بررسی تأثير قابليت مقايسه حسابداري بر حق الزحمه حسابرسي و تاخير در گزارش حسابرسي در شرکت های پذیرفته شده بورس و اوراق بهادار تهران

محورهای موضوعی : حسابداری مالی

بابک عابدی صدقیانی ¹ , علی کیانی ^{2 *}

1 - گروه حسابداری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.
2 - دانشجوی دکتری حسابداري، دانشگاه شهيد چمران، اهواز، ایران.

تاریخ دریافت : 1403/09/18 تاریخ پذیرش : 1403/12/06 تاریخ انتشار : 1404/03/20

کلید واژه: قابلیت مقایسه حسابداری, حق الزحمه حسابرسی, تاخیر در گزارش حسابرسی.,

چکیده مقاله :

 قابلیت مقایسه یکی از ویژگی­های مهم صورت­های مالی است که به استفاده کنندگان صورت­های مالی کمک می­نماید با مقایسه روند فعلی شرکت با روند قبلی تصمیمات مناسب و صحیحی اتخاذ نمایند که این ویژگی می تواند بر زمان اجرای عملیات حسابرسی و به دنبال آن بر حق‌الزحمه حسابرسی  اثر گذار باشد. لذا هدف این پژوهش بررسی تأثیر قابلیت مقایسه به عنوان یکی از ویژگی­های کیفی گزارشگری مالی برحق­الزحمه حسابرسی و تاخیر در گزارش حسابرسی است. جامعه آماری این پژوهش شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. به منظور دستیابی به هدف پژوهش 120 شرکت طی سال­های ۱۳94 تا ۱401 انتخاب شدند. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیه­ها از الگوی رگرسیون چندمتغیره و داده­های ترکیبی استفاده شده است. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که قابلیت مقایسه حسابداری بر حق­الزحمه حسابرسی تاثیر منفی و معناداری دارد. همچنین نتایج نشان داد که قابلیت مقایسه حسابداری بر تاخیر در گزارش حسابرسی تاثیر منفی و معناداری دارد. باتوجه به نتایج می توان گفت که قابلیت مقایسه حسابداری  می‌تواند با افزایش شفافیت و قابل فهم بودن گزارش‌های مالی منجر به کاهش تاخیر در گزارش حسابرسی و در نتیجه کاهش حق الزحمه حسابرسی شود.

چکیده انگلیسی:

Comparability is one of the important features of financial statements that helps the users of financial statements to make appropriate and correct decisions by comparing the current trend of the company with the previous trend. After that, it will affect the audit fee. Therefore, the purpose of this research is to investigate the effect of comparability as one of the qualitative features of financial reporting on audit fees and delay in audit report. The statistical population of this research is the companies admitted to the Tehran Stock Exchange. In order to achieve the goal of the research, 120 companies were selected during the years 1394 to 1401. In order to analyze data and test hypotheses, multivariate regression model and combined data have been used. The research findings show that accounting comparability has a negative and significant effect on audit fees. Also, the results showed that the comparability of accounting has a negative and significant effect on the delay in the audit report. According to the results, it can be said that the comparability of accounting can lead to the reduction of the delay in the audit report by increasing the transparency and comprehensibility of the financial reports and, as a result, reducing the audit fee.

منابع و مأخذ:

