بررسی نگرش جوامع محلی نسبت به احداث سد بهشت‌آباد در استان چهارمحال بختیاری
محورهای موضوعی : پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزیاسماعیل کرمی دهکردی 1 , لادن نادری 2 , سلیمان بهمنی 3
1 - دانشیار گروه ترویج، ارتباطات و توسعه روستایی، دانشگاه زنجان
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد توسعه روستایی، دانشگاه زنجان
3 - کارشناس ارشد اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان چهارمحال و بختیاری
کلید واژه: نگرش, جوامع محلی, احداث سد, استان چهارمحال و بختیاری,
چکیده مقاله :
احداث سدهای مخزنی جهت ذخیره سازی و انتقال آب بین‌حوزه‌ای یکی از سیاست های مهم کشور ایران جهت تأمین آب در دهه های اخیر بوده است که به‌نوبه خود می تواند اثرات مثبت و منفی متعددی بر ابعاد مختلف زندگی جوامع محلی مبدأ و جوامع مقصد داشته باشد. در این مطالعه پیمایشی، با استفاده از روش نمونه گیری چندمرحله‌ای 200 خانوار از 3514 خانوار منطقه انتخاب شدند و داده ها با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه ساختاریافته گردآوری گردیدند. به‌طورکلی جوامع محلی نگرش نسبتاً منفی نسبت به احداث سد داشتند، زیرا احداث سد سبب تخریب محیط طبیعی منطقه، مهاجرت، بی‌خانمانی و ناهنجاری های اجتماعی و فرهنگی مردم محلی می گردد. تحلیل رگرسیون نشان داد که نگرش جوامع محلی تحت تأثیر متغیرهای میزان وابستگی خانوار به منابع طبیعی، خانوارهای شاغل در بخش کشاورزی، درآمد خانوار وابسته به صنایع‌دستی، افراد شاغل در بخش غیر کشاورزی خارج از منطقه و دسترسی خانوار به خدمات و زیرساخت‌ها بود. خانوارهایی با وابستگی بیشتر به منابع طبیعی و همچنین خانوارهای که دارای مشاغل وابسته به منطقه به‌ویژه کشاورزی و فروشندگی بودند نسبت به خانوارهای شاغل در بخش غیر کشاورزی و خانوارهای با دسترسی بیشتر به خدمات و زیرساخت ها با آسیب‌پذیری کمتر، نگرش منفی‌تری داشتند.
Constructing reservoir dams for water storage and inter-basin water transfer is one of the main policies of recent decades in Iran for providing water that can have numerous positive or negative impacts on dam-affected local communities living in origin basin or people living in the receiving watersheds. This research aimed to investigate local communities' attitude towards the construction of the Beheshtabad reservoir dam in the Chaharmahal and Bakhtiari Province using a survey methodology. A sample of 200 out of 3514 households of the origin basin who may be affected if the dam is constructed was randomly selected. The data were collected using the structured interview technique and a questionnaire confirmed in terms of validity and reliability measures. Local communities tended to have negative attitude towards constructing the dam, particularly that it would cause the destruction of the basin's environment and nature and escalating rural-urban migration and socio-cultural abnormalities of local communities. Regression analysis showed that the attitude is explained by dependency on natural resources, having agricultural occupation, land area, the number of days working as nonagricultural laborer, access to external services and facilities and income from handcraft production. The households with higher dependency on natural resources and with occupations depended on the area, particularly agriculture and sales occupation, had higher negative attitudes, while the households who worked outside the origin basin, specially nonagricultural workers, and the households with higher access to external services and facilities and resources less affected by the dam had less negative attitudes towards the dam construction.
خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا). (1395). طرح‌های بهشت‌آباد و کوهرنگ 3 اجرا می‌شود، 13/08/1395، قابل‌دسترس در:http://www.irna.ir/fa/News/8229275.
بصیرت زاده، ح.، مینایی، س. شهیدی، ع. (1387). ارزیابی طرح انتقال آب به حوزه زاینده‌رود از طریق تونل بهشت‌آباد، مجموع مقالات دومین همایش ملی مدیریت شبکه‌های آبیاری و زهکشی، 1 بهمن‌ماه 1387، دانشگاه اهواز.
جزایری فارسانی، ع. (1391). انتقال آب بین‌حوزه‌ای و چالشهای پیش روی آن. همایش ملی انتقال آب بین حوضهای، 3 خرداد 1391، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد.
داوودیان، ع.، صمدی بروجنی، ح.، فتاحی، ر.، و کرباسیون، ر. (1392). برآورد هزینه‌های جبران خسارت ناشی از سد بهشت‌آباد. مرکز تحقیقات منابع آب (شرکت سهامی آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری). شهرکرد.
