شناسایی الگوهای ذهنی مدیران نسبت به توانمندسازی روانشناختی کارکنان ترویج کشاورزی: کاربرد روش کیو

محورهای موضوعی : پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی

احمد باسامی ¹ , سید احمدرضا پیش بین ² , امیر علم بیگی ³ , سید محمود حسینی ⁴

1 - دکتری ترویج کشاورزی، دانشکده اقتصاد و توسعه کشاورزی، دانشگاه تهران، کرج، ایران
2 - استادیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده اقتصاد و توسعه کشاورزی، دانشگاه تهران، کرج، ایران
3 - گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده اقتصاد و توسعه کشاورزی دانشگاه تهران، کرج، ایران.
4 - استاد گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده اقتصاد و توسعه کشاورزی، دانشگاه تهران، کرج، ایران

تاریخ دریافت : 1398/05/03 تاریخ پذیرش : 1398/11/12 تاریخ انتشار : 1398/12/01

کلید واژه: مدیران ترویج کشاورزی, الگوهای ذهنی, روش کیو, توانمندسازی روانشناختی,

چکیده مقاله :

مطالعه پیش‌رو از نوع پژوهش‌های آمیخته است که در آن با استفاده از روش کیو، الگوهای ذهنی مدیران ترویج کشاورزی نسبت به توانمندسازی روانشناختی کارکنان شناسایی و تبیین شد. ایده اصلی روش کیو، کسب دیدگاه‌ها، عقاید و نگرش افراد درباره پدیده مورد بررسی می‌باشد. این پژوهش با مشارکت 12 تن از مدیران ترویج کشاورزی که به شیوه نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند، انجام گرفت. ابزار اصلی جمع‌آوری داده‌ها مصاحبه عمیق بود. پس از ارزیابی و جمع‌بندی فضای گفتمان، از میان 60 عبارت، در نهایت 41 عبارت برای نمونه کیو انتخاب شد. پس از جمع‌آوری اطلاعات حاصل از مرتب‌سازی کیو، این اطلاعات با روش تحلیل عاملی کیو به شیوه چرخش واریماکس تحلیل شدند. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد، می‌توان چهار الگوی ذهنی متمایز در میان مدیران ترویج کشاورزی نسبت به توانمندسازی روانشناختی کارکنان شناسایی کرد که در مجموع 49/81 درصد واریانس کل را تبیین کردند. این چهار الگوی ذهنی به ترتیب شامل الگوهای ذهنی حامیان عوامل زمینه‌ای توانمندساز، حامیان عوامل محیطی توانمندساز، حامیان عوامل ساختاری توانمندساز و حامیان عوامل فردی توانمندساز بودند. اهمیت و اولویت‌بندی عامل‌های شناسایی شده بر اساس الگوهای ذهنی تعیین شد. با تفسیر هر یک از این الگوها، پیشنهادهایی برای پیاده‌سازی آنها ارائه شد.

چکیده انگلیسی:

‌Current mixed method research which used the Q-method to examine and explain agricultural extension managers’ Mental patterns regarding psychological empowerment of employees. The main idea Q-method is identify Mental thoughts hinking, opinions, attitudes, and beliefs of people about the phenomenon under examination. The participants (N=12) included Agricultural Extension managers that were selected through purposive sampling. To collect data, some deep interviews were administered .Given the appraisal and summarization of concourse, 60 short statements were selected as Q phrases and after a survey of experts, 41 Q samples were selected. Gathered information was analyzed using exploratory factor analysis (EFA) using VARIMAX rotation. Semantic analysis showed that 4 distinct subjective patterns in psychological empowerment of agricultural extension staff were distinced by participants which could account for 81.49 percent of total variance. These 4 subjective pattern were called as “conductive Mental of context factors empowering ", “conductive Mental of environments factors empowering” “conductive Mental of structural factors empowering” and “conductive Mental of Individual Factors empowering”. The importance and priority of the identified factors were determined based on subjective patterns. By interpreting each of these patterns, suggestions were made to implement them.