دارابی، رویا، پسندیده پارسا, بهرام، حاجی رضا، محمدرضا. (1400). تبیین رابطه بین کیفیت حسابرسی، استقلال حسابرس، حق‌الزحمه حسابرسی، با کیفیت گزاشگری مالی در شرکت‌های بیمه‌ای. فصلنامه پژوهش‌های حسابرسی حرفه‌ای، 1(2)، 132-155.
رحمانی، علی و شقایی و فاطمه. (1396). رابطه قابلیت مقایسه حسابداري با مدیریت سود واقعی و تعهدي. بررسی هاي حسابداري و حسابرسی، 4(24)، 550-527.
رستمی، وهاب، کارگر، حامد، رضایی، لیلا. (1401). تأثیر حق الزحمه غیرمنتظره حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی. فصلنامه پژوهش‌های حسابرسی حرفه‌ای، 2(8)، 146-162.
سازمان حسابرسي. (1392). استانداردهاي حسابداري نشريه ۱۶۰، چاپ ۲۳، تهران: انتشارات سازمان حسابرسي.
صالحی، مهدي، اورادي، جواد، سالاري فورگ، زینب.(1395). تأثیر وجود کمیتۀ حسابرسی و ویژگی هاي آن بر تأخیر گزارش حسابرسی. دانش حسابداري، 7(26)، 83-59.
ظفری، سبحان، فروغی، داریوش و کیانی، غلامحسین. (1398). تاثیر قابلیت مقایسه وثبات رویه حسابداری بر عدم تقارن اطلاعات: رویکرد متن کاوی، مجله حسابداری مدیریت، 12(14)، 15-33.
فروغي، داريوش و قاسم زاد، پيمان. (1395). تأثير قابليت مقايسه صورت¬هاي مالي بر همزماني قيمت سهام. پژوهش هاي حسابداري مالي، 1(8)، 39-54.
کمیته تدوین استانداردهای حسابداری.(1397). مفاهیم نظری گزارشگری مالی، سازمان حسابرسی.
گل محمدی شورکی، مجتبی، زارع مهرجردی، ابوالفضل. (1400). قابلیت مقایسه اطلاعات حسابداری و تلاش حسابرسی. مطالعات تجربی حسابداری مالی، 18(70)، 113-138.
مشایخ، شهناز ، حامدی، فاطمه و فرزانه کارگر، اسماعیل. (1401). نقش تأخیر گزارش حسابرسی بر ارتباط بین نوسان‌پذیری سود و حق الزحمه حسابرسی. دانش حسابداری مالی، 9(1)، 55-77.
نبات دوست باغميشه، محمدحسين و حيدر محمدزاده سالطه. (1395). بررسي تأثير کيفيت حسابرسي بر قابليت مقايسه صورت¬هاي مالي در شرکت¬هاي پذيرفته شده در بورس تهران. فصلنامه دانش حسابرسي، 16(62)، 159-۱76.
نیکبخت، محمدرضا و تنانی، محسن(1390)، آزمون عوامل موثر بر حق الزحمه حسابرسی صورت هاي مالی، پژوهش هاي حسابداري مالی، 2(2)، 111-132.
واعظ، سید علی، بنابی قدیم، رحیم، قلمبر، محمد حسین، قناد، علی. (1403). تاثیر انحراف توجه سهامدار ان نهادی بر قابلیت مقایسه صورت های مالی. پژوهش های تجربی حسابداری، 14(1)، 139-164.
Accounting Standards Development Committee (2018), Theoretical Concepts of Financial Reporting, Auditing Organization. (In Persian).
Auditing Organization. (2013). Accounting Standards, Issue 160, Issue 23, Tehran: Auditing Organization Publications. (In Persian).
Barth, M.E., Landsman, W., Lang, M., Williams, C.)2019(. “Are IFRS based and US GAAP-based accounting amounts comparable”.Journal of Accounting and Economics 54 (1), 68-93.
Cahan, S. F., D. C. Jeter, and V. Naiker. 2013. “Are all industry specialist auditors the same? Auditing” A Journal of Practice & Theory 30 (4): 191–222.
Chen, B, Kurt, A, & Wang, I. (2020). Accounting comparability and the value relevance of earning and book value. Journal of Corporate Accounting & Finance, 31(4), 82-98.
Chen, C. Y., C. J. Lin., and Y. C. Lin. (2004), “Audit partner tenure, audit firm tenure and discretionary accruals; does long auditor tenure impair earning quality”. Working paper, Hong Kong University of Science and Technology.
Choi, J., S. Choi, L.A. Myers, and D.A. Ziebart. 2017. “Financial statement comparability and the ability of current stock returns to reflect the information in future earnings”. Working paper,Seoul National University, University of Arkansas, and University of Kentucky.1393–423.
Darabi, Roya, Pasandideh Parsa, Bahram, Haji Reza, Mohammad Reza (2021), Explaining the relationship between audit quality, auditor independence, audit fees, and financial reporting quality in insurance companies. Quarterly Journal of Professional Auditing Research, 1(2), 132-155. (In Persian).
De Franco, G. S.P. Kothari, and R.S. Verdi. (2011). “The Benefits of Financial Statement Comparability”. Journal of Accounting Research, Vol. 49, No. 2, Pp, 895-931.
DeFond, M. L., and . Zhang. (2014). “ A review of archival auditing research”. Journal of Accounting and Economics,Vol. 58, No. (2-3),Pp, 275–326.
Financial Accounting Standards Board. (2010). “Conceptual Framework for Financial Reporting”. Statement of Financial Accounting Concepts No. Norwalk, CT: FASB.
Foroughi, Dariush and Peyman Ghasemzad. (2015). The effect of comparability of financial statements on the reaction coefficient of future profits. Accounting and Auditing Reviews, Year 4, Issue 22, pp. 479-500. (In Persian).
Francis, J. R., Pinnuck, M. L., & Watanabe, O. (2013). “Auditor style and financial statement comparability. The Accounting Review, 89(2), 605-633.
Golmohammadi Shouraki, Mojtaba, Zare Mehrjerdi, Abolfazl (2021), Comparability of Accounting Information and Audit Effort. Empirical Studies in Financial Accounting, 18(70), 113-138. (In Persian).
Kim, J. B., Li, L., Lu, L. Y., & Yu, Y. (2021). Financial statement comparability and managers’ use of corporate resources. Accounting & Finance, 61, 1697-1742.
Kim, J. B., Li, L., Lu, L. Y., and Yu, Y. (2020). Financial statement comparability and managers use of corporate resources. https://ssrn.com.
Kim, S., P. Kraft, and S. Ryan. (2013). “Financial statement comparability and credit risk”. Review of Accounting Studies,Vol.18, No. 3, Pp,783–823.
Kothari, S. P., K. Ramanna, and D. Skinner. (2010). “Implications for GAAP from an analysis of positive research in accounting”. Journal of Accounting and Economics, Vol.50,No. (2–3), Pp246–86.
Mashaykh, Shahnaz, Hamedi, Fatemeh and Farzaneh Kargar, Ismail. (2022). The role of audit report delay on the relationship between profit volatility and audit fees. Financial Accounting Knowledge, 9(1), 55-77. (In Persian).
Nabat Doost Baghmisheh, Mohammad Hossein and Heydar Mohammadzadeh Salteh. (2016). Investigating the effect of audit quality on the comparability of financial statements in companies listed on the Tehran Stock Exchange. Quarterly Journal of Auditing Knowledge, Year 16, Issue 62, pp. 159-176. (In Persian).
Nikbakht, Mohammad Reza and Tanani, Mohsen (2011), Examining the factors affecting the audit fee of financial statements, Financial Accounting Research, 2(2), pp. 111-132. (In Persian).
Rahmani, Ali and Qashqaei, Fatemeh. (2017), The relationship between accounting comparability and actual and accrual earnings management. Accounting and Auditing Reviews, 24(4), pp. 550-527. (In Persian).
Rostami, Vahab, Kargar, Hamed, Rezaei, Leila (2022), The effect of unexpected audit fees on the quality of financial reporting. Quarterly Journal of Professional Auditing Research, 2(8), 146-162. (In Persian).
Salehi, Mehdi; Oradi, Javad; Salari-Forg, Zeinab. (2016), The effect of the existence of an audit committee and its characteristics on the delay of audit reports. Accounting Knowledge, 7(26), pp. 59-83. (In Persian).
Sohn, B. C. 2016. “The effect of accounting comparability on the accrual-based and real earnings management”. Journal of Accounting and Public Policy, Vol. 35, No. 50, 513-39.
Vaez, Seyed Ali, Bonabi Ghadim, Rahim, Qalambar, Mohammad Hossein, Qanad, Ali. (2023). The effect of institutional shareholders' attention deviation on the comparability of financial statements. Empirical Accounting Research, 14(1), 139-164. (In Persian).
Wu, S., and I.X. Zhang. (2011). “Accounting integration and comparability: Evidence from relative performance evaluation around IFRS adoption”. Working paper, University of Rochester and University of Minnesota.
Zafari, Sobhan, Foroughi, Dariush and Kiani, Gholamhossein. (2019). The effect of comparability and consistency of accounting procedures on information asymmetry: A text mining approach, Journal of Management Accounting, Volume 12, Issue 41, pp. 33-150. (In Persian).

