تحلیل عوامل مؤثر در پذیرش نوآوری‌ها: مورد کشت گلرنگ در دهستان بند امیر

محورهای موضوعی : پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی

محبوبه آسیمه ¹ (دانشجوی کارشناسی ارشد ترویج کشاورزی دانشگاه یاسوج، ایران)
مهدی نوری پور ² (دانشیار ترویج کشاورزی و توسعه روستایی دانشگاه یاسوج، ایران)

تاریخ دریافت : 1396/10/17 تاریخ پذیرش : 1396/10/17 تاریخ انتشار : 1396/08/01

کلید واژه: پذیرش نوآوری, گیاه گلرنگ, دهستان بند امیر, تحلیل تشخیصی,

چکیده مقاله :

معمولاً ورود هر نوآوری در یک نظام اجتماعی با موانع و محدودیت‌های مختلفی روبرو شده و نمی‌توان انتظار داشت که الزاماً با پذیرش و استفاده سریع همراه گردد. لذا شناخت سازه‌های مؤثر بر پذیرش هر نوآوری، تأثیر به سزایی در تسریع روند آن نوآوری و نوآوری‌های مشابه دارد. بر این اساس، هدف از مطالعه حاضر، بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش کشت گلرنگ (به‌عنوان یک نوآوری) در دهستان بند امیر منطقه زرقان استان فارس بود. مطالعه به روش تحقیق پیمایشی و با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌بندی‌شده انجام گرفت. اطلاعات موردنیاز به لحاظ نسبت بین دو جمعیت، از 64 نفر پذیرنده کشت گلرنگ و 36 نفر نپذیرنده، جمع‌آوری شد. ابزار جمع‌آوری داده پرسشنامه بود که روایی صوری آن بر اساس نظرات متخصصان تائید شد. ضریب آلفای کرونباخ برای بخش‌های مختلف پرسشنامه بالاتر از 71/0 به دست آمد. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار 22SPSSV مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد؛ مهم‌ترین تفاوت بین پذیرندگان و نپذیرندگان کشت گلرنگ سن، تجربه کشاورزی و میزان وام دریافتی می‌باشد. همچنین، دیگر یافته‌های پژوهش حاکی از این بود که تابع تحلیل تشخیصی می‌تواند با دقت و مطلوبیتی بالا، کشاورزان پذیرنده کشت گلرنگ را از نپذیرندگان طبقه‌بندی نماید. از مجموع متغیرهای که وارد مدل تشخیصی شدند متغیر میزان آگاهی، متغیرهای میزان وام دریافتی، عوامل ارتباطی، میزان کل اراضی سطح زیر کشت و سطح تحصیلات، مهم‌ترین متغیر متمایزکننده دو گروه پذیرنده و نپذیرنده کشت گلرنگ بودند. بعلاوه، نتایج بررسی ویژگی‌های محصول گلرنگ نشان داد بر اساس دیدگاه کشاورزان، این محصول به‌طورکلی از وضعیت مطلوبی برخوردار است به‌نحوی‌که درک پاسخگویان از مزیت نسبی آن، در وضعیت بالاتر از حد متوسط، ازلحاظ سازگاری در وضعیت بالا، ازلحاظ پیچیدگی تقریباً پایین، ازنظر آزمون‌پذیری دارای قابلیت آزمون متوسط به بالا و ازنظر قابلیت رؤیت نیز دارای قابلیت رؤیت متوسط به بالایی می‌باشد.

چکیده انگلیسی:

