واکاوی اثر درآمدهای ناشی از تولید انرژی بر شاخص توسعه انسانی در ایران

محورهای موضوعی : اقتصاد کاربردی

علی سلمانپور زنوز ¹ , سیامک شکوهی فرد ² , محرم ابوالحسن زاده اصل ³

1 - استادیار و عضو هیات علمی، گروه اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرند
2 - دانشجوی دکتری، گروه اقتصاد، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی
3 - گروه اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرند،

تاریخ دریافت : 1396/06/10 تاریخ پذیرش : 1397/05/23 تاریخ انتشار : 1397/06/01

کلید واژه: شاخص توسعه انسانی, درآمدهای حاصل از انرژی, مدل خود رگرسیونی با وقفه بردار,

چکیده مقاله :

توسعه انـسانی به عنوان هدف نهائی فعالیـت های بشری و از جمله اهداف فرآیند توسـعه می باشد که نشانگر رفاه اجتماعی می باشد . توسعه انسانی بر حسب تعریف عبارت اســت از افزایـش دامنه انتخاب افراد به طوری که منجر به دستیابی به زندگی مثمرتر ، سالم تر و طولا نی تر شود. هم چنین انرژی به عنوان یکی از نهاده‌های مهم تولید جایگاه ویژه‌ای در توسعه اقتصادی هر کشور دارد. کشور ما نیز به لحاظ برخورداری از منابع انرژی و نیروی انسانی، از غنی ترین کشورهای جهان است. بنابراین منطقی است که از این مزیت در جهت توسعه اقتصادی، حداکثر بهره برداری لازم صورت گیرد. بنابراین باتوجه به اهمیت موضوع در این پژوهش اثر درآمدهای ناشی از تولید انرژی بر روی شاخص توسعه انسانی کشور مورد بررسی گرفته است و در این راستا از داده های سری زمانی سال های 1393 - 1358 و روش خودرگرسیونی برداری استفاده می گردد. الگــوی برآوردی تحقیق شش متغیر بیکاری ، شاخص توسعه انسانی ، تولید ناخالص داخلی ، سرمایه گذاری کل ، متغیر موهومی جنگ و درآمد انرژی وارد مدل شدند و از دو معیار تابع عکس العمل و تجزیه واریانس استفاده می گردد. بعد از انجام آزمون های مانایی ، هم جمعی وعلیت گرنجر، با استفاده از برآورد مدل خود رگرسیونی برداری نهایتا نتایج به دست آمده بیانگر این است که، درآمد ناشی از انرژی تاثیر مثبت بر روی شاخص توسعه انسانی دارد و همچنین تولید ناخالص داخلی تأثیر مثبت ، بیکاری و دوران جنگ تأثیر منفی بر روی شاخص توسعه انسانی دارند .

منابع و مأخذ:

اسلامی اندار گلی مجید (1389)، آثار سیاست‌های قیمتی برق بر تورم در ایران با استفاده از مدل تعادل عمومی قابل محاسبه (CGE)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.

بیات روح الله ، معادی نجمه (۱۳۹۵ )، بررسی عوامل موثربر شاخص توسعه انسانی 8 کشور منتخب اسلامی در حال توسعه (روش پانل دیتا)، کنفرانس بین المللی مدیریت و اقتصاد پویا ایران -مالزی، مالزی -جزیره پنانگ دانشگاه USM، مرکز توسعه آموزشهای نوین ایران (متانا).

سایت اینترنتی دانشنامه ویکی پدیا (2016 ).

عربی زهرا، کاظمی ابوطالب، تأثیر شاخص توسعه انسانی بر تولید ناخالص داخلی ایران، فصلنامه پژوهش های رشد توسعه اقتصادی، دوره 5، شماره 17، زمستان 1393، صفحه 124-109.    

فطرس محمدحسن، ترکمنی اسماعیل(1393)، مصرف انرژی، مصرف الکتریسیته و توسعه انسانی در ایران(رویکرد آزمون باند)، سال سوم، شماره 10، تابستان 1393، صفحه 144-127.

کلانتری دهقی لیلا (1390) ، شاخص توسعه انسانی (HDI) در ایران با تاکید بر برنامه‌ چهارم توسعه کشور،  پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی ، دانشکده علوم اجتماعی.

گزارش های توسعه انسانی سازمان ملل (2015).

گزارش های توسعه انسانی سازمان ملل(2016).

متوسلی محمود، جلالی نایینی سعید ( 1390)، تحلیل نهادی بازار بیمه زندگی کشور :با استفاده از مدل چهار سطحی ویلیامسون. پژوهشنامه بیمه ، (3)103، صفحه 77-51.

نوفرستی محمد (1378 )، ریشه واحد و همجمعی در اقتصاد سنجی ، موسسه ی خدمات فرهنگی رسا.

Dias Rubens A, Mattos Cristiano R, Balestieri José AP (2006); The limits of human development and the use of energy and natural resources; Energy Policy, Vol.34, 1026-1031.

Hausman, J.A. (2012). Efficiency effects on the U.s. economy from wireless taxation. National Tax Journal, 53(3): 733-742.

Hudson. EA and Jorgenson, Dale. (1974). U.S. Energy policy and economic growth, 1975-2000. Bell Journal of Economics and Management Science, 5(2).

Nadia S, Ouedraogo ( 2013); Energy consumption and Human Development: Evidence from a panel cointegration and error correction model; Energy, Vol. 63, 28-41.

Pasternak, Alan D. (2000); Global energy futures and human development: a framework for analysis; Lawrence Livermore National  Laboratory, October, US Department of  Energy report UCRL-ID-14077327.

Pirlogea, Corina (2012); The human development relies on energy. Panel data evidence; Procedia Economics and Finance, Vol. 3, 496-501.