متن کامل:



Journal of Accounting and Corporate Governance Researches

Vol. 3, No. 9, Autumn 2024 (45-64)

 

Paper type: Research Article

Investigating the Effect of Accounting Comparability on Audit Fees and Delay in Audit Report in Companies Admitted to Tehran Stock Exchange

Babak Abedi Sadaghiani¹, Ali Kiani²*

Received: 2024/12/18          Accepted: 2025/02/24

Abstract Comparability is one of the important features of financial statements that helps the users of financial statements to make appropriate and correct decisions by comparing the current trend of the company with the previous trend. After that, it will affect the audit fee. Therefore, the purpose of this research is to investigate the effect of comparability as one of the qualitative features of financial reporting on audit fees and delay in audit report. The statistical population of this research is the companies admitted to the Tehran Stock Exchange. In order to achieve the goal of the research, 120 companies were selected during the years 1394 to 1401. In order to analyze data and test hypotheses, multivariate regression model and combined data have been used. The research findings show that accounting comparability has a negative and significant effect on audit fees. Also, the results showed that the comparability of accounting has a negative and significant effect on the delay in the audit report. According to the results, it can be said that the comparability of accounting can lead to the reduction of the delay in the audit report by increasing the transparency and comprehensibility of the financial reports and, as a result, reducing the audit fee. Key Words: Accounting Comparability, Audit Fee, Audit Delay.                                                                                               10.71600/jacgr.2024.1192977       How to cite this article: Abedi Sadaghiani, B., & Kiani, A. (2025). Investigating the Effect of Accounting Comparability on Audit Fees and Delay in Audit Report in Companies Admitted to Tehran Stock Exchange. Accounting and Corporate Governance Researches, 3(9), 45. (In Persian).

 

 

---

[1] . Assistant Prof of Accounting, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran. )[e-mail](

[2] . Ph.D. Student, Department of Accounting, Shahid Chamran, University of Ahvaz, Iran.

* Corresponding author: [e-mail]

نوع مقاله: علمی پژوهشی

بررسی تأثير قابليت مقايسه حسابداري بر حق­الزحمه حسابرسي و تاخير در گزارش حسابرسي در

شرکت های پذیرفته شده بورس و اوراق بهادار تهران

بابک عابدی صدقیانی¹، علي کياني² *

چکيده  قابلیت مقایسه یکی از ویژگی­های مهم صورت­های مالی است که به استفاده کنندگان صورت­های مالی کمک می­نماید با مقایسه روند فعلی شرکت با روند قبلی تصمیمات مناسب و صحیحی اتخاذ نمایند که این ویژگی می تواند بر زمان اجرای عملیات حسابرسی و به دنبال آن بر حق‌الزحمه حسابرسی  اثر گذار باشد. لذا هدف این پژوهش بررسی تأثیر قابلیت مقایسه به عنوان یکی از ویژگی­های کیفی گزارشگری مالی برحق­الزحمه حسابرسی و تاخیر در گزارش حسابرسی است. جامعه آماری این پژوهش شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. به منظور دستیابی به هدف پژوهش 120 شرکت طی سال­های ۱۳94 تا ۱401 انتخاب شدند. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیه­ها از الگوی رگرسیون چندمتغیره و داده­های ترکیبی استفاده شده است. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که قابلیت مقایسه حسابداری بر حق­الزحمه حسابرسی تاثیر منفی و معناداری دارد. همچنین نتایج نشان داد که قابلیت مقایسه حسابداری بر تاخیر در گزارش حسابرسی تاثیر منفی و معناداری دارد. باتوجه به نتایج می توان گفت که قابلیت مقایسه حسابداری  می‌تواند با افزایش شفافیت و قابل فهم بودن گزارش‌های مالی منجر به کاهش تاخیر در گزارش حسابرسی و در نتیجه کاهش حق­الزحمه حسابرسی شود.   واژهای کلیدی: قابلیت مقایسه حسابداری، حق­الزحمه حسابرسی، تاخیر در گزارش حسابرسی.                                                                                             10.71600/jacgr.2024.1192977       استناد: عابدی صدقیانی، بابک و کیانی، علی (1403). بررسی تأثير قابليت مقايسه حسابداري بر حق‌الزحمه حسابرسي و تاخير در گزارش حسابرسي در شرکت های پذیرفته شده بورس و اوراق بهادار تهران. پژوهش­های حسابداری و راهبری شرکتی، 3(9)، 64 – 45.

تاریخ دریافت: 18/09/1403  تاریخ پذیرش: 06/12/1403

 

---

[1] . گروه حسابداری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران. [e-mail]                

[2] . دانشجوی دکتری حسابداري، دانشگاه شهيد چمران، اهواز، ایران. * نویسنده مسئول:  [e-mail]