منابع و مأخذ:

ادیب­پور، م.، دیلمی، م. د.، و دهقانان، ح. (1395). تاثیر تناسب فرد و سازمان و تناسب فرد و شغل بر رفتارهای کاری نوآورانه و عملکرد شغلی با تاکید نقش میانجی اعتماد در خلق نوآوری. فصلنامه مدیریت سازمان­های دولتی، شماره 3، پیاپی 15، صص 112-129.

اصفهانی­اصل، م.، و صداقت­جو، م. (1394). رابطه سبک رهبری، عدالت سازمانی و توانمندسازی روان شناختی با انگیزش شغلی و تعهد سازمانی در کارکنان زن. فصلنامه زن و فرهنگ، دوره 7، شماره 24، صص 94-81.

باسامی، ا.، چیذری، م.، و عباسی، ع. (1393). بررسی عوامل موثر بر فرسودگی شغلی کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی استان کردستان. تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 45، شماره 2، صص 303- 293.

بشلیده، ک.، شیخ­بهایی، س. ا. ه.، و بهارلو، م.، (1393). طراحی و آزمودن الگویی از پیشایندها و پیامدهای توانمندسازی روان شناختی. مجله علوم رفتاری، پیاپی 30، شماره 4، صص 396- 383.

حسن­زاده، ع.، رجایی­پور، س.، و نوری، ا. (1392). شفافیت نقش و توانمندسازی روان شناختی. چشم­انداز مدیریت دولتی، دوره4، شماره2، صص 155- 135.

حسن­زاده، م. ص.، حسن­زاده، ت.، و یوسفی مقدم، س. (1393). نقش اعتماد درون سازمانی در افزایش توانمندسازی روان شناختی کارکنان (مورد مطالعه: اداره کل امور مالیاتی استان گیلان). چشم انداز مدیریت دولتی، دروه 5، شماره 2، صص 154- 129.

حکاک، م.، شریعت­نژاد، ع.، و ساعدی، ع. (1396). شناسایی الگوهای ذهنی مدیران در راستای توانمندسازی کارکنان با استفاده از روش Q. فصلنامه فرآیند مدیریت و توسعه، دوره 30، شماره 2، صص 108-85.

حیدری ساربان.، و رکن­الدین افتخاری، ع. (1395). تحلیل عوامل موثر بر توانمندسازی کشاورزان؛ مطالعه موردی: استان اردبیل. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 47، شماره 3، صص 755- 743.

خوشگویان­فرد، ع. (1386). روش­شناسی کیو. تهران: انتشارات مرکز پژوهش­های صدا و سیما.

عسگراوغلی، ن.، و عابدی، ر. (1392). تاثیر شخصیت کارآفرینانه بر عملکرد شغلی کارکنان با میانجیگری توانمندسازی. فصلنامه علمی پژوهشی توسعه کارآفرینی، دوره 6، شماره 3، صص 124- 105.

علیزاده، ن.، علیپور، ح.، نیکویی، ع.، حاجی میر رحیمی، س. د.، بخشی­ جهرمی، آ.، و حسن­پور، ب. (1397). شناسایی چالش­ها و الزامات ترویج کشاورزی و آسیب­شناسی وضع موجود نظام نوین ترویج کشاورزی. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 14، شماره 2، صص 35-21.

غفاری، س.، زکیانی، ش.، و رضایی، ز. (1396). بررسی تاثیر فناوری اطلاعات بر توانمندسازی کارکنان دانشگاه علوم پزشکی تهران. مجله پیاورد سلامت، دوره 11، شماره 6،  صص 638- 632.

فاضل، ا.، کمالیان، ا. ر.، و روشن، ع. (1396). شناسایی ابعاد و مولفه­های موثر بر توانمندسازی منابع انسانی دانشگاهی با تاکید بر دانشگاه­های نسل سوم و چهارم با استفاده از رویکرد دلفی فازی: ارائه یک الگوی مفهومی. نشریه علمی- پژوهشی راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، جلد 10، شماره 6، صص 468- 455.