The entry of any innovation into a social system usually faces various barriers and limitations and it cannot be expected to be necessarily accompanied by acceptance and use. Thus, the aim of this study was to investigate factors affecting the adoption of safflower cultivation in Bandamir district of Zarghan area of ​​Fars Province. The study was conducted using a stratified random sampling method, data were collected from 64 adopters of safflower cultivars and 36 non-adopters. The data collection tool was a questionnaire whose face validity was confirmed by experts. Cronbach's alpha coefficient for different parts of the questionnaire was higher than 0.71. Data were analyzed using SPSSv22 software. The results showed that the most important difference between the adopters and non-adopters of safflower cultivation is related to age, agricultural experience, and the amount of the loan received. The results also indicated that the high accuracy and utility of discriminant analysis can classify adopter farmers of safflower cultivating from non-adopter ones. From the total variables entered the model, some variables including awareness rate, the received loan rate, communicational factors, the total amount of land under cultivation and literacy level, were the most important distinguishing variables of two adopter and non-adopter groups of safflower cultivation. In addition, the results of studying the characteristics of safflower products showed that according to farmers' view, this product is generally in desirable condition so that respondents' understanding of its relative advantage was higher than average score, in terms of compatibility it was in good conditions, in terms of the complexity it was nearly low, in terms of trial- ability, it gained a medium-to-high score and, about visibility, also it was moderate.

منابع و مأخذ:

ابراهیمی، ح. ر.، و کرمی، ع. (1378). تعیین‌کننده‌های گزینش روش آبیاری (کاربرد مدل کل گرایانه). اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال 7، شماره 26 صفحات 168-141.

باقری، ا.، و جوادی، ف. (1394). عوامل مؤثر بر پذیرش و عدم پذیرش ریز غده بذری سیب‌زمینی در شهرستان اردبیل. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، سال 11، شماره 2، صفحات 164- 149.

باقری، ا.، و ملک محمدی، ا. (1384). رفتار پذیرش آبیاری بارانی در میان کشاورزان اردبیل. علوم کشاورزی ایران، سال 36، شماره 6، صفحات 1488-1479.

باقری، ح. ر.، سعیدی، ق.، و احسان زاده، پ. (1385). ارزیابی صفات زراعی ژنوتیپ‌های انتخابی از توده‌های بومی گلرنگ در دو کشت بهاره و تابستانه. علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، سال 10، شماره 3، صفحات 390-375.

بایبوردی، ا.، و نور قلی پور، ف. (1394). بهینه‌سازی توصیه کود نیتروژن برای رقم جدید گلرنگ در دو منطقه آذربایجان شرقی. تولید و فرآوری محصولات زراعی و باغی، سال 5، شماره 16، صفحات 256-243.

بخشوده، م. (1387). بررسی عوامل مؤثر بر توسعه و پذیرش آبیاری بارانی (مطالعه موردی استان اصفهان). تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، سال 39، شماره 1، صفحات 30-21.

بقایی، ل.، و آسودار، م. ا. (1386). رابطه نوآوری در منطقه کشاورزی زرقان فارس با توسعه استفاده از ماشین‌های کشاورزی. سومین کنفرانس دانشجویی مهندسی ماشین‌های کشاورزی و مکانیزاسیون. مجموعه خلاصه مقالات. دانشگاه شیراز.

 پاسبان اسلام، ب. (1390). تأثیر تنش خشکی بر عملکرد دانه و روغن ژنوتیپ‌های پاییزه گلرنگ. علوم گیاهان زراعی ایران، سال 42، شماره 2، صفحات 283-275.

تدین، م. ر. (1390). تأثیر تراکم بوته و عناصر پتاسیم و روی بر واکنش‌های مورفوفیزیولوژیک و عملکرد ارقام گلرنگ. پژوهش و سازندگی، شماره 91، صفحات 95- 88.

توکلی، و.، مجیدی، م. م. میر لوحی، ا.، و سبزعلیان، م. ر. (1390). بررسی تنوع ژنتیکی و مقایسه تحمل به تنش خشکی ژنوتیپ‌های گلرنگ اهلی (Carthamus tinctorius) و گلرنگ وحشی (C. Oxyacanthus). پژوهش‌های زراعی ایران، سال 9، شماره 4، صفحات 777-770.

جهان‌نما، ف. (1380). عوامل اقتصادی – اجتماعی مؤثر در پذیرش سیستم‌های آبیاری تحت‌فشار. اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال 9، شماره 36، صفحات 258-237.

حقیقتی ملکی، ا.، عطاریلر، ج.، و خرسندی، ه. (1393). بررسی اثر کود سولفات منگنز در عملکرد دانه لاین‌های پیشرفته گلرنگ در شرایط دیم. زراعت دیم ایران، سال 2، شماره 1، صفحات 40-33.