مقدمه

سرمایه گذاران و اعتباردهندگان همواره به دنبال این هستند که بـا آگاهی از وضـعیت مـالی و عملیاتی شرکت ها و مقایسة آن با اطلاعات شرکت های رقیب، بهترین تصمیم­گیری­ها را اتخاذ کنند. بی شک، گزارش های مالی شرکت ها یکـی از سـودمندترین منـابع مـورد اسـتفاده در ایـن زمینه محسوب می شود. دسترسی سرمایه‌گذاران به اطلاعات مربوط به همتایان مشابه را تسهیل می‌کند و از این طریق شناسایی اطلاعات صورت‌های مالی در میان شرکت‌های مشابه را برای سرمایه‌گذاران ساده می‌کند. سرمایه‌گذاران با دسترسی به اطلاعات مربوط به شرکت‌های مشابه نه تنها می‌توانند درک بهتری از عملکرد یک شرکت داشته باشند بلکه می‌توانند اطلاعات مرتبط با ارزش را بر اساس عملکرد شرکت‌های مشابه بدست آورند (کیم و همکاران 2021). سودمندی این گزارش ها بر پایه ویژگی های کیفی متعددی است کـه قابلیـت مقایسه اطلاعات حسابداری، یکی از این ویژگی ها محسوب می شود (رحمانی و همکاران 1396). قابلیت مقایسه برای شرکت هایی که ویژگی های ساختار سود آنها مشـابه اسـت، بیشـتر از سـایر شرکت هاست. برای مثال، کیفیت اقلام تعهدی، پیش بینی پذیری سود، هموارسازی سـود و حتـی گزارش زیان، می توانند عوامل مؤثری بر قابلیت مقایسة اطلاعات شرکت ها باشـند. قابلیت مقایسه بیشتر حسابداری به سرمایه گذاران کمک می کند تا از طریق اطلاعات در دسترس مربوط به شرکت های همسان بنیان های اقتصادی یک شرکت را با دقت بیشتری ارزیابی کنند. سه دلیل برای این کار وجود دارد (چن و همکاران 2021). اول اینکه قابلیت مقایسه پذیری، منجر به افزایش کیفیت اطلاعات مندرج در صورت های مالی می شود. بر اساس پژوهش های قبلی قابلیت مقایسه منجر به افزایش دقت و صحت اطلاعات مالی می شود و از طریق اطلاعات شرکت های همسان و کاهش عدم اطمینان در مورد دقت ارزیابی آن ها امکان ارزیابی منصفانه صورت های مالی منتشر شده را تسهیل می نماید (پترسون و همکاران 2019). علاوه بر این این قابلیت مقایسه حسابداری ، به وسیله محدود کردن توانایی مدیران در نگهداشت اخبار بد کیفیت اطلاعات را افزایش می دهد(کیم و همکاران 2021). دوم این که قابلیت مقایسه اطلاعات حسابداری باعث کاهش هزینه جمع آوری و پردازش اطلاعات مختص شرکت می شود و در نتیجه باعث بهبود در هزینه های حسابرسی می گردد(چوی و همکاران 2020). هزینه پردازش و جمع آوری اطلاعات مختص شرکت به خاطر عدم دسترسی کافی سرمایه گذاران به منابع زیاد است. بنابراین مقایسه پذیری اطلاعات حسابداری امکان درک اطلاعات خاص شرکت را برای سرمایه گذاران با میزان آگاهی و دانش کمتر فراهم می کند (چوی و همکاران2021). دلیل سوم این است که مقایسه پذیری بیشتر محیط اطلاعاتی یک شرکت را از طریق آسان کردن الگوها و فراهم کردن بخش گسترده تری از اطلاعات در سطح صنعت و بازار برای سرمایه گذاران غنی تر می کند(ژانگ و همکاران 2019). به این مفهوم که افزایش اطلاعات گزارش شده از طرف شرکت های با قابلیت مقایسه باعث ایجاد یک محیط اطلاعاتی غنی شده و صورت های مالی شرکت همسان دارای محتوای اطلاعاتی برای فعالان بازار سرمایه می شود. به طور کلی به دلیل اینکه هزینه جمع آوری و پردازش اطلاعات به وسیله قابلیت مقایسه کاهش می یابد پتانسیل ارزیابی صحیح و با دقت اطلاعات مندرج در گزارش های مالی ایجاد می شود که این خود منجر به بهبود ارتباط ارزشی اطلاعات حسابداری خواهد شد چن و همکاران2021).

 از طرفی صــورت هــاي مــالي حسابرســي شــده يكــي از منــابع قابل اتكاء اطلاعات براي استفاده كنندگان است اما اين اطلاعات زماني مـي توانـد بـه وسـيله اسـتفاده كننـدگان مـورد اسـتفاده قـرار گيـرد كـه واجـد مجموعـه اي از ويژگــي­هــاي كيفــي باشــد. سرمایه گذاران و اعتباردهندگان همواره تلاش می کنند که بـا کسـب اطـلاع از وضـعیت مـالی و عملیاتی شرکت ها و مقایسه آن با اطلاعات شرکت  هاي رقیب، بهترین انتخاب هـا را انجـام دهند. بی شک، گزارش هاي مالی شرکت ها از سـودمندترین منـابع مـورد اسـتفاده در ایـن زمینه اند. سودمندي این گزارش ها از ویژگی هاي کیفی متعددي سرچشمه می گیرد کـه قابلیـت مقایسه، یکی از این ویژگی هاست (رحمانی و همکاران 1396). بـراسـاس مفـاهيم نظـري گزارشـگري مـالي يکـي از ويژگـي­هـاي کيفـي اطلاعـات حسابداري قابليت مقايسه صورت­هاي مالي است که به صورت اعمال رويه­هاي حسابداري يکســان بــراي رويــدادهاي اقتصــادي مشــابه تعريف مــي­شــود. ايــن ويژگــي کيفــي کــه نظريه پردازان حسابداري بـه عنـوان اصـل خروجـي در حسـابداري مـالي عنـوان کـرده­انـد مستلزم اين است که در تهيه اطلاعات مالي اثر معاملات و رويدادهاي مشابه در يک واحد تجاري طي دوره­هاي مختلف با ثبات رويه انـدازه­گيـري شـده و همچنـين بـين واحـدهاي تجاري مختلف در يـک دوره خـاص نيز ثبات رويه رعايـت گـردد تـا از آن طريـق شناسايي روند عملکرد مالي يک واحد و نيز انجام مقايسه بين عملکـرد واحـدهاي تجـاري مختلف امکان پذير باشـد (دیفرانکو و همکاران2011). قابليت مقايسه ويژگـي اسـت کـه بـه اسـتفاده کننـدگان در شناسـايي و درك شـباهت­ها و تفاوت­ها کمک مي­نمايد، هزينه کسب و پردازش اطلاعات و عدم تقارن اطلاعاتي را کاهش و کميت و کيفيت کلي اطلاعات موجود در مـورد شـرکت­ها را افـزايش مـي­دهـد و موجـب کاهش حق­الزحمه حسابرسي و ارائه به موقع گزارش حسابرسي مي­شود (چن و همکاران2011). هزینه های تهیه، پردازش و حسابرسی صورت های مالی، قابلیت مقایسه حسابداری را برای گزارشگری مالی ضروری می سازد (کوتاری و همکاران 2010). اگر اطلاعات مالی یک شرکت با شرکت های موجود در صنعت قابلیت مقایسه بیشتری داشته باشد، هزینه نهایی کسب و پردازش اطلاعات شرکت های موجود در صنعت برای استفاده کنندگان از قبیل سرمایه گذاران(شامل سهامداران بالقوه و بالفعل و اعتباردهندگان) و گروه های اقلیت(مثل حسابرسان و تحلیلگران مالی)کاهش خواهد یافت (سوهان و همکاران 2019). در این وضعیت، ارزیابی عملکرد شرکت بهتر انجام می شود.  بنابر این، اطلاعات حسابداری بخش عظیمی از نیازهای اطلاعاتی تصمیم گیرندگان را تأمین می سازد. در واقع حسابداری، سامانه اطلاعاتی واحدهای تجاری است که به تهیه و ارائه اطلاعات مالی می پردازد. بیشتر اطلاعات حسابداری در صورت های مالی اساسی منعکس می شود و اکثر قریب به اتفاق نیاز اطلاعاتی تصمیم گیرندگان از جمله  حسابرسان، صاحبان سرمایه، سرمایه گذاران بالقوه، اعتباردهندگان، تحلیل گران مالی و سایر استفاده کنندگان با استفاده از صورت های مالی تحقق می پذیرد. به همین دلیل شفافیت و کیفیت در گزارش های مالی بر فرآیند تصمیم گیری و کاهش مخاطرات مربوط  و هرینه های جمع آوری اطلاعات مالی حسابرسی تأثیر گذار است (بهار مقدم و همکاران 1389). صــورت هــاي مــالي شرکت ها يكــي از منــابع قابل اتكاء اطلاعات براي استفاده كنندگان است اما اين اطلاعات زماني مـي توانـد بـه وسـيله اسـتفاده كننـدگان مـورد اسـتفاده قـرار گيـرد كـه واجـد مجموعـه اي از ويژگــي هــاي كيفــي باشــد. يكــي از ايــن ويژگــي هــا به موقع بودن اطلاعات است. از آنجا كه اطلاعات مالي نسبت به گذشت زمان بسيار حسـاس اسـت و بـا مـرور زمان ارزش و سودمندي خود را در تصميم گيري هـا از دست مي دهد هر چه فاصله زمـاني پايـان سـال مـالي و تاريخ انتشار گزارش حسابرسي كوتـاه تـر شـود ارزش اطلاعـاتي آن بيشـتراسـت. بـه موقـع بـودن اطلاعـات، ويژگي پشتيباني كننده اي براي مربـوط بـودن اطلاعـات است(هو و همکاران2011).

