تقلب از شش گوش مختلف و تاثیر آن بر به موقع بودن گزارشگری مالی حسابداری

محورهای موضوعی : حسابداری مالی

سید حسین احمدی لنگری ¹ , علی خوزین ² , علیرضا معطوفی ³ , منصور گرکز ⁴

1 - دانشجوی دکتری حسابداری، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران
2 - استادیار، گروه حسابداری، واحد علی آباد کتول، دانشگاه آزاد اسلامی، علی آباد کتول، ایران
3 - استادیار، گروه حسابداری، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران
4 - دانشیار، گروه حسابداری، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی،گرگان، ایران

تاریخ دریافت : 1402/06/02 تاریخ پذیرش : 1403/01/18 تاریخ انتشار : 1403/07/03

کلید واژه: تقلب, شش گوش, گزارشگری مالی, حسابرسی.,

چکیده مقاله :

به موقع و عاری بودن گزارشگری مالی از تقلب، یکی از مهمترین ارکان کیفیت ارائه اطلاعات مالی شرکت ها است. هدف این پژوهش تاثیر تقلب شش گوش بر به موقع بودن گزارش های مالی حسابداری در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. بدین منظور فرضیه هایی تدوین شد و اطلاعات مربوط به 152 شرکت عضو بورس اوراق بهادار برای دورۀ زمانی بین سال های 1396 تا 1400 بررسی و تجزیه و تحلیل گردید. الگوی رگرسیون پژوهش با استفاده از روش داده های تابلویی با رویکرد داده های تلفیقی بررسی و آزموده شد. یافته ها نشان دادند تقلب شش گوش بر زمان شروع و اتمام فرآیند تولید گزارش و همچنین بر بایگانی دیر هنگام آن ارتباط معکوس داشته و تاثیر معناداری ندارد. مطابق با یافته های پژوهش، نشان داده شد که شرکت‌هایی حسابرسی می شوند گزارش‌های سالانه خود را به میزان قابل توجهی به موقع ارسال می‌نمایند. همچنین اثر شناسایی مولفه های تقلب در نحوه و زمان ارائه گزارشات حسابداری شرکت ها، با توجه به کیفیت محتوا و مدت زمان انتشار آن، از دلایل مهم برای این موضوع است که چرا گزارش های مالی باید عاری از تقلب باشند.

چکیده انگلیسی:

Timeliness and fraud-free financial reporting is one of the most important pillars of the quality of providing financial information of companies. The purpose of this research is the impact of hexagon fraud on the timeliness of accounting financial reports in companies listed on the Tehran Stock Exchange. For this purpose, hypotheses were formulated and information related to 152 stock exchange member companies for the period between 2017 and 2021 were reviewed and analyzed. The regression model of the research was investigated and tested using the panel data method with the integrated data approach. The findings showed that hexagon fraud has an inverse relationship with the time of starting and finishing the report production process, as well as its late filing, and has no significant effect. According to the findings of the research, it was shown that audited companies send their annual reports on time to a significant extent. Also, the effect of identifying the components of fraud in the way and time of presenting accounting reports of companies, considering the quality of the content and the duration of its publication, is one of the important reasons why financial reports should be free of fraud.

منابع و مأخذ:

اکبری نژاد تقدیمی، شادی،1402،استراتژیهای تجاری ، قابلیت اتکا و به‌موقع بودن گزارشگری مالی،اولین کنفرانس بین المللی توانمندی مدیریت، مهندسی صنایع، حسابداری و اقتصاد، بابل، 1690936https://civilica.com/doc/
بابایی، قادر، پاك مرام، عسگر، بادآور نهندی، یونس و رضایی، نادر.(1399). الگوی سنجش قابلیت مقایسه صورت های مالی بر اساس تئوری ارزش گذاری نسبی. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 27(4)، 546-580.
بادآورنهندی، یونس، و بابایی، قادر (1401). اثر قابلیت مقایسه اطلاعات مالی بر به‌موقع بودن گزارش گری مالی با تاکید بر نقش تعدیل گر ابهام اطلاعاتی قیمت سهام. مطالعات تجربی حسابداری مالی, 19(74), 209-237.
باغومیان رافیک و نقدی،(1393). سجاد تأثیر ساز و کارهای حاکمیت شرکتی بر میزان افشای اختیاری در گزارشگری سالانه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، دانش حسابداری، ش ۱۶، ص ۱۳۶-۱۱۹، (۱۳۹۳).
بیات، علی و علی احمدی. (1393)، تأخیر حسابرسی و به‌موقع بودن گزارشگری مالی. پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی، سال ششم، شماره 22، 121-97.
حسینی، محسن و آزیتا جهانشاد، (1398)، "ضرورت گسترش سطح افشا و توسعه گزارشگری مالی در بستر حسابداری اسلامی"، پژوهشهای حسابداری مالی و حسابرسی، 11(44)، 217-249.
حسيني، سيدعلي؛ شفيع زاده، بهاره (1398). تبيين مدلي براي حمايت از حقوق سرمايه گذاران با تأكيد بر سازه هاي حسابداري، بررسي هاي حسابداري و حسابرسي،(2) 262،16 -193.
خلیلی ثمرین، فاطمه، خلیل پور، مهدی، و رمضانی، جواد (1400). رتبه بندی عوامل درون سازمانی و برون سازمانی مؤثر بر گزارشگری مالی متقلبانه با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی. اقتصاد مالی (اقتصاد مالی و توسعه), 15(55), 231-246.
دریایی، مجید، هاشم نیکو مرام و محمدحامد خان محمدی، (1399)، "تأثیر فرهنگ سازمانی برگزارش خطاکاری سازمانی در حرفه حسابرسی"، پژوهشهای حسابداری مالی و حسابرسی، 12 (46)، 27 - 50 .
رابطی خطیبی، محمدابراهیم، و خسروی پور، نگار (1402). بررسی اثرات وجود نظام کنترل داخلی و پیچیدگیهای سازمانی بر کیفیت گزارشگری مالی. پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی (پژوهشنامه حسابداری مالی و حسابرسی)، 15(57), 99-120.
رضازاده، جواد و عبداله محمدی، (1399) ، "توانایی مدیریتی، ارتباط سیاسی و گزارشگری"، بررسی های حسابداری و حسابرسی، 26 (2)، 217-238.
سعادت زاده حصار، بهزاد؛عبدی،رسول؛ محمدزاده سالطه, ح یدر و نریما نی، محمد. (1400). بررسی ارتباط سوگیری شناختی در رفتار سرمایه‌گذاران با واسطه نوسانات قیمت سهام ،اقتصاد مالی،15(56)،320-303.
فیضی زاده، احمد، (1399)، شناسايی و اولويت بندي روش هاي تقلب در صورتهاي مالی از ديدگاه حسابرسان، دانش حسابداري و حسابرسی مديريت، دوره 9، شماره 33 ، صقحه 1-8.
کردستانی، غلامرضا، و محمدی نسب، سیدمحسن (1402). تأثیر اثربخشی کنترل های داخلی بر افشای ریسک در متن گزارش های مالی. پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی (پژوهشنامه حسابداری مالی و حسابرسی)، 15(57)، 1-22.
كاشاني پور، محمد؛ آقائي، محمد علي و محسني نامقي، داود (1398). لحن افشاي اطلاعات و عملكرد آتي. بررسي هاي حسابداري و حسابرسي، 26(4)، 594-570.
موسوی، سیده زهرا، کعب عمیر، احمد، و نصیری، سعید (1402). ارزیابی تأثیرپذیری قضاوت های سرمایه‌گذاران از خوانایی افشای گزارش‌های مالی شرکت. اقتصاد مالی (اقتصاد مالی و توسعه), 17 (2(پیاپی63))، 173-192.
مهدوی، غلامحسین و علیرضا قهرمانی، (1393)، "ارائه الگویی برای کشف تقلب به وسیله حسابرسان با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی" دانش حسابرسی، 17 (67)، 45 - 70.
نیک کار، جواد و محمدی اسلام، (1396) ، " تأثیر استراتژی شرکت، هزینه های سیاسی و قدرت مدیریت بر به‌موقع بودن گزارشگری مالی"، پژوهش های حسابداری مالی، زمستان 1398، دوره 11، شماره 4 (پیاپی 42)، 87-110.
Afify, H.A.E. (2009), “Determinants of audit report lag: does implementing corporate governance have any impact? Empirical evidence from Egypt HAE Afify,Journal of Applied Accounting Research, 2009.
Afonso, A., Baxa, J., & Slav_ık, M. (2018). Fiscal developments and financial stress: A threshold VAR analysis. Empirical Economics, 54(2), 395–423.
Akbar, Taufiq. 2017. The Determination of Fraudulent Financial Reporting Causes By Using Pentagon Theory on Manufacturing Companies in Indonesia. International Journal of Business, Economics and Law 14: 106–13.
Al-Ghanem, W. and Hegazy, M. (2011), “An empirical analysis of audit delays and timeliness of corporate financial reporting in Kuwait”, Eurasian Business Review, Vol. 1 No. 1, 73-90.
Amin, S. N. (2018). Fraud Detection of Financial Statement by Using Fraud Diamond Perspective. International Journal of Development and Sustainability, 7(3), 878–891. www.isdsnet.com/ijds
Apriliana, Siska, and Linda Agustina. 2017. The Analysis of Fraudulent Financial Reporting Determinant through Fraud Pentagon Approach. Jurnal Dinamika Akuntansi 9: 154–65.
Baatwah, S.R., Salleh, Z. and Stewart, J. (2019), “Audit committee chair accounting expertise and audit.
Beuselinck, C., Elfers, F., Gassen, J. and Pierk, J. (2021), “Private firm accounting: the European
Borio, C. (2017). Macroeconomics and the financial cycle: Hamlet without the Prince? Executive Board, 73.
Cevik, E. I., Dibooglu, S., & Kenc, T. (2016). Financial stress and economic activity in some emerging Asian economies. Research in International Business and Finance, 36, 127–139.
Clatworthy, M., & Peel, M. (2010). "Does Corporate Governance Influence the Timeliness of Financial Reporting? Evidence from UK Private Companies, Accounting and management control department research seminar.
Conover, C.M., Miller, R.E. and Szakmary, A. (2008), “The timeliness of accounting disclosures in control affect audit reporting lag?”, Asia-Pacific Journal of Accounting and Economics, Vol. 24 Nos 1/2, 195-215.
Cressey, Donald R. 1953. Other People’s Money; a Study of the Social Psychology of Embezzlement. 1–300. Available online: https://psycnet.apa.org/record/1954-06293-000 (accessed on 7 June 2021).
Demerjian, P., B. Lev., & S. MacVay. (2012). Quantifying managerial ability: A new measure and validity test. Management Science, 58(7): 1229-1248.
Dung, Nguyen Ngoc Khanh, and Dang Anh Tuan. 2019. The Study of Audit Expectation Gap: The Auditor’s Responsibilities in a Financial Statement Audit in Vietnam. Asian Economic and Financial Review 9: 1227–54.
Engelberg, F., A. Ozoguz., & Wang. S. (2018). Know thy neighbor: Industry clusters, information spillovers and market efficiency. Journal of Financial and Quantitative Analysis, 53(5), 1937–1961.
Escaloni, Susana and Mareque, Mercedes (2021). Audit Report Lag. Differential Analysis between Spanish SMEs and Non-SMEs, Sustainability 2021, 13(22), 12830; https://doi.org/10.3390 /su132212830.
European Commission (2021), “Annual report on European SMEs 2020/2021 (July 2021)”, available at: www.ggb.gr/sites/default/files/basic-page-files/SME%20Annual%20Report%20-%202021.pdf
Ghafran, C. and Yasmin, S. (2018), “Audit committee chair and financial reporting timeliness: a focus on financial, experiential and monitoring expertise”, International Journal of Auditing, Vol. 22 No. 1, 13-24.
Henry, Elaine, Elizabeth A. Gordon, Brad J. Reed, and Timothy J. Louwers. 2011. The Role of Related Party Transactions in Fraudulent Financial Reporting. SSRN Electronic Journal 4: 186–213.
Horwath, Crowe. 2021. The Mind Behind The Fraudsters Crime: Key Behavioral and Environmental Element. Crowe Horwath LLP.1–62. Available online: https://www.fraudconference.com /uploadedFiles/Fraud_Conference/Content/Course-Materials/ presentations/23rd/ppt/10C-Jonathan-Marks.pdf (accessed on 7 June 2021).
Husmawati, Pera, Yossi Septriani, Irda Rosita, and Desi Handayani. 2017. Fraud Pentagon Analysis in Assessing the Likelihood of Fraudulent Financial Statement (Study on Manufacturing Firms Listed in Bursa Efek Indonesia Period 2013–2016). International Conference of Applied Science on Engineering, Business, Linguistics and Information Technology (ICT-ASCNITech) 7: 45–51.
IASB (2018), “Conceptual framework for financial reporting 2018”, www.ifrs.org/content/dam/ifrs/publications/pdf-standards/english/2021/issued/part-a/conceptual framework -forfinancial- reporting.pdf (accessed 3 January 2021).
Irwandi, Soni Agus, Imam Ghozali, and Imang Dapit Pamungkas. 2019. Detection Fraudulent Financial Statement: Beneish m-Score Model. WSEAS Transactions on Business and Economics 16: 271–81.
Julia Rachma Handayani, Nurcahyono Nurcahyono, Nailis Saadah and Winarsih(2023). C. Wen-Hai and A. Mursid (Eds.): ICBABE 2022, AEBMR 240, 263–276, 2023. https://doi.org/10.2991/978-94-6463-154-8_24
Lou, Yung-I, and Ming-Long Wang. 2011. Fraud Risk Factor Of The Fraud Triangle Assessing The Likelihood Of Fraudulent Financial Reporting. Journal of Business & Economics Research (JBER) 7: 61–78.
Lukason, O. and Camacho-Miñano, M.D.M. (2019), “Bankruptcy Risk, Its Financial Determinants and Reporting Delays: Do Managers Have Anything to Hide?”, Journals Risks Volume 7 Issue 3.
Mathuva, D.M., Tauringana, V. and Owino, F.J.O. (2019), “Corporate governance and the timeliness of audited financial statements: the case of Kenyan listed firms”, Journal of Accounting in Emerging Economies, Vol. 9 No. 4, 473-501.
Meckfessel, M.D. and Sellers, D. (2017), “The impact of big 4 consulting on audit reporting lag and restatements”, Managerial Auditing Journal, Vol. 32 No. 1, 19-49.
Nanda, Satria tri, Neneng Salmiah, and Dina Mulyana. 2019. Fraudulent Financial Reporting: A Pentagon Fraud Analysis. Jurnal Ilmiah Ekonomi Dan Bisnis 16: 122–34.
Newton, J.D. and Ashton, R.H. (1989), “The association between audit technology and audit delay”, Auditing: A Journal of Practice and Theory, Vol. 8, 22-37.
Ni Made Mira Sanita, Ni Ketut Rasmini, I Putu Sudana, I Gusti Ngurah Agung Suaryana(2023). Research Journal of Finance and Accounting, ISSN 2222-1697 (Paper) ISSN 2222-2847 (Online), Vol.14, No.14, 2023.
Perry, L, M., Michael, M.S., Seibert, K. (2021). Financial Strain and Physical and Emotional Quality of Life in Breast Cancer. Journal of Pain and Symptom Management. ;30 (3): 1-22.
Pourali, M., & Jozi, M, Heydari R. (2013). "Investigation of Effective Factors in Audit Delay: Evidence from Tehran Stock Exchange (TSE)". Research Journal of Applied Sciences, Engineering and Technology. 38(4), 405- 410.
Rae, Kirsty, and Nava Subramaniam. 2008. Quality of Internal Control Procedures: Antecedents and Moderating Effect on Organisational Justice and Employee Fraud. Managerial Auditing Journal 23: 104–24.
Ramantha, I. Wayan. 2020. Fraud Pentagon Theory in Detecting Financial Perception of Financial Reporting with Good Corporate Governance as Moderator Variable. International Research Journal of Management, IT and Social Sciences, 84–94.
Sadgali. I, Sael. N & Benabbou. F, (2019), “Performance of Machine Learning Techniques in the Detection of Financial Frauds”, Procedia Computer Science, 148(2019), 45-54.
Sari, Maylia Pramono, Nindya Pramasheilla, Trisni Suryarini, and Imang Dapit Pamungkas. 2020b. Analysis of Fraudulent Financial Reporting With the Role of KAP Big Four as a Moderation Variable: Crowe’s Fraud’s Pentagon Theory. International Journal of Financial Research 11: 180.
Schroeder, R, G.; Clark Myrtle W. & Jack M. Cathey (2008). Financial Accounting Theory and Analysis: Text and Cases, 9th Edition, John Wiley & Sons.
Selleslagh, T., Ceustermans, S. and Stas, L. (2021), “Not all late filers are the same: distinguishing between differences in filing behaviour”, Sustainability, Vol. 13 No. 19, p. 10862.
Shin, I.H., Lee, H.Y., Lee, H.A. and Son, M. (2017), “How does human resource investment in internal
Situngkir, Naomi Clara, and Dedik Nur Triyanto. 2020. Detecting Fraudulent Financial Reporting Using Fraud Score Model and Fraud Pentagon Theory: Empirical Study of Companies Listed in the LQ 45 Index. The Indonesian Journal of Accounting Research23: 373–410.
Skousen, C. J., Smith, K. R., Wright, C. J., & Chasteen Chair, L. G. (2008). Detecting And Predicting Financial Statement Fraud: The Effectiveness Of The Fraud Traingle And Sas No. 99. https://doi.org/10.1108/S1569-3732(2009)0000013005.
Skousen, Christopher J., Kevin R. Smith, and Charlotte J. Wright. 2009. Detecting and Predicting Financial Statement Fraud: The Effectiveness of the Fraud Triangle and SAS No. 99. In Corporate Governance and Firm Performance. Advances in Financial Economics. Bingley: Emerald Group Publishing Limited, vol. 13, 53–81.
Vousinas, Georgios L. 2019. Advancing Theory of Fraud: The SCORE Model. Journal of Financial Crime 26: 372–81.
Wang, J. and Song, L. (2006), “Timeliness of annual reports of Chinese listed companies”, Journal of Chinese Economic and Business Studies, Vol. 4 No. 3, 241-257.
Whitworth, J., & Tamara A. Lambert. (2013). Office -Level Characteristics of the Big 4 and Audit Report Timeliness. Auditing: A Journal of Practice & Theory, Forthcoming. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2267983.
Wolfe, David T., and Dana R. Hermanson. (2004). The Fraud Diamond: Considering the Four Elements of Fraud. Available online: https://digitalcommons.kennesaw.edu/facpubs/1537/ (accessed on 5 June 2021).
Zhang, J. H. (2018). Accounting Comparability, Audit Effort, and Audit Outcomes. Contemporary Accounting Research, 35(1), 245–276.