شورای عالی آب، دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفا. (1393). مصوبات سیزدهمین جلسه شورای عالی آب، 18/01/1393، قابل‌دسترس در: http://moe.gov.ir/RulesRegulations.
صمدی بروجنی، ح. (1391). طرح انتقال آب بهشت‌آباد به فلات مرکزی از منظر قوانین و مقررات. همایش ملی انتقال آب بین حوضهای، 3 خرداد 1391، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد.
ملک حسینی، ا.، و میرک زاده، ع. (1393). تحلیل اثرات اجتماعی- اقتصادی سدسازی بر توسعه روستایی (مطالعه موردی: سد سلیمان شاه). نشریه علمی پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی، دوره 19، شماره 53، صفحات 351-325.
محمدی کنگرانی، ح.، غنچه پور، د.، و خولی ساز، ا. (1393). ارزیابی تأثیرات اجتماعی سد با استفاده از روش آنالیز شبکه‌ای: مطالعه موردی روستای تو تانگ استان هرمزگان. مجله بولتن بینالمللی منابع آب و توسعه، دوره 2، شماره 1، صفحات 5-1.
نقشبندی، آ.، خدابنده شهرکی،. ا. (1391). بررسی چالشهای انتقال آب رودخانه زاینده‌رود از طریق تونل دوم گلاب. همایش ملی انتقال آب بین حوضهای، 3 خرداد 1391، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد.
وارسته، ح. عبدویس، س. حمادی، ک. (1391). اثرات منفی انتقال آب بین‌حوزه‌ای بر عملکرد سازههای آبگیر و نیاز زیستمحیطی رودخانه کارون بزرگ، نهمین سمینار بینالمللی رودخانه، 9 بهمن‌ماه 1391، دانشگاه چمران، اهواز.
یازرلو، ب. ذاکری نبا، م. (1391). انتقال آب بین حوضهای: بررسی فرصت‌ها و چالشهای مرتبط با انتقال آب، همایش ملی انتقال آب بین‌حوزه‌ای، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد.
Brown, P. H., Tullos, D., Tilt, B., Magee, D., & Wolf, A. T. (2009). Modeling the Costs and Benefits of Dam Construction from a Multidisciplinary Perspective. Journal of Environmental Management, 90(3): 303-311.
Davies, B. R., Thoms, M., & Meador, M. (1992). An Aassessment of the Ecological Impacts of Inter-Basin Water Transfers and their Threats to River Basin Integrity and Conservation. Aquatic conservation: Marine and freshwater ecosystems, 2(4): 325-349.
Diop, M. D., Diedhiou, C. M., & Niasse, M. (2009). Sharing the Benefits of large Dams in West Africa: The Case of Displaced People: London and Dakar: IIED and Global Water Initiative (GWI). February.
Food and Agriculture Organization. (2013). What are Grasslands and Rangelands? Rome: FAO, Retrieved from: www.fao.org/docrep/008/y8344e/y8344e05.htm.
Hogg, M., & Vanghan, G. (2005). Social Psychology, 4th Edition, London: Pearson.
International Rivers. (2013). Hydropower Dams in Cambodia. Berkeley, CA: International Rivers.
Krejcie, R. V., & Morgan, D. W. (1970). Determining sample size for research activities. Educ psychol meas, 30(3): 607-610.
Matete, M., & Hassan, R. (2005). An Ecological Economics Framework for Assessing Environmental Flows:The Case of Inter-Basin Water Transfers in Lesotho. Global and Planetary Change, 47(2): 193-200.
Siciliano, G., Urban, F., Kim, S., & Dara Lonn, P. (2015). Hydropower, Social Priorities and the Rural–Urban Development Divide: The Case of large Dams in Cambodia. Energy Policy, 86: 273-285.
Tilt, B., Braun, Y., & He, D. (2009). Social impacts of large dam projects: A comparison of international case studies and implications for best practice. Journal of Environmental Management, 90:249-257.
Tullos, D. D., Foster-Moore, E., Magee, D., Tilt, B., Wolf, A. T., Schmitt, E., &Kibler, K. (2013). Biophysical, socioeconomic, and geopolitical vulnerabilities to hydropower development on the Nu River, China. Ecology and Society, 18(3):16.
Urban, F., Nordensvard, J., Khatri, D., & Wang, Y. (2013). An Analysis of China’s Investment in the Hydropower Sector in the Greater Mekong Sub-Region. Environment, Development and Sustainability, 15(2): 301-324.
World Bank. (2010). Overview: Water Sector Brief. Washington DC: The World Bank.
World Bank. (2013). Toward a Sustainable Snergy Future for All: Directions for the World Bank Group’s Energy Sector. Washington DC: World Bank.
_||_