 از طرفی تاخیر در ارائه گزارش حسابرسی به طور مستقیم بر کارایی حسابرسی و به موقع بودن اطلاعات مالی موثر است (چن و همکاران 2011). هم چنین، زمان ارائه گزارش حسابرسی یکی از عامل های مهم در تعیین به موقع بودن گزارشگری مالی شرکت ها است (جانسون و همکاران 1998). بنابراین بررسي ارتباط بين حق الزحمه حسابرسي و تأخير در ارائه گزارش حسابرسي به درك زمـان ارائـه گـزارش حسابرسي كمك مي كند. هـمچنـين، بيـنش بهتـري از خدمات حسابرسي را ارائه مي كند (ایموف و همکاران 2018). بررسـي اين ارتباط براي كاربران صورت هـاي مـالي، مشـتريان، عرضه كنندگان خدمات حسابرسـي و تنظـيم كننـدگان بازار مهم است (استون و همکاران 2010). مقایسۀ اقتصادی معنی‌دار تنها زمانی میسر می‌شود که یک معیار قابلیت مقایسه وجود داشته باشد و شرکت‌های با قابلیت مقایسه بالاتر می‌توانند معیار بهتری برای یکدیگر باشند. این امر انتقال اطلاعات بین شرکت‌ها را بهبود می‌بخشد و سرمایه‌گذاران را قادر می‌سازد شباهت‌ها و تفاوت‌های بین آنها را تمیز دهند. همچنین، افزایش قابلیت مقایسه می‌تواند  کیفیت و شفافیت اطلاعات مالی را افزایش دهد و دقت پیش‌بینی، خطای پیش‌بینی تحلیل‌گران را بهبود بخشد و موجب کاهش هزینه های جمع آوری اطاعات مالی شود (ديفرانکو و همکاران،2011). علي­رغم اهميت قابليت مقايسه حسابداري شواهد تجربي در مورد آن نسبتاً محـدود است. در بخش‌های بعدی، مبانی نظری و تدوین فرضیه‌های پژوهش، رو‌ش‌شناسی پژوهش شامل جامعه و نمونه آماری و نحوۀ اندازه‌گیری متغیرها ارائه و پس از آن، یافته‌های پژوهش، تشریح شده‌اند و د رنهایت، بحث و نتیجه‌گیری شده است و پیشنهادها ارائه شده‌اند.

 

 

 

