اثر شاخص پیچیدگی اقتصادی بر رشد اقتصادی کشورهای MENAT (2017_2008)

محورهای موضوعی : اقتصاد کاربردی

فرشته رحیمی ¹ , علی سایه میری ² , نرگس قاسمیان ³ , عبدالله شایان ⁴

1 - کارشناسی ارشد علوم اقتصادی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران
2 - استادیار گروه اقتصاد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران
3 - دانشجوی دکترا اقتصاد، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصاد، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
4 - استادیار گروه اقتصاد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

تاریخ دریافت : 1400/04/20 تاریخ پذیرش : 1400/06/21 تاریخ انتشار : 1400/02/01

کلید واژه: "GMM", "منات", "پیچیدگی اقتصادی",

چکیده مقاله :

عوامل مؤثر بررشد و توسعه اقتصادی همواره از اهداف اصلی سیاست‌گذاران اقتصادی بوده است. نظریه‌های اولیه رشد با تکیه بر دو عامل سرمایه و نیروی کار نتوانست تفاوت‌‌ سطح درآمد سرانه و میزان رشد اقتصادی کشورها را به‌خوبی توضیح دهد. در نتیجه نظریه‌های جدید رشد ظهور پیدا کرد و با تکیه بر اقتصاد دانش بنیان و اندازه‌گیری میزان دانش به‌کار رفته در ولیدات یک کشور نظیر شاخص پیچیدگی اقتصادی دستاورد خوبی در این زمینه به‌دست آمده است. هدف این مقاله تخمین و تبیین نقش شاخص پیچیدگی اقتصادی در در رشد اقتصادی 13 کشور منتخب حوزه‌ی MENAT برای 10 سال (2017- 2008) با استفاده از داده‌های پانل و با بهره‌گیری از مدل گشتاورهای تعمیم یافته (GMM) به کمک نرم‌افزار Stata 16 می‌باشد. بر اساس نتایج به‌دست آمده به ترتیب متغیرهای: سرمایه انسانی و شاخص پیچیدگی اقتصادی به ترتیب با ضرایب 18/0 و 082/0 دارای ضرایب مثبت، اندازه‌ی دولت، تشکیل سرمایه فیزیکی و حجم تجارت با ضرایب 81/1- ، 09/0- و 42/0- دارای تاثیر منفی، و معنی‌دار بر رشد اقتصادی کشورهای مورد مطالعه داشته اند . بنابراین افزایش سرمایه‌گذاری در تربیت نیروی انسانی نوآور و خلاق و گسترش پیچیدگی اقتصادی و شاخص‌های آن می‌تواند رشد اقتصادی بالاتری برای این منطقه به ارمغان آورد. ضریب پایین شاخص پیچیدگی اقتصادی در این کشورها بیانگر عدم توجه کشورهای مذکور به تولید محصولات با فناوری بالا بوده است.

منابع و مأخذ:

احمدیان دیوکتی، محمدمهدی، آقاجانی، حسنعلی، شیرخدایی، میثم و طهرانچیان، امیرمنصور (1397). راهبردهای موثر در تحقق پیچیدگی اقتصادی: کاربرد الگوسازی ساختاری-تفسیری، فصلنامه اقتصاد و الگوسازی دانشگاه شهید بهشتی.

احمدیان دیوکتی، محمدمهدی، آقاجانی، حسنعلی، شیرخدایی، میثم و طهرانچیان، امیر منصور (1397). پیچیدگی اقتصادی، رویکردی نوین برای سنجش تجاری‌سازی تولیدات علمی و فناورانه، فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی.

باصری، بیژن، اصغری، ندا و کیا، محمد (1390). تحلیل تطبیقی نقش مولفه‌های اقتصاد دانش محور بر رشد اقتصادی، پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی.

پارسیان، احمد (1389). مبانی آمار ریاضی، مرکز نشر دانشگاه صنعتی اصفهان.

رنجبر، امید، ثاقب، حسن و ضیائی‌بیگدلی، صادق (1398). تحلیل پویایی صادرات غیرنفتی ایران: نتایج جدید با کمک نظریه پیچیدگی اقتصادی، مجله تحقیقات اقتصادی دانشگاه تهران.