متن کامل:



 

 

Journal of Accounting and Corporate Governance Researches

Series 2, Consecutive 5, Autumn 2023 (27-44)

 

 

Fraud Hexagon and its Effect on the Timeliness of Accounting Financial Reporting Seyed Hossein Ahmadi Langari1, Ali Khozein2*, Alireza Matoofi 3, Mansour Garkaz 4 1. PhD Student, Department of Accounting, Gorgan Branch, Islamic Azad University, Iran. 2. Assistant Professor, Department of Accounting, Aliabad Katul Branch, Islamic Azad University, Aliabad Katul, Iran. *Corresponding Author 3. Assistant Professor, Department of Accounting, Gorgan Branch, Islamic Azad University, Gorgan, Iran 4. Associate Professor, Department of Accounting, Gorgan Branch, Islamic Azad University, Gorgan, Iran Received: 2023/08/24           Accepted: 2024/01/08

 

Abstract

Timely and fraud-free financial reporting is one of the most important pillars of the quality of providing financial information of companies. The purpose of this research was to investigate the effect of fraud hexagon on the timeliness of financial reports in companies listed on the Tehran Stock Exchange. To reach this goal, two explanatory hypotheses and information related to 152 member companies of the stock exchange for the period of 2017 to 2021 were examined and analyzed. The regression model used in this research was the panel data method with an integrated approach. The findings showed that fraud hexagon had an inverse relationship with the time of starting and finishing the report preparation process, as well as its late filing. According to the findings of the research, it was observed that the investigated companies sent their annual reports on time to a significant extent. One of the important reasons why financial reports should be free from fraud is the effect of fraud components on the way and time of presentation of accounting reports of companies, attention to the quality of the content and the duration of its publication.

Keywords: Fraud, Hexagon, Financial reporting, Audit.

 

 

تقلب از شش گوش مختلف و تأثیر آن بر به‌موقع بودن گزارشگری مالی حسابداری سیدحسین احمدی لنگری1، علی خوزین2، علیرضا معطوفی3، منصور گرکز4  1. دانشجوی دکتری حسابداری، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران. 2. استادیار، گروه حسابداری، واحد علی آباد کتول، دانشگاه آزاد اسلامی، علی آباد کتول، ایران. (نویسنده مسئول) 3. استادیار، گروه حسابداری، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران. 4. دانشیار، گروه حسابداری، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران. تاریخ دریافت: 02/06/1402           تاریخ پذیرش: 18/10/1402

 

چكيده

 به‌موقع و عاری بودن گزارشگری مالی از تقلب، یکی از مهم‌ترین ارکان کيفيت ارائۀ اطلاعات مالی شرکت ها است. هدف این پژوهش تأثیر تقلب از شش گوش مختلف بر به‌موقع بودن گزارش های مالی در شرکت های پذیرفته شده بورسی تهران است. جهت بررسی این هدف، دو فرضیه تبیین و اطلاعات مربوط به 152 شرکت عضو بورس برای دورۀ زمانی سال‌های 1396 تا 1400 مورد بررسی و تجزیه و تحليل قرار گرفت. الگوی رگرسيون استفاده شده در این پژوهش روش داده‌های تابلویی با رویکرد تلفيقی بوده است. نتایج یافته ها این چنین بوده است که تقلب از شش گوش مختلف بر زمان شروع و اتمام فرآیند تهیه گزارش و همچنین بر بایگانی دیر هنگام آن ارتباط معکوس دارد. مطابق با یافته‌های پژوهش، نشان داده شد که شرکت‌های مورد بررسی گزارش‌های سالانه خود را به میزان قابل توجهی به‌موقع ارسال می‌نمایند. از دلایل مهم برای این که چرا گزارش های مالی باید عاری از تقلب باشند می‌توان به اثر مؤلفه‌های تقلب در نحوه و زمان ارائۀ گزارش‌های حسابداری شرکت‌ها، توجه به کیفیت محتوا و مدت زمان انتشار آن اشاره کرد.

کلمات کلیدی: تقلب، شش گوش، گزارشگری مالی، حسابرسی.

 

مقدمه

در بیانیه شماره (1) هیئت تدوین استانداردهای حسابدار ی مالی و چارچوب مفهومی گزارشگری مالی هیئت تدوین استانداردهای بین المللی حسابداری؛ قابلیت مقایسه، قابلیت تأییدپذیری، به‌موقع بودن و قابل فهم بودن ویژگی‌های کیفی هستند که سودمندی اطلاعات را افزایش می‌دهند (بابایی و همکاران، 1399). کاهش هزینه و زمان دسترسی به اطلاعات و پردازش آن توسط سهامداران، اعتباردهندگان، تحلیلگران مالی و حسابرسان از دیگر مزیت های قابلیت مقایسه و به‌موقع بودن اطلاعات مالی هستند (انگلبرگ و همکاران، 2018).

افراد برای تصمیم‌گیری درباره خرید یا فروش سهام، نیازمند اطلاعات به‌موقع جهت تصمیم‌گیری هستند. در چنین وضعیتی‌، تأخیر در انتشار اطلاعات مالی می تواند منجر به مشکلات قیمت گذاری اوراق بهادار و بی عدالتی در میان سرمایه گذارانی شود که امکان دسترسی برابر به اطلاعات با اهمیت را ندارند. هر چه تأخیر در انتشار صورتهای مالی طولانی‌تر شود، اطلاعات بیشتری به نفع سهامداران عمده افشا می شود و شایعه های زیادی در بازار سرمایه مطرح می‌شود بنابراین انتشار به‌موقع اطلاعات مالی برای افراد برون سازمانی و به خصوص سرمایه‌گذاران جزء از اهمیت خاصی برخوردار است. در نتیجه، لازم است تدابیری اتخاذ شود که تأخیر طولانی در انتشار اطلاعات مالی رفع یا کاهش یابد (باغومیان و نقدی، ۱۳۹۳).

در زمینه حسابداری، به‌موقع بودن -به مدت زمانی که برای افشای اطلاعات مالی نیاز است- اشاره دارد. به‌موقع بودن یک معیار کیفی مهم با پیامدهایی برای سودمندی حسابداری مالی است. اگر اطلاعات مالی در صورت‌های مالی از کیفیت بالایی برخوردار باشد اما به‌موقع نباشد، اطلاعات کمتری برای تصمیم‌گیری ذی‌نفعان مرتبط خواهد بود (هیئت بین المللی استانداردهای حسابداری، 2018). ارائۀ اطلاعات مالی مفید از منظر اجتماعی مهم است؛ زیرا بر کارایی بازار سرمایه و تخصیص سرمایه تأثیر می گذارد که در جای خود چشم انداز رشد اقتصادی را تحت تأثیر قرار می دهد. مؤلفه‌های به‌موقع بودن در تحقیقات قبلی مورد بررسی قرار گرفته اند. هدف آنان عموماً بررسی ارتباط بین ویژگی‌های شرکت و یا نهادی و زمان لازم برای ارائه اطلاعات مالی در مورد شرکت‌های مورد تجزیه و تحلیل بوده است. اکثر مطالعات قبلی در این زمینه تحقیقاتی به‌موقع بودن شرکت های دولتی را بررسی کرده‌اند (افیفی، 2009). برخی از مطالعات اخیر نیز،  به هنگام بودن ارائۀ اطلاعات گزارش های مالی شرکت‌ها را تحلیل کرده‌اند (سلسلاگ و همکاران، 2021). دلایل مختلفی برای مطالعۀ شرکت های خصوصی هم وجود دارد. زیرا آنها بیش از نیمی از تولید ناخالص داخلی اروپا و بیش از 99% از کل شرکت های اروپایی را تشکیل می دهند (کمیسیون اروپا، 2021). علاوه بر این، همانطور که بوزلینک و همکاران (2021) اشاره کردند مطالعۀ شرکت‌های خصوصی می‌تواند بینش‌های جدیدی از منافع عمومی را با توجه به ویژگی‌های خاص شرکت‌ها  که شامل ویژگی‌های متمایز در مورد نظارت و مسائل نمایندگی است نشان دهد.

