بررسی ارتباط بین حق‌الزحمه پرداختی به شرکای حسابرسی،کیفیت حسابرسی و درآمد حاصل از خدمات مشاوره حسابرسان

محورهای موضوعی : حسابرسی

محمد محمدی ^{1 *} , حدیث محمودوند ²

1 - استادیارگروه حسابداری، دانشگاه غیر انتفاعی پرندک، ساوه، ایران
2 - کارشناسی ارشد حسابداری، دانشگاه غیرانتفاعی پرندک، ساوه، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/08/02 تاریخ پذیرش : 1403/07/17 تاریخ انتشار : 1403/11/20

کلید واژه: حق الزحمه پرداختی به شرکای حسابرسی, کیفیت حسابرسی , درآمد حاصل از خدمات مشاوره حسابرسان.,

چکیده مقاله :

هدف اصلی پژوهش بررسی ارتباط بین حق‌الزحمه پرداختی به شرکای حسابرسی،کیفیت حسابرسی و درآمد حاصل از خدمات مشاوره حسابرسان  در شرکت­­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. جامعة آماری پژوهش شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی دورة زمانی 1395 تا 1400 است. به منظور آزمون فرضیه­های پژوهش رگرسیون چندمتغیره مبتنی بر داده­های ترکیبی با اثراث ثابت از طریق نرم افزار ایویوز 11 استفاده شده است. نتایج فرضیه اول نشان داد حقوق و مزایای شرکای حسابرسی بر درآمدهای مشاوره‌ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیرحسابرسی تاثیر مثبت دارد. همچنین، نتایج فرضیه دوم نشان داد کیفیت حسابرسی بر درآمدهای مشاوره ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیرحسابرسی تاثیر منفی دارد. سایر فرضیه ها نیز نشان دادند که کیفیت حسابرسی ناشی از دوره تصدی حسابرسی، انداره موسسه حسابرسی و تخصص حسابرس در صنعت بر درآمدهای مشاوره­ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیرحسابرسی تاثیر منفی دارد. در ارتباط با تبیین نتایج از دیدگاه پژوهشگر می‌توان بیان داشت حرفه حسابرسی به منظور کاهش عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیران و سهامداران از طریق ایجاد قابلیت اطمینان بر صورت‌های مالی شرکت‌ها به وجود آمده است به گونه‌ای که وظیفه حسابرس حمایت از حقوق سرمایه‌گذاران از طریق ایفای نقش اعتباردهی به صورت‌های مالی و اظهار نظر در مورد کلیات آنها است.

چکیده انگلیسی:

The main purpose of research is to investigate the relationship between the fees paid to audit partners, audit quality and income from auditors' consulting services in companies listed on the Tehran Stock Exchange. The statistical population of this research is among the companies admitted to the Tehran Stock Exchange during the period of 2017 to 2022. In order to check the validity of the research hypotheses, multivariate regression based on mixed data with fixed effects and EViews software was used. The results of the first hypothesis showed that the rights and benefits of audit partners have a positive and direct effect on the consulting income from the sale of consulting services to non-audit clients. Also, the results of the second hypothesis showed that the quality of the audit has an effect on the consulting income from the sale of consulting services to clients. Non-auditing has a negative and opposite effect. And other hypotheses also showed that the quality of the audit due to the tenure of the auditor, the strength of the audit institution and the expertise of the auditor in the industry have a negative and inverse effect on the consulting income from the sale of consulting services to non-audit clients. In connection with the explanation of the results from the researcher's point of view, it can be said that the auditing profession has been created in order to reduce the asymmetry of information between managers and shareholders by creating reliability on the financial statements of companies in such a way that the duty of the auditor is to protect the rights of investors from It is the way of playing the role of crediting the financial statements and commenting on their generalities. In order to perform these duties, the auditor must be independent and impartial, and he must determine his audit fees for specialized audit income and non-audit consultations based on existing standards. Therefore, until the audit is done, it is not possible to evaluate the quality of the audit and the amount of fees received for consulting and non-consulting services.

منابع و مأخذ:

امیری، اسماعیل و فخاری، حسین.(1400) خرید اظهارنظر حسابرس و کیفیت گزارشگری مالی: با رویکرد الگوی معادلات همزمان، دانش حسابرسی، 21(82)48 -25
رشیدی، محسن،(1400). بررسی رقابت بازار، چسبندگی حق‌الزحمه حسابرسی و کیفیت حسابرسی، دانش حسابداری مالی، 8(29) 173-193.
عابدی صدقیانی، واعظ، سید علی، مظاهری، اسماعیل و انواری، ابراهیم،(1399) بررسی رابطه بین کاهش حق‌الزحمه حسابرسی در دوران بحران اقتصادی با کیفیت اطلاعات حسابداری، فصلنامه حسابداری مالی، 12(47) 85-59.
عارف‌منش، زهره و میرحاجی طزرجانی، زهراالسادات، (1400).بررسی تاثیر دوره جستجوی حسابرس به عنوان علامت ریسک حسابرسی بر انتخاب حسابرس و حق‌الزحمه حسابرسی، دانش حسابرسی، 21(82)25-43
عرب، روح‌اله، غلامرضاپور، محمد، امیرنیا، نرجس و کاظمی، سید پوریا،(1400) قدرت مدیرعامل، مالکیت خانوادگی و حق‌الزحمه حسابرسی: واکاوی نظریه‌های همسویی و سنگربندی، فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی، 18(70) 193-167.
کاظمی‌علوم، مهدی، رضازاده، جواد و کردستانی، غلامرضا،(1400) تبیین استراتژی امتیازدهی حسابرس به صاحبکار، دانش حسابرسی، 21(82) 55-72
مشعشعی، سید محمد، مران جوری، مهدی و غلامی، مونا،(1400) ضعف کنترل داخلی و حق‌الزحمه حسابرسی: بررسی نقش تعدیل‌گر تخصص مالی کمیته حسابرسی، دانش حسابرسی، 21(83 )77-104
وارسته، هاشم، نیکومرام، هاشم، جهانشاد، آزیتا و بنی‌مهد، بهمن، (1400).تمایل حسابرسان به گزارش تخلفات بر اساس نظریه شناخت اجتماعی، دانش حسابرسی، 21(82)71-98
علوي طبري،حسين، روح اله رجبي و مهناز شهبازي (1393)، "رابطه نظام راهبري و حق الزحمه حسابرسي مستقل شركتها". مجله دانش حسابداري،2(5) 101-75.
کاظمی، حسین و عاطفه محمدنژاد(1392)،"بررسی رابطه بین مالکیت نهادی با عدم تقارن اطلاعاتی و عملکرد مالی شرکت ها"، فصلنامه پژوهش های تجربی حسابداری مالی،1(2) 110-128.
کرمی، غلامرضا.(1391). «بررسی رابطه بین مالکین نهادی و محتوای اطلاعاتی سود»، بررسیهای حسابداری و حسابرسی،15(54) 81-100.
نمازی، محمد و کرمانی، احسان (1390). " تاثیر ساختار مالکیت بر عملکرد شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران". فصلنامه بررسی های حسابداری و حسابرسی، 53(4)25-49
نوروش، ايرج؛ كرمي، غلامرضا و وافي ثاني، جلال، (1389)، بررسي رابطه ساز و كارهاي نظام راهبري شركت و هزينه هاي نمايندگي شركتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تحقيقات حسابداري،1(7) 27-4.
حساس یگانه، یحیی و علوي طبري، حسین، (1388)، "رابطه بین منابع صرف شده بر روي حسابرسی داخلی و مخارج حسابرسی مستقل" فصلنامه مطالعات حسابداري. 1(4) 72-96.
رجبی، روح الله و محمدي خشویی، حمزه . هزینه هاي نمایندگی و قیمت گذاري (1387)، بررسی هاي " خدمات حسابرسی مستقل . حسابداري و حسابرسی . 15(53) 35-52.
سجادی، حسین. ابراهیمی مند، حسین، (1385)،‌" عوامل افزاینده ی استقلال حسابرس مستقل"، بررسی های حسابداری و حسابرسی، 40(5): 61-80.

Beardsley, E.L., Imdieke, A., Omer, T.C., 2021. The distraction effect of non-audit services on audit quality. J. Account. Econ. 71, (2–3) 101380.
Che, L., Hope, O.-K., Langli, J.C., 2020. How Big-4 firms improve audit quality. Manage. Sci. 86 (10), 4552– Account 4572.
Ciconte, W, Leiby, J., Willekens, M., 2019. Practice note: How is auditor commercialism related to audit quality? Foundations for Auditing Research (FAR), FAR Project 2017B06, July 2019.
Dekeyser, S., Gaeremynck, A., Knechel, R., Willekens, M., 2021. The Impact of Partners’ Economic Incentives Account on Audit Quality in Big 4 Partnerships. Account. Rev., forthcoming. https://doi.org/10.2308/TAR-2018- Account 0109.
Donelson, D., Ege, M., Imdieke, A., Maksymov, E., 2020. The revival of large consulting practices at the Big 4 and audit quality. Acc. Organ. Soc. 87.
Dorucher, S., Bujaki, M., Brouard, F., 2016. Attracting Millennials: Legitimacy management and bottom-up socialization processes within accounting firms. Crit. Perspect. Account. 39, 1–24.
Ford, J., Marriage, M., 2018. The big flaw: Auditing in crises. Financial Times, August 1.
Limei Che, John Christian Langli, Tobias Svanström.,2021. Are audit partners’ compensation and audit quality related to their consulting revenues? J. Account. Public Policy .
Marriage, M., 2019. PWC to split audit practice and hire 500 experienced staff. Financial Times, June 5.
Sundgren, S., Svanström, T., 2017. Is the public oversight of auditors effective? The impact of sanctions on loss of Clients, Salary and Audit Reporting? Eur.Account. Rev. 26 (4), 787–818.
Chen, C.J.P., Su, X., Wu, X., 2011. Market competitiveness and Big 5 pricing: evidence from China’s binary market. The International Journal of Accounting 42 (1), 1–24.
Chen, H., Chen, J.Z., Lobo, G.J., Wang, Y., 2010. Effects of audit quality on earnings management and cost of equity capital: evidence from China_. Contemporary Accounting Research 28 (3), 892–925.
Bushee.b.J., Noe.c.,(2013). Corporate Disclosure practices, Institutional Investors, and Stock returns volatility. Journal of Accounting Research.Vol. 38.p.171.
Karim, W. A. ( 2012). "Audit Pricing, Audit Concentration and BiG4 Premium in Bangladesh", Working Paper, Saint Marys College of California, Available on www.ssrn.com.
Griffin, A., and H. Lont & Yuan sun,2012 " Agency Problems and Audit fees: Further Tests of the Free Cash Flow Hypothesis", Journal of Finance Vol 1,pp: 1-35.
Jennings, William W., Schnatterly , Karen and Seguin , Paul J., (2002), " Institutional Ownership Information and Liquidity ", Innovations in Investments and orporate Finance , volume 7, paper 41-71.
Helms, G.L., 2002, "Electronic testing and evidence gathering", The CPA Journal, Vol.72, No.3, pp.26-31.

متن کامل:



        Journal of Accounting and Corporate Governance Researches

Vol. 3, No. 8, Summer 2024 (91-115)

 

Paper type: Research Article

Investigating the Relationship between Fees Paid to Audit Partners, Audit Quality and Income from Auditors' Consulting Services

 

Mohammad Mohammadi¹*, Hadis Mahmoudvand ²

Received: 2023/10/24           Accepted:2024/10/08

Abstract The main purpose of the research was to investigate the relationship between the fees paid to audit partners, audit quality and income from auditors' consulting services in companies listed on Tehran Stock Exchange. The statistical population of this research was companies admitted to Tehran Stock Exchange during the period of 2017 to 2022. In order to test the validity of the research hypotheses, multivariable regression based on panel data with fixed effects was used through EViews 11 software. The results of the first hypothesis showed that the salaries and benefits of audit partners had a positive and direct effect on the consulting income from the sale of consulting services to non-audit clients. Also, the results of the second hypothesis indicated that audit quality had a negative effect on consulting income from the sale of consulting services to non-audit clients. Moreover, other hypotheses showed that audit quality resulting from the auditor tenure, the size of the audit institution and the expertise of the auditor in the industry had a negative and inverse effect on the consulting income from the sale of consulting services to non-audit clients. Regarding the explanation of the results from the researcher's point of view, it can be stated that the auditing profession was created in order to reduce the information asymmetry between managers and shareholders by creating reliability in the financial statements of companies; therefore, the auditor’s duty is to protect the rights of investors by playing the role of validating the financial statements and commenting on their generalities.       Keywords: Fees paid to audit partners, Audit quality, Income from auditors' consulting services.                                                            10.71600/jacgr.2024.977467        How to cite this article: Mohammadi, M; Mahmoudvand, H (2024). Investigating the Relationship between Fees Paid to Audit Partners, Audit Quality and Income from Auditors' Consulting Services. Accounting and Corporate Governance Researches, 3(8),91 -115. (In Persian)

 

 

---

[1] .Assistant prof , Department of Accounting, Parandak Institute of Higher Education, Saveh, Iran.

Corresponding Author: [e-mail] 

[2] .MSc.in accounting, Department of Accounting, Parandak Institute of Higher Education, Saveh, Iran. 

