انتقال موافقتنامه داوری در پرتو رویه قضایی
محورهای موضوعی : حقوق خصوصی کسب و کار
1 - استادیار، گروه حقوق، واحد پردیس، دانشگاه آزاد اسلامی، پردیس، ایران. (نویسنده مسئول).
کلید واژه: داوری, موافقتنامه, انتقال قرارداد, استقلال شرط, انتقال تبعی. ,
چکیده مقاله :
موافقتنامهی داوری بهعنوان یکی از مهمترین ابزارهای حلوفصل اختلافات، همواره در کانون توجه حقوقدانان و فعالان اقتصادی قرار دارد. پرسش اساسی این است که در صورت انتقال قرارداد اصلی یا انتقال حق و دعوی، آیا موافقتنامهی داوری نیز بهطور خودکار یا ارادی به منتقلالیه منتقل میشود یا خیر. اهمیت این پرسش از آن جهت است که از یکسو اصل استقلال موافقتنامهی داوری اقتضا میکند آن را قراردادی مستقل با ماهیت ویژه بدانیم و از سوی دیگر، کارکرد واقعی و اتکای آن بر قرارداد پایه نشان میدهد که نمیتوان اثر آن را کاملاً جدا از قرارداد اصلی تصور کرد. این مقاله با روش تحلیلی - توصیفی و با بهرهگیری از منابع قانونی و رویهی قضایی، به بررسی انواع انتقال موافقتنامهی داوری شامل انتقال تبعی، انتقال مستقل و انتقال غیرمستقیم پرداخته است. بر اساس یافتههای پژوهش به نظر میرسد؛ حقوق ایران گاه گرایش آشکاری به پذیرش اصل «انتقال تبعی» دارد، بدین معنا که در برخی موارد با انتقال قرارداد اصلی، شرط داوری مندرج در آن نیز منتقل میشود؛ در حالی که انتقال موافقتنامهی داوری در قالب قرارداد داوری و بدون قرارداد پایه محل اشکال بوده و نیازمند رضایت یا تصریح در قرارداد انتقال است. همچنین در مواردی که قرارداد جنبهی شخصی داشته یا موضوع آن به اموال عمومی مرتبط باشد، انتقال موافقتنامهی داوری نیازمند قیود و مجوزهای ویژه است. نتیجه آنکه پذیرش یا عدم پذیرش قابلیت انتقالپذیری موافقتنامهی داوری در حقوق ایران، نهتنها بر اساس قواعد عمومی قراردادها بلکه با توجه به ملاحظات خاص مربوط به ماهیت داوری و سیاستهای حقوقی کشور تعیین میشود.
The arbitration agreement, as one of the most significant mechanisms for dispute resolution, has always attracted the attention of legal scholars and business practitioners. A central question is whether, in the event of the transfer of the main contract or the assignment of rights and claims, the arbitration agreement is automatically or voluntarily transferred to the assignee. The importance of this question lies in the fact that, on the one hand, the principle of the independence of the arbitration agreement suggests treating it as a distinct contract with a special legal nature, while on the other hand, its functional dependence on the main contract shows that it cannot be entirely separated from the underlying contractual relationship. This article, employing a descriptive–analytical method and drawing upon statutory provisions (Civil Code, Code of Civil Procedure, and general principles of contract law) as well as important judicial precedents (including rulings of the Supreme Court and the Administrative Court of Justice), examines three types of transfer: accessory transfer, independent transfer, and indirect transfer of arbitration agreements. The findings indicate that Iranian law strongly favors the principle of “accessory transfer, meaning that when the main contract is assigned, the arbitration clause contained therein is likewise transferred. However, the independent transfer of an arbitration agreement without the main contract remains problematic and generally requires explicit stipulation or consent in the assignment agreement. Moreover, in contracts with a personal nature or involving public property, the transfer of arbitration agreements is subject to special restrictions or governmental authorization. It is therefore concluded that the recognition or rejection of the transferability of arbitration agreements in Iranian law depends not only on general rules of contract law but also on the specific nature of arbitration and broader legal policy considerations. To resolve existing ambiguities, this study recommends express contractual drafting and the establishment of consistent judicial practice by competent authorities, thereby ensuring legal certainty for the parties and enhancing the effectiveness of arbitration as a dispute resolution mechanism.
