391) استانداردسازی و هنجاریابی پرسشنامه نگرانی های سلامت (54-HCQ ) برای دانشجویان ایرانی دوره های کارشناسی دانشگاه های دولتی شهر تهران؛ مجله اندازه گیری تربیتی، سال 3، شماره 8، صص 1 تا 10.
راثی، مهدی؛ حسینی نسب، سید داود؛ پناه علی، امیر (1402) مقایسه سلامت روان و گرایش دینی دانش آموزان کاربر با غیر کاربر تیزهوش در شبکه های اجتماعی، فصلنامه روان شناسی و دین، 16(2)، 93.
رستمعلی، رضا؛ قاسمی، حمید محمد؛ یداله پور، محمدهادی (1403) بررسی تاثیر آموزش مهارت های مثبت اندیشی و مولفههای آن در پرورش خلاقیت دانش آموزان بر اساس سیره معصومین (نمونه پژوهش : دانش آموزان پسرانه متوسطه شهرستان ساری)؛ پژوهشهای برنامهریزی درسی و آموزشی؛ 2(15): 27-38.
سابقی (1402) رابطه بین فشار روانی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دوره ابتدایی؛ سیزدهمین کنفرانس بین المللی پژوهش های مدیریت و علوم انسانی در ایران.
سام، شیما؛ رفیعی، فروزان؛ ناظری، مسعود؛ سام، عباس؛ رفیعی، فروزان؛ شهروان، آرش (1394) بررسی و مقایسه ی میزان استرس، افسردگی و هوش هیجانی در دانشجویان رشته های علوم پزشکی و دانشجویان رشته های فنی-مهندسی؛ مجله توسه آموزش جندی شاپور، دوره 6، شماره 3، صص 220 تا 228.
سلطانی نژاد، مژگان؛ منظری توکلی، علیرضا (1395) رابطه بین اعتیاد به اینترنت با افسردگی دانش آموزان مقطع متوسطه دوره اول شهر کرمان؛ کنگره ملی توانمندسازی جامعه در حوزه مشاوره، خانواده و تعلیم و تربیت اسلامی.
سلیمانی، مجید؛ سعدی پور، اسماعیل؛ اسدزاده، حسن (1395) رابطه بین استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی تلفن همراه با اهمال کاری تحصیلی، احساس تنهایی و سلامت روان دانش آموزان؛ مجله فناوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی؛ سال ششم، شماره 4، پیاپی 24، صص 1 تا 14.
شکوری مقدم، فاطمه؛ دوستی، یادعلی (1396) بررسی رابطه بین اعتیاد به اینترنت با افسردگی در دانش آموزان دختر دبیرستان های قائم شهر؛ چهارمین کنفرانس بین المللی نوآوری های اخیر در روانشناسی، مشاوره و علوم رفتاری.
شهابی نژاد، مریم؛ صادقی، تابنده؛ سالم، زینب (1395) بررسی وضعیت سلامت روانی دانشجویان؛ نشریه روان پرستاری، دوره 4، شماره 2، صص 28 تا 36.
شیروانی، روح انگیز و عزیزی، الهام و ایراندوست، مریم (1401).نقش مدرسه در ارتقاء بهداشت روان دانش آموزان،هفتمین کنفرانس بین المللی زنان،زایمان،ناباروری و بهداشت. هفتمین کنفرانس بین المللی زنان،زایمان،ناباروری و بهداشت روانی.
صالحی عمران، ابراهیم؛ عابدینی بلترک، میمنت؛ عزیزی شمامی، مصطفی؛ کشاورز، کوثر (1397) رابطه بین اعتیاد به اینترنت و افسردگی در بین دانش آموزان دوره متوسطه دوم شهرستان کردکوی با تاکید بر نوع شبکه های مجازی؛ نشریه آموزش و سلامت جامعه؛ دوره 5، شماره 1، پیاپی 17، صص 12 تا 19.
