بررسی پیامدهای اقتصادی، اجتماعی افزایش ارتفاع دیواره سد اکباتان همدان بر شرایط زندگی روستاییان پایین دست سد

محورهای موضوعی : پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی

پروانه احمدی نژاد ¹ (گروه توسعه کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران)
سید مهدی میردامادی ² (دانشیار گروه اقتصاد، ترویج و توسعه کشاورزی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ایران)
سید جمال فرج اله حسینی ³ (دانشیار گروه اقتصاد، ترویج و توسعه کشاورزی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ایران)
مریم امیدی نجف آبادی ⁴ (دانشیار گروه اقتصاد، ترویج و توسعه کشاورزی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ایران)
حسین بابازاده ⁵ (گروه مهندسی آب، دانشگاه آزاد اسلامی،واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/08/01 تاریخ پذیرش : 1399/08/07 تاریخ انتشار : 1401/08/01

کلید واژه: ارزیابی اجتماعی, سدسازی, ارزیابی اقتصادی,

چکیده مقاله :

سدها می توانند برق تولید کنند و امنیت آب را تضمین کنند ، اما در عین حال رژیم هیدرولوژیکی رودخانه ها را با عواقب قابل توجهی برای رفاه اقتصادی و زیست محیطی منطقه ای که در آن قرار دارند تغییر می دهند. پیامدهای احداث سدها در بیشتر نقاط کشور امروزه تبدیل به یکی از مسائل بحث برانگیز در محافل مختلف شده است. هدف این تحقیق بررسی پیامدهای اقتصادی و اجتماعی بالابردن دیواره سد اکباتان در همدان می‌باشد که در سال 1386 به بهره برداری رسید. پیامدهای اقتصادی و اجتماعی این سد برحسب شرایط ویژه جغرافیایی بیشتر در ناحیه پایین دست سد مشهود است. داده های تحقیق با استفاده از پیمایش میدانی و با تکمیل پرسشنامه توسط 150 نفر از ساکنان در روستاهای پایین دست سد انجام شده است. به منظور بررسی پیامدهای اقتصادی، اجتماعی افزایش ارتفاع دیوار سد بر شرایط زندگی روستاییان پایین دست سد از روش معادلات ساختاری بیزی استفاده شد و در انتها یک مدل اماری ارائه گردید. براساس نتایج تحقیق عامل اجتماعی با بار عاملی 919/0 بیشترین تأثیرگذاری را بر شرایط زندگی روستاییان پایین دست سد اکباتان را داشته است.

چکیده انگلیسی:

Dams can produce electricity and ensure water security, but at the same time they radically alter the hydrological regime of rivers with significant consequences for the economic and environmental welfare of the region in which they are located. consequences of constructing dams in most parts of the world have become controversial. The aim of this research is to explore the consequences of heightening Ekbatan dam wall on Living conditions of the villagers living downstream of the dam social and economic condition. The consequences of constructing this dam are more remarkable in downstream area in terms of geographical situation. The research data were obtained using a field survey and through a questionnaire completed by 150 inhabitants in the downstream villages. To investigate the economic and social consequences of heightening dam wall on the living conditions of the villagers living downstream, Bayesian structural equations were used and a model was presented. Based on the research results, social indication (Bayesian coefficient =0.919)had the greatest affected living conditions of the villagers living downstream of the dam

منابع و مأخذ:

احمدی اوندی، ذ.، بهمئی، س.، سپهوند، ع.، و لجم اورک مرادی، ع .(1390). ارزیابی پیامدهای اجتماعی و فرهنگی پروژه احداث سد کارون 3 شهرستان ایذه. فصلنامه توسعه اجتماعی (توسعه انسانی سابق)، دوره 8، شماره 3، بهار 93 ، صفحات 52-27.

پاینده، ا .، و امیدی، م.(1392).تحلیل ساختاری تأییدی .انتشارات دانشگاه بهشتی

درخشان، م و طغیانی، م .(1394). روش شناسی تهیه ارزیابی فرهنگی اجتماعی برای طرحهای اقتصادی. راهبرد فرهنگ. شماره 29 .

سازمان آب منطقه ای  استان همدان. (1396). سیمای منابع آب استان همدان.

ظفر نژاد، ف. (1391). توسعه پایدار و مدیریت آب: پیامدهای ناسازگار الگوی توسعه نابومی در بخش آب با سد سازی، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.