 

نوع مقاله: پژوهشی

بررسی ارتباط بین حق‌الزحمه پرداختی به شرکای حسابرسی،کیفیت حسابرسی و

درآمد حاصل از خدمات مشاوره حسابرسان

محمد محمدی¹*، حدیث محمودوند²

چکیده هدف اصلی پژوهش بررسی ارتباط بین حق‌الزحمه پرداختی به شرکای حسابرسی،کیفیت حسابرسی و درآمد حاصل از خدمات مشاوره حسابرسان در شرکت­­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. جامعة آماری پژوهش شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی دورة زمانی 1395 تا 1400 است. به منظور آزمون فرضیه­های پژوهش رگرسیون چندمتغیره مبتنی بر داده­های ترکیبی با اثراث ثابت از طریق نرم افزار ایویوز 11 استفاده شده است. نتایج فرضیه اول نشان داد حقوق و مزایای شرکای حسابرسی بر درآمدهای مشاوره‌ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیرحسابرسی تاثیر مثبت دارد. همچنین، نتایج فرضیه دوم نشان داد کیفیت حسابرسی بر درآمدهای مشاوره ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیرحسابرسی تاثیر منفی دارد. سایر فرضیه ها نیز نشان دادند که کیفیت حسابرسی ناشی از دوره تصدی حسابرسی، انداره موسسه حسابرسی و تخصص حسابرس در صنعت بر درآمدهای مشاوره­ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیرحسابرسی تاثیر منفی دارد. در ارتباط با تبیین نتایج از دیدگاه پژوهشگر می‌توان بیان داشت حرفه حسابرسی به منظور کاهش عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیران و سهامداران از طریق ایجاد قابلیت اطمینان بر صورت‌های مالی شرکت‌ها به وجود آمده است به گونه‌ای که وظیفه حسابرس حمایت از حقوق سرمایه‌گذاران از طریق ایفای نقش اعتباردهی به صورت‌های مالی و اظهار نظر در مورد کلیات آنها است.   واژه‌های کلیدی: حق الزحمه پرداختی به شرکای حسابرسی، کیفیت حسابرسی، درآمد حاصل از خدمات مشاوره حسابرسان.                                                          10.71600/jacgr.2024.977467        استناد: محمدی، محمد و محمودوند، حدیث (1403). بررسی ارتباط بین حق‌الزحمه پرداختی به شرکای حسابرسی،کیفیت حسابرسی و درآمد حاصل از خدمات مشاوره حسابرسان. پژوهش های حسابداری و راهبری شرکتی، 3(8) ، 115 – 91.

تاریخ دریافت: 02/08/1402        تاریخ پذیرش: 17/07/1403

 

 

---

[1] . استادیارگروه حسابداری، دانشگاه غیرانتفاعی پرندک، ساوه، ایران. * نویسنده مسئول: [e-mail]

[2] . کارشناسی ارشد حسابداری، دانشگاه غیرانتفاعی پرندک، ساوه، ایران.

مقدمه

برخی از مدیران بر این باورند که هرچقدر میزان حق الزحمه پرداختی به شرکای حسابرسی افزایش پیدا کند به همان نسبت درآمدهای مشاوره ناشی از فروش خدمات مشاوره توسط حسابرسان به شرکت افزایش پیدا کرده و شرکت‌های حسابرسی و حسابرسان به جای پرداختن به افزایش کیفیت حسابرسی به دنبال افزایش میزان خدمات مشاوره‌ای خواهند بود (دکیسر و همکاران¹، 2021). اقلام تعهدی اختیاری یکی از ابعاد مهم کیفیت حسابرسی است، به این ترتیب که هرچقدر اقلام تعهدی اختیاری در سود بالا باشد، نشان دهنده کیفیت حسابرسی پایین می باشد که در نهایت میزان حق الزحمه حسابرسی و همچنین حق الزحمه‌های دریافتی ناشی از مشاوره‌ها را کاهش خواهد داد (مریج²، 2019). حسابرسی عنصری از حاکمیت شرکتی است که به عنوان ابزار کنترل‌کننده انگیزه‌های مدیریت جهت دستگاه‌ها را محدود می‌کند (فورد و همکاران³، 2018). از دیدگاه تجربی حسابرسان دارای تخصص در صنعت به منظور حفظ اعتبار و شهرت حرفه ای خود و نیز اجتناب از دعاوی قضایی جهت بهبود کیفیت حسابرسی تلاش می کنند وچسبندگی افزایشی و یا کاهشی به عنوان رضایت حسابرس برای افزایش و یا کاهش حق الزحمه حسابرسی در نتیجه افزایش و یا کاهش در هزینه های حسابرسی مد نظر قرار می‌گیرد (چه و همکاران⁴، 2020). حسابرسان شکاک، هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی، شواهد بیشتری می جویند. لذا افزایش سطح کمی یا کیفی شواهد لازم، باعث برآورد سطح بالاتری از تلاش به وسیله حسابرس می‌شود.این تلاش می‌تواند در قالب افزایش ساعت کاری بروز کند. در نتیجه حسابرس از نظر ذهنی، سطح بالاتری از حقوق و مزایا را متناسب با تلاش خود خواهد دانست (بیردسلی و همکاران⁵، 2021). به بیان دیگر از یک سو حسابرسان شکاک نسبت به حسابرسان بی‌طرف، خود را محق سطح بالاتری از حقوق و مزایا می‌دانند و از سوی دیگر، در موسسات حسابرسی اغلب بحث شکاکیت یا بی‌طرفی در حقوق و مزایا منعکس نمی‌شود. در نتیجه انتظار می‌رود که حسابرسان شکاک نسبت به حسابرسان بی‌طرف، از حقوق و مزایای دریافتی خود رضایت کمتری داشته باشند (دونلسون و همکاران⁶، 2020).

منافع اقتصادی حسابرس از طریق حق­الزحمه حسابرسی تامین می شود که از انعقاد قرارداد با صاحب‌کاران عاید می شود (لیمی و همکاران⁷، 2021). حسابرسان جهت قیمت‌گذاری خدمات حسابرسی از عوامل گوناگونی استفاده می‌کنند و تحقیقات زیادی نیز در رابطه با شناسایی و ارزیابی این عوامل انجام شده است (کیکونته و همکاران⁸، 2019). عوامل توصیفی که در اغلب مطالعات مدنظر قرار گرفتند شامل عوامل ریسک، حجم و پیچیدگی عملیات واحد مورد رسیدگی بوده است.حسابرسان مستقل به دلیل ارائه خدمات حسابرسی، نقش مهمی در حفظ منافع عمومی در بازارهای سرمایه ایفا می کنند. گزارش‌های حسابرسی یکی از مواردی است که به عنوان راهنمای سرمایه گذاران در هنگام تصمیم گیری استفاده می‌شود و کیفیت پایین این گزارش‌ها می‌تواند به تخصیص نامناسب منابع در جامعه منجر شود (مریج، 2019). ارزش نهایی فعالیت حسابرسی و برآورد حق‌الزحمه حسابرسی در کمک به استفاده‌کننده و تشخیص کیفیت اطلاعات دریافت شده می باشد، از این رو استفاده کنندگان اطلاعات می‌بایست صلاحیت حسابرس را پذیرفته و میزان حق الزحمه های برآوردی را به صورت استاندارد قبول نمایند تا به اظهارنظر وی اعتماد کنند و در شرایطی که اطمینان استفاده کنندگان جلب نشوند خدمات حسابرسی به صورت کامل تحقق نمی یابد (دونلسون و همکاران، 2020). در فرایند حسابرسی، عوامل ریسک صاحبکار با حق الزحمه حسابرسی ارتباط دارد، چرا که این عوامل بر فعالیت های عملیاتی حسابرس طی فرایند حسابرسی تاثیرگذار است (دروچر و همکاران ⁹، 2016). با توجه به این جوانب، تمرکز مشتری ممکن است ریسک حسابرسی را تحت تاثیر و حسابرسان از طریق تغییرات حق الزحمه حسابرسی تلاش کنند این ریسک مربوط به نوسانات حق الزحمه حسابرسی را پوشش دهند .به عبارت دیگر، اگر حسابرسان از تاثیرات تمرکز مشتری و حق الزحمه دریافتی بابت خدمات غیر حسابرسی آگاه شوند می‌توان انتظار داشت که آن را عاملی موثر در برنامه‌ریزی حسابرسان بدانند و در کانون توجه قرار دهند (فورد و مریج ، 2018).

حرفه حسابرسی به منظور کاهش عدم تقارن اطلاعات بین مدیران و سهامداران از طریق ایجاد قابلیت اطمینان بر صورت‌های مالی شرکت‌ها به وجود آمده است. به گونه‌ای که وظیفه حسابرس حمایت از حقوق سرمایه‌گذاران از طریق ایفای نقش اعتباردهی به صورت‌های مالی و اظهار نظر در مورد کلیات آن ها است. برای انجام این وظایف حسابرس باید مستقل و بی‌طرف باشد و حق‌الزحمه‌های حسابرسی خود را برای درآمدهای تخصصی حسابرسی و مشاوره های غیر حسابرسی باید بر مبنای استانداردهای موجود تعیین نماید (فورد و مریج ، 2018). هدف حسابرسی، ارائه اطمینان درباره صورت‌های مالی است.اما در این‌باره باید پاسخ داد که چگونه استفاده کنندگان اطلاعات مالی سطح اطمینان ارائه شده و اعتمادپذیری اطلاعات را ارزیابی می‌کنند (ساندگرند و همکاران¹⁰، 2017). بنابراین تا هنگامی که حسابرسی انجام نشده است، نمی‌توان کیفیت حسابرسی و میزان حق الزحمه‌های دریافتی بابت خدمات مشاوره‌ای و غیر مشاوره‌ای را ارزیابی کرد (چن و همکاران ¹¹، 2011).

احتمال این‌که حسابرس هر مورد از تعریف ‌های با اهمیت را کشف کند، به شایستگی حسابرس بستگی دارد و هر چقدر حسابرس، استانداردهای حسابرسی و حسابداری مرتبط با اصول کشف انحرافات را به دقت بررسی نموده و آنها را گزارش نماید به همان نسبت می تواند بر روی کیفیت حسابرسی در بازه های زمانی بلندمدت تاثیر داشته باشد. بنگاه­های اقتصادی با هدف درآمدزایی و سودآوری تشکیل می‌شوند و به فعالیت خود ادامه می‌دهند. موسسه‌های حسابرسی نیز برای تداوم فعالیت نیازمند درآمد و سود هستند (ساندگرند و ساوانتروم ، 2017). بنابراین موسسه‌ای را می‌توان موفق دانست که از بیشینه ظرفیت خود برای ایجاد درآمد استفاده کند (کیکونته و همکاران ، 2019). به همان نسبتی که حسابرسان در صنعت مورد نظر تخصص پیدا می‌کنند، میزان حق الزحمه حسابرسی آن‌ها نیز افزایش پیدا می‌کند و به تبع آن دانش تخصصی آن‌ها نیز بیشتر می‌شود و از آن‌ها انتظار می‌رود که در مقایسه با حسابرسان غیر متخصص در شناخت گزارش‌های متقلبانه دقت بیشتری داشته باشند و بتوانند با توجه به الگوریتم های از پیش تعیین شده میزان حق الزحمه های استانداردی را نیز دریافت نمایند (دروچر و همکاران، 2016). افزایش مورد انتظار در هزینه حسابرسی، نشاندهنده نیاز به تلاش بیشتر تیم‌ حسابرسی است. همچنین حسابرسان به منظور پوشش ریسک اقامه دعوا نیز حق‌الزحمه‌های خود را افزایش می‌دهد.چسبندگی افزایشی حق‌الزحمه‌های حسابرسی نشان دهنده این است که حسابرسان به منظور پوشش هزینه‌های موردانتظار حسابرسی، حق‌الزحمه حسابرسی را به میزان کافی افزایش نمی‌دهند، بنابراین ممکن است به منظور دستیابی به سود مورد انتظار کار حسابرسی را بطور کامل انجام نداده و منجر به کاهش کیفیت حسابرسی گردد (چه و همکاران، 2020). در مقابل در صورتی‌که تلاش مورد انتظار حسابرس در نتیجه کاهش حجم فعالیت‌های صاحبکار و یا پیچیدگی‌های آن، کمتر شود، انتظار کاهش حق‌الزحمه حسابرسی نیز وجود دارد (کیکونته و همکاران، 2019). با این حال کاهش در حجم عملیات شرکت ها و یا تغییر در آن‌ها ممکن است با ریسک بالاتر از جمله کاهش ارزش دارایی همراه باشد.حسابرسان نیز کارکنان شرکت‌های حسابرسی هستند که بحث رضایت شغلی و بعد رضایت از حقوق و مزایا برای آنها وجود دارد (چه و همکاران، 2021). رضایت از حقوق و مزایا از عوامل درون سازمانی و برون سازمانی تاثیر می‌پذیرد که از جمله عوامل برون‌سازمانی موضوع الزامات حرفه‌ای به ویژه تردید حرفه‌ای است (هل ماس، 2002). تردید حرفه‌ای به عنوان یکی از ویژگی‌های ذاتی حسابرس دارای دو بعد قالب شکاکیت و بی طرفی است که در نهایت می‌تواند بر روی حق الزحمه دریافتی برای خدمات حسابرسی و خدمات مشاوره‌ای تاثیر بسزایی بگذارد (مریج، 2019). قیمت گذاری خدمات حسابرسی بیانگر مراحل و چگونگی تعیین قیمت جهت خدمات حسابرسی من‌جمله حق الزحمه حسابرسی است. لذا حسابرسی موفق است که بتواند با توجه به ویژگی‌های واحد مورد رسیدگی بهترین برآورد را از حق‌الزحمه خود داشته باشد تا ضمن حفظ کیفیت کار، آن را با حداقل هزینه انجام دهد (دروچر و همکاران، 2016). افزایش رقابت در بازار حسابرسی و در نتیجه آن، افزایش موسسات خصوصی حسابرسی در این بازار از یک طرف و از طرف دیگر اهمیت موضوع قیمت گذاری خدمات حسابرسی برای موسسات حسابرسی تحقیق در زمینه قیمت‌گذاری خدمات حسابرسی را با اهمیت می نماید. باتوجه به مطالب بیان شده مسئله اصلی این پژوهش بررسی رابطه بین حقوق و مزایای شرکای حسابرسی و کیفیت حسابرسی با درآمدهای مشاوره‌‌ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی می‌باشد. 