صفایی، مینو؛ علیرضایی، سمیه؛ رجب زاده، سمیرا (1397) تعیین ارتباط عملکرد جنسی با افسردگی و اضطراب در زنان یائسه مراجعه کننده به مراکز بهداشتی-درمانی شهرستان تربت حیدریه سال 1395، مجله نوید نو، دوره 12، شماره 66، پیاپی 6، صص 32 تا 40.
صفری، زینب؛ محمدزاده، زهرا؛ توکلی، ملیحه (1395) محیط فیزیکی مدارس و نقش آن در سلامت و بهداشت روانی دانش آموزان؛ کنفرانس بین المللی علوم انسانی، روانشناسی و علوم اجتماعی.
عسگری، پرویز؛ همائی، رضوان (1390) رفتار فشارزاهای روانی و سرسختی روان شناختی با سلامت روان دانش آموزان دختر؛ یافته های نو در روان شناسی، صص 95 تا 109.
عظیمی گلوگاهی، امیر؛ باقرپور، معصومه (1402) تحلیل محتوای کتابهای درسی قرآن و پیامهای آسمانی دوره ابتدایی بر اساس مؤلفه سلامت معنوی؛ 2(13): 107-116.
عظیمی.محمدحسین و اورند،سمیه.(1400). مروری بر اثربخشی قصهگویی در ارتقای سلامت روان کودکان. فصلنامه راهبردهای نو در روانشناسی و علوم تربیتی، دوره سوم، شماره نهم، بهار 1400، صفحات 83-72 .
فخرایی، سیروس؛ پورتقی، مهناز (1394) بررسی جامعه شناختی عوامل مرتبط با ازدواج دیررس جوانان ازدواج کرده بالای 30 سال شهر بناب؛ نشریه مطالعات جامعه شناسی؛ دوره 7، شماره 27، صص 63 تا 80.
فرید، رهنما، کیاکجوری، داود، تقی پوریان، محمدجواد، و اسلامی، سعید. (1400). رویکردهای نوین تحول فرهنگ سازمانی با الهام از آموزش های سنتی در ایران. توسعه ی آموزش جندی شاپور، 12(ویژه نامه )، 375-390.
فقیه آرام، بتول؛ ابراهیمی، زهرا؛ ضرغام، محسن (1395) آسیب های روانی ـ اجتماعی ناشی از به کارگیری تلفن همراه و اینترنت در میان دانشجویان؛ نشریه فن آوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، دوره 6، شماره 3، پیاپی 23، صص 111 تا 130.
قیصریان، اسحاق؛ باپیری، امیدعلی (1402) سلامت روان دانش آموزان دوره اول متوسطه استان ایلام براساس تفاوت جنسیتی؛ نشریه فرهنگ ایلام؛ 24(78.79): 81-100.
کاظمی مهر، مهدی؛ صفدری، سعید (1403) تاثیر ارزشیابی پروندهای بر اضطراب نگارش و کیفیت عملکرد نوشتاری زبانآموزان ایرانی زبان انگلیسی سطح متوسط؛ قصلنامه نوآوری آموزشی، یادگیری و ارزشیابی؛ 1(2): 43-56.
میرزائیان، بهرام؛ باعزت، فرشته؛ خاکپور، نعیمه (1390) اعتیاد به اینترنت در بین دانشجویان و تاثیر آن بر سلامت روان، نشریه فن آوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، دوره 2، شماره 1، صص 141 تا 160.
نادری، الناز؛ صارمی، خدیجه (1403) بهزیستی معلمان زبان انگلیسی: تاثیر شرایط افزاینده و منابع کاهنده فشار در محیط کار؛ قصلنامه نوآوری آموزشی، یادگیری و ارزشیابی؛ 1(2): 27-42.