فاضلی، م. (1389). ارزیابی تأثیرات اجتماعی. انتشارات جامعه شناسان، صفحه 264.

گلباز، م.، حیدری، ب.، حسین زاد فیروزی، ج.، حیاتی، ب.، ریاحی درچه، ف. (1394).ارزیابی اثرات اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی سد و شبکه آبیاری تنگاب فیروزآباد فارس. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، جلد3، شماره 2(پیاپی:9)،صفحه 23-32.

ملک حسینی، ا.، و میرک زاده، ع.(1393). ارزیابی تأثیرات اجتماعی سد سلیمان شاه سنقر بر روستاهای تحت پوشش شبکه ی آبیاری و زهکشی سد. پژوهش های روستایی. دوره 5. شماره 3. صفحه 610-589.

هومین فر، ا.(1390). نقش و جایگاه ارزیابی اثرات اجتماعی پروژه های توسعه شهری پایدار. پایان نامه کارشناسی ارشد. رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری.دانشگاه ازاد .واحد شهر ری.

Alp, E ., & Yetiş, U. (2010). Application of the contingent valuation method in a developing country: A case study of the Yusufeli Dam in northeast Turkey. Water Science and Technology, 62(1): 99-105.

Bahatia, R., Malik, R.P.S., &  Bhatia, M. (2007). Direct and indirect economic impacts of the Bhakra multipurpose dam, India. Irrigation and Drainage ,56(1): 195– 206.

Beck, M.W.,  Claassen, A.H. ,  & Hundt, P.J.( 2012). Environmental and livelihood impacts of dams: Common lessons across development gradients that challenge sustainability. International journal of river basin management 10, no 1: 73-92.

Duflo,  E.,  & Panda,  R. (2013).  Dams,  NBER Working Paper No. 11711  http: //WWW.Nber.org/ papers/w11711.

Eren, A. (2018). Transformation of the water-energy nexus in Turkey: re-imagining hydroelectricity infrastructure, Energy Res. Soc. Sci. (In this special issue).

Han, S., Kwak, S. J. & Yoo, S. H. (2008). Valuing environmental impacts of large dam construction in Korea: An application of choice experiments. Environmental Impact Assessment Review, 28(1): 256– 266.

Jalilov, S. M. (2010). Impact of Rogun Dam on Downstream Uzbekistan Agriculture , M.S., Natural Resources Management Program. College o Graduate and Interdisciplinary Studies, North Dakota State University, USA.

Ledec, G., Quintero, J.D. (2003). Good dams and bad dams: environmental criteria for site selection of hydroelectric projects. Latin America and the Caribbean Region: Sustainable Development Working Paper No. 16, 16(November), 21. Retrieved from http://scholar.google.com/scholar?hl=en&btnG=Search&q=intitle:Good+Dams+and+Bad+Dams+:+Environmental+Criteria+for+Site+Selection+of+Hydroelectric+Projects#0.

Lee, S. Y.(2007). Structural Equation Modeling: A Bayesian Approach. John Wiley, New York.

McCully, P., & Sileneced, R.(2014). The Ecology and Politics of Large Dams, London, Zed Books.

Rautela, P., R. Rakshit, V. K. J. Rajesh, K. Gupta & A. Munshi. (2012). GIS and remote sensing-based study of the reservoir-induced land-use! land-cover changes in the catchment of Tehri dam in Garhwal Himalaya. Uttaranchal India ,Current Science 83(3):308-311.

Scudder, T. (2012). The Future of Large Dams:“ Dealing with Social, Environmental, Institutional and Political Costs”, Taylor & Francis.

Tullos, D., Brown, P.H., Kibler, K., Magee, D. Tilt, B., & Wolf, A.T. (2010). Perspectives on the salience and magnitude of dam impacts for hydro development scenarios in China. Water Alternatives, 3 (2): 71–90.

23- Vanclay, F .(2003). International principles for social impact assessment. Impact Assess Project Appr. 21:5–11.

WCD, (2015). Dams and Development. A New Framework for Decision Making. Report of the World Commission on Dams, Earthscan Publications Ltd, London and Sterling, VA, 2000 Marques et al., 2015.

Wang P., Lassoie JP., Dong S.,& Morreale, SJ. (2013). A framework for social impact analysis of large dams: a case study of cascading dams on the Upper-Mekong River, China. J Environ Manage, 117:131–140.