مبانی نظری و پیشینه پژوهش

بر اساس استانداردهای حسابرسی، حسابرس هنگام ارزیابی ریسک حسابرسی، باید از محیط کنترل داخلی شامل نگرش و شیوه اجرایی مدیریت شناخت داشته باشد (دکیسر و همکاران، 2021). به منظور شناسایی و برآورد ریسک حسابرسی، ارزیابی مناسب وضعیت کلی شرکت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است (بیردسلی و همکاران، 2021). این شناخت و ارزیابی از پیشینه و فرهنگ نیز تأثیر می‌پذیرد. ادبیات در حال رشد مربوط به عوامل تعیین کننده قیمت‌گذاری حسابرسی اثبات کرده است که حق الزحمه حسابرسی به عوامل ریسک مرتبط با ویژگی‌های صاحبکار از قبیل، اندازه و پیچیدگی صاحبکار، کیفیت کنترل داخلی، راهبری شرکتی و ریسک تجاری مرتبط است (بوش و همکاران¹²، 2013). این شرایط موجب شده است حرفه حسابرسی به تدریج تلاش کند تا از این قافله عقب نماند و همگام با تغییرات فناوری در راستای نیازهای جامعه حرکت کند .در این محیط کاربران برای تصمیم‌گیری به اطلاعات مختلفی از جمله اطلاعات مالی درباره بنگاه‌های اقتصادی نیاز از سه بعد نظارتی، اطلاعاتی و تضمین کننده، می توان به دلایل تقاضای بازار سرمایه برای خدمات حسابرسی با کیفیت‌تر توجه کرد (کریم و همکاران¹³، 2012). در نقش نظارتی، مالکان برای نظارت بر نماینده، جلوگیری از رفتارهای فرصت‌طلبانه، عدم تقارن اطلاعاتی و کاهش هزینه های نمایندگی، به حسابرسی روی می آورند.در بخش اطلاعاتی از دید سرمایه‌گذاران، حسابرسی نوعی ساز و کار برای بهبود کیفیت اطلاعات مالی است که فرآیند ارزشمندی تلقی می‌شود .صورتهای مالی به عنوان مهمترین مجموعه اطلاعات مالی محسوب می‌شود، اما مساله تردید در مورد قابلیت اتکای اطلاعات است که از تضاد منافع سرچشمه می گیرد و نیاز به حسابرسی را به درجه عملی می‌رساند (بیردسلی و همکاران، 2021).

افزون بر تضاد منافع، مسائل دیگری از قبیل عدم دسترسی مستقیم کاربران به اطلاعات، موجب تقاضا برای خدمات حسابرسی مستقل شده است. از آنجا که کیفیت حسابرسی چند بعدی و نادیدنی است، پژوهشگران در جستجوی جانشین‌ها و یا شاخص هایی از کیفیت حسابرسی مانند نظر کارشناسان برای تعیین درونداد داده ها و نتایج کیفیت حسابرسی هستند (گرفین¹⁴، 2012). بعضی از پژوهشگران از بروندادهای عینی به عنوان مبنایی برای ارزیابی کیفیت حسابرسی استفاده می‌کنند بعنوان نمونه وجود نرخ پایینی از دادخواهی در موسسه حسابرسی با کسب رتبه خوبی از نظر جایگاه و اعتبار در بررسی همپیشگان، آستانه‌ای برای تعیین کیفیت حسابرسی قلمداد می شوند (بیردسلی و همکاران، 2021). در نبود شاخص برای سنجش کیفیت حسابرسی می توان از شهرت حسابرسی نیز استفاده کرد. کار حسابرسی به عنوان یک فعالیت نظارتی و یکی از سازوکارهای حاکمیت شرکتی، برای جلب و حفظ اعتماد سرمایه‌گذاران به وجود تقارن اطلاعاتی، منصفانه بودن بازار و نیز منصفانه بودن اطلاعات در دسترس، ضروری است (دروچر و همکاران، 2016).

حسابرسی مستقل از طریق اعتباردهی به صورت‌های مالی، تضمین قابلیت ارتقا و تعیین کیفیت اطلاعات مالی، موجب حمایت از حقوق تمامی ذینفعان شرکت می‌شود (مریج، 2019). کیفیت حسابرسی می تواند در بازه‌های زمانی بلندمدت و با توجه به الگوریتم های از پیش تعیین شده درآمدهای مشاوره ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی تاثیر بسزایی بگذارد هرچقدر کیفیت حسابرسی با توجه به الگوریتم های درآمدهای مشاوره‌ای افزایش پیدا کند به همان نسبت حقوق و مزایای حسابرسان نیز افزایش پیدا کرده و در بازه‌های زمانی بلندمدت می‌تواند علاوه بر افزایش ارزش شرکت بر روی کیفیت حسابرسی شرکت‌ها نیز تاثیر بگذارد (کیکونته و همکاران، 2019). قیمت‌گذاری خدمات حسابرسی تاکنون موضوع بسیاری از پژوهشگران حسابرسی بوده و در بسیاری از پژوهش ها به بررسی عوامل آن پرداخته شده است (چه و همکاران، 2020). شرکت‌های صاحبکار  می توانند با آگاهی از عوامل موثر بر حق الزحمه حسابرسی در مذاکره در زمینه حسابرسی و کنترل جنبه های درونی که بر حق الزحمه حسابرسی تاثیر دارند، فعال‌تر ظاهر شوند (ساندگرند و ساوانتروم، 2017). در نقش تنظیم‌کننده‌ای حسابرسان با ضمانت‌ کردن کیفیت اطلاعات مندرج در صورتهای مالی، هزینه‌های نشأت گرفته از دعاوی حقوقی را کاهش می‌دهند و مدیران را در مقابل اشخاص ثالث بیمه می‌کنند (بیردسلی و همکاران، 2021).

فرایند حسابرسی از ابتدا تا انتها به شرط برخورداری از سطح کیفی مناسب، نیاز استفاده کننده گزارش مالی را به ارزیابی کیفیت اطلاعات، پیش از استفاده در فرآیند تصمیم‌گیری، برطرف می کند و زمینه مناسبی برای اخذ تصمیمات اقتصادی مطلوب فراهم می آورد (دونلسون و همکاران، 2020). حق‌الزحمه حسابرسی یکی از مهم‌ترین مسایل حرفه حسابرسی هست. از این رو موردتوجه مجامع حرفه‌ای حسابرسی و مقررات گذاران حرفه، حسابرسان، پژوهشگران و دانشگاهیان بوده و در استانداردهای حسابرسی و آیین رفتار حرفه‌ای قرار گرقته است (چنی نک¹⁵، 2017). بویژه رابطه حق‌الزحمه حسابرسی با استقلال حسابرس و کیفیت حسابرسی در کانون توجه بوده است (چه و همکاران، 2020). در پژوهش‌های پیشین دو جنبه از تاثیر حق‌الزحمه بر کیفیت حسابرسی مطرح شده است. نخست، افزایش حق‌الزحمه حسابرسی، می‌تواند بر استقلال حسابرس اثر منفی بگذارد.دوم حق‌الزحمه بیشتر، تاثیر مثبت دارد و موجب تلاش بیشتر حسابرس و افزایش کیفیت حسابرسی می‌شود (هل مز¹⁶، 2018). معمولا مدیران بنگاه‌های صاحبکار به دنبال کاهش هزینه‌های حسابرسی هستند، ولی حسابرسان در پی حفظ یا افزایش حق الزحمه حسابرسی و افزایش دامنه حسابرسی در هنگام مواجهه با افزایش خطر حسابرسی هستند (مریج، 2019). رقابت در قیمت گذاری خدمات حسابرسی نیز بر حق الزحمه حسابرسی و در نهایت کیفیت حسابرسی موثر است (ساندگرند و ساوانتروم، 2017).

حقوق و مزایای شرکای حسابرسی ‌می‌تواند در بازه های زمانی بلندمدت بر درآمدهای مشاوره ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی تاثیر مثبتی بگذارد علاوه بر این اطلاع از عوامل موثر بر میزان حق الزحمه حسابرسی برای حسابرسان نیز مفید است، چرا که آن‌ها قادر به قیمت گذاری مناسب خدمات حسابرسی خود خواهند شد. با توجه به مطالب بیان شده مسئله اصلی این پژوهش بررسی رابطه بین حقوق و مزایای شرکای حسابرسی و کیفیت حسابرسی با درآمدهای مشاوره‌ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیرحسابرسی می‌باشد.

پيشينه پژوهش

چه و همکاران (2021)، در پژوهشی تحت عنوان حقوق و مزایای شرکای حسابرسی، کیفیت حسابرسی و درآمدهای مشاوره‌ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیرحسابرسی به بررسی روابط بین متغیرهای فوق با استفاده از روش ضریب همبستگی پیرسون پرداختند. نتایج تحقیقات آن‌ها نشان داد که بین حقوق و مزایای شرکای حسابرسی با درآمدهای مشاوره‌ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرس رابطه مثبتی وجود دارد. همچنین نتایج تحقیقات آن‌ها نشان داد بین کیفیت حسابرسی با درآمدهای مشاوره‌ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیرحسابرسی هیچ‌گونه رابطه معناداری وجود ندارد. همچنین نتایج تحقیق آن‌ها باتوجه به الگوریتم­های مربوط به حقوق و مزایای شرکای حسابرسی حاکی از آن بود که هر چقدر میزان حق الزحمه‌های حسابرسی در ارتباط با خدمات مشاوره‌ای افزایش پیدا کند به همان نسبت در بازه­های زمانی بلندمدت با افزایش کیفیت حسابرسی باعث افزایش میزان بهره‌وری و کارآیی شرکت­ها خواهد شد.

بیردسلی و همکاران (2021)، در پژوهشی تحت عنوان میزان تاثیرگذاری بخش‌پذیری حق الزحمه خدمات حسابرسی بر کیفیت حسابرسی به بررسی روابط بین متغیرهای فوق با استفاده از روش آماری پانل دیتا پرداختند. نتایج تحقیق آن‌ها نشان داد که هرچقدر میزان بخش‌پذیری در حق الزحمه‌های حسابرسی به تفکیک و با توجه به الگوریتم‌های موجود باشد به همان نسبت با توجه به این‌که حق‌الزحمه مشاوره‌های تخصصی حسابرسی و مشاوره‌های غیرحسابرسی از همدیگر جدا می‌شود در بازه‌های زمانی بلندمدت می‌تواند باعث افزایش کیفیت حسابرسی شرکت‌ها شود. همچنین نتایج تحقیق آن‌ها نشان داد که کیفیت حسابرسی از الگوریتم‌های دیگری مانند افزایش نوسانات قیمت سهام و ارزش شرکت و همچنین الگوهای خدمات‌دهی حسابرسان تاثیر پذیرفته و در بازه‌های زمانی بلندمدت با افزایش کیفیت حسابرسی می‌توان افزایش میزان حق الزحمه‌های دریافتی حسابرسان را نیز انتظار داشت.

دکیسر و همکاران (2021)، در پژوهشی تحت عنوان میزان تاثیرگذاری الگوریتم‌های اقتصادی شرکت‌ها بر کیفیت حسابرسی با توجه به حق‌الزحمه‌های دریافتی حسابرسان به بررسی روابط بین متغیرهای فوق با استفاده از روش ضریب همبستگی پیرسون چند متغیره پرداختند.آن ها نشان دادند که الگوریتم های اقتصادی شرکت‌ها در بازه‌های زمانی بلندمدت باتوجه به الگوهای از پیش تعیین شده می‌تواند بر کیفیت حسابرسی شرکت‌ها تاثیر بگذارد. همچنین نتایج تحقیق آن‌ها نشان داد که هرچقدر کیفیت حسابرسی شرکت‌ها افزایش پیدا کند به همان نسبت حق‌الزحمه حسابرسی افزایش پیدا کرده و در نهایت می‌تواند الگوریتم های اقتصادی شرکت‌ها را با توجه به ارزش و میزان سودآوری شرکت‌ها تحت تاثیر قرار دهد. همچنین نتایج تحقیق آن‌ها نشان داد که هرچقدر میزان حق الزحمه حسابرسی دریافتی حسابرسان افزایش پیدا کند میزان نوسانات اقتصادی شرکت‌ها به سمت مثبت حرکت کرده و در نهایت باعث افزایش کیفیت حسابرسی شرکت ها در جهت مثبت خواهد شد.

چن و همکاران (2020)، در پژوهشی تحت عنوان میزان تاثیرگذاری کیفیت حسابرسی بر حق‌الزحمه دریافتی و ارزش شرکت‌ها به بررسی روابط بین متغیرهای فوق با استفاده از روش آماری پانل دیتا پرداختند. نتایج تحقیق آن‌ها نشان داد که هرچقدر میزان کیفیت حسابرسی شرکت‌ها افزایش پیدا کند به همان نسبت حق‌الزحمه حسابرسی شرکت‌ها تحت تاثیر مثبت قرار گرفته و در نهایت می‌تواند بر روی نوسانات قیمت سهام و ارزش شرکت‌ها تاثیر مثبتی بگذارد. همچنین نتایج تحقیق آن‌ها نشان داد که با افزایش کیفیت حسابرسی می‌توان افزایش میزان سودآوری شرکت‌ها را در بازه‌های زمانی بلندمدت انتظار داشت و در نهایت همین عامل باعث افزایش میزان حق‌الزحمه‌های پیشنهادی از سوی حسابرسان خواهد شد. همچنین نتایج تحقیق آن‌ها نشان داد که با افزایش کیفیت حسابرسی می‌توان، افزایش سودآوری و به تبع آن افزایش نوسانات قیمت سهام در جهت مثبت را انتظار داشت.