دلیل مطالعۀ شرکت های خصوصی این است که تقاضا برای اطلاعات مالی بین شرکت های خصوصی و دولتی متفاوت است. شرکت‌های خصوصی، سطح پایینی از عدم تقارن اطلاعات بین اعتباردهندگان و مدیران شرکت را در مقایسه با شرکت‌های دولتی نشان می‌دهند؛ به همین دلیل تقاضای سرمایه‌گذاران برای اطلاعات حسابداری در شرکت‌های خصوصی کمتر است. این بدان معناست که عوامل دیگری به غیر از تقاضای سرمایه‌گذاران (حداقل در تئوری) باید بر به‌موقع بودن در شرکت های خصوصی تأثیرگذارتر باشند. تفاوت دیگر بین شرکت های خصوصی و دولتی این است که گزارش سالانه حاوی اطلاعات جدید در شرکت های خصوصی است. گزارش‌های سالانه شرکت‌های دولتی، در بیشتر موارد، اطلاعات جدیدی را نشان نمی‌دهند (همه، یا حداقل اکثر اطلاعات، در گزارش سالانه، قبلاً در گزارش‌های میان‌دوره‌ای منتشر شده‌اند). در نتیجه، محتوای گزارش سالانه و زمان انتشار گزارش سالانه از اهمیت کمتری برای شرکت‌های دولتی برخوردار است؛ زیرا تمام یا تقریباً تمام اطلاعات قبلاً افشا شده است (الغانم و هگازی، 2011). پاسخگویی که خاستگاه آن احترام به حقوق انسان است، در سطوح مختلف ملی و بنگاه های تجاری مطرح است. مدیران در مقابل سرمایه گذاران، اعتباردهندگان و سایر اشخاص ذینفع موظف‌اند ازطریق ارائۀ اطلاعات به‌موقع، شفاف و قابل اعتماد، آنان را در جریان نحوۀ به کارگیری منابع اقتصادی و نتایج عملیات واحد تجاری قرار دهند و امکان تصمیم‌گیری و قضاوت منطقی را برای آنان فراهم کنند (بیات و احمدی، 1393). به‌موقع بودن، اهمیت حیاتی برای بازارهای سرمایه دارد و یکی از اجزای اصلی بازار سرمایۀ کارا محسوب می شود. انتشار به‌موقع اطلاعات باعث کاهش عدم تقارن اطلاعات، مبادلات نهانی، شایعه ها و درز اطلاعات در بازار می شود و به ارزشیابی و قیمت‌گذاری اوراق بهادار، جذب سرمایه و حفظ اعتماد سرمایه‌گذاران در بازارهای سرمایه کمک می کند. در مقابل، دسترسی نداشتن به اطلاعات دقیق و به‌موقع باعث ناکارایی بازار، افزایش ابهام در تصمیم‌گیری و کاهش مربوط بودن گزارش های مالی و محتوای اطلاعاتی آنها می شود (وایت ورس و همکاران، 2013).  باتوجه به اهمیت انتشار به‌موقع گزارشگری مالی هدف ما در این مقاله بررسی تأثیر تقلب از شش زاویه مختلف بر انتشار به‌موقع گزارش های مالی حسابداری شرکت هاست.

مبانی نظری و پیشینه

مطالعه فرایند تصمیم‌گیری و ارزشیابی سهام توسط سرمایه گذاران، ما را در تحلیل واقعیت های بازارهای سرمایه و استثناهای تجربی موجود در نظریه های رایج مالی توانا می سازد. پژوهش حاضر نیز که در حوزه مالی و اخلاقی قرار دارد در مباحث تقلب، نوع تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران و عوامل مؤثر بر ارائه به‌موقع گزارش‌های مالی بسیار حائز اهمیت است. سرمایه‌گذاران نیاز قطعی به اطلاعات همه جانبه از گزارش های مالی عاری از تقلب دارند تا عقلانی‌ترین تصمیم را اتخاذ کنند (سعادت زاده حصار و همکاران، 1400). بورس اوراق بهادار به عنوان ابزار تخصیص منابع به شرکت ها، از منابع اطلاعاتی مختلفی برای انجام این مهم استفاده می کند و دسترسی به منابع اطلاعاتی قابل اعتماد، لازمۀ کارایی تخصیص منابع است. گزارشگری مالی متقلبانه منجر به ارائۀ اطلاعات ناصحیح به بازار می شود و بر دارایی بازار در تخصیص منابع اثر می گذارد که پیامد آن سلب اعتماد سرمایه‌گذاران از بازار خواهد بود و باید شناخت و درک مناسبی از تقلب و راهکارهای مقابله با آن داشته و مدیران در این زمینه باید آگاه باشند (حسینی و جهانشاد، 1398). به سبب نقش انكارناپذيري كه اطلاعات در بازار سرمايه دارند، برخي آن ها را گرا نترين دارايي در بورس قلمداد مي كنند كه مبناي تصميم گيري مشاركت كنندگان در بازار است. از اين رو، به موقع، مربوط، كامل و فهم پذير بودن اطلاعات براي بهره گيري مناسب از آن ضروري است (حسيني و شفيع زاده، 1398). همچنين، از آنجايي كه بازار سرمايه به عنوان موتور محركه اقتصاد بر محور اطلاعات قرار دارد، جريان درست اطلاعات در اين بازار به اتخاذ تصميم هاي درست و منطقي از سوي مشاركت كنندگان منجر مي شود و سرانجام توسعۀ اقتصادي و بهبود رفاه اجتماعي را به ارمغان مي آورد (كاشاني پور، آقائي و محسني نامقي، 1398). به‌موقع بودن ارائۀ اطلاعات مالی باعث تسهیل فرآیند جمع آوری و تأیید اطلاعات شده و ازاین رو، اقدامات موردنیاز توسط حسابرس را کاهش می دهد که نتیجۀ آن ارائۀ گزارش حسابرسی به‌موقع است (ژانگ،2018).

به‌هنگام بودن اطلاعات، ویژگــی بـا اهمیتی بـرای مربوط بودن اطلاعات است (اسچرودر و همکاران، 2010). اطلاعاتی کــه شرکت ها در بازار سرمایه در دوره های زمانی مشخص شده منتشر می‌کنند مهمترین عامل مؤثر بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران است؛ اما با توجه به اینکه این اطلاعات در صورتی مؤثرند که در زمان مناسب گزارش شوند، به زمان گزارش آنهـا توجـه بسیاری شده است. زمان ارائۀ اطلاعات یک رابطۀ دو طرفه از مقررات و ضوابط انتشار اطلاعات از بازار سرمایه و استراتژی های شرکت است (کلتورسی و پیل، 2010).

صورت های مالی حسابرسی شده، یکی از منابع اطلاعاتی برون سازمانی اتکاپذیر محسوب می‌شود که به ارائۀ آن برای استفاده کنندگان می‌پردازد. همچنین به‌موقع بودن گزارشگری مالی یکی از عناصر اساسی مفهوم افشا است که ارزش این گزارشها را افزایش می‌دهد. صرف نظر از اینکه آیا کسی به‌موقع بودن را به عنوان هدف حسابداری یا یکی از ویژگیهای مفید بودن اطلاعات حسابداری برمی گزیند یا خیر، واضح است هم مقررات افشا و هم بخش وسیعی از ادبیات حسابداری این قضیه را پذیرفته است که به‌موقع بودن، یک شرط ضروری برای متقاعد شدن در رابطه با مفید بودن صورت‌های مالی است (پورالی و همکاران، 2013). علاوه بر این، به‌موقع بودن گزارشهای مالی یکی از مهمترین ارکان کیفیت ارائه اطلاعات مالی شرکتها است؛ زیرا به‌هنگام بودن اطلاعات است که می‌تواند به استفاده بهتر و استفاده کنندگان اطلاعاتی منجر شود؛ در نتیجه، تهیه کنندگان گزارشهای مالی باید توجه ویژه ای به سرعت گزارشگری به معنای میزان تأخیر زمانی در ارائۀ گزارشهای مالی شرکتها داشته باشد. افزایش سرعت گزارشگری به دلیل استفاده به‌موقع تر اطلاعات در اتخاذ تصمیم های اقتصادی سرمایه‌گذاران بـــه شفافیت بیشتر اطلاعات مالی شرکت ها و به تبع آن، شفافیت بالاتر بازار سرمایه منجر می شود که این موضوع تأثیر بسزایی بر جذابیت بازارهای مالی و سرمایه می‌تواند داشته باشد (درمجیان و مک وی، 2012). 

در شرکت های خصوصی اطلاعات موجود در گزارش سالانه، معمولاً قبل از انتشار برای ذی‌نفعان خارجی ناشناخته است. بنابراین، به‌موقع بودن (یا عدم به‌موقع بودن) تأثیر بیشتری بر عدم تقارن اطلاعات بین شرکت (خصوصی) و ذی‌نفعان خارجی دارد. علاوه بر این، شرکت‌های خصوصی بر خلاف شرکت‌های دولتی (از قبل، در بیشتر موارد قبل از پایان سال مالی) تقویم عمومی انتشار گزارش های مالی ندارند که در چه تاریخی منتشر شود. شرکت های سهامی عام البته می توانند از تاریخ عرضه درج شده در تقویم عمومی عدول کنند، اما از انجام این کار خودداری می کنند؛ زیرا سیگنال های منفی به بازار سرمایه ارسال می کند. به همین دلیل، شرکت‌های خصوصی در انتخاب انتشار گزارش سالانه پس از پایان سال مالی، اختیار بسیار بیشتری دارند. 

به طور کلی، از یک سو، تقاضا برای اطلاعات حسابداری در شرکت‌های خصوصی کمتر است، اما از سوی دیگر، عرضه اطلاعات حسابداری در گزارش‌های سالانه شرکت‌های خصوصی آموزنده‌تر (و با حاوی اطلاعات جدید ارزش‌تر) است. از آنجایی که گزارش‌های سالانه شرکت‌های خصوصی حاوی اطلاعات جدید همراه با این واقعیت است که انتخاب شرکت‌های خصوصی برای تاریخ انتشارگزارش سالانه بسیار انعطاف‌پذیرتر است، منطقی است که استدلال کنیم شرایط و منطقی که شرکت‌های خصوصی و دولتی تحت آن کار می‌کنند به قدری متفاوت است که مطالعات مبتنی بر شرکت های دولتی در مورد اینکه چه چیزی بر به‌هنگام بودن تأثیر می گذارد ممکن است برای شرکت های خصوصی ارتباط کمتری داشته باشد. حتی اگر به‌موقع بودن در شرکت‌های خصوصی= با توجه به تفاوت‌های بین شرکت‌های خصوصی و دولتی که در بالا بررسی شد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، هنوز اطلاعات کم و اندکی در مورد به‌موقع بودن در شرکت‌های خصوصی (در مقایسه با شرکت‌های دولتی) وجود دارد (بعتواه و همکاران، 2019). هدف مقاله فعلی پر کردن این خلأ است. به طور خاص، این مقاله بر روی رابطه بین تقلب از شش گوش مختلف و به‌موقع بودن گزارشگری مالی تمرکز دارد.

مطالعات قبلی به‌موقع بودن را در شرکت‌های خصوصی تجزیه و تحلیل کرده‌اند(سویک و همکاران، 2016). چندین روش بالقوه برای اندازه گیری به‌موقع بودن حسابداری وجود دارد. یک جایگزین رایج برای به‌موقع بودن در مطالعات قبلی، تأخیرگزارش حسابرسی(غفران و یاسمین، 2018) بوده است، که زمان بین پایان سال مالی و تاریخ گزارش حسابرسی است. در این مقاله، از زمان ارائه (مطابق با کلتورسی و پیل، 2016) و بایگانی دیرهنگام (مطابق با لویپیرت و همکاران، 2016) به عنوان دو اندازه گیری به‌موقع بودن استفاده می کنیم. زمان ارائه فاصله زمانی بین پایان سال مالی و ارائه گزارش سالانه است. زمان کوتاه‌تر به‌موقع‌تر در نظر گرفته می‌شود. بنابراین زمان ارائه یک متغیر پیوسته است. بایگانی دیرهنگام زمانی اتفاق می افتد که ثبت گزارش سالانه از مهلت قانونی ارسال تجاوز کند(در ایران چهار ماه است). در نتیجه، ثبت بدون تأخیر گزارش ها زمانی اتفاق می افتد که ثبت گزارش سالانه در مهلت قانونی ارسال باشد. تشکیل پرونده دیرهنگام، نابه‌هنگام و عدم تأخیر به‌موقع تلقی می شود. از این رو، بایگانی دیرهنگام یک متغیر دوگانه است.

به بیان مهدوی و قهرمانی (1393) تقلب در صورت های مالی، شامل هرگونه اقدام عمدی توسط عوامل شرکت برای گمراه کردن استفاده کنندگان از صورت های مالی به خصوص اعتباردهندگان و سرمایه‌گذاران از راه تهیه و منتشر نمودن گزارش های مالی حاوی اشتباه با اهمیت اطلاق می شود. استاندارد حسابرسی شماره 240 ایران، تقلب را این‌گونه تعریف می کند: هرگونه اقدام به‌صورت عمد یا فریبکارانه یک یا چند نفر از مدیران، کارکنان شرکت یا اشخاص ثالث برای برخورداری از منفعت غیرقانونی یا ناروا. از آنجایی که تقلب یک مفهوم قانونی گسترده را در بر می گیرد، اما آنچه که به حسابرس ارتباط پیدا می کند، اقدامات متقلبانه ای می باشد که به تحریف با اهمیت در گزارش های مالی منجر می شود. بعضا امکان دارد هدف برخی از تقلب ها تحریف گزارش‌های مالی نباشد. لازم به ذکر است حسابرسان درباره وقوع تقلب قضاوت حقوقی انجام نمی دهند. تقلب معضل بزرگی است که هیچ‌گونه مرز، صنعت، کشور و یا اندازه شرکتی را نمی شناسد. پژوهشگران از کشف ویژگی های مردم شناسی متقلبان درمانده اند. ویژگی های این‌گونه افراد تفاوت خاصی با سایر افراد عامه ندارد و به عبارت دیگر هر فردی می تواند، مرتکب تقلب شود و با ایجاد شرایطی خاص، هر فرد می تواند تقلب را مرتکب شود.

محققان بر این اعتقادند که عنصر خاصی در ارتکاب تقلب از سوی افراد می تواند دخیل باشد؛ اولا اینکه انگیزه یا فشار برای ارتکاب تقلب باید وجود داشته باشد که غالباً به صورت نیاز نمایان می شود. ثانیا فرصتی مغتنم برای بروز تقلب باید وجود داشته باشد. نبود یا ضعف کنترل های داخلی در به وجود آمدن این فرصت بی تأثیر نیست. ثالثا وجود عنصر بهانه گیری یا توان افراد متقلب، معذوریت های قابل قبول برای توجیه عمل  خودشان می باشد. مدیران شرکت می توانند با حذف حداقل هر یک از عوامل، خطر وقوع تقلب را تا میزان قابل توجهی کم کنند. اگر کارکنان از وجود کنترل های داخلی مطلع باشند، احتمال آنکه مرتکب تقلب شوند کم می شود. راه جلوگیری از وقوع و بروز تقلب تزریق این نکته مهم به کارمندان است که در صورت انجام تقلب، مطمئنا گرفتار می شوند. هدف مذکور از طریق زیر قابل دستیابی می باشد: حضور دائم حسابرسان داخلی، سیستم کنترل داخلی مستحکم و قوی، تحقیق پیرامون تقلب از کارمندان و آموزش وسیع در سطوح مختلف شرکت برای آگاهی از علائم هشدار دهنده تقلب. علاوه بر این مدیریت باید یافته های حاصل از موارد تقلب را در اختیار کارمندان قرار دهد و به آنها گوشزد نماید که فعالیت های خلاف عرف و قانون به هیچ وجه قابل تحمل نیست و چه بسا منجر به اخراج آنها می‌شود (دریایی و همکاران، 1399).