فقیهی­پور، ج.، و چترچی، ن. (1396). توانمندسازی روان شناختی کارکنان. تهران: انتشارات دارالفنون.

قدمی، ک.، پیری زمانه، م.، و وهابی، ر. (1396). کاربست هوش هیجانی بر توانمندسازی روان شناختی کارکنان نظامی در مقابله با تهدیدات نرم، مطالعه موردی: یک سازمان نظامی. دو فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات قدرت نرم، دوره، شماره 17، صص 158-134.

قلی­فر، ا.، حجازی، س. ی.، و حسینی، س. م. (1391). بررسی عوامل سازمانی – مدیریتی موثر بر توانمندسازی اعضای هیات علمی دانشکده­های کشاورزی ایران. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 43، شماره 1. صص 90-77.

کریمی، ح.، رضائی مقدم، ک.، زمانی، غ.، حیاتی، د.، و رضایی، ع. (1396). واکاوی شبکه نهادی ترویج و آموزش کشاورزی استان کرمان: کاربرد تحلیل شبکه اجتماعی. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی، دوره 13، شماره 2، صص 151-131.

کلانتری، خ. (1389). پردازش و تحلیل داده­ها در تحقیقات اجتماعی- اقتصادی با استفاده از نرم­افزار SPSS، انتشارات: اکسیر.

لاجوردی، س.، رحیم­نیا، ف.، و مرتضوی، س. (1395). روش کیو در شناخت الگوهای ذهنی. نشریه مدیریت عمومی، 9 (31)، صص 28-5.

مجدالدین، ع. (1390). مدل توانمندسازی مدیران مراکز آموزش عالی دانشگاه جامع علمی کاربردی. رساله دکتری. دانشگاه علامه طباطبایی.

مرادی، ف. (1394). بررسی ارتباط بین اقدامات مدیریت منابع انسانی و توانمندی کارکنان (مورد مطالعه: شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده­های نفتی ایران). پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی.

مهاجری­امیری، ش.، مجردی، غ.، و بادسار، م. (1395). بررسی نقش عوامل اجتماعی و روان شناختی بر توانمندسازی زنان روستایی سرپرست خانوار تحت پوشش کمیته امداد (مورد مطالعه: شهرستان عباس آباد). تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره47، شماره1، صص 225-211.

الیاس­پوریان، م. ک.، پورسعید، ع.، و اشراقی سامانی، ر. (1393). بررسی تاثیر آموزش­های تخصصی با تاکید بر توانمندی شغلی منابع انسانی (مورد مطالعه در سطح سازمان جهاد کشاورزی استان ایلام). مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 10، شماره 1، صص 37-50.

Andam, F. (2017) Psychological Empowerment: Exploring the Links to Knowledge Sharing. International Journal of Basic Sciences & Applied Research. 6(1), 62-71.

Barton, H., and Barton, L. C. (2011). Trust and psychological empowerment in the Russian work context. Human Resource Management Review, 21(3), 201-208.

Behroozi. M., Fadaiyan. B., and Ebneroomi. S, (2012). A Survey of Effective Elements of Empowerment of the University Employees of Medical Sciences toward a Conceptual Framework: Iran’s Perspective. Social and Behavioral Sciences, 46, 2832 – 2836.

Boley, B. B., Strzelecka, M., and Watson, A. (2018). Place distinctiveness, psychological empowerment, and support for tourism. Annals of Tourism Research.‏ 70, 137- 139.

Brown, P. R., Hochman, Z., Bridle, K. L., & Huth, N. I. (2015). Participatory approaches to address climate change: perceived issues affecting the ability of South East Queensland graziers to adapt to future climates. Agriculture and Human Values, 32(4), 689-703.‏

Dusta, S. B., Resickb, Ch, J., Margolisc, J. A., Mawritzb, M. B., and Greenbaumd, R. L. (2108). Ethical leadership and employee success: Examining the roles of psychological empowerment and emotional exhaustion. The Leadership Quarterly, in press, corrected proof, Available online 12 February 2018.