مباني نظري پژوهش

قابليت مقايسه حسابداري

قابلیت مقایسه صورت‌های مالی، نظارت و بررسی دقیق سرمایه‌گذاران در استفاده مدیران از منابع شرکت را تسهیل کرده و سبب افزایش ارزش شرکت می‌شود. همچنین سبب وابستگی کمتر آنها به افشای اطلاعات شرکت‌ها می‌شود. زیرا مقایسه‌پذیری به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد تا در مورد عملکرد یک شرکت از طریق مقایسه عملکرد و یا افشای همتایان شرکت نتیجه‌گیری کنند. سطح بالاتری از قابلیت مقایسه، درک و ارزیابی استفاده مدیران از منابع شرکت را برای سرمایه‌گذاران آسان‌تر می‌کند. از این‌رو صورت‌های مالی قابل مقایسه، نظارت بهتر بر استفاده مدیران از منابع شرکت را تسهیل می‌کند و بنابراین مدیران کمتر از منابع شرکت سوءاستفاده کرده و ارزش شرکت کمتر کاهش خواهد یافت. در نتیجه فرض می‌شود که قابلیت مقایسه صورت‌های مالی، کارایی استفاده مدیران از منابع شرکت را افزایش می‌دهد (کیم و همکاران 2021). استفاده کنندگان صورت های مالی باید بتوانند صورت های مالی یک شرکت خاص را در گذر زمان جهت شناسایی روند تغییرات در وضعیت مالی، عملکرد مالی وانعطاف پذیری مالی واحد تجاری مقایسه کنند. به علاوه، استفاده کنندگان باید بتوانند صورت های مالی شرکت های مختلف را مقایسه کنند تا بتوانند وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطافپذیری مالی آنها را نسبت به یکدیگر بسنجند. بنابراین، ضروری است تاثیر معاملات مشابه در درون شرکت و در گذر زمان با ثبات رویه اندازه گیری و ارائه شود و بین شرکت های مختلف نیز این موضوع رعایت شود (کمیته تدوین استاندارد های حسابداری 1397). هنگامی که قابلیت مقایسه اطلاعات حسابداري بیشتر باشد، هزینه کسب اطلاعات و عدم تقارن اطلاعاتی کاهش می یابد و قابلیت فهم صورت هاي مالی افزایش می یابد (کیم و همکاران 2013). حسابرسان بیان رویدادهاي اقتصادي را در قالب مبالغ حسابداري براي شرکت هایی که قابلیت مقایسه اطلاعات بیشتري دارند بهتر درك می کنند. در این راستا، توانایی آنها براي اثبات ادعاهاي مدیریت افزایش می یابد و کیفیت حسابرسی نیز افزایش می یابد. به علاوه، قابلیت مقایسه اطلاعات حسابداري، برنامه ریزي حسابرسی و ارزیابی ریسک تجاري صاحبکار را بهبود می بخشد و در نتیجه منجر به ارائه اطلاعات به موقع می شود. قابلیت مقایسه اطلاعات حسابداري، همچنین براثر هاله اي تأثیر دارد (اثر هاله اي به نوعی قضاوت در شناخت و تصمیم­گیري گفته می شود که تحت تأثیر ذهنیت قبلی قضاوت کننده شکل می گیرد) (ژانگ و همکاران 2018). اهميت قابليت مقايسه صورت­هاي مالي تا آنجا است كه در بيانيه مفهومي شماره 8 هيأت استانداردهاي حسابداري مالي يكي از مهمترين دلايل نياز به استانداردهاي گزارشگري مالي افزايش قابليت مقايسه اطلاعات مالي گزارش شده عنوان شده است ودر مفاهيم نظري گزارشگري مالي ايران(1390)، بيان شده است كه اگر اطلاعات مربوط وقابل اتکا باشد مفيد بودن آن در صورت قابل مقايسه نبودن و قابل فهم نبودن دچارمحدوديت خواهد بود. قابلیت مقایسۀ اطلاعات مالی، یکی از ویژگی‌های کیفی اطلاعات مالی است که نهادهای استانداردگذار حسابداری به آن تأکید فراوان داشته‌اند. این قابلیت، موضوعی حیاتی برای حسابرسان، توانمندسازی سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و سایر استفاده‌کنندگان در تصمیم‌گیری‌‌‌های آگاهانه‌ محسوب می‌شود(بارت و همکاران 2019).  قابلیت مقایسه با بهبود کیفیت اطلاعات مالی و محیط اطلاعاتی، امکان شناسایی شباهت‌ها و تفاوت‌های شرکت‌های مختلف و ارزیابی بهتر عملکرد اقتصادی آنها را برای استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی، فراهم و کیفیت اطلاعات مالی را بهبود می بخشد (هیات تدوین استاندارد های حسابداری مالی آمریکا، 2010). سؤال مطرح‌شده این است که آیا قابلیت مقایسۀ صورت‌های مالی، علاوه ‌بر بهبود کیفیت و شفافیت اطاعات مالی در شرکت ها، که موجب کاهش هزینه جمع آوری اطلاعات قابل اتکاء حسابرسان در گزارشگری می شود بر تصمیم‌های حسابرسان شرکت‌ها به‌ خصوص تاخیر در گزارش حسابرسی تأثیرگذار است یا خیر. در محیط اقتصادی مشابه، درستی یا نادرستی مبادلات اقتصادی بین شرکت‌هایی که قابلیت مقایسۀ بالاتری در یک صنعت دارند، توسط یکدیگر تأیید می‌شود و قابلیت اطمینان اطلاعات مالی شرکت ها را افزایش می دهد. افزون ‌بر این، اطلاعات حسابداری با قابلیت مقایسۀ بالاتر، با کاهش هزینه‌های کسب اطلاعات، کارایی حاکمیت شرکتی درون‌سازمانی و برون‌سازمانی را بهبود می‌بخشد و هزینۀ اجرای فعالیت‌های حسابرسی را برای نیل به منافع عمومی شرکت ها کاهش می‌دهد. به این ترتیب، قابلیت مقایسۀ بیشتر، تمایل مدیران را به اطلاعات مالی قابل اتکا افزایش داده و ضمن جلوگیری از تحمیل هزینه‌های جمع آوری اطلاعات مالی توسط حسابرسان، موجب ارائه اطلاعات به موقع و با کیفیت به حسابرسان می شود که این امر سبب کاهش تاخیر در گزارش حسابرسی می شود .

هيئت اصول حسابداري¹(1970)، بر اين نکته تاکيد مي­کند که قابليت مقايسه از مهم ترين اهداف حسابداري مـالي اسـت.  بيانيـه مفهـومي شـماره 2 هيئـت اصول حسابداري(1980)، قابليت مقايسه را به صورت کيفيـت اطلاعـاتي کـه استانداردهاي حسابداري مالي استفاده کنندگان را قادر مي­سـازد تـا شـباهت­ها و تفاوت­هـا ي بـين دو مجموعـه از پديـده هـاي اقتصادي را شناسايي کند تعريف مي­کند و بيان مي­کند که تصـميمات سـرمايه گـذاري و وام دهي اساساً مستلزم ارزيابي فرصت­هاي جايگزين مي­شوند و اگر اطلاعات مقايسه­اي در دسترس نباشد نمي­توان تصميمات منطقي اتخاذ نمود. قابليت مقايسه يک ويژگي کليدي در دستيابي به سودمندي تصميم براي اطاعات مالي است قابليت مقايسه براساس بيانيه مفهومي شماره 3 چارچوب مفهومي گزارشگري مالي يکي از ويژگي­هاي ارتقاء دهندۀ کيفيت گزارش­هاي مالي به شمار آمده و به اين صورت تعريف شده است : ويژگي کيفي اطاعات است که استفاده کنندگان را قادر به شناسايي و درک شباهت­ها و تفاوت­هاي بين دو مجموعه از پديده هاي اقتصادي مي­کند از نظر هيئت هاي فوق­الذکر اگربتوان اطاعات يک واحد تجاري را با اطاعات واحدهاي تجاري ديگر و اطاعات مشابه همان واحد تجاري در مقاطع زماني ديگر مقايسه کرد اين اطاعات مفيدتر خواهند بود. در استانداردهاي حسابداري ايران نيز بر قابليت مقايسه به عنوان يک ويژگي کيفي سودمند تأکيد شده است (سازمان حسابرسی 1392). اهمیت قابلیت مقایسه حسابداری تا آنجا است که در بیانیه مفهومی شماره 6 هیئت استانداردهای حسابداری مالی، یکی از مهمترین دلایل نیاز به استانداردهای گزارشگری مالی، افزایش قابلیت مقایسه اطاعات مالی گزارش شده، عنوان شده است و در مفاهیم نظری گزارشگری مالی ایران (1391)، نیز بیان شده است که اگر اطاعات مربوط و قابل اتکا باشد، مفید بودن آن در صورت قابل مقایسه نبودن و قابل فهم نبودن دچار محدودیت خواهد بود(مهرورز و همکاران 1395). قابلیت مقایسه صورت های مالی مزایای متعددی نظیر؛ افزایش کیفیت اطاعات در دسترس، به موقع بودن اطلاات  و در نتیجه آن، افزایش پوشش تحلیلگران و دقت پیش بینی آنها (دیفرانکو و همکاران 2011)، کاهش هزینه جمع آوری اطلاعات توسط حسابرسان (بارث و همکاران 2013) وکاهش استفاده از اطاعات مالی غیر قابل اتکاء (بروچت و همکاران 2013)، را به دنبال خواهد داشت. علاوه بر  بر این اطاعات حسابداری قابل مقایسه، هزینه جمع آوری و پردازش اطاعات که ناشی از پیچیدگی اطلاعات است را برای  حسابرسان، سرمایه گذاران، تحلیلگران مالی و نهادهای قانونی کاهش می دهد و آنان را قادر می سازد تا با مقایسه اطاعات مالی شرکت مورد نظر با سایر شرکت های مشابه، اطلاعات با کیفیت و قابل اتکاء را بهتر شناسایی کنند که موجب ارائه گزارش حسابرسی به موقع با حق الزحمه پایین می شود (لی و همکاران 2015).