نظریه شش ضلعی تقلب ارائه شده توسط ووسیناس (2019) از دانشگاه فنی ملی آتن، برگرفته از نظریه پنطیکاستی (امتیاز)، شامل محرک (فشار)، ظرفیت (قابلیت)، فرصت، عقلانیت و منیت است. بنابراین، ووسیناس (2019) با اضافه کردن تبانی، نظریه را بروز و اصلاح کرد و بعداً به امتیاز تبدیل شد. فشار یکی از دلایلی است که کسی مرتکب تقلب می شود؛ این روش شامل سبک زندگی، نیازهای اقتصادی و سایر مشکلات مالی و غیر مالی می باشد. شایستگی توانایی فرد برای استفاده از شرایط اطراف است که به او اجازه می دهد تا مرتکب تقلب شود. تبانی یک توافق محرمانه بین دو یا چند نفر برای فریب دادن کسی یا فریب شخص ثالث است. فرصت می تواند انگیزه ای برای کسی باشد که مرتکب تقلب شود. این فرصت به دلیل نظارت ضعیف و سوء استفاده از قدرت به وجود می آید. منطقی کردن تقلب کسی را تشویق می کند که مرتکب تقلب شود یا می تواند در افراد در حالت استرس ظاهر شود و باعث می شود طرف احساس کند که تقلب یک عمل طبیعی است. منیت نگرشی است که فرد نسبت به اختیارات و حقوقی که دارد برتر است و سیاست های شرکت در مورد فضایل آنها اعمال نمی شود (ووسیناس، 2019). تقلب شش ضلعی یک تئوری متحرک است که بیشتر به محرک های تقلب منجر می شود. مثلث تقلب پیشنهاد شده توسط کرسی (1953) اساس مدل تقلب شش ضلعی است.مثلث تقلب توضیح می دهد که چرا مردم مرتکب تقلب می شوند. در مثلث تقلب، تقلب به دلیل سه شرط یا شرایط آغاز می شود: فشار، شایستگی و عقلانیت.

تئوری کلاهبرداری مثلث بر اساس نظریه تقلب الماس پیشنهاد شده توسط ولف و هرمانسون (2004) سازماندهی شد و یک عامل دیگر که باعث تقلب می شود؛ یعنی فرصت اضافه شد. تکبر به عنوان یک عامل همچنان باعث ایجاد رفتارهای متقلبانه می شود. بر اساس نظریه تقلب ذکر شده در بالا، که شامل مثلث تقلب، الماس تقلب و پنتاگرام تقلب است، نظریه تقلب شش ضلعی به عنوان یک نظریه تکرارپذیر در تقلب ظاهر می شود. فعال سازی تقلب شش ضلعی که توسط ووسیناس (2019) توسعه یافته است، تبانی را به عنوان یکی از محرک های کلاهبرداری اضافه می کند. اهداف مالی توصیف یا درجه ای از ثبات اقتصادی در یک شرکت است.

 استفاده کنندگان صورت های مالی به شرکت هایی با نمودارهای مالی پایدار اعتماد بیشتری خواهند داشت. بنابراین، شرکت باید از ثبات مالی عالی برای داشتن این اعتماد برخوردار باشد. اگر وضعیت شرکت در مرحله رشد کمتر از میانگین صنعت باشد، مدیریت شرکت را تشویق می‌کند تا عملکرد شرکت را گزارش کند. به گفته هنری و همکاران (2011) لابی کردن یا تشویق مدیریت به ارتکاب گزارشگری مالی متقلبانه از دارایی‌های شرکت زمانی اتفاق می‌افتد که ثبات مالی شرکت توسط شرایط اقتصادی، صنعت یا شرایط دیگر تهدید شود. این امر برای اطمینان از این است که عملکرد شرکت همیشه توسط استفاده کنندگان صورت های مالی خوب در نظر گرفته می شود. اعتقاد بر این است که ثبات مالی، پتانسیل ایجاد موارد گزارشگری مالی متقلبانه در شرکت را دارد. این شرایط زمانی اتفاق می‌افتد که یک کسب‌وکار به دلیل عملکرد ضعیف کسب‌وکار با مشکلاتی در ثبات مالی مواجه می‌شود، که مدیریت را برای دستکاری در ترازنامه تحت فشار قرار می‌دهد.

اکبر (2017); آپریلیانا و آگوستینا (2017) و ایرواندی و همکاران (2019) دریافتند که گزارشگری مالی متقلبانه شرکتها تحت تأثیر ثبات مالی است. ثبات مالی وضعیت مالی یک کسب و کار را در شرایط پایدار توصیف می کند که به معیاری برای ارزیابی عملکرد یک کسب و کار تبدیل می شود. اگر وضعیت اقتصادی ناپایدار باشد، مدیریت با فشار زیادی مواجه خواهد شد، زیرا مدیریت دارایی و مدیریت صندوق بهینه نیست. بیانیه استانداردهای حسابرسی شماره 99 توضیح می دهد: زمانی که وضعیت مالی به دلیل عملکرد شرکت ناپایدار باشد، شرایط اقتصادی و صنعتی شرکت بر مدیریت فشار وارد می کند. فرصت را می توان با ماهیت صنعت اندازه گیری کرد که وضعیت ایده آل یک شرکت است که از طریق حساب دریافتنی شرکت موجود در صورت های مالی اندازه گیری می شود. اعمال متقلبانه ممکن است به طور تصادفی ناشی از نظارت ضعیف شرکت باشد (ناندا و همکاران 2019). مدیریت ارتباط نزدیکی با هیئت مدیره دارد، زیرا آنها می توانند بر عملکرد شرکت نظارت کنند. حسابرسان مستقل از طرف های خارجی جذب می شوند و اثربخشی نظارت را برای جلوگیری از گزارشگری مالی تقلبی افزایش می دهند (ساری و همکاران 2020).

حسمواتی و همکاران (2017) نشان می دهند که نظارت ناکارآمد بر گزارشگری مالی متقلبانه تأثیر منفی می گذارد. با این حال، مدیران همیشه اختیارات خود را به درستی اعمال نمی کنند. مدیریت ناکارآمد فرصت هایی را برای مدیران ایجاد می نماید تا گزارش های مالی متقلبانه انجام گردد. هر چه قدر سطح نظارت قوی و مؤثر باشد، پتانسیل گزارشگری صورت های مالی متقلبانه کمتر می شود. نظارت ناکارآمد عبارت است از فقدان نظارت مؤثر در یک شرکت یا یک واحد نظارتی برای نظارت بر عملکرد شرکت. این می تواند فرصت هایی را برای مدیریت و کارکنان ایجاد کند تا به دلیل نظارت ضعیف، مرتکب اعمال متقلبانه شوند.

طبق نظر رای و سوبرمنیام (2008)، کنترل های داخلی ضعیف، فقدان انضباط، دسترسی ضعیف به اطلاعات، فقدان مکانیسم های حسابرسی و بی تفاوتی فرصت هایی هستند که منجر به تقلب می شوند. سیتونگیر و تریانتو (2020) نشان دادند که هر چه نسبت حسابرسان مستقل در یک شرکت بیشتر باشد، احتمال تقلب مالی بیشتر است. مورد مرتکب کلاهبرداری ممکن است ناشی از عدم کنترل بر پیشگیری و کشف تقلب باشد. برای محدود کردن احتمال ارتکاب کلاهبرداری به یک سیستم نظارتی مؤثر نیاز است. وجود اختلاف منافع بین نماینده و اصیل، باعث ایجاد مشکلات نمایندگی و نیاز به نظارت نمایندگی می شود. سمت کمیته حسابرسی قانونی متشکل از کسانی است که اقوام یا دوستانی در شرکت تعیین شده ندارند تا شرکت ها بتوانند کنترل های داخلی را بهبود بخشند. تحقیقات سیتونگیر و تریانتو (2020) نشان می دهد که هر چه درصد حسابرسان مستقل در یک شرکت بیشتر باشد، نظارت شرکت بیشتر است و کنترل بیشتر بر احتمال گزارش تقلب تأثیر منفی می گذارد. این تحقیقات که حسابرس تغییر می دهد به دلیل گزارش صورت های مالی دارای تقلب است. هر چه قدر درصد تغییر حسابرسان بیشتر باشد امکان ارائه صورت های مالی دارای تقلب بیشتر می گردد.

منطقی سازی تلاشی است برای یافتن توجیهی برای اعمال متقلبانه انجام شده. یکی از نقاط قوت منطقی سازی تغییر حسابرسان است. تغییرات در حسابرس یک شرکت می تواند تلاشی برای حذف ردپای روش های تقلب کشف شده توسط حسابرس قبلی باشد. تغییرات شرکت ها در حسابرسان می تواند باعث افزایش تضاد منافع بین نمایندگان و مدیران شود و منجر به مشکلات انتخاب نامطلوب ناشی از اطلاعات نامتقارن شود (دانگ و تان، 2019). کلاهبرداران می توانند از تعادل بین دو طرف برای ارتکاب کلاهبرداری استفاده کنند. منطقی‌سازی می‌تواند گزارش‌دهی مالی متقلبانه را تشویق کند؛ زیرا کلاهبرداران اقدامات خود را منصفانه و معقول می‌دانند. ناندا و همکاران (2019) نشان می دهند که اختلاس بودجه ناشی از گردش حسابرس است. این شرکت معتقد است که تغییر حسابرسان می تواند ردپای یافته های حسابرس قبلی را از بین ببرد. این گرایش شرکت ها را تشویق می کند تا حسابرسان را برای سرپوش گذاشتن بر تقلب در شرکت تغییر دهند. ساری و همکاران (2020)، نشان می دهند که تقلب در گزارشگری مالی می تواند با تغییر در حسابرس مرتبط باشد. حسابرسان یکی از کنترل کنندگان اصلی گزارشگری مالی متقلبانه هستند. حسابرسان همچنین منبع اطلاعاتی هستند که شرکت‌ها مرتکب تقلب می شوند. اصلاحاتی که معمولاً توسط یک کسب و کار به حسابرسان انجام می شود، نشان می دهد که صنعت ممکن است در تقلب دخالت داشته باشد. شرکت این کار را برای به حداقل رساندن احتمال کشف گزارشگری مالی تقلبی انجام می دهد. یک شرکت می تواند حسابرسان را تغییر دهد تا توانایی حسابرسان برای مشاهده گزارشگری مالی متقلبانه و دستکاری بودجه را کاهش دهد (لو و وانگ، 2011). با تغییر حسابرسان شرکت، درک می شود که حسابرسان جدید از فعالیت های متقلبانه چشم پوشی می کنند. بنابراین، شرکت برای تسهیل در عملیات شرکت، سعی دارد هر از چند گاهی حسابرس را تغییر داده و اقدامات دستکاری را کنترل کند(اسکوسن و همکاران،2009).

شایستگی نگرش‌ها و مهارت های فرد است که نقش اساسی در تقلب دارد. کلاهبرداران علاوه بر امکان کلاهبرداری از طریق متقاعد کردن یا فشار و منطقی کردن، باید تشخیص دهند که کدام درها به عنوان فرصت باز است و با عبور از آنها، نه یک بار بلکه چندین بار از آنها استفاده کنند. تفاوت در علایق و عدم تقارن اطلاعاتی بین نمایندگان و مدیران باعث ایجاد مشکلات نمایندگی می شود؛ با این حال، تغییر در رهبری می‌تواند علاقه خاصی به تغییر کانال‌های آفلاین قبلی را نیز مشخص کند، یا می‌تواند برای ارتکاب کلاهبرداری شرکتی شناسایی شود. علاوه بر این، تغییر مدیر یک دوره استرس نیز ایجاد می کند که درها را برای کلاهبرداران احتمالی باز می کند. ولف و هرمانسون (2004)؛ ساری و همکاران (2020) نشان می دهند که هر چه گردش مالی مدیران بیشتر باشد، شاخص تقلب در گزارشگری مالی بیشتر است. با مهارت ها و توانایی های موجود، مرتکبان به سرعت از فرصت ها برای ارتکاب کلاهبرداری استفاده می کنند. طبق نظر ولف و هرمانسون (2004)، موقعیت در یک شرکت امکان اقدامات متقلبانه را فراهم می کند. بر اساس بیانیه، وظایف مدیر، مدیر عامل و رئیس بخش می تواند عامل تعیین کننده در وقوع اقدامات متقلبانه باشد. تغییر مدیر نشان دهندۀ علاقه به چندین موضوع برای جایگزینی مدیر قبلی است. تغییر مدیر به عنوان پیشگیری از تقلب یا به عبارت دیگر پتانسیل گزارشگری مالی متقلبانه تلقی می شود. هنگامی که یک مدیر جدید برای بهبود عملکرد مدیر قبلی، مدیر یک شرکت را جایگزین می کند، این نشان می دهد که عملکرد مدیر قبلی ضعیف بوده است و نشان دهنده گزارشگری مالی متقلبانه مشکوک است. تغییر مدیر در صورتی موفق تلقی می شود که مدیر جدید موفق به جلوگیری و کاهش گزارشگری مالی متقلبانه شود. با این حال، اگر کارگردان جدید شکست بخورد، به عنوان یک شکست یا بدتر در نظر گرفته می شود (ولف و هرمانسون، 2004). تحقیق سیتونگیر و تریانتو (2020) گزارش داد که تغییری در مدیران برای پنهان کردن رفتار متقلبانه توسط مدیران سابق یک شرکت انجام شده است. در واقع، مدیران جدید برای تطبیق با اطلاعات مالی شرکت به زمان نیاز دارند؛ بنابراین، در صورت تغییر در مدیر، تشخیص تقلب توسط دولت قبلی دشوار خواهد بود(ولف و هرمانسون،2004). عامل تبانی در این مطالعه با متغیر حق الزحمه حسابرسی نشان داده شده است. هزینه حسابرسی بالا البته برای حسابرسان مستقل سودمند است. البته این مزیت می تواند حسابرس را تشویق کند تا با ارائۀ نظر غیرمجاز، رابطه خوبی با مشتری یا شرکت داشته باشد. این می تواند منجر به روابط متقابل و همکاری بین حسابرسان و مدیران شرکت در پنهان کردن صورت های مالی تقلبی انجام شده توسط مدیریت ارشد شرکت شود. نحوۀ اندازه گیری این متغیر با تحقیقات آویانتارا (2021) مطابقت دارد که بیان می کند تبانی انجام شده توسط حسابرس بر اساس حق الزحمه حسابرسی بر تقلب در صورت های مالی تأثیر دارد.