نریمانی، محمد و جاهی، سمیه، (1399) بررسی رابطه اعتیاد به اینترنت با بهزیستی روان شناختی و بهزیستی معنوی در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر، ،سومین همایش ملی آسیب های اجتماعی،اردبیل،
نیکنام فر، محمدعلی؛ مرادی بگلویی، محمد؛ شیخی، محمدرضا (1401) بررسی ابعاد سلامت روان و هوش هیجانی دانشجویان و ارتباط آن با مشخصات دموگرافیک؛ نشریه روان پرستاری، دوره 10، شماره 1، صص 77 تا 86.
واحد چوکده، حسین؛ کرمی پور شمس آبادی، محمدرضا؛ صحبت لو، علی (1402) نقش تجاری سازی دانش در تبیین سلامت روان شناختی دانش آموزان: مطالعه مروری روایتی؛ سلامت روان کودک؛ 10(4): 109-125.
یونسی، فلورا؛ معین، لادن؛ شمشیری نیا، ترلان (1390) مقایسه سلامت روان، عزت نفس و مسوولیت پذیری دانش آموزان دختر مقطع راهنمایی خانواده های طلاق و عادی شهرستان فیروزآباد سال تحصیلی 88-87؛ نشریه زن و جامعه (جامعه شناسی زنان)؛ دوره 1، شماره 2، صص 79 تا 95.
Allan, N. P., Felton, J. W., Lejuez, C. W., MacPherson, L., & Schmidt, N. B. (2016). Longitudinal investigation of anxiety sensitivity growth trajectories and relations with anxiety and depression symptoms in adolescence. Development and Psychopathology, 28(2), 459-469.
Ambarwati, W. (2018). Influence of parents attention, emotional intelligence and learning motivation to learning outcomes. Journal of Education, Teaching and Learning, 3(1), 72-81.
Asghar, M., Minichiello, A., & Ahmed, S. (2024). Mental health and wellbeing of undergraduate students in engineering: A systematic literature review. Journal of Engineering Education, 113(4), 1046-1075.
Demir-Dagdas, T. (2021). Parental divorce, parent–child ties, and health: Explaining long-term age differences in vulnerability. Marriage & Family Review, 57(1), 24-42.
Ding, Q., Zhang, Y. X., Wei, H., Huang, F., & Zhou, Z. K. (2017). Passive social network site use and subjective well-being among Chinese university students: A moderated mediation model of envy and gender. Personality and Individual Differences, 113, 142-146.
Heidari, M., Shahbazi, S., Ghafourifard, M., & Sheikhi, R. A. (2017). Prediction of marital satisfaction based on emotional intelligence in postmenopausal women. Journal of Menopausal Medicine, 23(3), 196-201.
Higgins, E., & Booker, R. (2023). What are the main factors that are thought to impact upon the implementation of a whole school approach to student mental health and wellbeing in schools? A systematic review. International Journal of Wellbeing, 13(2).
Hirk, J. (2017). Eros and Arrows, Love's Futile Exercise: A Phenomenological Study. Pacifica Graduate Institute.
Kabiri, M. J., & Sadraei, M. H. (2018). An Investigation in Role of Youth Development Index and its Main Component Effective on GDP Growth in Selected Counties; Lessons for Iran. Interdisciplinary Studies in the Humanities, 10(3), 145-170.
Kakunje, A. (2023). Mental health education integration into the school curriculum needs to be implemented. Archives of Medicine and Health Sciences, 11, 1 - 2.
Khazir, Z., & Abbasi-Shavazi, M. (2019). The study of general health status in the students of shahid sadoughi university of medical sciences in yazd. Journal of Community Health Research, 8(3), 131-138.
KiaKojuri, D., & Mirtaghian Rudsari, S. M. (2018). Investigating the Effect of Talent Management on Psychological Empowerment of Employee of Hospitality Industry. Journal of Educational Psychology, 9(1), 16-29.
KiaKojuri, D., & Mirtaghian Rudsari, S. M. (2018). Investigating the Effect of Talent Management on Psychological Empowerment of Employee of Hospitality Industry. Journal of Educational Psychology, 9(1), 16-29.