پژوهشگران حسابداري صورت­هاي مالي را ترسيم وقايع اقتصادي با استفاده از ارقام حسابداري مي­دانند. (ديفرانکو و همکاران،2011)، با اين برداشت زماني دو شرکت صورت­هاي قابل مقايسه­اي خواهند داشت که نحوۀ اين ترسيم يکسان باشد به عبارت ديگر اگر شرکت­ها ارقام حسابداري يکساني را براي وقايع اقتصادي يکسان و ارقام حسابداري متفاوتي را براي وقايع اقتصادي متفاوت گزارش کنند شاهد صورت­هاي مالي قابل مقايسه خواهيم بود. از طريق رعايت ويژگي­هاي کيفي بنيادين اطاعات مالي مي­توان تا حدّي به قابليت مقايسه دست يافت. به عنوان مثال، زماني که شرکت­هاي مختلف براي انعکاس رويدادي يکسان ويژگي ارائه صادقانه را رعايت کنند درجه­اي از قابليت مقايسه به دست مي­آيد. با اين حال يک رويداد اقتصادي مي­تواند به صورت صادقانه اما به روش­هاي مختلف ارائه گردد. مجاز دانستن روش­هاي حسابداري متفاوت براي انعکاس يک رويداد اقتصادي يکسان قابليت مقايسه را کاهش مي­دهد(هیات اصول حسابداری 2010). فانگ و همکاران (2019)، دریافتند بین شرکت‌های مقایسه‌شده، اثر پوششی اطلاعات وجود دارد؛ یعنی در صنایع مشابه، اطلاعات شرکت‌ها مکمل یکدیگرند. افزایش قابلیت مقایسه به بهبود محتوای اطلاعاتی مالی شرکت منجر می‌شود و اطلاعات بیشتری را به بازار ارائه می‌دهد. یافته‌های دورنف و همکاران (2019)، و رمنث و همکاران(2018)، نشان می‌دهند اطلاعات حسابداری شرکت بر اطلاعات حسابداری و تصمیم‌های تجاری شرکت‌های همکار تأثیر می‌گذارد و کیفیت اطلاعات حسابداری نیز در شرکت‌های مقایسه‌شده بالاتر است. کیم و همکاران (2016)، دریافتند قابلیت مقایسۀ بیشتر صورت‌های مالی، سرمایه‌گذاران را قادر می‌سازد عملکرد شرکت را به‌راحتی درک و ارزیابی کنند. آنان همچنین نشان دادند قابلیت مقایسۀ اطلاعات مالی، انگیزۀ مدیران را برای دستکاری کاهش می‌دهد و بدین ترتیب، شفافیت وکیفیت گزارشگری  نیز افزایش می‌یابد. ازآنجا که  قابليت مقايسه حسابداري کميت وکيفيـت گزارشگري حسابرسي وحق­الزحمه حسابرسي را بهبود مي­بخشد شـرکت­هـاي بـا صورت هاي مالي قابل مقايسه بايد با محدوديت­هاي مالي کمتر مواجه شوند(کیم و همکاران(2019).