دونلسون و همکاران (2020)، در پژوهشی تحت عنوان بررسی میزان تاثیرگذاری اهرم مالی بر کیفیت حسابرسی و حق الزحمه حسابرسی خدمات مشاوره‌ای و غیر مشاوره‌ای به بررسی روابط بین متغیرهای فوق با استفاده از معادلات ساختاری پرداختند. نتایج تحقیق آن‌ها نشان داد که هرچقدر میزان اهرم مالی شرکت‌ها با توجه به نوسانات مربوط به اندازه شرکت افزایش یا کاهش پیدا کند به همان نسبت کیفیت حسابرسی شرکت‌ها تحت تاثیر قرار گرفته و می تواند الگوریتمی در جهت افزایش یا کاهش حق الزحمه خدمات مشاوره‌ای و غیر مشاوره‌ای باشد. همچنین نتایج تحقیق آن‌ها نشان داد که هرچقدر میزان خدمات و هزینه‌های مربوط به حق الزحمه مشاوره‌ای و غیرمشاوره‌ای افزایش پیدا کند به همان نسبت می تواند باعث افزایش یا کاهش کیفیت حسابرسی شده و در نهایت بر روی الگوریتم های مربوط به بهره‌وری و کارایی شرکت‌ها تاثیر بگذارد که این خود عاملی در جهت افزایش یا کاهش نوسانات اهرم مالی می‌باشد. همچنین نتایج تحقیقات نشان داد که کیفیت حسابرسی می تواند از اندازه شرکت ها نیز تاثیر مثبتی بپذیرد.

کیکونته و همکاران (2019)، در پژوهشی تحت عنوان الگوریتم‌های کیفیت حسابرسی و میزان تاثیرگذاری آن بر حق الزحمه و کارایی و بهره‌وری شرکت‌ها به بررسی روابط بین متغیرهای فوق با استفاده از روش آماری پانل دیتا پرداختند. نتایج تحقیق آن ها نشان داد که هرچقدر الگوریتم‌های حرفه‌ای حسابرسان در ارتباط با کیفیت خدمات افزایش پیدا کند به همان نسبت می‌توان انتظار افزایش کیفیت حسابرسی شرکت‌ها را داشت. همچنین نتایج تحقیق آن‌ها نشان داد که خدمات حرفه‌ای و مشاوره‌ای حسابرسان می‌تواند تحت تاثیر الگوریتم های مربوط به اندازه شرکت‌ها قرار گرفته و با افزایش رتبه اعتباری میزان کیفیت حسابرسی شرکتها نیز افزایش پیدا کند. همچنین نتایج تحقیق آن‌ها باتوجه به معیارهای موجود در ارتباط با استانداردهای حسابرسی حاکی از آن بود که با افزایش کیفیت حسابرسی،  میزان بهره‌وری و کارآیی شرکت ها نیز افزایش پیدا می‌کند.

امیری و فخاری (1400)، در پژوهشی تحت عنوان خرید اظهارنظر حسابرس و کیفیت گزارشگری مالی: با رویکرد الگوی معادلات همزمان در طی سال‌های 1390 تا 1397 با جامعه آماری شامل 127 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. یافته های پژوهش آن‌ها نشان از آن داشت که اثر دوسویه‌ای معکوس و معناداری میان خرید اظهارنظر حسابرس و کیفیت گزارشگری مالی در شرکت‌های بورسی وجود دارد. این نتایج می‌تواند برای حسابرسان و همچنین نهادها و سازمان‌های سیاست‌گذار مفید باشد.

وارسته و همکاران (1400)، در پژوهشی تحت عنوان تمایل حسابرسان به گزارش تخلفات بر اساس نظریه شناخت اجتماعی در بین حسابرسان شاغل در سازمان حسابرسی و موسسات حسابرسی خصوصی در سال 1398 پرداختند. یافته‌های پژوهش نشان داد که ویژگی‌های شخصیتی آزمون شده (خودکارآمدی و منبع کنترل بیرونی) تاثیر مثبت و معناداری بر گزارش تخلفات حسابرسان دارد. همچنین میزان اثر غیرمستقیم متغیرهای یاد شده به واسطه رضایت شغلی (متغیر میانجی) تشدید شده است که اثر غیرمستقیم خودکارآمدی بر گزارش تخلفات معنادار و اثر غیرمستقیم منبع کنترل بر گزارش تخلفات فاقد معناداری می‌باشد. نتایج پژوهش دیدگاه جدیدی در رابطه با نحوه بهبود جایگاه گزارشگری تخلفات در سازمان‌ها و موسسات حسابرسی ارایه می‌نماید.

عارف‌منش و میرحاجی طزرجانی (1400)، در تحقیقی تحت عنوان بررسی تاثیر دوره جستجوی حسابرس به عنوان علامت ریسک حسابرسی بر انتخاب حسابرس و حق‌الزحمه حسابرسی در طی دوره زمانی 1391 تا 1396 پرداختند. طبق نتایج بدست آمده رابطه مثبت معناداری بین مدت زمان دوره جستجوی حسابرس و نوع حسابرس جدید وجود دارد و همچنین نتایج پژوهش حاکی از رابطه مثبت و معنادار بین مدت زمان دوره جستجوی حسابرس جدید و حق‌الزحمه حسابرس جدید می‌باشد.

رشیدی (1400)، در پژوهشی تحت عنوان بررسی رقابت بازار، چسبندگی حق‌الزحمه حسابرسی و کیفیت حسابرسی در دوره زمانی 1387 تا 1396 با استفاده از داده‌های 72 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. بر اساس نتایج پژوهش می‌توان بیان کرد که رقابت بالاتر منجر به تغییر چسبندگی حق‌الزحمه (از نوع کاهشی) شده و بنابراین، سرعت اصلاح قیمت رو به پایین می‌تواند بیانگر قدرت چانه‌زنی محدود حسابرسان نسبت به صاحبکاران باشد که در نهایت منجر به تغییر کیفیت حسابرسی می‌گردد.

فرضیه­هاي پژوهش

فرضیه اول: حقوق و مزایای شرکای حسابرسی بر درآمدهای مشاوره ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی تاثیرگذار است.

فرضیه دوم: کیفیت حسابرسی با درآمدهای مشاوره ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی تاثیرگذار است. 

فرضیه سوم: بین کیفیت حسابرسی ناشی از تخصص حسابرس در صنعت با درآمدهای مشاوره ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی تاثیرگذار است.

فرضیه چهارم: بین کیفیت حسابرسی ناشی از اندازه موسسه حسابرسی با درآمدهای مشاوره ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی تاثیرگذار است.

فرضیه پنجم: بین کیفیت حسابرسی ناشی از دوره تصدی حسابرسی با درآمدهای مشاوره ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی تاثیرگذار است.

نحوه اندازه­گیری متغیرهای پژوهش

متغیرهای این پژوهش به سه گروه طبقه بندی می شود:

الف)متغیر وابسته:

درآمدهای مشاوره‌ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی شرکت i در سال t ().

برابراست با لگاریتم میزان حق‌الزحمه‌های دریافتی موسسه حسابرسی بابت خدمات مشاوره‌ای به مدیران شرکت‌ها جهت اهداف مالی سازمان که میزان این حق الزحمه طبق قرارداد های مشاوره ای غیرحسابرسی ثبت شده در جامعه حسابداران رسمی قابل دریافت است (چه و همکاران، 2020).

ب) متغیر مستقل

1-حقوق و مزایای شرکای حسابرسی شرکت i در سال t ().

2-کیفیت حسابرسی شرکت i در سال t ().

-حقوق و مزایای شرکای حسابرسی (): 

برابر است با لگاریتم طبیعی حق الزحمه حسابرسی سازمان ها در سال مورد بررسی (دروچر و همکاران، 2016).

-کیفیت حسابرسی ():

متغیر مصنوعی ای است که اگر حسابرسی شرکت توسط حسابرسان عضو جامعه حسابداران رسمی رتبه یک انجام شده باشد برابر یک و در غیر این صورت برابر صفر خواهد بود (دونلسون و همکاران، 2020).

کیفیت حسابرسی ناشی از تخصص حسابرس در صنعت ():                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           

کیفیت حسابرسی ناشی از اندازه موسسه حسابرسی ():

کیفیت حسابرسی ناشی از دوره تصدی حسابرسی ():

کیفیت حسابرسی ناشی از سه عامل به شرح زیر محاسبه خواهد شد (بیردسلی و همکاران، 2021):

نوع متغیر	نام متغیر	نماد متغیر	تعریف عملیاتی متغیر
مستقل	تخصص حسابرس در صنعت	AUDIT_SP	تخصص حسابرس در صنعت. این معیار از نسبت مجموع دارايي هاي تمام صاحبكاران يك مؤسسه حسابرسي خاص در يك صنعت خاص تقسيم بر مجموع دارايي هاي صاحبكاران در اين صنعت بدست می آید (عبدل القادر و همکاران، 2009)
	اندازه موسسه حسابرسی	AUDIT_SIZE	متغیرمجازی است، در صورتیکه حسابرسان عضو جامعه حسابداران رسمی و  باشد عدد یک در غیر اینصورت عدد صفر می گیرد.
	دوره تصدی حسابرسی	TEN_AUDIT	سنواتی که موسسه حسابرسی خدمات حسابرسی برای شرکت ارائه نموده است.

 

ج)متغیرهای کنترلی:

1-نرخ رشد فروش شرکت i در سال t ().

2-اندازه شرکت i در سال t ().

3-اهرم مالی شرکت i در سال t ().

4-نسبت سودآوری شرکت i در سال t ().

5-نسبت جریان‌های نقدی شرکت i در سال t ().

6-متغیر مصنوعی زیان شرکت i در سال t ().

7-نرخ رشد سرمایه گذاری شرکت i در سال t ().

8-عمر شرکت i در سال t ().

9-صنعت مورد فعالیت شرکت i در سال t ().

نرخ رشد فروش ():

نرخ رشد فروش شرکت برابر است با تغییرات در فروش شرکت که نحوه محاسبه آن به صورت زیر است (مریج، 2019):

 =

 = رشد فروش شرکت i در سال t.

 = فروش خالص شرکت i در سال t.

 = فروش خالص شرکت i در سال t-1 می‌باشد.

اندازه شرکت ():

برابر است با لگاریتم طبیعی ارزش دفتری کل دارایی‌ها (ساندگرند و ساوانتروم، 2017).

اهرم مالی ():

برابر است با مجموع بدهی‌های کوتاه‌مدت و بلند‌مدت تقسیم بر ارزش دفتری دارایی‌ها (کیکونته و همکاران، 2019).

نسبت سودآوری ():

برابر است با میزان سود خالص شرکت در سال جاری تقسیم بر ارزش دفتری کل دارایی‌ها (چه و همکاران، 2021).

نسبت جریان‌های نقدی ():

برابر است با حاصل‌تقسیم خالص جریان‌های نقدی عملیاتی بر مجموع فروش در سال سال جاری (دونلسون و همکاران، 2020).

متغیر مصنوعی زیان شرکت ():

متغیر مصنوعی‌ای است که اگر شرکت مورد بررسی در سال مورد نظر زیان کرده باشد برابر یک و در غیر این‌صورت برابر صفر خواهد بود (ساندگرند و ساوانتروم، 2017).

نرخ رشد سرمایه گذاری ():

نحوه محاسبه نرخ رشد سرمایه گذاری به صورت زیر می‌باشد (کیکونته و همکاران، 2019):

 

 = برابر است با مانده سرمایه‌گذاری در سال جاری.

 = برابر است با مانده سرمایه‌گذاری در سال ماقبل جاری.

عمر شرکت ():

برابر است با لگاریتم طبیعی تعداد سال‌های فعالیت شرکت در بازار سرمایه (دکیسر و همکاران، 2021).

صنعت مورد فعالیت ():

صنعت مورد فعالیت برابر است با اثرات ثابت صنعت مورد فعالیت (چه و همکاران، 2020).

مدل‌های پژوهش

برای آزمون فرضیه اول تا پنجم به ترتیب از مدل شماره 1 تا ۵ به شرح زیر بهره گرفته خواهد شد. در اين مدل اگر ضرايب  (ضرایب مربوط به متغیرهای مستقل) در سطح اطمينان 95% معني‌دار باشد به ترتیب فرضيه‌های اول تا پنجم پژوهش مورد تأييد قرار خواهد گرفت. مدل های‌ ریاضی پژوهش برگرفته از پژوهش چه و همکاران¹⁷ (2021) به صورت زیر برآورد شده است:

مدل مربوط به فرضیه اول:

 

مدل مربوط به فرضیه دوم:

 

مدل مربوط به فرضیه سوم:

 

 

مدل مربوط به فرضیه چهارم:

 

مدل مربوط به فرضیه پنجم:

 

در این مدل‌ها داریم:

،i بیان گر شرکت (واحدهای مقطعی) و t بیان گر سال می‌باشد.

= خطاي تصادفي شرکت i در سال t.

روش­شناسی پژوهش

پژوهش حاضر بر مبنای هدف، از نوع کاربردی به شمار می­آید. پژوهش حاضر از نقطه نظر روش استنتاج، از نوع توصیفی- تحلیلی می­­باشد. اين نوع از پژوهش مشتمل بر گردآوری اطلاعات دقیق به منظور آزمون فرضيه يا پاسخ به سوالات مربوط به وضعيت فعلي موضوع مورد مطالعه مي‌باشد. این پژوهش از دیدگاه فرآیند اجرایی از نوع پژوهش علی- همبستگی که با بهره­گیری از اطلاعات تاریخی گذشته (شبه تجربی) و بر اساس استدلال قیاسی- استقرایی صورت می­پذیرد که هدف از آن آزمون فرضیات بیان شده در جهت مشاهده رابطه علی میان متغیرهای مستقل و میزان اثرگذاری آنها بر متغیر وابسته و کشف میزان همبستگی میان متغیرها است. همچنین قلمرو تحقیق بازه زمانی 6 ساله از1395 تا 1400 را دربر گرفته و مکان تحقیق بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد.جهت انتخاب نمونه از روش حذفی سیتماتیک استفاده شده است و شرکت­های بورسی که شرایط ذیل را دارا باشند به عنوان نمونه آماری انتخاب شده اند:

1- با توجه به اطلاعات مورد نیاز از سال 1395، شرکت‌هایی که حداکثر تا پايان اسفند ماه سال 1395 در بورس و اوراق بهادار تهران پذیرفته شده‌اند و نام آن‌ها تا پایان سال 1400 از فهرست شرکت‌های یاد شده، حذف نشده باشد.