امامی، سید حسن، (1399)،دوره حقوق مدنی، ج1، چ 28، تهران، کتاب فروشی اسلامیه.#
پوراستاد، مجید؛ افسر، گلنوش، (1393)، «انتقال شرط داوری؛ نقدی بر رأی اصراری 23-24/12/1378 هیات عمومی دیوان عالی کشور»، مجموعه مقالات جشننامه دهمین سالگرد تاسیس مرکز داوری اتاق ایران، موسسه مطالعات و پژوهش¬های حقوقی شهر دانش.#
شعاریان، ابراهیم، (1394)، انتقال قرارداد؛ نظریه عمومی – عقود معین، تهران، موسسه مطالعات حقوقی شهر دانش.#
شعاریان، ابراهیم، (1395)، حقوق تعهدات؛ مطالعه تطبیقی طرح اصلاحی حقوق تعهدات فرانسه با حقوق ایران و اسناد بین المللی، چ2، تهران، موسسه مطالعات و پژوهش های حقوقی شهر دانش.#
شمس، عبدالله، (1403)، آیین دادرسی مدنی، پیشرفته، ج1، چ48، تهران، دراک.#
شیروی، عبدالحسین، (1403)، حقوق تجارت بین الملل، چ 15، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه¬ها (سمت).#
صحرائیان، علی اصغر، انتقال شرط داوری، (1393)، مجموعه مقالات جشن نامه دهمین سالگرد تاسیس مرکز داوری اتاق ایران، موسسه مطالعات و پژوهش¬های حقوقی شهردانش.#
قاسم زاده، سید مرتضی، (1401)، اصول قراردادها و تعهدات، چ16، تهران، نشر دادگستر.#
کاتوزیان، ناصر، (1403)، قواعد عمومی قراردادها، ج3، چ8، تهران، شرکت سهامی انتشار، چ5.#
کاتوزیان، ناصر، (1404)، دوره مقدماتی حقوق مدنی،اعمال حقوقی؛ قرارداد- ایقاع، چ13، تهران، شرکت سهامی انتشار، چ5.#
مذاکرات و آراء هیات عمومی دیوان عالی کشور، (1381)، ج5، اداره وحدت رویه و نشر مذاکرات دیوان عالی کشور، ج5.#
نیکبخت، حمیدرضا، (1376)، «استقلال شرط داوری»، مجله¬ی تحقیقات حقوقی، دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، شماره 19-20.#
رأی اصراری هیات عمومی دیوان عالی کشور به شماره 23 مورخ 24/12/1378 هجری شمسی.#
دادنامه شماره 715 شعبه¬ی 109 محاکم عمومی تهران، مورخ 08/06/1376.#
دادنامه شماره 89 مورخ 12/03/1377 شعبه ششم دیوان عالی کشور.#
دادنامه شماره 770 مورخ 10/08/1377 شعبه 402 محاکم عمومی حقوقی تهران.#
پرونده کلاسه 9743/6 شعبه هجدهم دیوان عالی کشور.#
رأی اصراری شماره 23 مورخ 24/12/1378 هیات عمومی شعب حقوقی دیوان عالی کشور.#
دادنامه شماره 138- 139 مورخ 22/03/1391 هیات عمومی دیوان عدالت اداری.#
- #Ferrari, Franco, Stefan Kröll, (2011), Conflict of Law in International Arbitration, Walter de Gruyter.
Friedland, Paul D., (2007), Arbitration Clauses for International Contracts – 2nd Ed., Juris Publishing.
Gaillard, Emmanuel, and Philippe Fouchard and Berthold Goldman, (1999), ‘ Fouchard Gaillard Goldman on International Commercial Arbitration’ Kluwer Law International.#
#Jarvin, Sigvard; Yves Derains, (1994), Collection of ICC Arbitral Awards 1974-1985, vol.1, Kluwer Law International.
Lew, Julian D. M.; Loukas A. Mistelis; Stefan Kröll; (2003), Comparative International commercial Arbitration, Kluwer law International#.
Peavey Company v. Organisme General des fourrages et autres, cour de cassation, 2001, Rev arb.#
#.Redfern, Alan and Martin Hunter, (2004), “Law and Practice of International Commercial Arbitration” Sweet & Maxwell, 4th ed.