نیک کار و محمدی(1398) با هدف بررسی تأثیر استراتژی شرکت، هزینه های سياسی و قدرت مدیریت بر به‌موقع بودن گزارشگری مالی در شرکت های بورسی فرضيه هایی تدوین و داده های مربوط به 105 شرکت عضو بورس را در دوره زمانی سال های 1387 تا 1396 مورد تجزیه و تحليل قرار دادند. الگوی رگرسيون آنها داده های تابلویی با رویکرد داده های تلفيقی بوده و نتایج آنها نشان داد استراتژی شرکت، تنها استراتژی های رقابتی با توجه به اطلاعات آتی، افزایش به‌موقع بودن گزارشگری صورت های مالی را سبب خواهد شد. همچنين ریسک سيستماتيک و اندازۀ شرکت به ترتيب کاهش و افزایش به‌موقع بودن گزارشگری صورت های مالی را به دنبال خواهد داشت. با توجه به نتایج پژوهش توانایی مدیریت، یکی از شاخص های قدرت مدیریت، تأثیر معناداری بر به‌موقع بودن گزارشگری صورت های مالی دارد و توانایی بالاتر، افزایش به‌موقع بودن گزارشگری صورت های مالی را سبب می شود.

 در ارتباط با توانایی های مدیریت یافته های رضازاده و محمدی (1399) نشان داد بین توانایی مدیریتی و گزارشگری صورت های مالی متقلبانه رابطه منفی و معناداری وجود دارد. همچنین، آنها دریافتند ارتباطات سیاسی شرکت ها با دولت، تأثیر توانایی مدیریتی را در کاهش تقلب در گزارشگری صورت های مالی را ضعیف نخواهد کرد. 

فیضی زاده (1399) در پژوهشی با عنوان شناسايی و اولويت‌بندي خوشه‌اي تقلب در صورت‌هاي مالی از ديدگاه حسابرسان به اين نتیجه رسید که از بین روش هاي تقلب در صورت هاي مالی، دستکاري عامدانه، افشاي قطره چکانی، حذف به عمد بدهی و هزينه، بزرگ نمايی درآمد و دارايی و مخفی نمودن معاملات به ترتیب در رتبه یک تا پنج قرار گرفتند که از نگاه حسابرسان مستقل بیشترين کارایی و استفاده را در گزارشگری مالی جهت تقلب دارا هستند. 

خلیل ثمرین و همکاران (1400) در مطالعه ای به بررسی تعیین اهمیت و رتبه بندي عوامل درون سازمانی و برون سازمانی مؤثر بر گزارشگري مالی متقلبانه پرداختند. جامعه آماري پژوهش شامل اعضاي جامعه حسابداران رسمی ايران بوده که با توجه به قیود در نظر گرفته شده تعداد 30 نفر به عنوان نمونه نهایی انتخاب شدند. نتايج پژوهش بیان داشت عوامل برون سازمانی در ايجاد گزارشگري متقلبانه با امتیاز0.243 در اولويت اول و عوامل درون سازمانی با امتیاز 0.214 در اولويت بعد قرار گرفتند. همچنین از عوامل برون سازمانی به ترتیب عوامل مرتبط با ويژگی هاي حسابرسی مستقل، عوامل فرهنگی، عوامل قانونی و نظارتی خارج از سازمان و از عوامل درون سازمانی به ترتیب ويژگی هاي حرفه اي و ساختار مديريت، ويژگی هاي رفتاري مديريت، ويژگی هاي رفتاري و اخلاقی، ويژگی هاي خاص در ارتباط با خطاهاي سیستمی و انسانی با اهمیت تلقی شده است.

 بادآورنهندی و بابایی (1401) در تحقیقی به بررسی اثر قابلیت مقایسه اطلاعات مالی بر مبنای تئوری ارزش گذاری نسبی بر به‌موقع بودن گزارشگری صورت های مالی با تاکید بر نقش تعدیل‌گر ابهام اطلاعاتی قیمت سهام پرداختند. آنها نمونه ای مشتمل بر 118 شرکت را طی دوره زمانی 1390 تا 1399 انتخاب و برای آزمون فرضیه های پژوهش از رگرسیون خطی چند متغیره بهره گیری نمودند که نتایج زیر به دست آمد: قابلیت مقایسه اطلاعات مالی بر به‌موقع بودن گزارشگری صورت های مالی تأثیر مثبت و معناداری دارد و شدت این اثر مثبت در شرایط وجود ابهام اطلاعاتی قیمت سهام، تشدید شد. همچنین در شرایط ابهام اطلاعاتی قیمت سهام، نقش قابلیت مقایسه اطلاعات مالی در شفافیت اطلاعاتی محیط شرکت و گزارشگری صورت های مالی به‌موقع برای استفاده کنندگان بسیار دارای اهمیت است. 

اکبری نژاد تقدمی (1402) در پژوهشی به بررسی تأثیر نوع راهبرد تجاری بر قابلیت اتکا و به‌موقع بودن به عنوان دو معیار با اهمیت گزارشگری مالی با کیفیت بر اساس پژوهش های پیشین پرداخت. نتایج تحقیقات نشان دهنده این موضوع است که راهبرد تهاجمی (اکتشافی) کاهش قابلیت اتکای گزارشگری مالی را به دنبال ندارد. ضمن اینکه نتایج تحقیقات در خصوص تأثیر استراتژی تهاجمی بر به‌موقع بودن گزارشگری مالی در اکثر پژوهش ها نتایج معنی داری را نشان نداده است.

کردستانی و محمدی نسب (1402) به بررسی تأثیر اثربخشی کنترل های داخلی بر افشای ریسک در متن گزارش های مالی پرداختند. برای پاسخ به سوال پژوهش مبنی بر اینکه اثربخشی کنترل های داخلی چگونه بر افشای متنی ریسک تأثیر می گذارد داده های 114 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان می دهد: شرکت هایی با سیستم کنترل داخلی ضعیف نسبت به شرکت هایی با کنترل داخلی کارآمد، سطوح پایین تری از افشای ریسک متنی را گزارش می کنند. همچنین نتایج نشان می دهد تکرار ادواری ضعف کنترل های داخلی و انتشار عمومی آن منجر به افشای سطح بالاتری از ریسک توسط مدیران می شود. بر اساس یافته های پژوهش می توان نتیجه گرفت که توجه حسابرسان به ضعف کنترل های داخلی و تقویت ساختار کنترل های داخلی شرکت می تواند افشای ریسک بیشتر را بهبود بخشد. در مجموع نتایج پژوهش خلاء پژوهشی موجود در حوزه اهمیت افشای ضعف های کنترل داخلی و سودمندی توجه حسابرس مستقل به کارآمدی کنترل های داخلی و مدیریت افشای متنی ریسک را پر می کند.

 موسوی و همکاران (1402) به بررسی ارزیابی تأثیرپذیری قضاوت های سرمایه‌گذاران از خوانایی افشای گزارش های مالی شرکت پرداختند. این پژوهش از نظر هدف، جزو پژوهش های کاربردی محسوب گردیده و از نظر روش، پژوهش مبتنی بر تحلیل همبستگی می باشد. برای گردآوری داده های این پژوهش، 120 نفر از سرمایه‌گذاران فعال در بورس اوراق بهادار انتخاب شدند و به کمک یک سناریو داده ها گردآوری شدند. نتایج نشان داد هنگامی که گزارش های مالی شرکت دارای خوانایی افشای پایین باشند میزان حساسیت قضاوت های ارزیابی سرمایه‌گذاران تحت تأثیر قرار گرفته و افزایش پیدا می کند اما هنگامی که خوانایی افشای پایین باشد روانی پردازش سرمایه‌گذاران تحت تأثیر قرار نخواهد گرفت. علاوه بر این مشخص گردید هنگامی که گزارش های مالی شرکت دارای خوانایی افشای پایین باشند شدت و کارایی جستجوی اطلاعات بیرونی توسط سرمایه‌گذاران افزایش پیدا کرده ولی میزان اتکای سرمایه‌گذاران بر اطلاعات بیرونی تغییری پیدا نمی کند. 

خطیبی رابطی و خسروی پور (1402) طی هدف اصلی به بررسی اثرات وجود نظام کنترل های داخلی و پیچیدگی های سازمانی بر کیفیت گزارشگری مالی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. نمونه آماری تحقیق شامل 159 شرکت بوده و روش تجزیه و تحلیل داده ها از طریق آزمون رگرسیون چندگانه انجام شده است. نتایج تحقیق نشان داد کنترل داخلی گزارشگری مالی بر کیفیت گزارشگری مالی تأثیر مستقیم و معناداری دارد و پیچیدگی سازمان بر کیفیت گزارشگری مالی تأثیر معکوس و معناداری دارد. نتایج مربوط به متغیرهای کنترلی نیز نشان داد اندازه شرکت، اندازه هیأت مدیره، استقلال هیأت مدیره، مالکیت مدیریتی و نرخ بازده دارایی های سال جاری بر کیفیت گزارشگری مالی تأثیر مستقیم و معناداری دارند و تأثیر متغیرهای اهرم مالی و درصد سهامداران عمده بر کیفیت گزارشگری مالی معکوس و معنادار می باشد.

سادگالی و بنابو (2019) در مطالعه ای با عنوان عملکرد تکنیک های یادگیری ماشینی در کشف تقلب، به بررسی کامل روش های کشف تقلب مالی با استفاده از روش داده کاوی پرداختند. نتایج تحقیق آنها نشان داد روش های هوش مصنوعی در مقایسه با رگرسیون لوجستیک از عملکرد دقیق‌تر و بهتری در پیش بینی تقلب برخوردار می باشد. لوکاسون و کامانکو مینانو (2019) دریافتند که در میان شرکت‌های خصوصی استونیایی (عمدتاً) سودآوری کمتر، نقدینگی کمتر و ریسک بالاتر ورشکستگی با ارسال دیرهنگام گزارش سالانه مرتبط است. 

رمنتا (2020) با استفاده از نمونه‌ای از شرکت‌های خصوصی استونیایی، بر چگونگی ارتباط ویژگی‌های حاکمیت شرکتی (اگرچه بدون حسابرسی) با پرونده‌های دیرهنگام مرتبط بودند تمرکز کردند؛ نتایج نشان داد که زنان در هیئت مدیره، مدیریت مسن تر، مدت تصدی اعضای هیئت مدیره طولانی تر، نسبت بیشتری از مالکیت سهام در بین اعضای هیئت مدیره، روابط تجاری کمتر و عدم حضور مالک اکثریت با احتمال کمتری برای تأخیر تشکیل پرونده مرتبط است. هرواس (2021) یک ارتباط منفی بین سلامت مالی و ارائۀ دیرهنگام صورت های مالی در شرکت های بلژیکی پیدا کرد (یعنی شرکت هایی که از نظر مالی سالم بودند تا حد کمتری دیر ارائه کردند). با این حال، نتایج برای شرکت هایی که به طور مداوم دیر ثبت نام می کردند، برعکس بود. ارتباط مثبتی بین سلامت مالی شرکت‌ها و ثبت نام با تأخیر برای گروهی از شرکت‌هایی که در گذشته به‌طور مداوم با تأخیر تشکیل پرونده می‌دادند، وجود داشت (یعنی در این گروه، شرکت‌هایی که از نظر مالی سالم بودند تا حد زیادی با تأخیر ثبت‌نام کردند). این نتایج نشان می‌دهد که تشکیل صورت‌های مالی پس از مهلت قانونی لزوماً ناشی از تمایل به تأخیر در انتشار اطلاعات منفی نیست. 

پری و همکاران (2021) در مطالعه‌ای دیگر شرکت‌های کوچک و متوسط خصوصی های استونیایی را تحلیل کردند. آنان رابطه بین رفتار بایگانی دیرهنگام قبلی (یعنی ثبت گزارش سالانه پس از مهلت قانونی) و ناراحتی مالی با تشکیل پرونده دیرهنگام را مستند کردند. در تجزیه و تحلیل های جداگانه، اندازه شرکت و سن نیز نقش داشتند.

 اسکالونی و مارکیو (2021) تأخیر گزارش حسابرسی را در میان نمونه‌ای از شرکت‌های اسپانیایی حسابرسی نشده و همچنین غیر شرکت‌های بزرگ بررسی کردند. تأخیر گزارش حسابرسی زمان بین پایان سال مالی شرکت و امضای گزارش حسابرسی است. نتایج نشان داد که تنها دو عاملی که با تأخیر گزارش حسابرسی در شرکت‌های کوچک و متوسط و غیر کوچک و متوسط مرتبط بودند، سال‌های بحران یا بازیابی و نظر حسابرسی بودند. تأخیر گزارش حسابرسی پس از بحران مالی 2008 (یعنی سال‌های بهبودی بیشتر) نسبت به دوران بحران مالی و همچنین تأخیر گزارش حسابرسی طولانی‌تری برای شرکت‌هایی که نظر حسابرسی تعدیل‌شده را دریافت می‌کنند، وجود داشت. 

سانیتا و همکاران(2023) در پژوهشی با عنوان قانون کارما فالا در مورد تقلب بالقوه مدیریت مالی، آزمایش عنصر تقلب شش ضلعی، با هدف تجزیه و تحلیل تأثیر شش عنصر شش ضلعی تقلب (فشار، فرصت، منطقی‌سازی، شایستگی، تکبر و تبانی) بر تقلب بالقوه، با نمونه گیری از کلیه دستگاه های روستایی در ناحیه بادونگ از طریق پرسشنامه با استفاده از SEM-PLS مورد تجزیه و تحلیل قرار دادندکه نتیجه آن،این شد که اعتقاد به قانون کارما فالا تنها تأثیر مثبت تکبر را بر امکان مدیریت مالی متقلبانه روستا تضعیف می کند، اما تأثیر مثبت فشار، فرصت، منطقی‌سازی، شایستگی و تبانی را بر تقلب احتمالی تضعیف نمی کند.