2- در طول دوره مورد‌نظر، سهام آن‌ها به طور فعال در بورس معامله شده باشد.

3- به منظور افزایش قابلیت مقایسه شرکت‌های مورد بررسی، دوره مالی آنها باید منتهی به 29 اسفند ماه باشد و در دوره مورد مطالعه تغییر دوره مالی نداشته باشند.

4- جزء شرکت‌های واسطه‌گری مالی (سرمایه‌گذاری، هلدینگ، لیزینگ و بانک‌ها و بیمه‌ها) به دلیل متفاوت بودن عملکرد آن‌ها، نباشند.

 

 

تجزیه و تحلیل داده­های پژوهش

آمار توصیفی

نگاره 1. آمار توصيفي متغیرهای تحقیق

متغیر	تعداد	میانگین	انحراف معیار	کمترین	بیشترین	چولگی	کشیدگی
درآمدهای مشاوره‌ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیرحسابرسی	612	253/0	216/0	784/0	079/0	134/1	689/0
حقوق و مزایای شرکای حسابرسی	612	503/0	084/0	541/0	539/0	028/0-	855/1
کیفیت حسابرسی ناشی  از تخصص حسابرس در صنعت	612	256/0	179/0	637/0	629/0	818/0	049/0-
کیفیت حسابرسی ناشی  از اندازه موسسه حسابرسی	612	421/0	268/0	662/0	059/0	106/1	911/4
کیفیت حسابرسی ناشی  از دوره تصدی حسابرسی	612	338/0	193/0	541/0	001/0	176/0	941/0-
نرخ رشد فروش	612	351/0	052/0	874/0	074/0	458/0-	896/6
اندازه شرکت	612	178/0	117/0	474/0	004/0	507/1	118/3
اهرم مالی	612	434/4	458/0	582/6	005/6	744/0	609/0
نسبت سودآوری	612	178/0	162/0	587/0	005/0	349/1	391/1
نسبت جریان‌های نقدی	612	497/0	150/0	825/0	812/0	007/0-	184/0-
متغیر مصنوعی زیان شرکت	612	664/0	671/2	593/0	034/0	593/24	188/607
نرخ رشد سرمایه گذاری	612	141/0	729/0	254/0	001/0	728/19	234/420
عمر شرکت	612	710/0	042/0	599/0	001/0	433/0	443/0
صنعت مورد فعالیت	612	666/0	050/0	658/0	002/0	633/3-	957/50

با توجه به نگاره 1، میانگین درآمدهای مشاوره‌ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی، حقوق و مزایای شرکای حسابرسی، کیفیت حسابرسی ناشی از تخصص حسابرس در صنعت، کیفیت حسابرسی ناشی از اندازه موسسه حسابرسی و کیفیت حسابرسی ناشی از دوره تصدی حسابرسی شرکت‌های نمونه به ترتیب برابر با 253/0، 503/0، 256/0، 421/0 و 338/0 بوده و کم‌ترین و بیشترین مقدار آن برابر با 541/0 و 539/0 می‌باشد. بررسی ميزان چولگي و كشيدگي این متغیر كه بايستي به ترتيب 0 و 3 باشد تا متغير داراي توزيع نرمال باشد، نشان مي‌دهد كه اين متغير داراي توزيع نرمال نيست. بر اساس آمار توصیفی ارائه شده در نگاره 1، میانگین نرخ رشد فروش شرکت‌های نمونه طی بازه زمانی تحقیق مثبت و به ترتیب برابر با 351/0 بوده است. هم‌چنین میانگین مثبت اندازه شرکت ، اهرم مالی ، نسبت سودآوری، نسبت جریان‌های نقدی، کیفیت حسابرسی، متغیر مصنوعی زیان شرکت، نرخ رشد سرمایه گذاری، عمر شرکت، صنعت مورد فعالیت و نسبت وجوه نقد به ترتیب برابر با 178/0، 434/4، 178/0، 497/0، 447/0، 664/0، 141/0، 710/0، 667/0 و 573/0 بوده است.

پیش آزمون­های مربوط به برآورد مدل رگرسیون ترکیبی

برای این‌که بتوان مشخص نمود که آیا استفاده از روش داده‌های پانل در برآورد مدل مورد‌نظر کارآمد خواهد بود یا نه، از آزمون چاو یا F مقید و به منظور این‌که مشخص گردد کدام روش (اثرات ثابت و یا اثرات تصادفی) جهت برآورد مناسب‌تر است (تشخیص ثابت یا تصادفی بودن تفاوت‌های واحدهای مقطعی) از آزمون هاسمن استفاده می‌شود. نتایج حاصل از این آزمون‌ها در نگاره 2 ارائه شده است.

نگاره 2. نتایج آزمون چاو و هاسمن براي مدل (1)

آزمون	تعداد	آماره	مقدار آماره	درجه آزادی	P-Value
چاو	612		874/5	(498،101)	024/0
هاسمن	612		172/3	11	001/0

با توجه به نتایج آزمون چاو و P-Value آن (024/0)، سوال آزمون در سطح اطمینان 95% رد شده و بيان‌گر این است که می‏توان از روش داده‌های پانل استفاده نمود. هم‌چنین با توجه به نتایج آزمون هاسمن و P-Value آن (001/0) که کمتر از 05/0 می‌باشد، سوال آزمون در سطح اطمینان 95% رد شده و سوال پذیرفته می‌شود. لذا لازم است مدل با استفاده از روش اثرات ثابت برآورد شود.

برای سنجش اعتبار مدل و بررسی مفروضات رگرسیون کلاسیک لازم است است علاوه بر بررسی عدم وجود هم‌خطی بین متغیرهای مستقل وارد شده در مدل، آزمون‏هایی در ارتباط با نرمال بودن باقیماندها، همسانی واریانس‌ها، استقلال باقیمانده‌ها و عدم وجود خطای تصریح مدل (خطی بودن مدل) نیز انجام شود. برای آزمون نرمال بودن جملات خطا از آزمون‌های مختلفی می‌توان استفاده کرد. یکی از این آزمون‏ها، آزمون جارکيو- برا می‌باشد که در این تحقیق نیز از این آزمون استفاده شده است. نتایج آزمون جارکیو- برا حاكي از اين است كه باقيمانده‌های حاصل از برآورد مدل تحقيق در سطح اطمينان 95% از توزيع نرمال برخوردار هستند، به‌طوري كه احتمال مربوط به اين آزمون (319/0) بزرگ‌تر از 05/0 مي‌باشد. یکی دیگر از مفروضات آماری رگرسیون کلاسیک همسانی واریانس باقیمانده‌ها می‌باشد. در صورتی که واریانس‌ها ناهمسان باشند برآورد کننده خطی نااریب نبوده و کم‌ترین واریانس را نخواهد داشت. در این مطالعه برای بررسی همسانی واریانس‌ها از آزمون برش پاگان استفاده شده است. با توجه به سطح اهمیت این آزمون که کوچک‌تر از 05/0 می‌باشد (038/0)، سوال صفر مبنی بر وجود همسانی واریانس رد شده و می‌توان گفت مدل دارای مشکل ناهمسانی واریانس می‌باشد. در این مطالعه برای رفع این مشکل در برآورد از روش برآورد حداقل مربعات تعمیم یافته (GLS) استفاده شده است. هم‌چنین در این مطالعه برای آزمون همبسته نبودن باقیمانده‏ها که یکی از مفروضات تجزیه و تحلیل و تحلیل رگرسیون می‌باشد و خود همبستگی نامیده می شود از آزمون دوربین واتسون (D-W) استفاده شده است. با توجه به نتایج اولیه برآورد مدل مقدار آماره دوربین واتسون برابر با 45/2 بوده و از آن‌جایی که مابین 5/1 و 5/2 می‌باشد می‌توان نتیجه گرفت باقيمانده‏ها مستقل از هم می‌باشند. علاوه بر این، براي آزمون اين‌كه مدل داراي رابطه خطي است و اين‌كه آيا مدل مورد‌نظر تحقيق از نظر رابطه خطي بودن و يا غير خطي بودن درست تبيين شده است یا خیر از آزمون رمزی استفاده گردیده است. با توجه به این که سطح اهميت آزمون رمزي (135/0) بزرگ‌تر از 05/0 می‏باشد، بنابراين سوال صفر این آزمون مبني بر خطی بودن مدل تأیید شده و مدل داراي خطاي تصريح نمی‌باشد. خلاصه نتايج آزمون‏هاي فوق در نگاره 3 ارائه شده است.

نگاره 3. نتایج آزمون‌های مربوط به مفروضات آماري مدل (1)

آماره Jarque-Bera		آماره Breusch-Pagan		آماره Durbin-Watson	آماره Ramsey
	P-Value		P-Value	D		P-Value
325/1	318/0	942/7	038/0	45/2	007/2	135/0

 

با توجه به نتایج حاصل از آزمون‌های چاو و هاسمن و هم‌چنین نتایج آزمون مفروضات آماری رگرسیون کلاسیک، مدل (1) تحقیق با استفاده از روش داده‌های پانل و به‌صورت اثرات ثابت برآورد می‏شود.

نتایج مربوط به آزمون‌های چاو (جهت مشخص نمودن استفاده از روش داده‌های پانل یا ترکیبی) و هاسمن (جهت مشخص کردن استفاده از روش اثرات ثابت یا تصادفی در روش داده‌های پانل) برای مدل (2) در نگاره 4 ارائه شده است.

 

نگاره 4. نتایج آزمون چاو و هاسمن براي مدل (2)

آزمون	تعداد	آماره	مقدار آماره	درجه آزادی	P-Value
چاو		050/4	(498،101)	015/0	024/0
هاسمن		582/9	11	048/0	001/0

با توجه به نتایج آزمون چاو و P-Value آن (015/0)، سوال آزمون در سطح اطمینان 95% رد شده و بيان‌گر این است که می‏توان از روش داده‌های پانل استفاده نمود. هم‌چنین با توجه به نتایج آزمون هاسمن و P-Value آن (047/0) که کمتر از 05/0 می‌باشد، سوال آزمون در سطح اطمینان 95% رد شده و سوال پذیرفته می‌شود. لذا لازم است مدل با استفاده از روش اثرات ثابت برآورد شود. در بررسی مفروضات رگرسیون کلاسیک نیز نتایج آزمون جارکیو- برا حاكي از اين است كه باقيمانده‌های حاصل از برآورد مدل تحقيق در سطح اطمينان 95% از توزيع نرمال برخوردار هستند، به‌طوري كه احتمال مربوط به اين آزمون (917/0) بزرگ‌تر از 05/0 مي‌باشد. هم‌چنین با توجه به سطح اهمیت آزمون برش پاگان که کوچک‌تر از 05/0 می‌باشد (038/0)، سوال صفر مبنی بر وجود همسانی واریانس رد شده و می‌توان گفت مدل دارای مشکل ناهمسانی واریانس می‌باشد. در این سوال برای رفع این مشکل در برآورد از روش برآورد حداقل مربعات تعمیم یافته (GLS) استفاده شده است. در آزمون خود همبستگی باقیمانده‌های مدل که با استفاده از آماره دوربین واتسون (DW) انجام شده، مقدار آماره دوربين- واتسن 29/2 بوده و از آن‌جایی که مابین 5/1 و 5/2 می‌باشد می‌توان نتیجه گرفت باقيمانده‏ها مستقل از هم می باشند. علاوه بر این، با توجه به این که سطح اهميت آزمون رمزي بزرگ‌تر از 05/0 می‏باشد (134/0)، بنابراين سوال صفر این آزمون مبني بر خطی بودن مدل تأیید شده و مدل داراي خطاي تصريح نمی‌باشد. خلاصه نتايج آزمون‏هاي فوق در نگاره 5 ارائه شده است.

نگاره 5.  نتایج آزمون‌های مربوط به مفروضات آماري مدل (2)

آماره Jarque-Bera		آماره Breusch-Pagan		آماره Durbin-Watson	آماره Ramsey
	P-Value		P-Value	D		P-Value
923/1	917/0	778/4	038/0	29/2	015/2	134/0

 

با توجه به نتایج حاصل از آزمون‌های چاو و هاسمن و هم‌چنین نتایج آزمون مفروضات آماری رگرسیون کلاسیک، مدل (2) تحقیق با استفاده از روش داده‌های پانل و به‌صورت اثرات ثابت برآورد می‏شود.

نتایج مربوط به آزمون‌های چاو (جهت مشخص نمودن استفاده از روش داده‌های پانل یا ترکیبی) و هاسمن (جهت مشخص کردن استفاده از روش اثرات ثابت یا تصادفی در روش داده‌های پانل) برای مدل (3) در نگاره 6 ارائه شده است.