سپهردوست، حمید؛ داوری کیش، راضیه و ستاره‌ئی، مریم (1399). نقش دولت در پیچیدگی اقتصادی کشورهای در حال توسعه: آزمون نظریه رشد نامتوازن بامول، فصلنامه اقتصاد مقداری.

شاهمرادی، بهروز و صادقی، مهسا (1396). شناسایی سطح دانش مولد ایران 1404 در منطقه با رویکرد پیچیدگی اقتصادی، فصلنامه سیاست‌گذاری پیشرفت اقتصادی دانشگاه الزهرا (س).

عظیمی، ناصرعلی (1397). بررسی تاثیر مولفه‌های اقتصاد دانش‌بنیان بر پیچیدگی اقتصادی کشورها، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی.

عمادی‌فر، فرزام، طباطبایی‌نسب، زهره (1395). اثرات پیچیدگی اقتصادی بر رشد اقتصادی مطالعه موردی کشورهای عضو اکو، سومین کنفرانس بین‌المللی اقتصاد، مدیریت، حسابداری، با رویکرد ارزش‌آفرینی.

کمالی‌دهکردی، پروانه، نظری‌زانیانی، علی، مکیان، سیدنظام و دهقانی، فاطمه (1398). اثر انواع سرمایه بر رشد اقتصادی استان‌های منتخب ایران، فصلنامه سیاست‌های راهبردی و کلان.

مشکی، مهدی (1390). تعیین عوامل مؤثر بر عملکرد شرکت‌های بورسی با استفاده از روش گشتاورهای تعمیم یافته و حداقل مربعات تعمیم یافته برآوردی، مجله پیشرفت‌های حسابداری دانشگاه شیراز.

مهدوی، ابوالقاسم، طاهری هنجنی، مرضیه، شمس‌الاحرا، فاطمه (1395). تأثیر آزادسازی تجاری بر رشد اقتصادی کشورهای منتخب حوزه خاورمیانه (با تاکید بر رشد درون‌زا)، فصلنامه اقتصاد کاربردی. 

ندیری، محمد و محمدی، تیمور (1390). بررسی تاثیر ساختارهای نهادی بر رشد اقتصادی با روش GMM داده‌های تابلویی پویا، فصلنامه مدل‌سازی اقتصادی.

نوفرستی، محمد (1389). ریشه واحد و هم‌جمعی در اقتصادسنجی، انتشارات رسا.

یاوری، کاظم و اشرف‌زاده، حمیدرضا (1384). یکپارچگی اقتصادی کشورهای در حال توسعه؛ کاربرد مدل جاذبه با داده‌های تلفیقی به روش GMM و همگرایی، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، ۳۶.

سرپوش، سمیرا و افشاری، زهرا (1385). بررسی تأثیر اندازه دولت بر رشد اقتصادی در کشورهای در حال توسعه.دانشگاه الزهرا.

15- شاه‌آبادی، ابوالفضل و ارغند، هانیه (1397). تأثیر پیچیدگی اقتصادی (ECI) بر رفاه اجتماعی در کشورهای منتخب در حال‌ توسعه.

پژم، سیدمهدی و سلیمی‌فر، مصطفی (1394). بررسی تاثیر شاخص پیچیدگی اقتصادی بر رشد اقتصادی در 42 کشور برتر در تولید علم، اقتصاد و توسعه منطقه‌ای، 22.

عزیزی، زهرا؛ دارایی، فاطمه و ناصری بروجنی، علیرضا (1399). تأثیر پیچیدگی اقتصادی بر آلودگی محیط زیست، سیاست‌گذاری پیشرفت اقتصادی.

زبیری، هدی و موتمنی، مانی (1399). سرمایه انسانی و پیچیدگی اقتصاد در ایران. پژوهش‌های رشد و توسعه پایدار (پژوهش‌های اقتصادی).

 

Abed, G. T & Davoodi, H. R (2003). Challenges of Growth and Globalization in the Middle East and North Africa. Washington DC: International Monetary Fund.

APEC Economic Committee (2002).Towards Knowledge-Based Economies in APEC.

Arellano, M (2003). Panel Data Econometrics. Oxford University Press, New York.

Arellano, M & Bover, O (1995). Another Look at the Instrumental Variable Estimation of Error Component Models. Journal of Econometrics.