راجرز، ا. ا. و اف. ف. شومیکر. (1376). رسانش نوآوری­ها، رهیافتی میان فرهنگی، ترجمه کرمی، ع. و فنایی، ا. انتشارات دانشگاه شیراز.

رضایی، ر.، حسینی، س. م.، و شریفی، ا. (1389). واکاوی و تبیین تأثیر خشک‌سالی بر مناطق روستایی شهرستان زنجان (مطالعه موردی: روستای حاج آرش). پژوهش‌های روستایی، سال 1، شماره 3، صفحات 130- 109.

زارع حقی، د.، نیشابوری، م. ر.، صادق زاده ریحان، م. ا.، و حسن‌پور، ر. (1394). تأثیر پومیس بر ظرفیت نگهداشت آب در خاک، رشد و عملکرد گلرنگ بهاره در شرایط دیم. مدیریت خاک و تولید پایدار، سال 5، شماره 3، صفحات 204-191.

شهبازی دورباش، ص.، علیزاده دیزج، خ.، صادق زاده، ب.، و فتحی رضایی، و. (1390). بررسی تنوع ژنتیکی لاین‌های گلرنگ از طریق صفات زراعی و نشانگرهای مولکولی RAPD. علوم گیاهان زراعی ایران، سال 42، شماره 2، صفحات 231-221.

عرب احمدی، ح.، عباسپور، ح.، و قربانلی، م. (1393). تأثیر شوری و اسکوربات بر درصد جوانه‌زنی، پارامترهای رشد و محتوی پرولین و گلیسین بتائین دو رقم گیاه گلرنگ (Carthamus tinctorius L). پژوهش‌های اکوفیزیولوژی گیاهی ایران، سال 9، شماره 1، صفحات 76- 67.

عزیزآبادی، ا.، گلچین، ا.، و دلاور، م. ا. (1393). تأثیر پتاسیم و تنش خشکی بر شاخص‌‌های رشد و غلظت عناصر غذایی برگ گیاه گلرنگ. علوم و فنون کشت‌های گلخانه‌ای، سال 5، شماره 19، صفحات 79- 65.

کرمی، ع. ا.، رضایی مقدم، ک.، احمدوند، م.، و لاری، م. ب. (1385). پذیرش کشت توأم برنج و ماهی در استان فارس. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، سال 2، شماره 2، صفحات 44-31.

کرمی، ع. ا.، رضایی مقدم، ک.، و ابراهیمی، ح. ر. (1385). پیش‌بینی پذیرش آبیاری بارانی: مقایسه مدل‌ها. علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، سال 10، شماره 1، صفحات 89- 71.

کشاورز، ف. ا.، اللهیاری، م. ص. آذرمی سه‌ساری، ذ.، و خیاطی، م. (1389). عوامل مؤثر بر عدم پذیرش کشت ارقام برنج پر محصول در میان کشاورزان استان گیلان. پژوهش‌های ترویج و آموزش کشاورزی، سال 3، شماره 4، صفحات 112-99.

مظهری، م.، و پارساپور، خ. (1390). بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش کشت کلزا (مطالعه موردی: استان خراسان رضوی). اقتصاد و توسعه کشاورزی (علوم و صنایع کشاورزی)، سال 25، شماره 4، صفحات 419-410.

Alam, K. (2015). Farmers’ adaptation to water scarcity in drought-prone environments: A case study of Rajshahi District, Bangladesh. Agricultural Water Management, 148: 196–206.

Bassil, B. S. & Kaffka. S. R. (2002). Response of safflower (Carthamus tinctoriusL) to saline soils and irrigation. II Crop response to salinity. Agricultural Water Management, 54: 81-92.

Chen, W., Wu, S., Lei, Y., & Li, SH. (2017). China’s water footprint by province, and inter-provincial transfer of virtual water. Ecological Indicators, 74: 321–333.