نگاره 6. نتایج آزمون چاو و هاسمن براي مدل (3)

آزمون	تعداد	آماره	مقدار آماره	درجه آزادی	P-Value
چاو		563/6	(498،101)	005/0	024/0
هاسمن		232/4	11	042/0	001/0

با توجه به نتایج آزمون چاو و P-Value آن (005/0)، سوال آزمون در سطح اطمینان 95% رد شده و بيان‌گر این است که می‏توان از روش داده‌هاي پانل استفاده نمود. هم‌چنین با توجه به نتایج آزمون هاسمن و P-Value آن (042/0) که کمتر از 5/0 می‌باشد، سوال آزمون در سطح اطمینان 95% رد شده و سوال پذیرفته می شود. لذا لازم است مدل با استفاده از روش اثرات ثابت برآورد شود. در بررسی مفروضات رگرسیون کلاسیک نیز نتایج آزمون جارکیو- برا حاكي از اين است كه باقيمانده‌های حاصل از برآورد مدل تحقيق در سطح اطمينان 95% از توزيع نرمال برخوردار هستند بطوري كه احتمال مربوط به اين آزمون (675/0) بزرگتر از 05/0 مي باشد. هم‌چنین با توجه به سطح اهمیت آزمون برش پاگان که کوچک‌تر از 05/0 می‌باشد (0128/0)، سوال صفر مبنی بر وجود همسانی واریانس رد شده و می‌توان گفت مدل دارای مشکل ناهمسانی واریانس می‌باشد. در این سوال برای رفع این مشکل در برآورد از روش برآورد حداقل مربعات تعمیم یافته (GLS) استفاده شده است. در آزمون خود همبستگی باقیمانده‌های مدل که با استفاده از آماره دوربین واتسون (DW) انجام شده، مقدار آماره دوربين- واتسن 33/2 بوده و از آن‌جایی که مابین 5/1 و 5/2 می‌باشد می‌توان نتیجه گرفت باقيمانده‏ها مستقل از هم می باشند. علاوه بر این، با توجه به این که سطح اهميت آزمون رمزي بزرگتر از 05/0 می‏باشد (874/0) بنابراين سوال صفر این آزمون مبني بر خطی بودن مدل تأیید شده و مدل داراي خطاي تصريح نمی‌باشد. خلاصه نتايج آزمون‏هاي فوق در نگاره 7 ارائه شده است.

 

نگاره 7 . نتایج آزمون های مربوط به مفروضات آماري مدل (3)

آماره Jarque-Bera		آماره Breusch-Pagan		آماره Durbin-Watson	آماره Ramsey
	P-Value		P-Value	D		P-Value
683/1	675/0	837/8	012/0	33/2	134/0	874/0

 

با توجه به نتایج حاصل از آزمون های چاو و هاسمن و هم‌چنین نتایج آزمون مفروضات آماری رگرسیون کلاسیک، مدل (3) تحقیق با استفاده از روش داده‌هاي پانل و بصورت اثرات ثابت برآورد می‏شود.

نتایج مربوط به آزمون های چاو (جهت مشخص نمودن استفاده از روش داده‌هاي پانل یا ترکیبی) و هاسمن (جهت مشخص کردن استفاده از روش اثرات ثابت یا تصادفی در روش داده‌هاي پانل) برای مدل (4) در نگاره 8 ارائه شده است.

نگاره 8. نتایج آزمون چاو و هاسمن براي مدل (4)

آزمون	آماره	مقدار آماره	درجه آزادی	P-Value
چاو		588/5	(498،101)	019/0
هاسمن		530/6	11	038/0

 

با توجه به نتایج آزمون چاو و P-Value آن (019/0)، سوال آزمون در سطح اطمینان 95% رد شده و بيان‌گر این است که می‏توان از روش داده‌هاي پانل استفاده نمود. هم‌چنین با توجه به نتایج آزمون هاسمن و P-Value آن (038/0) که کمتر از 05/0 می‌باشد، سوال آزمون در سطح اطمینان 95% رد شده و سوال پذیرفته می شود. لذا لازم است مدل با استفاده از روش اثرات ثابت برآورد شود. در بررسی مفروضات رگرسیون کلاسیک نیز نتایج آزمون جارکیو- برا حاكي از اين است كه باقيمانده‌های حاصل از برآورد مدل تحقيق در سطح اطمينان 95% از توزيع نرمال برخوردار هستند، بطوري كه احتمال مربوط به اين آزمون (629/0) بزرگ‌تر از 05/0 مي‌باشد. هم‌چنین با توجه به سطح اهمیت آزمون برش پاگان که کوچکتر از 05/0 می‌باشد (027/0) سوال صفر مبنی بر وجود همسانی واریانس رد شده و می‌توان گفت مدل دارای مشکل ناهمسانی واریانس می‌باشد. در این مطالعه برای رفع این مشکل در برآورد از روش برآورد حداقل مربعات تعمیم یافته (GLS) استفاده شده است.در آزمون خود همبستگی باقیمانده‌های مدل که با استفاده از آماره دوربین واتسون (DW) انجام شده، مقدار آماره دوربين- واتسن 34/2 بوده و از آن‌جایی که مابین 5/1 و 5/2 می‌باشد می‌توان نتیجه گرفت باقيمانده‏ها مستقل از هم می باشند. علاوه بر این، با توجه به این که سطح اهميت آزمون رمزي بزرگتر از 05/0 می‏باشد (954/0) بنابراين سوال صفر این آزمون مبني بر خطی بودن مدل تأیید شده و مدل داراي خطاي تصريح نمی‌باشد. خلاصه نتايج آزمون‏هاي فوق در نگاره 9 ارائه شده است.

 

 

نگاره 9. نتایج آزمون های مربوط به مفروضات آماري مدل (4)

آماره Jarque-Bera		آماره Breusch-Pagan		آماره Durbin-Watson	آماره Ramsey
	P-Value		P-Value	D		P-Value
638/1	629/0	578/4	027/0	34/2	047/0	954/0

با توجه به نتایج حاصل از آزمون های چاو و هاسمن و هم‌چنین نتایج آزمون مفروضات آماری رگرسیون کلاسیک، مدل (4) تحقیق با استفاده از روش داده‌هاي پانل و بصورت اثرات ثابت برآورد می‏شود.

نتایج مربوط به آزمون های چاو (جهت مشخص نمودن استفاده از روش داده‌هاي پانل یا ترکیبی) و هاسمن (جهت مشخص کردن استفاده از روش اثرات ثابت یا تصادفی در روش داده‌هاي پانل) برای مدل (5) در نگاره 10 ارائه شده است.

نگاره 10. نتایج آزمون چاو و هاسمن براي مدل (5)

آزمون	آماره	مقدار آماره	درجه آزادی	P-Value
چاو		144/5	(498،101)	017/0
هاسمن		052/9	11	045/0

 

با توجه به نتایج آزمون چاو و P-Value آن (017/0)، سوال آزمون در سطح اطمینان 95% رد شده و بيان‌گر این است که می‏توان از روش داده‌هاي پانل استفاده نمود. هم‌چنین با توجه به نتایج آزمون هاسمن و P-Value آن (045/0) که کمتر از 05/0 می‌باشد، سوال آزمون در سطح اطمینان 95% رد شده و سوال پذیرفته می‌شود. لذا لازم است مدل با استفاده از روش اثرات ثابت برآورد شود. در بررسی مفروضات رگرسیون کلاسیک نیز نتایج آزمون جارکیو- برا حاكي از اين است كه باقيمانده‌های حاصل از برآورد مدل تحقيق در سطح اطمينان 95% از توزيع نرمال برخوردار هستند بطوري كه احتمال مربوط به اين آزمون (679/0) بزرگ‌تر از 05/0 مي‌باشد. هم‌چنین با توجه به سطح اهمیت آزمون برش پاگان که کوچک‌تر از 05/0 می‌باشد (021/0)، سوال صفر مبنی بر وجود همسانی واریانس رد شده و می‌توان گفت مدل دارای مشکل ناهمسانی واریانس می‌باشد. در این مطالعه برای رفع این مشکل در برآورد از روش برآورد حداقل مربعات تعمیم یافته (GLS) استفاده شده است. در آزمون خود همبستگی باقیمانده‌های مدل که با استفاده از آماره دوربین واتسون (DW) انجام شده، مقدار آماره دوربين- واتسن 42/2 بوده و از آن‌جایی که مابین 5/1 و 5/2 می‌باشد می‌توان نتیجه گرفت باقيمانده‏ها مستقل از هم می‌باشند. علاوه بر این، با توجه به این که سطح اهميت آزمون رمزي بزرگ‌تر از 05/0 می‏باشد (730/0)، بنابراين سوال صفر این آزمون مبني بر خطی بودن مدل تأیید شده و مدل داراي خطاي تصريح نمی‌باشد. خلاصه نتايج آزمون‏هاي فوق در نگاره 11 ارائه شده است.

نگاره 11. نتایج آزمون های مربوط به مفروضات آماري مدل (5)

آماره Jarque-Bera		آماره Breusch-Pagan		آماره Durbin-Watson	آماره Ramsey
	P-Value		P-Value	D		P-Value
682/1	679/0	799/8	021/0	42/2	314/0	730/0

 

با توجه به نتایج حاصل از آزمون های چاو و هاسمن و هم‌چنین نتایج آزمون مفروضات آماری رگرسیون کلاسیک، مدل (5) تحقیق با استفاده از روش داده‌هاي پانل و بصورت اثرات ثابت برآورد می‏شود.

 

 

 

آزمون فرضیه­های پژوهش

نتایج آزمون فرضیه اول

نگاره 12. نتایج آزمون فرضیه اول با استفاده از روش اثرات ثابت

متغیر	ضریب	آماره t	P-Value		رابطه
جزء ثابت	1262/0-	5929/0	0035/0		منفی
حقوق و مزایای شرکای حسابرسی	0739/0	5272/2	0182/0		مثبت
نرخ رشد فروش	0424/0	3254/2	0369/0		مثبت
اندازه شرکت	0365/0-	4144/0	6787/0		بی معنی
اهرم مالی	0019/0	1054/4	0001/0		مثبت
نسبت سودآوری	0171/0-	3551/3	0026/0		منفی
نسبت جریان‌های نقدی	0730/0	3876/1	1659/0		بی معنی
کیفیت حسابرسی	0121/0-	7668/2	0435/0		منفی
متغیر مصنوعی زیان شرکت	0004/0	1686/4	0002/0		مثبت
نرخ رشد سرمایه گذاری	0060/0	1942/3	0029/0		مثبت
عمر شرکت	5625/0	8003/3	0053/0		مثبت
صنعت مورد فعالیت	0665/0-	3302/0	7414/0		بی معنی
نسبت وجوه نقد	0264/0-	4946/2	0211/0		منفی
ضریب تعیین مدل				5626/0
آماره ()				8633/6 (0000/0)

 

در بررسی معنی‌دار بودن کل مدل با توجه به این که مقدار احتمال آماره F  از 05/0 کوچک‌تر می‌باشد (000/0) با اطمينان 95% معني‌دار بودن كل مدل تاييد مي‌شود. ضریب تعیین مدل نیز گویای آن است که 26/56 درصد از درآمدهای مشاوره‌ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی شرکت‌ها توسط متغيرهاي وارد شده در مدل تبيين مي‌گردد. در بررسی معنی‌داری ضرایب با توجه نتایج ارائه شده در نگاره 12، از آن‌جایی احتمال آماره t برای ضریب متغیر حقوق و مزایای شرکای حسابرسی کوچک‌تر از 05/0 می‌باشد (018/0)، در نتیجه وجود تاثیر معني‌داري حقوق و مزایای شرکای حسابرسی بر درآمدهای مشاوره‌ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی در سطح اطمینان 95 درصد مورد تأیید قرار می‏گیرد. بنابراین سوال اول تحقیق پذیرفته شده و با اطمینان 95 درصد می‏توان گفت حقوق و مزایای شرکای حسابرسی بر درآمدهای مشاوره‌ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی شرکت‌ها، تاثیر معناداري وجود دارد. مثبت بودن ضریب این متغیر (073/0) حاکی از وجود تاثیر مستقیم حقوق و مزایای شرکای حسابرسی بر درآمدهای مشاوره‌ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی شرکت‌ها می‏باشد به‌طوری که با افزایش 1 واحدی حقوق و مزایای شرکای حسابرسی بر درآمدهای مشاوره‌ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی شرکت‌ها نیز به میزان 073/0 واحد افزایش می‌یابد. بنابراین با توجه به تجزیه و تحلیل‌های صورت گرفته در ارتباط با تایید فرضیه اول پژوهش می‌توان نتیجه گرفت که حقوق و مزایای شرکای حسابرسی بر درآمدهای مشاوره‌ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی تاثیر مثبت و مستقیمی می‌گذارد.

نتایج فرضیه دوم

نگاره 13. نتایج آزمون فرضیه دوم با استفاده از روش اثرات ثابت

متغیر	ضریب	آماره t	P-Value	رابطه
جزء ثابت	2229/0	3936/4	0007/0	مثبت
کیفیت حسابرسی	0617/0-	5298/2	0267/0	منفی
نرخ رشد فروش	0324/0-	4785/2	0324/0	منفی
اندازه شرکت	0336/0-	1381/3	8456/0	بی معنی
اهرم مالی	0295/0	7155/2	0318/0	مثبت
نسبت سودآوری	0050/0	2945/2	0165/0	مثبت
نسبت جریان‌های نقدی	0102/0-	6156/3	0014/0	منفی
متغیر مصنوعی زیان شرکت	0001/0	1069/2	0149/0	مثبت
نرخ رشد سرمایه گذاری	0046/0	4667/3	0040/0	مثبت
عمر شرکت	0714/0-	1074/4	0006/0	منفی
صنعت مورد فعالیت	1318/0	0881/2	0373/0	مثبت
ضریب تعیین مدل					4582/0
آماره ()					592/11  (0000/0)

 

در بررسی معنی‌دار بودن کل مدل با توجه به این که مقدار احتمال آماره F  از 05/0 کوچک‌تر می‌باشد (000/0) با اطمينان 95% معني‌دار بودن كل مدل تاييد مي‌شود. ضریب تعیین مدل نیز گویای آن است که 82/45 درصد از درآمدهای مشاوره ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی توسط متغيرهاي وارد شده در مدل تبيين مي گردد.