Gomez, C., and Rosen, B. (2001). The Leader-Member Exchange as a Link between Managerial Trust and Employee Empowerment. Group & Organization Management, 26(1), 53-69.

Jose, G., & Mampilly, S. R. (2014). Psychological empowerment as a predictor of employee engagement: An empirical attestation. Global Business Review, 15(1), 93-104.‏

Laschinger, H., Nosko, A., Wilk, P and Finegan, J. (2014). Mutuality in leader–subordinate empowerment expectation:  Its impact on role ambiguity and intrinsic motivation. International Journal of Nursing Studies, 51, 12, 1615-1623.

Latifa, B. (2017). The Effect of Structural Empowerment on Psychological Empowerment in Private Health Care in Biskra, Algeria. Economics, 5(2), 129-137.

Lauring, J., and Selmer, J. (2018). Person-environment fit and emotional control: Assigned expatriates vs. self-initiated expatriates. International Business Review. 27, 982-992.

Li, C., Wu, K., Johnson, D. E., and Wu, M. (2012). Moral leadership and psychological empowerment in China. Journal of Managerial Psychology, 27(1), 90-108.

Liao, R. X., and Liu, Y. H. (2016). The impact of structural empowerment and psychological capital on competence among Chinese baccalaureate nursing students: A questionnaire survey. Nurse education today, 36, 31-36.

Lyu, D., Ji, L., Zheng, Q., Yu, B., & Fan, Y. (2018). Abusive supervision and turnover intention: Mediating effects of psychological empowerment of nurses. International Journal of Nursing Sciences.‏

McDowell, G. (2004). Is Extension an idea whose time has come--and gone? Journal of Extension, 42(6), 1-6.‏

Owen, D. C., Boswell, C., Opton, L., Franco, L., and Meriwether, C. (2018). Engagement, empowerment, and job satisfaction before implementing an academic model of shared governance. Applied Nursing Research, 41, 29–35.

Rao, A. (2014). The Contemporary Construction of Nurse Empowerment. Journal of Nursing Scholarship, 44 (4), 396-402.

Rivera, M. W. (2001). Agricultural and rural extension worldwide: Options for institutional reform in the developing countries. Rome: Food and Agriculture Organization of the United Nations.

Rivera, M. W., and Sulaiman, R. V. (2009). Extension: Object of reform, engine for innovation. Outlook on Agriculture, 38 (3), 267–273.

Safari, K., Ghorban, A., Rastegar, A., and Jahromi R. (2010). The Relationship between Psychological Empowerment and Entrapreneurship among Clerks of Fars Payame Noor University. Procedia Social and Behavioral Sciences, 5, 374-391.

Schermuly, C. C., Schermuly, R. A., and Meyer, B. (2011). Effects of Vice-Principals Psychological Empowerment on Job Satisfaction and Burnout. International Journal of Educational Management. 25(3), 252-264.

Seibert, S. E., Wang. G., and Courtright, H. S. (2011). Antecedents and Consequences of Psychological and Team Empowerment InOrganizations: A Meta-Analytic Review, Journal of Applied Psychology, 96, 981-1003.

Sotirofski, K. (2014). Organizational Culture Impact on Psychological Empowerment of Academic Staff. European Journal of Sustainable Development, 3(2), 119-132.

Van Exel, J., and De Graaf, G. (2005). Q methodology: A sneak preview, Available at www. Jobvanexel. nl.

Yang, J., Liu, L., Chen, Y and Pan, X. (2014). Effects of unit empowerment and perceived support for professional nursing practice on unit effectiveness and individual nurse well-being: A time-lagged study. Applied Nursing Research, 27, 3, 186-191.

Zhang, X., and Bartol, K. (2010). Linking Empowering Leadership and Employee Creativity: The Influence of Psychological Empowerment, Intrinsic Motivation, and Creative Process Engagement, Academy Of Management Journal, 53 (1), 107–128.