De Figueiredo, A. K., Rodriguez, L. M., Lindstrom, L. I. Riccobene, I. C., & Nolasco, S. M. (2012). Performance analysis of a dehulling system for safflower grains. Industrial Crops and Products, 43: 311– 317.

Derakhshan, E., Majidi, M. M., Sharafi, Y., & Mirlohi, A. (2014). Discrimination and genetic diversity of cultivated and wild safflowers (Carthamus spp.) using EST-microsatellites markers. Biochemical Systematics and Ecology, 54: 130–136.

Hussain, A., Ghaudhry, M. R., Wajad, A., Ahmed, A., Rafiq, M., Ibrahim, M., & Goheer. A. R. (2004). Influence of water stress on growth, yield and radiation use efficiency of various wheat cultivars. International Journal of Agriculture & Biology, 6: 1074-1079.

Iqbal, M., Bashir, A., & Farooq, U. (1999). Factors affecting the adoption of hybrid maze varieties in the irrigated Punjab. International Journal of Agriculture & Biology, 1(3): 149-151.

Jamal, K., Kamarulzaman, N. H., Abdullah, A. M., Ismail, M. M., & Hashim, M. (2014). Adoption of fragrant rice farming: The case of paddy farmers in the East Coast Malaysia. UMK Procedia, (1): 8 – 17.

Joshi, G., & Pandy, S. (2005). Effects of farmer's perception on the adoption of modern rice varieties in Nepal.conference on international agricultural research for development, stuttgart-Hohenheim. October 11-13, Nepal.

Khonje, M., Manda, J., Alene, A. D., & Kassie, M. (2015). Analysis of adoption and impacts of improved maize in Eastern Zambia. World Development, 39 (10): 1784–1795.

Lovelli, S., Perniola, M., Ferrara, A., & Di Tommaso, T. (2007). Yield response factor to water (Ky) and water use efficiency of Carthamus tinctorius L. and Solanum L. Agric. Water Manage, 92: 73–80.

Mihaela, P., Josef, R. Monica, N., & Rudolf, Z. (2013). Perspectives of safflower oil as biodiesel source for South Eastern Europe (comparative study: Safflower, soybean and rapeseed). Fuel, 111, 114–119.

Murray, S. J., Foster, P. N., & Prentice, I. C. (2012). Future global water resources with respect to climate change and water withdrawals as estimated by a dynamic global vegetation model. Journal of Hydrology, 448/449: 14–29.

Nasr, H. G., Kathuda. N., & Tannir, L. (1978). Effect of N fertilizer and population rate-spacing on safflower, yield and other characteristics. American Socitey of Agronomy, 70: 683-685.

Pourghasemian, N., Ehsanzadeh, P., & Greger, M. (2013). Genotypic variation in safflower (Carthamus spp.) cadmium accumulation and tolerance affected by temperature and cadmium levels. Environmental and Experimental Botany, 87: 218– 226.

Reddy, A. R., Chaitanya, K. V., & Vivekanandan, M. (2004). Drought induced responses of photosynthesis and antioxidant metabolism in higher plants. Journal of Plant Physiology, 161: 1189-1202.

Saka, J. O., Okoruwa, V. O., Lawal, B. O., & Ajijola, S. (2005). Adoption of improved rice varieties among smallholder farmers in south-western Nigeria. World Journal of Agricultural Sciences, 1(1): 42-49.

Sangman, L. D., Upadhyaya, H. D., & Hegda. D. M. (2005). Development of core collection using geographic information and morphological descriptors in safflower (Carthamus tinctorius L.) germplasm.Genetic Resources and Crop Evalution, 52: 821-830.

Toorminaee, V., Allahyari, M. S. Damalas, C.A., & Aminpanah, H. (2017). Double cropping in paddy fields of northern Iran: Current trends anddeterminants of adoption. Land Use Policy, 62: 59–67.

Walter, F. (2013). Sustainable agriculture: It’s about people. Washington Press. Journal of Agricultural Sustainable Development, 6(2), 34-52.

Xiong, L., Schumaker, K. S., & Zhn, J. K. (2002). Cell signaling during cold, drought, and salt stress. The plant Cell, 14: 165-183.