هاندیانی و همکاران (2023) در تحقیقی با عنوان تقلب شش ضلعی: تشخیص صورتهای مالی تقلبی در اندونزی با هدف تعیین تجربی تأثیر ثبات مالی، گردش مالی چند مدیر، تدارکات الکترونیکی، سیستم افشاگر، مالکیت دولت و تعداد مکرر تصاویر مدیر عامل بر صورت‌های مالی تقلبی پرداختند. در این مطالعه از رویکرد کمی استفاده شد و با جامعه آماری شرکت‌های دولتی در سال‌های 2017-2021، فهرست شده در IDX، یعنی 105 شرکت مورد بررسی قرار گرفت. روش تحلیلی در این پژوهش، تحلیل رگرسیون خطی چندگانه است که با استفاده از نرم افزار  SPSSپردازش شد. نتایج نشان داد که ثبات مالی، تغییر مدیر، تدارکات الکترونیکی، سیستم‌های افشاگر و مالکیت دولت به طور مثبت بر صورت‌های مالی تقلبی تأثیر می‌گذارند. در مقابل، تعداد متغیر مکرر تصاویر مدیر عامل تأثیر منفی بر تقلب در صورت‌های مالی دارد.

 روش شناسی پژوهش

جمع آوری نمونه و داده‌ها

جمعیت مورد بررسی در پژوهش حاضر، شرکت های بورسی تهران هستند. این پژوهش از لحاظ هدف، پژوهشی کاربردی و از نظر نوع روش پژوهش، پژوهشی توصیفی – همبستگی می باشد. به منظور جمع آوری داده ها، از روش کتابخانه ای بهره گیری و طی یک دوره زمانی 5 ساله از ابتدای سال 1396 لغایت پایان سال 1400 بوده، به‌طوری که تعداد نمونه آماری با توجه به روش حذف سیستماتیک و پس از اعمال محدودیت های لازم، در نهایت نمونه شامل 152 شرکت در نظر گرفته شد. در این مطالعه، مدل رگرسیونی برای رابطه بین اثر تقلب شش گوش بر به‌موقع بودن گزارش های مالی حسابداری شرکت ها بیان شده است. بدین ترتیب با استفاده از روش آماری رگرسیون خطی و لاجیت در نرم افزار ایویوز، فرضیات پژوهش مورد بررسی و کلیه متغیرها طی نگاره 1 مشخص و اندازه گیری شده‌اند.

نگاره 1. متغیرها و نحوه اندازه گیری

نام متغیر	نحوه اندازه گیری متغیر	نماد متغیر
متغیرهای وابسته	به‌موقع بودن گزارش‌های مالی حسابداری
زمان شروع و اتمام فرآیند تهیه گزارش	تعداد روزهای بین پایان سال مالی و ارائه گزارش سالانه توسط شرکت	LEAD TIME
بایگانی دیرهنگام	متغیر ساختگی که در صورت تجاوز از مهلت قانونی ارائه گزارش سالانه حسابرسی شده (بیش از چهار ماه پس از پایان سال مالی) با کد 1 و در غیر این صورت کد 0 می‌گیرد.	LATE FILING
متغیر مستقل	تقلب شش گوش	HF
ثبات اقتصادی	بازده دارایی حاصل سود خالص بر مجموع دارایی ها(آمین، 2018)
توجیه منطقی	مجموع اقلام تعهدی به مجموع دارایی(اسکوسن و همکاران، 2008)
نظارت ناکارآمد	حاصل تقسیم اعضای هیئت مدیره غیرموظف به کل اعضای هیئت مدیره(اسکوسن و همکاران، 2009)
تغییر در حسابرس	متغیر ساختگی، در صورت تغییر حسابرس برای دوره 1396-1400، متغیر ساختگی با کد 1 و در غیر اینصورت کد 0 می شود(اسکوسن و همکاران، 2009)
تغییر در مدیریت	متغیر ساختگی، در صورت تغییر در مدیریت برای دوره 1396-1400 با کد 1 و در غیر این صورت کد 0 می شود(ولف و هرمانسون، 2004)
تبانی	لگاریتم حق الزحمه گزارش حسابرسی(آویانتارا، 2021)
متغیرهای کنترل
صنعت	متغیر ساختگی، در صورتی که شرکت سازنده باشد 1 و در غیر این صورت 0 می‌گیرد	MANU
ماه	متغیر ساختگی، در صورتی که شرکت گزارش در آخرین ماه (تیر ماه) ارائه نماید 1 و در غیر این صورت 0 می گیرد.	MONTH
صفحات	تعداد صفحات گزارش سالانه	PAGES
سن شرکت	لگاریتم سال های پذیرفته شده در بورس	AGE
اندازه شرکت	لگاریتم طبیعی کل دارایی ها	SIZE
جریان وجه نقد	جریان وجوه عملیاتی به مجموع دارایی ها	CF
نقدینگی	دارایی های جاری به بدهی های جاری	LIQ

تعریف عملیاتی متغیرهای وابسته

ما از دو معیار برای اندازه گیری متغیر وابسته (به‌موقع بودن گزارش های مالی حسابداری) استفاده می کنیم: LEAD TIME (زمان بین شروع و اتمام فرآیند تولید) وLATE FILING  (بایگانی دیرهنگام). LEAD TIME زمانی است که بر حسب روز اندازه گیری می‌شود، بین پایان سال مالی و ارائۀ گزارش سالانه، درواقع معرف فاصله زمانی بین سال مالی و تاریخ گزارشگری است. این متغیر از یادداشت صورت‌های مالی، گزارش هیأت مدیره و سایت کدال استخراج شده است. LEAD TIME کوتاه‌تر یعنی اطلاعات به‌موقع است. تأخیر در بایگانی زمانی اتفاق می افتد که ثبت گزارش سالانه از مهلت قانونی ارسال تجاوز کند که این زمان چهار ماه در نظر گرفته شده است. در صورتی که گزارش سالانه دیرتر از چهار ماه پس از پایان سال مالی ارائه شود، در این صورت شرکت به عنوان متأخر پرونده تلقی می شود.

مدل‌های آزمون فرضیه‌ها

فرضیه اول: تقلب شش گوش بر زمان تهیه گزارشگری صورت های مالی شرکت تأثیر مثبت و معناداری دارد.

فرضیه دوم: تقلب شش گوش بر بایگانی دیرهنگام گزارشگری صورت های مالی شرکت تأثیر مثبت و معناداری دارد.

برای بررسی رابطه بین عوامل مرتبط با تقلب شش گوش و به‌موقع بودن گزارش‌های مالی حسابداری شرکت‌ها، با توجه به نمونه که در فرضیه های تحقیق رسمیت یافته‌اند می توان براساس مدل‌های رگرسیون خطی برای فرضیه اول و رگرسیون لاجیت برای فرضیه دوم برآورد نمود:

LEAD TIME = α0 + β1HF +β2 MONTH +β3MANU + β4PAGES + β5AGE + β6SIZE + β7CF + β8LIQ + ε

LATE FILING = α0 + β1HF +β2 MONTH +β3MANU + β4PAGES + β5AGE + β6SIZE + β7CF + β8LIQ + ε

 

یافته‌های پژوهش

آمار توصیفی

ابتدا مشاهده‌های پرت ویرایش یا حذف و داده ها استانداردسازی شد، سپس یک تصویر کلی از وضعیت توزیع مشاهدات هر متغیر به‌صورت ذیل نمایش داده شد. در نگاره آماره متغیرهای پژوهش نتایج حاصل از میانگین، میانه، حداکثر، حداقل، انحراف معیار، ضریب چولگی، ضریب کشیدگی، آزمون جارکیو-برا و سطح معناداری را  می‌توان مشاهده نمود. نگاره 2 آماره توصیفی هر متغیر را نشان می دهد.

نگاره 2. آماره توصیفی

آمار توصیفی	زمان شروع و اتمام فرآیند تهیه گزارش	بایگانی دیرهنگام	تقلب شش گوش	جریان وجه نقد	نقدینگی	سن	صفحات گزارش	اندازه	صنعت	ماه
میانگین	51/77	17/0	84/1	49/0	23/2	53/1	69/1	72/6	28/0	00/0
میانه	78	00/0	93/0	22/0	46/1	56/1	68/1	62/6	36/0	77/0-
حداکثر	235	1	87/29	21/43	86/158	85/1	12/2	90/8	36/0	49/1
حداقل	20	00/0	92/2-	60/2-	11/0	70/0	36/1	93/4	22/0-	77/0-
انحراف معیار	59/29	38/0	13/3	74/1	25/6	21/0	11/0	69/0	20/0	07/1
ضریب چولگی	51/0	72/1	68/1	69/19	24/21	94/0-	41/0	66/0	08/2-	67/0
ضریب کشیدگی	93/3	97/3	01/11	64/475	30/523	60/3	38/3	42/3	33/5	44/1
جارکیو-برا	31/60	58/405	29/2391	7123142	863742	40/122	53/25	66/60	90/720	88/132
سطح معناداری	00/0	00/0	00/0	00/0	00/0	00/0	00/0	00/0	00/0	00/0

نتایج بیان می دارند که میانگین زمان شروع و اتمام فرآیند تهیه گزارش 77.5145، حداکثر زمان بین شروع و اتمام فرآیند تهیه گزارش 235 و حداقل آن 20 روز، در خصوص میانگین بایگانی دیرهنگام نیز 0.1737، حداکثر زمان بایگانی دیرهنگام گزارش ها 1 در فاصله 4 ماه می باشد. برای بررسی نرمال بودن توزیع مشاهدات از آزمون جارکیو-برا که در نگاره 2 آماره توصیفی گزارش شد، استفاده گردید. بر این اساس با توجه به اینکه احتمال سطح معناداری تمامی بیشتر از 5% نمی باشد بنابراین نرمال بودن توزیع آماری تأیید نشد و توزیع مشاهدات غیرنرمال است.

آزمون همبستگی

از آنجایی که می توان شدت وابستگی دو متغیر نسبت به یکدیگر را همبستگی تعریف نمود بنابراین ضرایب همبستگی بین 1 تا 1-  تغییر پیدا می نماید و رابطه بین دو متغیر مثبت و یا منفی می گردد. هر چه ضریب همبستگی به عدد یک نزدیک باشد میزان وابستگی دو متغیر زیاد می شود. با توجه به نتایج، بین متغیرها ارتباط وجود داشته و باید به بررسی دقیق این رابطه‌ها پرداخت. نگاره 3 ضرایب همبستگی متغیرها را بررسی می کند.

 

 

 

 

 

 

 

 

نگاره 3 . ضرایب همبستگی

ضرایب همبستگی	زمان شروع و اتمام فرآیند تهیه گزارش	بایگانی دیرهنگام	تقلب شش گوش	اندازه	ماه	صنعت	صفحات گزارش	سن	نقدینگی	جریان وجه نقد
زمان بین شروع و اتمام فرآیند تهیه گزارش	1
آماره T	-
سطح معناداری	-
بایگانی دیرهنگام	54/0	1
آماره T	66/17	-
سطح معناداری	00/0	-
تقلب شش گوش	028/0	01/0	1
آماره T	78/0	21/0	-
سطح معناداری	43/0	83/0	-
اندازه شرکت	16/0	03/0-	02/0-	1
آماره T	54/4	90/0-	63/0-	-
سطح معناداری	00/0	37/0	53/0	-
ماه	79/0	60/0	06/0	12/0	1
آماره T	01/36	60/20	67/1	32/3	-
سطح معناداری	00/0	00/0	09/0	00/0	-
صنعت	06/0	04/0	03/0	10/0-	10/0	1
آماره T	79/1	22/1	72/0	65/2-	72/2	-
سطح معناداری	07/0	22/0	47/0	01/0	01/0	-
صفحات	14/0	10/0	04/0-	44/0	11/0	02/0-	1
آماره T	88/3	76/2	07/1-	42/13	91/2	64/0-	-
سطح معناداری	00/0	01/0	29/0	00/0	00/0	52/0	-
سن شرکت	10/0	07/0	004/0-	13/0-	07/0	31/0	23/0	1
آماره T	70/2	85/1	13/0-	48/3-	83/1	09/9	58/6	-
سطح معناداری	01/0	07/0	90/0	00/0	07/0	00/0	00/0	-
نقدینگی	02/0	06/0	03/0	01/0-	01/0	03/0-	07/0-	09/0-	1
آماره T	67/0	57/1	84/0	21/0-	36/0	90/0-	04/2-	51/2-
سطح معناداری	57/0	12/0	42/0	83/0	72/0	37/0	04/0	01/0	-
جریان وجه نقد	03/0-	03/0	03/0	07/0	02/0-	01/0-	04/0-	12/0-	92/0	1
آماره T	86/0-	75/0	89/0	95/1	49/0-	36/0-	99/0-	41/3-	54/66	-
سطح معناداری	39/0	46/0	37/0	05/0	62/0	72/0	32/0	00/0	00/0	-

آزمون مانایی

قبل از تخمین مدل، مانایی متغیرها مورد بررسی قرار می‌گیرد. متغیر، وقتی ماناست که میانگین، واریانس و کواریانس آن در طول زمان ثابت باقی بماند. اگر مبدأ زمانی متغیر، تغییر کند اما میانگین و واریانس و کواریانس تغییری پیدا نکند، متغیرمانا خواهد بود. نگاره 4 مانایی یا عدم مانایی متغیرهای پژوهش را نشان می دهد.