Arellano, M & Bover. O (1995). Another look at the instrumental variable estimation of error-components models. Journal of Econometrics.

Arellano, M & Bond, S (1991). Some tests of specification for panel data: Monte Carlo evidence and an application to employment, Review of Economics Study.

Baltagi, B. H (2008). Econometric Analysis of panel data, Chichester, John Wiely & Sons Ltd.

Blundell, R & Bond, S (1998). Initial conditions and moment restrictions in dynamic panel data models, Journal of Econometrics.

Diogo, F, Moralles, H. F, Campoli, J. S, Oliveira, F.C.R & Rebelatto, D.A.N (2018). Economic Complexity and Human Development: DEA performance measurement in Asia and Latin America, Gest. Prod, Sao Carlos journal.

Esanov, A (2012). Economic diversification: Dynamics, determinants and policy implications. Revenue Watch Institute.

Gala, P, Rocha, I & Magacho, G (2018). The structuralist revenge: economic complexity as an important dimension to evaluate growth and development. Brazil.J. Polit.  Econ.

Greene, W. H (2012). Econometric Analysis, 7th ed, New Jersey, Upper Saddle River, Pearson International.

Hartman, D, Guevara, M.R, Jara-Figueroa, C, Aristarán, M & Hidalgo, C.A (2017). Linking Economic Complexity, Institutions and Income Inequality. World Development.

Hausman, R, Hwang, J & Rodrik, D (2007). What you export matters. Journal of Economic Growth.

Hausman, R & Hidalgo, C.A (2013). How Will the Netherlands Earn Its Income 20 Years from Now? The Hague: WRR, Webpublications 74.

Hausman, R, Cunningham, B, Matovu, J. M, Osire, R & Wyett, K (2014). How should Uganda grow? Harvard Kennedy School, Faculty Research Working Paper Series, Working paper.

Hidalgo, C. A & Hausmann, R (2009). The building blocks of economic complexity. Proceedings of the national academy of sciences.

Hsiao, C (1986), Analysis of Panel Data, Econometric Society Monographs, New York: Cambridge University Press.

Hidalgo, C.A. Hausmann, R (2009). The Building Blocks of Economic Complexity. PNAS.

Hausmann, R. Hidalgo, C (2012). The Atlas of Economic Complexity. Puritan Press, Cambridge MA. Archived from the original on 18 May 2012.

Kao, C (1999). Spurious regression and residual-based tests for Counteraction in panel data, Journal of Econometrics.

Lapatinas, A, Garas, A, Boleti, E & Kyriakou, A (2019). Economic complexity and environmental performance: Evidence from a world sample. Munich Personal RePEc Archive journal.

Le Caous, E & Huarng, F (2020). Economic Complexity and the Mediating Effects of Income Inequality: Reaching Sustainable Development in Developing Countries. MDPI

Sustainability Journal.

Levine, R & Renelt, D (1992). A Sensitivity Analysis of Cross-Country Growth Regressions, American Economic Review.

Lee, K & Lee, J (2020). National innovation systems, economic complexity, and economic growth: country panel analysis using the US patent data. Journal of Evolutionary Economics.

Matyas, L & P. Sevestre (2008). The Econometrics of Panel Data, Springer Verlag, Third Completely New Edition.

Morais. M.B, Swart. J & Jordan. J.A (2021), Economic    Complexity and Inequality: Does Regional Productive Structure Affect Income Inequality in Brazilian States, MDPI Sustainability Journal.

Mewes, L & Broekel, T (2020). Technological complexity and economic growth of regions. Research Policy.‏

Solow, R. M (1956). A Contribution to the Theory of Economic Growth, Quarterly Journal of Economics.

Stojkoski, V & Kocarev, L (2017). The Relationship Between Growth and Economic Complexity: Evidence from Southeastern and Central Europe. Munich Personal RePEc Archive journal.

Yalta, A.Y (2018). Determinants of Economic Complexity in MENA Countries.

Yildirim, M (2014). Divercifing Growth in Light of Economic Complexity, Harvard University.

Breitenbach, M. C, Chisadza, C & Clance, M (2019). The Economic Complexity Index (ECI) and economic shocks: Developed vs developing countries1.