در بررسی معنی‌داری ضرایب با توجه نتایج ارائه شده در نگاره 13، از آن‌جایی احتمال آماره t برای ضریب متغیر کیفیت حسابرسی کوچک‌تر از 05/0 می‌باشد (026/0)، در نتیجه وجود تاثیر معني‌داري کیفیت حسابرسی بر درآمدهای مشاوره ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی در سطح اطمینان 95 درصد مورد تأیید قرار می‏گیرد. بنابراین فرضیه دوم پژوهش پذیرفته شده و با اطمینان 95 درصد می‏توان گفت کیفیت حسابرسی بر درآمدهای مشاوره ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیرحسابرسی تاثیر معناداري می‌گذارد. منفی بودن ضریب این متغیر (061/0-) حاکی از وجود تاثیر معکوس کیفیت حسابرسی بر درآمدهای مشاوره ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی می‏باشد به‌طوری که با افزایش 1 واحدی کیفیت حسابرسی؛ درآمدهای مشاوره ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی نیز به میزان 061/0 واحد کاهش می‌یابد. بنابراین با توجه به تجزیه و تحلیل‌های صورت گرفته در ارتباط با تایید فرضیه دوم پژوهش می‌توان نتیجه گرفت که کیفیت حسابرسی بر درآمدهای مشاوره ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی تاثیر منفی و معکوسی می‌گذارد.

نتایج فرضیه سوم

نگاره 14. نتایج آزمون فرضیه سوم با استفاده از روش اثرات ثابت

متغیر	ضریب	آماره t	P-Value	رابطه
جزء ثابت	4617/0-	7679/3	0059/0	منفی
کیفیت حسابرسی ناشی از تخصص حسابرس در صنعت	0926/0	6850/2	0137/0	مثبت
نرخ رشد فروش	0424/0	3264/2	0295/0	مثبت
اندازه شرکت	001/0	0174/3	0061/0	مثبت
اهرم مالی	0199/0-	2633/1	200/0	بی معنی
نسبت سودآوری	1314/0-	8024/2	0153/0	مثبت
نسبت جریان‌های نقدی	0079/0-	1676/4	0009/0	منفی
متغیر مصنوعی زیان شرکت	0051/0	2885/2	0225/0	مثبت
نرخ رشد سرمایه گذاری	0130/0	3837/2	0171/0	مثبت
عمر شرکت	4067/0	4133/4	0002/0	مثبت
صنعت مورد فعالیت	6791/0	1799/6	0000/0	مثبت
ضریب تعیین مدل					5382/0
آماره ()					6721/9 (0001/0)

 

در بررسی معنی دار بودن کل مدل با توجه به این که مقدار احتمال آماره F  از 05/0 کوچکتر می‌باشد (000/0) با اطمينان 95% معني دار بودن كل مدل تاييد مي شود. ضریب تعیین مدل نیز گویای آن است که 82/53 درصد از کیفیت حسابرسی ناشی از تخصص حسابرس در صنعت توسط متغيرهاي وارد شده در مدل تبيين مي گردد. در بررسی معنی‌داری ضرایب با توجه نتایج ارائه شده در نگاره 14، از آن‌جایی احتمال آماره t برای ضریب متغیر کیفیت حسابرسی ناشی از تخصص حسابرس در صنعت کوچک‌تر از 05/0 می‌باشد (013/0)، در نتیجه وجود تاثیر معني‌داري کیفیت حسابرسی ناشی از تخصص حسابرس در صنعت بر درآمدهای مشاوره ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی در سطح اطمینان 95 درصد مورد تأیید قرار می‏گیرد. بنابراین فرضیه سوم تحقیق پذیرفته شده و با اطمینان 95 درصد می‏توان گفت کیفیت حسابرسی ناشی از تخصص حسابرس در صنعت بر درآمدهای مشاوره ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی تاثیر معناداري وجود دارد. مثبت بودن ضریب این متغیر (092/0) حاکی از وجود تاثیر مستقیم کیفیت حسابرسی ناشی از تخصص حسابرس در صنعت بر درآمدهای مشاوره ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی می‏باشد به‌طوری که با افزایش 1 واحدی کیفیت حسابرسی ناشی از تخصص حسابرس در صنعت بر درآمدهای مشاوره ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی نیز به میزان 092/0 واحد افزایش می‌یابد. بنابراین با توجه به تجزیه و تحلیل‌های صورت گرفته در ارتباط با تایید سوال سوم پژوهش می‌توان نتیجه گرفت که کیفیت حسابرسی ناشی از تخصص حسابرس در صنعت بر درآمدهای مشاوره ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی تاثیر مثبت و مستقیمی می‌گذارد.

 

نتایج آزمون سوال چهارم

نگاره 15. نتایج آزمون فرضیه چهارم با استفاده از روش اثرات ثابت

متغیر	ضریب	آماره t	P-Value		رابطه
جزء ثابت	1384/0-	6653/3	0061/0		منفی
کیفیت حسابرسی ناشی از اندازه موسسه حسابرسی	4940/0	1477/4	0007/0		مثبت
نرخ رشد فروش	3247/0	4785/4	0025/0		مثبت
اندازه شرکت	0386/0	4146/0	6786/0		بی معنی
اهرم مالی	0143/0	7395/4	0009/0		مثبت
نسبت سودآوری	0803/0-	5197/2	0292/0		منفی
نسبت جریان‌های نقدی	2559/0	4479/6	0000/0		مثبت
متغیر مصنوعی زیان شرکت	0010/0-	1692/3	0016/0		منفی
نرخ رشد سرمایه گذاری	0006/0	0475/4	0001/0		مثبت
عمر شرکت	1019/0	5109/3	0096/0		مثبت
صنعت مورد فعالیت	2375/0	2255/2	0209/0		مثبت
ضریب تعیین مدل				5260/0
آماره ()				8671/8 (0000/0)

در بررسی معنی دار بودن کل مدل با توجه به این که مقدار احتمال آماره F  از 05/0 کوچک‌تر می‌باشد (000/0) با اطمينان 95% معني دار بودن كل مدل تاييد مي‌شود. ضریب تعیین مدل نیز گویای آن است که 60/52 درصد از درآمدهای مشاوره ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی توسط متغيرهاي وارد شده در مدل تبيين مي گردد.در بررسی معنی‌داری ضرایب با توجه نتایج ارائه شده در نگاره 15، از آن‌جایی احتمال آماره t برای ضریب متغیر کیفیت حسابرسی ناشی از اندازه موسسه حسابرسی کوچک‌تر از 05/0 می‌باشد (001/0)، در نتیجه وجود تاثیر معني‌داري کیفیت حسابرسی ناشی از اندازه موسسه حسابرسی بر درآمدهای مشاوره ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی در سطح اطمینان 95 درصد مورد تأیید قرار می‏گیرد. بنابراین فرضیه چهارم تحقیق پذیرفته شده و با اطمینان 95 درصد می‏توان گفت کیفیت حسابرسی ناشی از اندازه موسسه حسابرسی بر درآمدهای مشاوره ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی تاثیر معناداري وجود دارد. مثبت بودن ضریب این متغیر (494/0) حاکی از وجود تاثیر مستقیم کیفیت حسابرسی ناشی از اندازه موسسه حسابرسی بر درآمدهای مشاوره ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی می‏باشد به‌طوری که با افزایش 1 واحدی کیفیت حسابرسی ناشی از اندازه موسسه حسابرسی؛ درآمدهای مشاوره ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی نیز به میزان 494/0 واحد افزایش می‌یابد. بنابراین با توجه به تجزیه و تحلیل‌های صورت گرفته در ارتباط با تایید سوال چهارم پژوهش می‌توان نتیجه گرفت که کیفیت حسابرسی ناشی از اندازه موسسه حسابرسی بر درآمدهای مشاوره ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی تاثیر مثبت و مستقیمی می‌گذارد.

نتایج آزمون فرضیه پنجم

نگاره 16. نتایج آزمون فرضیه پنجم با استفاده از روش اثرات ثابت

متغیر	ضریب	آماره t	P-Value	رابطه
جزء ثابت	2338/0	2780/3	0018/0	مثبت
کیفیت حسابرسی ناشی از دوره تصدی حسابرسی	1064/0-	7416/4	0006/0	منفی
نرخ رشد فروش	2145/0-	3298/4	0045/0	منفی
اندازه شرکت	0495/0-	5223/4	0007/0	منفی
اهرم مالی	0239/0	4826/2	0388/0	مثبت
نسبت سودآوری	0060/0-	1325/6	0000/0	منفی
نسبت جریان‌های نقدی	0100/0	2005/2	0411/0	مثبت
کیفیت حسابرسی	0224/0-	4980/3	0048/0	منفی
متغیر مصنوعی زیان شرکت	0010/0-	6238/2	0427/0	منفی
نرخ رشد سرمایه گذاری	0131/0	6466/1	1003/0	بی معنی
عمر شرکت	1624/0-	9428/2	0462/0	منفی
صنعت مورد فعالیت	3078/0	8049/3	0017/0	مثبت
نسبت وجوه نقد	0719/0-	3575/4	0002/0	منفی
ضریب تعیین مدل				4385/0
آماره ()				394/8  (000/0)

در بررسی معنی‌دار بودن کل مدل با توجه به این که مقدار احتمال آماره F  از 05/0 کوچک‌تر می‌باشد (000/0) با اطمينان 95% معني دار بودن كل مدل تاييد مي‌شود. ضریب تعیین‌ مدل نیز گویای آن است که 85/43 درصد از درآمدهای مشاوره ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی توسط متغيرهاي وارد شده در مدل تبيين مي گردد. در بررسی معنی‌داری ضرایب با توجه نتایج ارائه شده در نگاره 16، از آن‌جایی احتمال آماره t برای ضریب متغیر کیفیت حسابرسی ناشی از دوره تصدی حسابرسی کوچک‌تر از 05/0 می‌باشد (001/0)، در نتیجه وجود تاثیر معني‌داري کیفیت حسابرسی ناشی از دوره تصدی حسابرسی بر درآمدهای مشاوره ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی در سطح اطمینان 95 درصد مورد تأیید قرار می‏گیرد. بنابراین فرضیه پنجم تحقیق پذیرفته شده و با اطمینان 95 درصد می‏توان گفت کیفیت حسابرسی ناشی از دوره تصدی حسابرسی بر درآمدهای مشاوره ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی تاثیر معناداري وجود دارد. منفی بودن ضریب این متغیر (106/0-) حاکی از وجود تاثیر معکوس کیفیت حسابرسی ناشی از دوره تصدی حسابرسی بر درآمدهای مشاوره ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی می‏باشد به‌طوری که با افزایش 1 واحدی کیفیت حسابرسی ناشی از دوره تصدی حسابرسی بر درآمدهای مشاوره ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی نیز به میزان 106/0 واحد کاهش می‌یابد. بنابراین با توجه به تجزیه و تحلیل‌های صورت گرفته در ارتباط با تایید سوال پنجم پژوهش می‌توان نتیجه گرفت که کیفیت حسابرسی ناشی از دوره تصدی حسابرسی بر درآمدهای مشاوره ای ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی تاثیر منفی و معکوسی می‌گذارد.

بحث و نتيجه­­گيری یافته­ها

بحث و بررسی فرضیه اول

از آنجا که کیفیت حسابرسی چند بعدی و نادیدنی است، پژوهشگران در جستجوی جانشین‌ها و یا شاخص هایی از کیفیت حسابرسی مانند نظر کارشناسان برای تعیین درونداد داده ها و نتایج کیفیت حسابرسی هستند .بعضی از پژوهشگران از بروندادهای عینی به عنوان مبنایی برای ارزیابی کیفیت حسابرسی استفاده می‌کنند (فورد و مریج، 2018). بعنوان نمونه وجود نرخ پایینی از دادخواهی در موسسه حسابرسی با کسب رتبه خوبی از نظر جایگاه و اعتبار در بررسی همپیشگان، آستانه‌ای برای تعیین کیفیت حسابرسی قلمداد می شوند .در نبود شاخص برای سنجش کیفیت حسابرسی می توان از شهرت حسابرسی نیز استفاده کرد. کار حسابرسی به عنوان یک فعالیت نظارتی و یکی از سازوکارهای حاکمیت شرکتی، برای جلب و حفظ اعتماد سرمایه‌گذاران به وجود تقارن اطلاعاتی، منصفانه بودن بازار و نیز منصفانه بودن اطلاعات در دسترس، ضروری است. حسابرسی مستقل از طریق اعتباردهی به صورت‌های مالی، تضمین قابلیت ارتقا و تعیین کیفیت اطلاعات مالی، موجب حمایت از حقوق تمامی ذینفعان شرکت می‌شود .کیفیت حسابرسی می تواند در بازه‌های زمانی بلندمدت و با توجه به الگوریتم های از پیش تعیین شده درآمدهای مشاوره ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی تاثیر بسزایی بگذارد هرچقدر کیفیت حسابرسی با توجه به الگوریتم های درآمدهای مشاوره‌ای افزایش پیدا کند به همان نسبت حقوق و مزایای حسابرسان نیز افزایش پیدا کرده و در بازه‌های زمانی بلندمدت می‌تواند علاوه بر افزایش ارزش شرکت بر روی کیفیت حسابرسی شرکت‌ها نیز تاثیر بگذارد. حق‌الزحمه حسابرسی یکی از مهم‌ترین مسایل حرفه حسابرسی هست. از این رو مورد توجه مجامع حرفه‌ای حسابرسی برسی است و مقررات گذاران حرفه، حسابرسان، پژوهشگران و دانشگاهیان بوده و در استانداردهای حسابرسی و آیین رفتار حرفه‌ای به آن توجه شده .بویژه رابطه حق‌الزحمه حسابرسی با استقلال حسابرس و کیفیت حسابرسی در کانون توجه بوده .در پژوهش‌های پیشین دو جنبه از تاثیر حق‌الزحمه بر کیفیت حسابرسی مطرح شده است. نخست، افزایش حق‌الزحمه حسابرسی، می‌تواند بر استقلال حسابرس اثر منفی بگذارد.دوم حق‌الزحمه بیشتر، تاثیر مثبت دارد و موجب تلاش بیشتر حسابرس و افزایش کیفیت حسابرسی می‌شود.معمولا مدیران بنگاه‌های صاحبکار به دنبال کاهش هزینه‌های حسابرسی هستند، ولی حسابرسان در پی حفظ یا افزایش حق الزحمه حسابرسی و افزایش دامنه حسابرسی در هنگام مواجهه با افزایش خطر حسابرسی هستند.رقابت در قیمت گذاری خدمات حسابرسی نیز بر حق الزحمه حسابرسی و در نهایت کیفیت حسابرسی موثر است .چنین استدلال شده که رقابت برای بر کیفیت حسابرسی و در نتیجه برای مشتریان اطلاعات حسابداری باری زیانبار هست. حقوق و مزایای شرکای حسابرسی ‌می‌تواند در بازه های زمانی بلندمدت بر درآمدهای مشاوره ناشی از فروش خدمات مشاوره به مشتریان غیر حسابرسی تاثیر مثبتی بگذارد.نتیجه حاصل از سوال اول، نظر وجود ارتباط معنی دار رابطه متغیر مستقل و وابسته با پژوهش ماداه مارزوکی و عبدالوهاب (2023) و عبدالوهاب و همکاران (2022) مطابقت دارد ولی از نظر نوع ارتباط (مستقیم یا عکس) با نتایج پژوهش فریت و همکاران (2021) مرتبط و با پژوهش‌های احمد و دولمان (2019) و جول و همکاران (2018) در تضاد است.