 

 

نگاره 4. مانایی متغیرها

نام متغیر	روش	آماره	احتمال	نتایج
زمان شروع و اتمام فرآیند تهیه گزارش	لوین، لین و چو	94/36-	00/0	مانا
بایگانی دیرهنگام	لوین، لین و چو	99/2-	00/0	مانا
تقلب شش گوش	لوین، لین و چو	38/31-	00/0	مانا
جریان وجه نقد	لوین، لین و چو	45/42-	00/0	مانا
نقدینگی	لوین، لین و چو	61/17-	00/0	مانا
سن	لوین، لین و چو	98/108-	00/0	مانا
صفحات گزارش	لوین، لین و چو	24/15-	00/0	مانا
اندازه	لوین، لین و چو	70/21-	00/0	مانا
صنعت	لوین، لین و چو	41/2-	01/0	مانا
ماه	لوین، لین و چو	83/4-	00/0	مانا

آزمون چاو و هاسمن

از آنجایی که داده های مطالعه حاضر از نوع ترکیبی است باید روش تخمین آن نیز مشخص شود. برای رسیدن به این امر از آزمون چاو بهره برده گردید. برای مشاهداتی که احتمال آزمون آن ها بیش از پنج درصد باشد از روش تلفیقی و برای مشاهداتی که احتمال آزمون آن‌ها کمتر از پنج درصد باشد، از روش تابلویی استفاده شده است. روش تابلویی هم با استفاده از دو مدل "اثرات تصادفی" و "اثرات ثابت" تحلیل می شود و برای آن از آزمون هاسمن استفاده گردید. مشاهداتی که احتمال آزمون آنها کمتر از پنج درصد باشد از مدل اثرات ثابت و مشاهداتی که احتمال آزمون آن ها بیش از پنج درصد باشد از مدل اثرات تصادفی برای تخمین مدل استفاده خواهد شد. نگاره 5 نتایج آزمون چاو و هاسمن را نشان می‌دهد.

نگاره 5. آزمون چاو و هاسمن

مدل	آزمون	آماره	احتمال	نتیجه
اول	چاو	61/2	00/0	روش تابلویی
اول	هاسمن	81/52	00/0	اثرات ثابت
دوم	چاو	62/6	00/0	روش تابلویی
دوم	هاسمن	45/10	00/0	اثرات ثابت

 

آزمون فرضیه‌ها

جهت آزمودن فرضیه اول از نتایج تخمین مدل در نگاره 6 استفاده شد. سطح معناداری برابر 00/0 بوده یعنی مدل معنادار است. مقدار آماره دوربین واتسون 1.59 می باشد که این مقدار، عدم وجود خود همبستگی خطاها را نشان می دهد. نتیجه ضریب تعیین تعدیل شده نشان می دهد، تقریباً 64 % تغییرات متغیر وابسته به وسیله متغیرهای مستقل و کنترلی مدل، توضیح داده می شوند. 

نگاره 6. آزمون فرضیه اول

آزمون فرضیه اول	ضریب براوردی	خطای استاندارد	آماره T	احتمال
تقلب شش گوش	14/0-	21/0	68/0-	50/0
جریان وجه نقد	69/3-	1	70/3-	00/0
نقدینگی	03/1	28/0	73/3	00/0
سن	10/7	48/3	04/2	04/0
صفحات گزارش	40/4	68/6	66/0	61/0
اندازه	60/3	09/1	31/3	00/0
صنعت	01/2-	42/3	59/0-	56/0
ماه	34/21	61/0	84/34	00/0
مقدار ثابت (عرض از مبدا)	36/35	63/10	33/3	00/0
ضریب تعیین	65/0
ضریب تعیین تعدیل شده	64/0
دوربین واتسون	59/1
آماره F	57/171
احتمال(آماره F)	00/0

نتایج بیان می کنند که ضریب متغیر تقلب شش گوش، 0.139- بوده که نشان دهنده تأثیر معکوس تقلب شش گوش بر زمان شروع و اتمام فرآیند تهیه گزارش شرکت می باشد که با توجه به آماره t ضریب متغیر تقلب شش گوش در سطح اطمینان 95 % معنادار نمی باشد و فرضیه اول پژوهش مورد تأیید قرار نگرفت. این موضوع نشان می دهد که تقلب شش گوش بر زمان شروع و اتمام فرآیند تهیه گزارش شرکت‌ها تأثیر معکوس دارد اما معنادار نیست؛ بدین معنی که اگر شرکت ها تقلب شش گوش بالاتری داشته باشند این موضوع بر زمان شروع و اتمام فرآیند تهیه گزارش تأثیر کمتری دارد.

به منظور آزمودن فرضیه دوم از نتایج تخمین مدل ارائه شده در نگاره 7 استفاده شد. سطح معناداری برابر 0.00 بوده این یعنی مدل معنادار است. نتیجه ضریب تعیین تعدیل شده وش مک فادن نشان داد: تقریباً 45 % تغییرات متغیر وابسته به وسیله متغیرهای مستقل و کنترلی مدل، توضیح داده می شوند.

نگاره 7 . آزمون فرضیه دوم

آزمون فرضیه دوم	ضریب براوردی	خطای استاندارد	آماره Z	احتمال
تقلب شش گوش	04/0-	04/0	89/0-	37/0
جریان وجه نقد	04/0-	28/0	16/0-	87/0
نقدینگی	06/0	08/0	75/0	46/0
سن	45/0-	68/0	64/0-	51/0
صفحات گزارش	67/4	36/1	43/3	00/0
اندازه	91/0-	22/0	09/4-	00/0
صنعت	48/0-	76/0	63/0-	53/0
ماه	12/2	21/0	97/9	00/0
مقدار ثابت (عرض از مبدا)	19/4-	98/1	11/2	03/0
ضريب تعيين مك فادن	44/0
آماره LR	33/311
احتمال(آماره-LR)	00/0
تعداد مشاهدات با كد = 0	628
تعداد مشاهدات با كد = 1	132
تعداد مشاهدات	760

نتایج بیان می‌کنند که ضریب متغیر تقلب شش گوش، 0.04- بوده که نشان دهنده تأثیر معکوس تقلب شش گوش بر مهلت قانونی ارائۀ گزارش سالانه شرکت می باشد که با توجه به آماره Z ضریب متغیر تقلب شش گوش در سطح اطمینان 95 % معنادار نمی‌باشد و فرضیه دوم پژوهش تأیید نشد. این موضوع نشان می دهد که تقلب شش گوش بر مهلت قانونی ارائۀ گزارش سالانه شرکت ها و بایگانی آن تأثیر معکوس دارد اما معنادار نیست؛ بدین معنی که اگر شرکت ها تقلب شش گوش بالاتری داشته باشند این موضوع بر مهلت قانونی ارائه گزارش سالانه شرکت ها و بایگانی آن تأثیر کمتری دارد.

نتیجه گیری

گزارشگری مالی یکی از مهم ترین منابع اطلاعاتی جهت تصمیم‌گیری اقتصادی توسط مدیران، سرمایه گذاران، اعتباردهندگان و سایر ذی‌نفعان است. از آنجایی که این اطلاعات ممکن به صورت صحیح و درست در اختیار استفاده کنندگان قرار نگیرد، بین مدیران و سایر استفاده کنندگان عدم تقارن اطلاعاتی ایجاد می شود که به تهیه‌کنندگان اطلاعات اجازه می دهد تا در تهیه و گزارش اطلاعات، از اختیار خود در جهت منافع شخصی استفاده نمایند. از آنجایی که گزارشگری مالی یکی از فرآورده های سیستم حسابداری است که از اهداف عمده آن فراهم آوردن اطلاعات لازم و به‌موقع برای تصمیم‌گیری اقتصادی استفاده کنندگان در خصوص فاقد تقلب و ارزیابی عملکرد به سود بنگاه اقتصادی است و به نفع آن عمل می کند شرط لازم برای دستیابی به این هدف، شناسایی عوامل تأثیر گذار در باب تقلب و ارائه به‌موقع اطلاعات است؛ به نحوی که سنجش توان تصمیم گیری، ارائه و پیش بینی فعالیت های آتی بنگاه اقتصادی مؤثر افتد. لذا با توجه به تأثیر منفی پیچیدگی تقلب در محیط فعالیت شرکت بر کیفیت گزارشگری مالی، صحت عاری و به‌موقع بودن توسط مدیریت را- که در راستای اهداف گزارشگری مالی می باشد- تحت تأثیر قرار می دهد و در این راستا به مدیران این شرکت ها توصیه می شود که حسابرسی صورتهای مالی شرکت را به مؤسسات مشهور حسابرسی واگذار نموده و سطح نظارت را بر صورت های مالی افزایش دهند. شرکت هایی که دارای سیستم کنترل داخلی ناکارآمد هستند نسبت به شرکت های با سیستم کنترل داخلی اثربخش تر، میزان افشای روابط غیرعادی در ارتباط با تقلب بالاتری دارند. چنانچه اظهارنظر حسابرس مستقل برای دو یا چند دوره متوالی برای شرکتی حاوی وجود ضعف های مهم گزارشگری مالی باشد، مدیران شرکت را بر آن می دارد تا با ارائه سطوح بالاتری از افشای تقلب تغییر دهند.

بسیاری از موارد گزارشگری مالی متقلبانه تا به امروز، محققان را بر آن داشته است تا عواملی را که افراد را به سمت ارتکاب تقلب سوق می دهد، بررسی کنند. به نظر می رسد اطلاعات کمی در مورد تقلب شش گوش و اثر آن بر به‌موقع بودن ارائه گزارش های سالانه در شرکت های بورس اوراق بهادار تهران وجود دارد. این مطالعه به بررسی عوامل مؤثر تقلب بر گزارشگری مالی با استفاده اجزای شش ضلعی تقلب (ثبات اقتصادی، توجیه منطقی، نظارت ناکارآمد، تغییرات حسابرس، تغییر مدیریت و تکبر) پرداخته است. هدف مقاله حاضر پر کردن این خلأ با مطالعه رابطه بین تقلب شش گوش و به‌موقع بودن گزارش های مالی حسابداری در نمونه ای از 152 شرکت بورس اوراق بهادار تهران بود. تقلب در اطلاعات و گزارش های مالی از یک سو باعث نگرانی در تصمیم گیرندگان برون سازمانی و به نوعی اطلاعات افشا نشده یا دستکاری شده توسط نفرات اثرگذار در تهیه و تدوین، شده و از سویی دیگر مخفی نمودن اطلاعات انگیزه سرمایه گذاری را کاهش می دهد، در مقابل به‌موقع ارائه شدن آن موجب بروز موجی از اعتماد در آنان می گردد. مدیریت باید دقت بیشتری در ارائه به‌موقع گزارش های مالی- به عنوان ابزاری که انتظار می رود اطلاعاتی را به سرمایه‌گذاران در ارزیابی و تجزیه و تحلیل سرمایه گذاری های خود در یک شرکت را دهد- داشته باشند و احتمال تقلب در گزارشگری مالی شرکت را کشف کنند. به طوری که ریسک تقلب را کاهش داده تا سرمایه گذار بتواند تصمیم مناسب را اتخاذ نماید. نتایج آزمون فرضیه ها نشان می دهد اثر معکوس تقلب شش گوش بر به‌موقع بودن گزارشگری مالی در شرایط عاری از ابهام اطلاعاتی وجود دارد. در شرایط وجود ابهام اطلاعاتی در مؤلفه‌های گزارش مالی موجب تشدید نگاه بدبینانه به آن می گردد در نتیجه می توان استدلال نمود هرچه گزارش های مالی بروز و دربازه زمانی قانونی ارائه گردد از وقوع تقلب هدفمند جلوگیری خواهد شد. مطابق با یافته های پژوهش، نشان داده شد که شرکت‌های مورد بررسی گزارش‌های سالانه خود را به میزان قابل توجهی به‌موقع ارسال می‌نمایند. از دلایل مهم برای این که چرا گزارش های مالی باید عاری از تقلب باشند می توان به اثر مؤلفه‌های تقلب در نحوه و زمان ارائه گزارش‌های حسابداری شرکت ها، توجه به کیفیت محتوا و مدت زمان انتشار آن اشاره کرد.

 پیشنهاد می شود در تحقیقات آینده جهت کنترل بهتر اثرات تقلب، از داده های دقیق تر شرکت های بورس اوراق بهادار استفاده گردد. در مقاله فعلی، به دلیل حجم نمونه نسبتاً کم (152=N)، ما اثرات بایگانی دیرهنگام (مهلت قانونی ارائه گزارش سالانه) را تنها با استفاده از یک متغیر باینری (صفر/ یک) کنترل درنظر گرفتیم. که پیشنهاد می گردد از نمونه های بیشتری در راستای بررسی این متغیر اعمال شود. همچنین برای تحقیقات آتی پیشنهاد می شود از متغیرهای جایگزین دیگری غیر از مقاله فعلی استفاده گردد. برای مثال می‌توان از متغیری استفاده نمود که اثر انتشار اخبار خوب یا بد بر تقلب یا ارائه به هنگام گزارشگری مالی را تحلیل کند یا در مقاله بعدی، از بازده کل دارایی ها به عنوان نماینده اخبار خوب یا بد می تواند مورد استفاده قرار گیرد.

منابع

اکبری نژاد تقدیمی، شادی،1402،استراتژیهای تجاری ، قابلیت اتکا و به‌موقع بودن گزارشگری مالی،اولین کنفرانس بین المللی توانمندی مدیریت، مهندسی صنایع، حسابداری و اقتصاد، بابل، 1690936https://civilica.com/doc/

بابایی، قادر، پاك مرام، عسگر، بادآور نهندی، یونس و رضایی، نادر.(1399). الگوی سنجش قابلیت مقایسه صورت های مالی بر اساس تئوری ارزش گذاری نسبی. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 27(4)، 546-580.

بادآورنهندی، یونس، و بابایی، قادر (1401). اثر قابلیت مقایسه اطلاعات مالی بر به‌موقع بودن گزارش گری مالی با تاکید بر نقش تعدیل گر ابهام اطلاعاتی قیمت سهام. مطالعات تجربی حسابداری مالی, 19(74), 209-237.

باغومیان رافیک و نقدی،(1393). سجاد تأثیر ساز و کارهای حاکمیت شرکتی بر میزان افشای اختیاری در گزارشگری سالانه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، دانش حسابداری، ش ۱۶، ص ۱۳۶-۱۱۹، (۱۳۹۳).

بیات، علی و علی احمدی. (1393)، تأخیر حسابرسی و به‌موقع بودن گزارشگری مالی. پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی، سال ششم، شماره 22، 121-97.

حسینی، محسن و آزیتا جهانشاد، (1398)، "ضرورت گسترش سطح افشا و توسعه گزارشگری مالی در بستر حسابداری اسلامی"، پژوهشهای حسابداری مالی و حسابرسی، 11(44)، 217-249.