Lam, L. C. W., Wong, C. S. M., Wang, M. J., Chan, W. C., Chen, E. Y. H., Ng, R. M. K., ... & Bebbington, P. (2015). Prevalence, psychosocial correlates and service utilization of depressive and anxiety disorders in Hong Kong: the Hong Kong Mental Morbidity Survey (HKMMS). Social psychiatry and psychiatric epidemiology, 50(9), 1379-1388.
Mailhot, B. A., & Feeney, S. L. (2017). Perceived Parental Involvement and Academic Achievement of College Students: The Mediating Role of Academic Self-concept. North American Journal of Psychology, 19(3).
Mayer, J. D., Caruso, D. R., & Salovey, P. (2016). The ability model of emotional intelligence: Principles and updates. Emotion review, 8(4), 290-300.
Mirhashemi, M., & Hosein Sharghi, A. (2016). The Correlation Identity Styles and Religious Orientation with University Students' General Health. Research in Cognitive and Behavioral Sciences, 6(1), 77-90.
Mohammadi, B., & Sharepour, M. (2018). Investigation of the Youth’s Social Relationships and Their Interactions in Park (Case Study: Amol City). Quarterly Journal of Social Development (Previously Human Development), 12(4), 131-166.
Niknamfar, M. A., Moradi Begloui, M., & Sheikhi, M. R. (2022). Exploring dimensions of mental health and emotional intelligence of students of qazvin university of medical sciences and their relationship with demographic characteristics. Iranian Journal of Psychiatric Nursing, 10(1), 0-0.
Rezvani, S., Imani, B., & Naderi Behrad, R. (2020). Correlation of Mental Health and Emotional Intelligence in Academic Achievement of Operating Room Students of University of Medical Sciences. Pajouhan Scientific Journal, 18(4), 39-45.
Rikkers, W., Lawrence, D., Hafekost, J., & Zubrick, S. R. (2016). Internet use and electronic gaming by children and adolescents with emotional and behavioural problems in Australia–results from the second Child and Adolescent Survey of Mental Health and Wellbeing. BMC public health, 16(1), 1-16.
Rofiqi, R., & Mansyur, M. (2023). Melangkah Menuju Kesehatan Mental yang Optimal: Program Inovatif di Lembaga Pendidikan Islam. Edu Consilium: Jurnal Bimbingan dan Konseling Pendidikan Islam, 4(2), 76-99.
Romo, L. K. (2015). An examination of how people in romantic relationships use communication to manage financial uncertainty. Journal of Applied Communication Research, 43(3), 315-335.
Steare, T., Muñoz, C. G., Sullivan, A., & Lewis, G. (2023). The association between academic pressure and adolescent mental health problems: A systematic review. Journal of affective disorders, 339, 302-317.
Tullius, J. M., De Kroon, M. L., Almansa, J., & Reijneveld, S. A. (2022). Adolescents’ mental health problems increase after parental divorce, not before, and persist until adulthood: a longitudinal TRAILS study. European child & adolescent psychiatry, 31(6), 969-978.
Vargas, M. L., & Yepes, R. L. G. (2024). Teachers’ health and the students’ academic achievement: A systematic review of literature. Tempus Psicológico, 7(1).
Wang, J., & Wang, X. (2019). Structural equation modeling: Applications using Mplus. John Wiley & Sons.
Xiang, B. H., Cao, J., Yin, X. Y., & Liu, J. S. (2016). Effects of divorced parents’ emotional intelligence on children’s emotional and behavior adjustment: The mediating role of children’s hope. Chinese Journal of Clinical Psychology.
Xiao, J. J., Chatterjee, S., & Kim, J. (2014). Factors associated with financial independence of young adults. International Journal of Consumer Studies, 38(4), 394-403.
Zeidabadi, B., Khodayarian, M., Sadeghi, R., Jambarsang, S., & Mohseni, M. (2024). Validation and evaluation of school-based mental health literacy training program" The Guide Cymru" in Iranian adolescent students aged 13–15: study protocol. Archives of Public Health, 82(1), 31.