بحث و بررسی فرضیه دوم، سوم، چهارم و پنچم 

حرفه حسابرسی به منظور کاهش عدم تقارن اطلاعات بین مدیران و سهامداران از طریق ایجاد قابلیت اطمینان بر صورت‌های مالی شرکت‌ها به وجود آمده است.به گونه‌ای که وظیفه حسابرس حمایت از حقوق سرمایه‌گذاران از طریق ایفای نقش اعتباردهی به صورت‌های مالی و اظهار نظر در مورد کلیات آن ها است. برای انجام این وظایف حسابرس باید مستقل و بی‌طرف باشد و حق‌الزحمه‌های حسابرسی خود را برای درآمدهای تخصصی حسابرسی و مشاوره های غیر حسابرسی باید بر مبنای استانداردهای موجود تعیین نماید. هدف حسابرسی، ارائه اطمینان درباره صورت‌های مالی است. اما در این‌باره باید پاسخ داد که چگونه استفاده کنندگان اطلاعات مالی سطح اطمینان ارائه شده و اعتمادپذیری اطلاعات را ارزیابی می‌کنند (ساندگرند و ساوانتروم¹⁸، 2017). بنابراین تا هنگامی که حسابرسی انجام نشده است، نمی‌توان کیفیت حسابرسی و میزان حق الزحمه‌های دریافتی بابت خدمات مشاوره‌ای و غیر مشاوره‌ای را ارزیابی کرد. و هر چقدر حسابرس، استانداردهای حسابرسی و حسابداری مرتبط با  اصول کشف انحرافات را به دقت بررسی نموده و آنها را گزارش نماید به همان نسبت می تواند بر روی کیفیت حسابرسی در بازه های زمانی بلندمدت تاثیر داشته باشد. بنگاه های اقتصادی با هدف درآمدزایی و سودآوری تشکیل می‌شوند و به فعالیت خود ادامه می‌دهند. موسسه‌های حسابرسی نیز برای تداوم فعالیت نیازمند درآمد و سود هستند. بنابراین موسسه‌ای را می‌توان موفق دانست که از بیشینه ظرفیت خود برای ایجاد درآمد استفاده کند. به همان نسبتی که حسابرسان در صنعت مورد نظر تخصص پیدا می‌کنند، میزان حق‌الحمه حسابرسی آن‌ها نیز افزایش پیدا می‌کند و به تبع آن دانش تخصصی آن‌ها نیز بیشتر می‌شود و از آن‌ها انتظار می‌رود که در مقایسه با حسابرسان غیر متخصص در شناخت گزارش‌های متقلبانه دقت بیشتری داشته باشند و بتوانند با توجه به الگوریتم های از پیش تعیین شده میزان حق الزحمه های استانداردی را نیز دریافت نمایند. افزایش مورد انتظار در هزینه حسابرسی، نشاندهنده نیاز به تلاش بیشتر تیم‌ حسابرسی است. همچنین حسابرسان به منظور پوشش ریسک اقامه دعوا  نیز حق‌الزحمه‌های خود را افزایش می‌دهد .چسبندگی افزایشی حق‌الزحمه‌های حسابرسی نشان دهنده این است که حسابرسان به منظور پوشش هزینه‌های موردانتظار حسابرسی، حق‌الزحمه حسابرسی را به میزان کافی افزایش نمی‌دهند، بنابراین ممکن است به منظور دستیابی به سود مورد انتظار کار حسابرسی را بطور کامل انجام نداده و منجر به کاهش کیفیت حسابرسی گردد. در مقابل در صورتی‌که تلاش مورد انتظار حسابرس در نتیجه کاهش حجم فعالیت‌های صاحبکار و یا پیچیدگی‌های آن، کمتر شود، انتظار کاهش حق‌الزحمه حسابرسی نیز وجود دارد. با این حال کاهش در حجم عملیات شرکت ها و یا تغییر در آن‌ها ممکن است با ریسک بالاتر از جمله کاهش ارزش دارایی همراه باشد. حسابرسان نیز کارکنان شرکت‌های حسابرسی هستند که بحث رضایت شغلی و بعد رضایت از حقوق و مزایا برای آنها وجود دارد. رضایت از حقوق و مزایا از عوامل درون سازمانی و برون سازمانی تاثیر می‌پذیرد که از جمله عوامل برون‌سازمانی موضوع الزامات حرفه‌ای به ویژه تردید حرفه‌ای است. تردید حرفه‌ای به عنوان یکی از ویژگی‌های ذاتی حسابرس دارای دو بعد قالب شکاکیت و بی طرفی است که در نهایت می‌تواند بر روی حق الزحمه دریافتی برای خدمات حسابرسی و خدمات مشاوره‌ای تاثیر بسزایی بگذارد قیمت گذاری خدمات حسابرسی بیانگر مراحل و چگونگی تعیین قیمت جهت خدمات حسابرسی من‌جمله حق الزحمه حسابرسی است. لذا حسابرسی موفق است که بتواند با توجه به ویژگی‌های واحد مورد رسیدگی بهترین برآورد را از حق‌الزحمه خود داشته باشد تا ضمن حفظ کیفیت کار، آن را با حداقل هزینه انجام دهد.

 

 

منابع

امیری، اسماعیل و فخاری، حسین، (1400) خرید اظهارنظر حسابرس و کیفیت گزارشگری مالی: با رویکرد الگوی معادلات همزمان، دانش حسابرسی، 21(82)48 -25

رشیدی، محسن، (1400). بررسی رقابت بازار، چسبندگی حق‌الزحمه حسابرسی و کیفیت حسابرسی، دانش حسابداری مالی، 8(29) 173-193.

عابدی صدقیانی، واعظ، سید علی، مظاهری، اسماعیل و انواری، ابراهیم، (1399) بررسی رابطه بین کاهش حق‌الزحمه حسابرسی در دوران بحران اقتصادی با کیفیت اطلاعات حسابداری، فصلنامه حسابداری مالی، 12(47) 85-59.

عارف‌منش، زهره و میرحاجی طزرجانی، زهراالسادات، (1400).بررسی تاثیر دوره جستجوی حسابرس به عنوان علامت ریسک حسابرسی بر انتخاب حسابرس و حق‌الزحمه حسابرسی، دانش حسابرسی، 21(82)25-43

عرب، روح‌اله، غلامرضاپور، محمد، امیرنیا، نرجس و کاظمی، سید پوریا، (1400) قدرت مدیرعامل، مالکیت خانوادگی و حق‌الزحمه حسابرسی: واکاوی نظریه‌های همسویی و سنگربندی، فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی، 18(70) 193-167.

کاظمی‌علوم، مهدی، رضازاده، جواد و کردستانی، غلامرضا، (1400) تبیین استراتژی امتیازدهی حسابرس به صاحبکار، دانش حسابرسی، 21(82) 55-72

مشعشعی، سید محمد، مران جوری، مهدی و غلامی، مونا، (1400) ضعف کنترل داخلی و حق‌الزحمه حسابرسی: بررسی نقش تعدیل‌گر تخصص مالی کمیته حسابرسی، دانش حسابرسی، 21(83 )77-104

وارسته، هاشم، نیکومرام، هاشم، جهانشاد، آزیتا و بنی‌مهد، بهمن، (1400).تمایل حسابرسان به گزارش تخلفات بر اساس نظریه شناخت اجتماعی، دانش حسابرسی، 21(82)71-98

علوي طبري،حسين، روح اله رجبي و مهناز شهبازي، (1393)، رابطه نظام راهبري و حق الزحمه حسابرسي مستقل شركتها، مجله دانش حسابداري،2(5) 101-75.

کاظمی، حسین و عاطفه محمدنژاد(1392)، بررسی رابطه بین مالکیت نهادی با عدم تقارن اطلاعاتی و عملکرد مالی شرکت­ها، فصلنامه پژوهش های تجربی حسابداری مالی،1(2) 110-128.

کرمی، غلامرضا، (1391). بررسی رابطه بین مالکین نهادی و محتوای اطلاعاتی سود، بررسی های حسابداری و حسابرسی،15(54) 81-100.

نمازی، محمد و کرمانی، احسان، (1390). " تاثیر ساختار مالکیت بر عملکرد شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران". فصلنامه بررسی­های حسابداری و حسابرسی، 53(4)25-49

نوروش، ايرج؛ كرمي، غلامرضا و وافي ثاني، جلال، (1389)،  بررسي رابطه ساز و كارهاي نظام راهبري شركت و هزينه هاي نمايندگي شركتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، تحقيقات حسابداري،1(7) 27-4.

حساس یگانه، یحیی و علوي طبري، حسین، (1388)، رابطه بین منابع صرف شده بر روي حسابرسی داخلی و مخارج حسابرسی مستقل، فصلنامه مطالعات حسابداري. 1(4) 72-96.

رجبی،  روح الله و محمدي خشویی، حمزه، (1387). هزینه­هاي نمایندگی و قیمت گذاري خدمات حسابرسی مستقل، بررسی­های حسابداري و حسابرسی . 15(53) 35-52.

سجادی، حسین. ابراهیمی مند، حسین، (1385)،‌ عوامل افزاینده ی استقلال حسابرس مستقل، بررسی­های حسابداری و حسابرسی، 40(5)، 61-80.

Beardsley, E.L., Imdieke, A., Omer, T.C., 2021. The distraction effect of non-audit services on audit quality. J. Account. Econ. 71, (2–3) 101380.

Che, L., Hope, O.-K., Langli, J.C., 2020. How Big-4 firms improve audit quality. Manage. Sci. 86 (10), 4552– Account 4572.

Ciconte, W, Leiby, J., Willekens, M., 2019. Practice note: How is auditor commercialism related to audit quality? Foundations for Auditing Research (FAR), FAR Project 2017B06, July 2019.

Dekeyser, S., Gaeremynck, A., Knechel, R., Willekens, M., 2021. The Impact of Partners’ Economic Incentives Account on Audit Quality in Big 4 Partnerships. Account. Rev., forthcoming. https://doi.org/10.2308/TAR-2018- Account 0109.

Donelson, D., Ege, M., Imdieke, A., Maksymov, E., 2020. The revival of large consulting practices at the Big 4 and audit quality. Acc. Organ. Soc. 87.

Dorucher, S., Bujaki, M., Brouard, F., 2016. Attracting Millennials: Legitimacy management and bottom-up socialization processes within accounting firms. Crit. Perspect. Account. 39, 1–24.

Ford, J., Marriage, M., 2018. The big flaw: Auditing in crises. Financial Times, August 1.

Limei Che, John Christian Langli, Tobias Svanström.,2021. Are audit partners’ compensation and audit quality related to their consulting revenues? J. Account. Public Policy .

Marriage, M., 2019. PWC to split audit practice and hire 500 experienced staff. Financial Times, June 5.

Sundgren, S., Svanström, T., 2017. Is the public oversight of auditors effective? The impact of sanctions on loss of Clients, Salary and Audit Reporting? Eur.Account. Rev. 26 (4), 787–818.

Chen, C.J.P., Su, X., Wu, X., 2011. Market competitiveness and Big 5 pricing: evidence from China’s binary market. The International Journal of Accounting 42 (1), 1–24.

Chen, H., Chen, J.Z., Lobo, G.J., Wang, Y., 2010. Effects of audit quality on earnings management and cost of equity capital: evidence from China_. Contemporary Accounting Research 28 (3), 892–925.

Bushee.b.J., Noe.c.,(2013). Corporate Disclosure practices, Institutional Investors, and Stock returns volatility. Journal of Accounting Research.Vol. 38.p.171.

Karim, W. A. ( 2012). "Audit Pricing, Audit Concentration and BiG4 Premium in Bangladesh", Working Paper, Saint Marys College of California, Available on www.ssrn.com.

Griffin, A., and H. Lont & Yuan sun,2012 " Agency Problems and Audit fees: Further Tests of the Free Cash Flow Hypothesis", Journal of Finance Vol 1,pp: 1-35.

Jennings, William W., Schnatterly , Karen and Seguin , Paul J., (2002), " Institutional Ownership Information and Liquidity ", Innovations in Investments and orporate  Finance , volume 7, paper 41-71.

Helms, G.L., 2002, "Electronic testing and evidence gathering", The CPA Journal, Vol.72, No.3, pp.26-31.

 

---

[1] . Dekeyser et al

[2] . Marriage

[3] . Ford & Marriage

[4] . Che et al.

[5] . Beardsley et al

[6] . Donelson et al

[7] . limei et al

[8] . Ciconte et al

[9] . Dorucher et al

[10] . Sundgren et al

[11] . chen et al

[12] . bushee. et al.

[13] . karim et al.

[14] . gtiffin et al.

[15] . jennings at al.

[16] . helms at al.

[17] . Che et al

[18] . Sundgren & Svanström

---