حسيني، سيدعلي؛ شفيع زاده، بهاره (1398). تبيين مدلي براي حمايت از حقوق سرمايه گذاران با تأكيد بر سازه هاي حسابداري، بررسي هاي حسابداري و حسابرسي،(2) 262،16 -193.

خلیلی ثمرین، فاطمه، خلیل پور، مهدی، و رمضانی، جواد (1400). رتبه بندی عوامل درون سازمانی و برون سازمانی مؤثر بر گزارشگری مالی متقلبانه با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی. اقتصاد مالی (اقتصاد مالی و توسعه), 15(55), 231-246.

دریایی، مجید، هاشم نیکو مرام و محمدحامد خان محمدی، (1399)، "تأثیر فرهنگ سازمانی برگزارش خطاکاری سازمانی در حرفه حسابرسی"، پژوهشهای حسابداری مالی و حسابرسی، 12 (46)، 27 - 50 .

رابطی خطیبی، محمدابراهیم، و خسروی پور، نگار (1402). بررسی اثرات وجود نظام کنترل داخلی و پیچیدگیهای سازمانی بر کیفیت گزارشگری مالی. پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی (پژوهشنامه حسابداری مالی و حسابرسی)، 15(57), 99-120.

رضازاده، جواد و عبداله محمدی، (1399) ، "توانایی مدیریتی، ارتباط سیاسی و گزارشگری"، بررسی های حسابداری و حسابرسی، 26 (2)، 217-238.

سعادت زاده حصار، بهزاد؛عبدی،رسول؛ محمدزاده سالطه, ح یدر و نریما نی، محمد. (1400). بررسی ارتباط سوگیری شناختی در رفتار سرمایه‌گذاران با واسطه نوسانات قیمت سهام ،اقتصاد مالی،15(56)،320-303.

فیضی زاده، احمد، (1399)، شناسايی و اولويت بندي روش هاي تقلب در صورتهاي مالی از ديدگاه حسابرسان، دانش حسابداري و حسابرسی مديريت، دوره 9، شماره 33 ، صقحه 1-8.

کردستانی، غلامرضا، و محمدی نسب، سیدمحسن (1402). تأثیر اثربخشی کنترل های داخلی بر افشای ریسک در متن گزارش های مالی. پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی (پژوهشنامه حسابداری مالی و حسابرسی)، 15(57)، 1-22.

كاشاني پور، محمد؛ آقائي، محمد علي و محسني نامقي، داود (1398). لحن افشاي اطلاعات و عملكرد آتي. بررسي هاي حسابداري و حسابرسي، 26(4)، 594-570.

موسوی، سیده زهرا، کعب عمیر، احمد، و نصیری، سعید (1402). ارزیابی تأثیرپذیری قضاوت های سرمایه‌گذاران از خوانایی افشای گزارش‌های مالی شرکت. اقتصاد مالی (اقتصاد مالی و توسعه), 17 (2(پیاپی63))، 173-192.

مهدوی، غلامحسین و علیرضا قهرمانی، (1393)، "ارائه الگویی برای کشف تقلب به وسیله حسابرسان با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی" دانش حسابرسی، 17 (67)، 45 - 70.

نیک کار، جواد و محمدی اسلام، (1396) ، " تأثیر استراتژی شرکت، هزینه های سیاسی و قدرت مدیریت بر به‌موقع بودن گزارشگری مالی"، پژوهش های حسابداری مالی، زمستان 1398، دوره 11، شماره 4 (پیاپی 42)، 87-110.

Afify, H.A.E. (2009), “Determinants of audit report lag: does implementing corporate governance have any impact? Empirical evidence from Egypt HAE Afify,Journal of Applied Accounting Research, 2009.

Afonso, A., Baxa, J., & Slav_ık, M. (2018). Fiscal developments and financial stress: A threshold VAR analysis. Empirical Economics, 54(2), 395–423.

Akbar, Taufiq. 2017. The Determination of Fraudulent Financial Reporting Causes By Using Pentagon Theory on Manufacturing Companies in Indonesia. International Journal of Business, Economics and Law 14: 106–13.

Al-Ghanem, W. and Hegazy, M. (2011), “An empirical analysis of audit delays and timeliness of corporate financial reporting in Kuwait”, Eurasian Business Review, Vol. 1 No. 1, 73-90.

Amin, S. N. (2018). Fraud Detection of Financial Statement by Using Fraud Diamond Perspective. International Journal of Development and Sustainability, 7(3), 878–891. www.isdsnet.com/ijds

Apriliana, Siska, and Linda Agustina. 2017. The Analysis of Fraudulent Financial Reporting Determinant through Fraud Pentagon Approach. Jurnal Dinamika Akuntansi 9: 154–65.

Baatwah, S.R., Salleh, Z. and Stewart, J. (2019), “Audit committee chair accounting expertise and audit.

Beuselinck, C., Elfers, F., Gassen, J. and Pierk, J. (2021), “Private firm accounting: the European

Borio, C. (2017). Macroeconomics and the financial cycle: Hamlet without the Prince? Executive Board, 73.

Cevik, E. I., Dibooglu, S., & Kenc, T. (2016). Financial stress and economic activity in some emerging Asian economies. Research in International Business and Finance, 36, 127–139.

Clatworthy, M., & Peel, M. (2010). "Does Corporate Governance Influence the Timeliness of Financial Reporting? Evidence from UK Private Companies, Accounting and management control department research seminar.

Conover, C.M., Miller, R.E. and Szakmary, A. (2008), “The timeliness of accounting disclosures in control affect audit reporting lag?”, Asia-Pacific Journal of Accounting and Economics, Vol. 24 Nos 1/2, 195-215.

Cressey, Donald R. 1953. Other People’s Money; a Study of the Social Psychology of Embezzlement. 1–300. Available online: https://psycnet.apa.org/record/1954-06293-000 (accessed on 7 June 2021).

Demerjian, P., B. Lev., & S. MacVay. (2012). Quantifying managerial ability: A new measure and validity test. Management Science, 58(7): 1229-1248.

Dung, Nguyen Ngoc Khanh, and Dang Anh Tuan. 2019. The Study of Audit Expectation Gap: The Auditor’s Responsibilities in a Financial Statement Audit in Vietnam. Asian Economic and Financial Review 9: 1227–54.

Engelberg, F., A. Ozoguz., & Wang. S. (2018). Know thy neighbor: Industry clusters, information spillovers and market efficiency. Journal of Financial and Quantitative Analysis, 53(5), 1937–1961.

Escaloni, Susana and Mareque, Mercedes (2021). Audit Report Lag. Differential Analysis between Spanish SMEs and Non-SMEs, Sustainability 2021, 13(22), 12830; https://doi.org/10.3390 /su132212830.

European Commission (2021), “Annual report on European SMEs 2020/2021 (July 2021)”, available at: www.ggb.gr/sites/default/files/basic-page-files/SME%20Annual%20Report%20-%202021.pdf

Ghafran, C. and Yasmin, S. (2018), “Audit committee chair and financial reporting timeliness: a focus on financial, experiential and monitoring expertise”, International Journal of Auditing, Vol. 22 No. 1, 13-24.

Henry, Elaine, Elizabeth A. Gordon, Brad J. Reed, and Timothy J. Louwers. 2011. The Role of Related Party Transactions in Fraudulent Financial Reporting. SSRN Electronic Journal 4: 186–213.

Horwath, Crowe. 2021. The Mind Behind The Fraudsters Crime: Key Behavioral and Environmental Element. Crowe Horwath LLP.1–62. Available online: https://www.fraudconference.com /uploadedFiles/Fraud_Conference/Content/Course-Materials/ presentations/23rd/ppt/10C-Jonathan-Marks.pdf (accessed on 7 June 2021).

Husmawati, Pera, Yossi Septriani, Irda Rosita, and Desi Handayani. 2017. Fraud Pentagon Analysis in Assessing the Likelihood of Fraudulent Financial Statement (Study on Manufacturing Firms Listed in Bursa Efek Indonesia Period 2013–2016). International Conference of Applied Science on Engineering, Business, Linguistics and Information Technology (ICT-ASCNITech) 7: 45–51.

IASB (2018), “Conceptual framework for financial reporting 2018”, www.ifrs.org/content/dam/ifrs/publications/pdf-standards/english/2021/issued/part-a/conceptual framework -forfinancial- reporting.pdf (accessed 3 January 2021).

Irwandi, Soni Agus, Imam Ghozali, and Imang Dapit Pamungkas. 2019. Detection Fraudulent Financial Statement: Beneish m-Score Model. WSEAS Transactions on Business and Economics 16: 271–81.

Julia Rachma Handayani, Nurcahyono Nurcahyono, Nailis Saadah and Winarsih(2023). C. Wen-Hai and A. Mursid (Eds.): ICBABE 2022, AEBMR 240, 263–276, 2023. https://doi.org/10.2991/978-94-6463-154-8_24

Lou, Yung-I, and Ming-Long Wang. 2011. Fraud Risk Factor Of The Fraud Triangle Assessing The Likelihood Of Fraudulent Financial Reporting. Journal of Business & Economics Research (JBER) 7: 61–78.

Lukason, O. and Camacho-Miñano, M.D.M. (2019), “Bankruptcy Risk, Its Financial Determinants and Reporting Delays: Do Managers Have Anything to Hide?”, Journals Risks Volume 7 Issue 3.

Mathuva, D.M., Tauringana, V. and Owino, F.J.O. (2019), “Corporate governance and the timeliness of audited financial statements: the case of Kenyan listed firms”, Journal of Accounting in Emerging Economies, Vol. 9 No. 4, 473-501.

Meckfessel, M.D. and Sellers, D. (2017), “The impact of big 4 consulting on audit reporting lag and restatements”, Managerial Auditing Journal, Vol. 32 No. 1, 19-49.

Nanda, Satria tri, Neneng Salmiah, and Dina Mulyana. 2019. Fraudulent Financial Reporting: A Pentagon Fraud Analysis. Jurnal Ilmiah Ekonomi Dan Bisnis 16: 122–34.

Newton, J.D. and Ashton, R.H. (1989), “The association between audit technology and audit delay”, Auditing: A Journal of Practice and Theory, Vol. 8, 22-37.

Ni Made Mira Sanita, Ni Ketut Rasmini, I Putu Sudana, I Gusti Ngurah Agung Suaryana(2023). Research Journal of Finance and Accounting, ISSN 2222-1697 (Paper) ISSN 2222-2847 (Online), Vol.14, No.14, 2023.

Perry, L, M., Michael, M.S., Seibert, K. (2021). Financial Strain and Physical and Emotional Quality of Life in Breast Cancer. Journal of Pain and Symptom Management. ;30 (3): 1-22.

Pourali, M., & Jozi, M, Heydari R. (2013). "Investigation of Effective Factors in Audit Delay: Evidence from Tehran Stock Exchange (TSE)". Research Journal of Applied Sciences, Engineering and Technology. 38(4), 405- 410.

Rae, Kirsty, and Nava Subramaniam. 2008. Quality of Internal Control Procedures: Antecedents and Moderating Effect on Organisational Justice and Employee Fraud. Managerial Auditing Journal 23: 104–24.

Ramantha, I. Wayan. 2020. Fraud Pentagon Theory in Detecting Financial Perception of Financial Reporting with Good Corporate Governance as Moderator Variable. International Research Journal of Management, IT and Social Sciences, 84–94.

Sadgali. I, Sael. N & Benabbou. F, (2019), “Performance of Machine Learning Techniques in the Detection of Financial Frauds”, Procedia Computer Science, 148(2019), 45-54.

Sari, Maylia Pramono, Nindya Pramasheilla, Trisni Suryarini, and Imang Dapit Pamungkas. 2020b. Analysis of Fraudulent Financial Reporting With the Role of KAP Big Four as a Moderation Variable: Crowe’s Fraud’s Pentagon Theory. International Journal of Financial Research 11: 180.

Schroeder, R, G.; Clark Myrtle W. & Jack M. Cathey (2008). Financial Accounting Theory and Analysis: Text and Cases, 9th Edition, John Wiley & Sons.

Selleslagh, T., Ceustermans, S. and Stas, L. (2021), “Not all late filers are the same: distinguishing between differences in filing behaviour”, Sustainability, Vol. 13 No. 19, p. 10862.

Shin, I.H., Lee, H.Y., Lee, H.A. and Son, M. (2017), “How does human resource investment in internal

Situngkir, Naomi Clara, and Dedik Nur Triyanto. 2020. Detecting Fraudulent Financial Reporting Using Fraud Score Model and Fraud Pentagon Theory: Empirical Study of Companies Listed in the LQ 45 Index. The Indonesian Journal of Accounting Research23: 373–410.

Skousen, C. J., Smith, K. R., Wright, C. J., & Chasteen Chair, L. G. (2008). Detecting And Predicting Financial Statement Fraud: The Effectiveness Of The Fraud Traingle And Sas No. 99. https://doi.org/10.1108/S1569-3732(2009)0000013005.

Skousen, Christopher J., Kevin R. Smith, and Charlotte J. Wright. 2009. Detecting and Predicting Financial Statement Fraud: The Effectiveness of the Fraud Triangle and SAS No. 99. In Corporate Governance and Firm Performance. Advances in Financial Economics. Bingley: Emerald Group Publishing Limited, vol. 13, 53–81.

Vousinas, Georgios L. 2019. Advancing Theory of Fraud: The SCORE Model. Journal of Financial Crime 26: 372–81.

Wang, J. and Song, L. (2006), “Timeliness of annual reports of Chinese listed companies”, Journal of Chinese Economic and Business Studies, Vol. 4 No. 3, 241-257.

Whitworth, J., & Tamara A. Lambert. (2013). Office -Level Characteristics of the Big 4 and Audit Report Timeliness. Auditing: A Journal of Practice & Theory, Forthcoming. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2267983.

Wolfe, David T., and Dana R. Hermanson. (2004). The Fraud Diamond: Considering the Four Elements of Fraud. Available online: https://digitalcommons.kennesaw.edu/facpubs/1537/ (accessed on 5 June 2021).

Zhang, J. H. (2018). Accounting Comparability, Audit Effort, and Audit Outcomes. Contemporary Accounting Research, 35(1), 245–276.

نویسنده مسئول: علی خوزین                                                                                                                             Email: [e-mail]