بررسی موانع عاطفی خلاقیت از منظر آموزه های اسلامی در نظام آموزشی ( نمونه پژوهش : مدارس متوسطه دوم شهرستان ساری )

محورهای موضوعی : آموزش

سيد ناصر حسینی ¹ , حمید محمدقاسمی ² , مرتضی خرمی ³

1 -
2 - دانشیار گروه علوم قران و حدیث دانشگاه ازاد ساری
3 - استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قائمشهر، ایران.

تاریخ دریافت : 1403/05/04 تاریخ پذیرش : 1403/05/08 تاریخ انتشار : 1402/11/25

کلید واژه: خلاقیت نظام آموزشی , مدارس متوسطه دوم , آموزش ,

چکیده مقاله :

یکی از حجت‌های درونی انسان در تشخیص حق و باطل، قوه تعقل و اندیشه است. این ودیعه الهی، نیازمند خلاقیت وشکوفایی و باروری است. در این صورت، سبب رسیدن انسان به کمال می‌گردد؛ گرچه این شکوفایی تحت تاثیر عوامل و شرایط مختلفی قرار گرفته است اینکه کدام عوامل، فرایند خلاقیت و تفکر را از مسیر صحیح خود منحرف می‌کند و انسان را از رسیدن به حقایق باز می‌دارد اگرچه در ابعاد مختلف در دانش روانشناسی و منطق قابل بحث و بررسی است؛ لکن در قرآن و روایات،-بعنوان آموزه های حیاتبخش زندگی- خطوط روشنی وجود دارد که نشان می‌دهد چه موانعی راه شکوفایی و رشد فکری انسان را محدود کرده و باعث نابودی خلاقیت وی در این مسیر می‌گردد. این مقاله در پی آن است که برخی موانع فردی و اجتماعی از جمله: ترس از شکست واشتباه،کمروئی،خودکم بینی واحساس حقارت،پیروی از عادات قبلی،بحران ناامیدی اجتماعی و پیروی ازخرافات وموهومات را از منظر آموزه های اسلامی شناسایی و تبیین کند؛ تا دیدگاه روشنی را پیشرو خواننده گرامی قرار دهد.

چکیده انگلیسی:

One of the internal proofs of human beings in distinguishing between right and wrong is the power of reason and thought. This divine deposit requires creativity, prosperity and fertility. In this case, it causes a person to reach perfection; Although this prosperity has been affected by various factors and conditions, which factors divert the process of creativity and thinking from its correct path and prevent a person from reaching the truth, although it can be discussed in different dimensions in the knowledge of psychology and logic. ; However, in the Qur'an and hadiths, as life-enhancing teachings, there are clear lines that show what obstacles limit the way of human flourishing and intellectual growth and cause the destruction of his creativity in this path. This article seeks to identify and explain some individual and social obstacles such as: fear of failure and mistakes, shyness, self-deprecation and feeling of inferiority, following previous habits, crisis of social despair and following superstitions and superstitions from the perspective of Islamic teachings; To put a clear view in front of the dear reader.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم ترجمه فیض الاسلام
- نهج البلاغه ترجمه سید رضی
- ابن منظور،محمد بن مکرم، 1375، لسان العرب، بيروت ، نشر دارصادر.
2- امید،رسول، 1397،خلاقیت در عمل، تهران، نشرکلید آموزش.
3-آقایی ،کلثوم، 1400،نقد نظریه تربیتی ژان ژاک روسو از منظر تعلیم و تربیت اسلامی، مجله پژوهش های معاصر در علوم و تحقیقات، شماره29.
4- آنتنی وستون،ترجمه بویری،کاوه،1388،خلاقیت:تفکر انتقادی، تهران، نشر بهمن.
5-افروز، غلامعلی، 1381، روانشناسی کمرویی و روش های درمان آن. تهران، انتشارات فرهنگ اسلامی،
6- الک. اس.اسبورن؛ ترجمه حسن قاسم زاده، 1382،پرورش استعداد همگانی ابداع و خلاقیت، نهران، نشر نیلوفر،چاپ چهارم،
7 -برون، سارا؛ حیدریی، علیرضا؛ بختیارپور، سعید. و برون، سیما، 1392، تأثیر آموزش حل خلاق مسئله بر مؤلفه‌های خلاقیت دانش‌آموزان،مجله ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، شماره 4، دوره دوم.
8- پرگان،حسین،1391، پرورش خلاقیت در سازمان ها با نگاهی به متون اسلامی،قم، نشر پژوهشگاه حوزه ودانشگاه، چاپ اول.
9- پیر خائفی،علیرضا،1384،پرورش خلاقیت(مبانی و روش ها)،تهران، نشر هزاره ققنوس.
10-تصدیقی،فروغ، 1384،بررسی موانع و مشکلات پرورش خلاقیت در دانش آموزان دوره ابتدایی شهرستان شهرضا،تهران، دانشگاه علامه طباطبایی .
11-تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد؛ محقق رجائى، سيد مهدى، 1410 ق،‌ ‌غررالحکم ودررالکلم، قم، نشر دار الكتاب الإسلامي.
12 -حسام محمدی،محمد جعفر،1397، مقایسه تاریخی و تحلیل مبانی عادت از منظر روان شناسی و قرآن، روسیه، چهارمین کنفرانس بین المللی پژوهش د رعلوم و تکنولوژی.
13-حسینی،افضل السادات،1388،ماهیت خلاقیت وشیوه های پرورش آن، مشهد، نشراستان قدس رضوی.
14- خاکپور،حسین،1392 ،كاركردهاي تربيتي اميد و نقش آن در سلامت روان از ديدگاه قرآن،فصلنامه اخلاق زيستي
15- حسینی دزکی،سید مصطفی،1397،کارآفرینی،تهران، نشرسامان دانش،چاپ اول،
16- خسروی بختیاری، کبری، بررسی موانع فرهنگی اجتماعی خلاقیت از نظر دانشجویان دانشگاه تربیت معلم، تهران، 1387 درجه کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی.
17-خرمایی،فرنوش،1395 ،چالش خرافات،روشنفکری وسنت گرایی در آثار جلال آل احمد،دانشجوی کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات فارسی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایذه،اولین کنفرانس ملی ادبیات،
18- راغب اصفهاني، حسين بن محمد،1416ق، ﻣﻔﺮدات الفاظ قرآن الکریم،دمشق،دارالقلم.
19 - رضاییان، زهرا، ۱۳۸۳،عوامل موثر در بروز کمرویی و شیوه‌های پیشگیری از آن، مجله شمیم یاس، ، شماره ۱۷
20-ریچارد پل و لیندا الدر،ترجمه خسروی،،محمد مهدی مهدی،1398، ماهیت و کارکردهای تفکر نقادانه و خلاقانه، تهران،،نشر نو.
21- سام خانیان، محمدربیع، 1384،خلاقیت و نوآوری در سازمان آموزشی، تهران، نشر رسانه تخصصی،چاپ دوم.
22-ساعتچی،محمود،1377، نظریه پردازان ونظریه های در روانشناسی،تهران،نشر سخن،
23-سبحانی،مجید،1397،یکی مثل خودم،نشر جهانی، بجنورد،، چاپ دوم.
24-سیدنی‌آلن شولتس، دوان شولتس،ترجمه سیدمحمدی، یحیی، 1394، نظریه های شخصیت،تهران،نشر روان،
25-شعاری نژاد،علی اکبر،1378،روانشناسی رشد،نشر اطلاعات،تهران،چاپ چهارم،
26-شمیسا،علی، 1398، خلاقیت و نوآوری ، نشرذهن آویز،
27-صمدی،معصومه،احمدی،امینه،1394،تأثیر بارش مغزی بر راهبردهای مقابله‌ای و خلاقیت دانش‌آموزان، فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی ،دوره 9، شماره2
28-طوافی، پویا ،صفری شالی،1397 ،رضا،بررسی میزان امید به آینده و عوامل مؤثر بر آن در بین شهروندان تهرانی، فصلنامه برنامه ریزي رفاه و توسعه اجتماعی، سال نهم، شماره 35
29 -طالبی،عفت،صیادی،پری،1390،،نقش آموزش در کاهش خرافات،مجله پرسمان ،شماره109
30-عبدی،ناهید،نقش عادت در کاهش خلاقیت،فصلنامه مکتب گفتگو، شماره سه
31- فتحی نژاد، فردین؛ مهرانگیز، حمزه، 1390 ، بررسی رابطه بین کمرویی و پیشرفت تحصیلی دانشگاه های پیام نور، اردبیل،
32-قاسمی،حمید محمد،1399،اصول و روش های تربیتی در داستان های قرآن ،تهران، نشر فرهنگ اسلامی
33 -قرشی، سید علی اکبر،1364، قاموس قرآن ،تهران، نشر اسلامیه،چاپ چهارم .
34 - کلینی ، محمد بن یعقوب، 1387، اصول کافي،قم، نشرقائم آل محمد(عج).
35-کرمی، امیر، 1386، موانع ذهنی تفکر خلاق، ماهنامه علمی مدیریت تدبیر، شماره 190
36-کیاکا،لیدا،جوان بخت اول،جعفر،کیانی،محمد علی،1387،نگرشی دیگر به خلاقیت ونوآوری،تهران،نشر بین الملل.
37- مداحی، جواد،1396،الگوی خلاقیت از دیدگاه اسلام،قم، انتشارات حوزه و دانشگاه،،چاپ اول.
38- مدرسی سریزدی،سیده جمیله،سید محمد مهدی، 1391،کارآفرینی،اصفهان،نشر ترمه.
39- مروتی،سهراب،1398،بررسي موانع نوآوري در نهج البلاغه،سایت راسخون،
40 محمدی ری شهری، محمد 1386، میزان الحکمه، قم، نشر دارالحدیث،ج10.
41-مصطفوی ، حسن، 1360 ، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم،تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
42- مطهری ،مرتضی ،1375،تعلیم و تربیت در اسلام،تهران، نشر صدرا.
43- مکارم شیرازی،ناصر، 1370، پیام قرآن، قم، نشرمدرسه الامام امیرالمؤمنین، ج1.
44--, - ، 1381 ،اخلاق در قرآن، انتشارات امام علی بن ابیطالب، قم،ج2،ص214
45- - ،- ، 1387، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
46- ملک پور افشار،عزت الله، 1387،پرورش خلاقیت ونوآوری، نشر زمزم هدایت،قم،چاپ اول.
47- مکنس،کلاوس، ترجمه اوحدی ،محمدرضا،۱۳۸۸ ،انسان خلاق( آینده مصرف کننده کارمندان و شهروندان)، تهران، انتشارات آسیم.
48- نصراصفهانی،علی؛ فرخی، مجتبی؛ امیری،زینب؛ سلحشوری،روح الله، 1394،تاثیر سلامت سازمانی بر کارآفرینی سازمانی، نقش میانجی: جو خلاقیت، نشریه مدیریت نوآوری, شماره2.
49- هاشــمي، ســيد احمد؛ صادقي فرد، احمد ؛ همتي، ابوذر،1390 ، بررسـي ارتباط بين انواع سبك تفكربا خلاقيت ونوآوري مديران مدارس شهرسـتان لامرد»، فصلنامه پژوهش در برنامه ريزي درســي، سال هشتم، شماره 30 .

-