حق­الزحمه حسابرسي

حق‌الزحمه حسابرسی به‌عنوان یکی از نشانه‌های تلاش حسابرسی، عاملی مهم در پذیرش یا رد یک کار حسابرسی از جانب صاحب‌کاران و حسابرسان محسوب می‌شود. آشنایی با عوامل موثر بر حق الزحمه حسابرسی هم براي حسابرسان، هم براي صاحبکاران آنها و هم براي اشخاصی اهمیت دارد که سیاست گذاري و قانونمندي در حرفه حسابرسی را دنبال می کنند (نیکبخت و همکاران 1390). با در نظر گرفتن هزینه هاي تهیه، حسابرسی و پردازش اطلاعات مالی، واضح است که قابلیت مقایسه اطلاعات حسابداري یک ضرورت براي گزارشگري مالی محسوب می شود (کوتاری و همکاران 2010). اگر اطلاعات مالی یک شرکت با شرکتهاي همان صنعت قابل مقایسه تر باشد، هزینه نهایی کسب و پردازش اطلاعات شرکت هاي موجود در صنعت براي سرمایه گذاران (شامل سهامداران و اعتباردهندگان) و گروه هاي اقلیت (مثل حسابرسان و تحلیلگران مالی) کاهش خواهد یافت(سون و همکاران (2019). بنابراین، سرمایه گذاران و گروه هاي اقلیت می توانند عملکرد شرکت را بهتر ارزیابی کنند. همچنین بررسی عوامل موثر بر حق الزحمه حسابرسی به صاحبکار کمک می کند تا منافع این خدمت را بهتر درك کند و بداند این هزینه را به خاطر چه چیزي متحمل می شود. بدیهی است آگاهی از این مسئله، موجب تسریع و تسهیل کار حسابرسی شده و به دلیل مشارکت صاحبکار، حسابرسی با کیفیت بالاتري انجام خواهد شد. ویژگی‌های شرکت صاحب‌کار و به‌خصوص ویژگی‌های گزارشگری مالی از عوامل مهمی است که می‌تواند بر زمان اجرای عملیات حسابرسی و به دنبال آن بر حق‌الزحمه حسابرسی نیز تأثیر بگذارد(گل محمدی شورکی و همکاران 1400). حق الزحمه حسابرسي، بازتابي از كيفيت حسابرسي براي استفاده كنندگان برون سازماني از صورت هاي مالي است و حق الزحمه حسابرسي را مي توان هزينه اي در نظرگرفت كه صاحبكار در ازاي ايفاي اين تعهدات به حسابرس پرداخت مي كند (بیور و همکاران 1998).حق الزحمه حسابرسي به عامل هاي متعددي بستگي دارد كه ميزان اهمیت اين عامل ها در كشورهاي مختلف متفاوت است. از مناقشات اصلي حرفه حسابرسي در حال حاضر تعيين كمترين نرخ حق الزحمه حسابرسي و نرخ شكني برخي از مؤسسات حسابرسي است اما در نظر گرفتن حسابرسي به عنوان يك كالاي همگن و قيمت گذاري غير رقابتي آن، استقلال و كيفيت خدمات حسابرسي را به خطر مي اندازد (بزرگ اصل 1388). با در نظر گرفتن هزینه هاي تهیه، حسابرسی و پردازش اطلاعات مالی، واضح است که قابلیت مقایسه اطلاعات حسابداري یک ضرورت براي گزارشگري مالی محسوب می شود (کوتاری و همکاران 2010). اگر اطلاعات مالی یک شرکت با شرکت هاي همان صنعت قابل مقایسه تر باشد، هزینه نهایی کسب و پردازش اطلاعات شرکت هاي موجود در صنعت براي سرمایه گذاران (شامل سهامداران و اعتباردهندگان) و گروه هاي اقلیت (مثل  حسابرسان و تحلیلگران مالی) کاهش خواهد یافت سون و همکاران 2016). قابلیت مقایسه گزارش هاي مالی می تواند هزینه هاي پردازش اطلاعات و نظارت براي سهامداران نهادي را کاهش دهد،زیرا زمانی که گزارش هاي مالی شرکت ها با گزارش هاي مالی همتایانشان در صنعت قابل مقایسه باشد، تعدیلات حسابداري کمتر و محاسبه ذهنی کمتري براي اعداد حسابداري موردنیاز است (کیم و همکاران 2019). علاوه بر این، در مقایسه با سهامداران غیرمشترك نهادي، سهامداران نهادي انگیزه بیشتري براي نظارت برمدیران دارند تا اطمینان حاصل کنند که تصمیمات شرکتی مناسبی می گیرند و قابلیت مقایسه گزارش مالی می تواند به دستیابی به آن کمک کند (ادمنز و همکاران، 2019).

مطالعات پيشين نشان داده است که حق­الزحمه حسابرسي تابعي از تلاش حسابرس است که پيوند اقتصادي با صاحبکار و ريسک حسابرسي درک شده دارد (فرانسیس و همکاران 2011). به طور خاص هزينه­هاي حسابرسي مربوط به سطح ريسک حسابرسي و پيچيدگي کاري است که ميزان تلاش­هاي حسابرسي را در فرايند حسابرسي تحت تاثير قرار مي­دهد.آگاهي از عوامل شرکتي موثر بر حق­الزحمه حسابرسي مي­تواند هم براي صاحبکار و هم براي حسابرسان مفيد باشد (فرانسیس و همکاران 2011). براي بسياري از صاحبکاران هزينه حسابرسي رقم در خور توجهي است با شناخت اين عوامل و افزايش آگاهي صاحبکاران مي­توان زمينه کاهش چنين هزينه­اي را در شرکت فراهم کرد (بارث و همکاران 2012). حسابرسان نيز با کسب اطلاعات بيشتر در خصوص پیچیدگی و ریسک حسابرسی و شناخت ويژگي­هاي صورت های مالی شرکت ها بهتر مي­توانند خدمات خود را به شکل مناسبي ارائه  کنند (کیم و همکاران 2013). حق­الزحمه حسابرسي از موضوعات مهمي است که ذهن صاحبکار و حسابرس را به خود مشغول مي کند و بايد درباره آن به روشني مذاکره کرد عوامل مختلفي مي­تواند بر حق­الزحمه حسابرسي موثر باشد از جمله اين عوامل مي توان به کيفيت گزارش حسابرسي اشاره کرد. چن و همکاران (2004)، اعتقاد دارند كه حسابرسان با گذشت زمان شناخت بهتري از کیفیت اطلاعات مالی و فعاليت هاي صاحبكار بدست آورده و تجربه بيشتري كسب مي كنند و به اين ترتيب تواناييشان در مورد مناسب بودن يا نبودن قابلیت مقایسه حسابداري و کیفیت گزارشگري افزايش مي يابد. بنابراين، شناخت حسابرس و کیفیت اطلاعات مالی صاحبكار مي تواند كيفيت حسابرسي را بهبود بخشد. به اعتقاد آنان شناخت حسابرس باعث خواهد شد اعتماد سرمايه گذاران به اتكاپذيري صورت هاي مالي افرایش يافته و اعتبار گزارش حسابرسي افزایش يابد. از سوي ديگر هزينه هاي حسابرسي، چه براي حسابرس و چه براي صاحبكار،  چون ناشی از پیچیدگی کسب کار و تلاش حسابرس می باشد نیز افزايش خواهد يافت. به بيان ديگر، با افزايش کیفیت اطلاعات مالی شرکت ها با استفاده از افزایش میزان قابلیت مقایسه پذیری آنها، اين هزينه ها حذف مي شود و در نتيجه حق الزحمه ي حسابرسي كاهش پيدا مي كند (نیل و همکاران 2017). از طرفی، هدف های گزارش حسابرس و مبانی حسابداری ایجاب مـی کنـد، اطلاعـاتی کـه گـزارش حسابرس فـراهم مـی آورد از ویژگـی هـای کیفی معینـی برخـوردار باشـد تـا در تصمیم گیری های سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان فعلی و بالقوه و سـایر اسـتفاده کننـدگان مؤثر واقع شود. این ویژگی ها را ویژگـی هـای کیفـی اطلاعـات حسـابداری می نامند که عبارتند از: الف) مربوط بودن: شامل به موقع بودن، سودمندی در پیش بینی و سودمندی در ارزیابی؛ ب) قابلیت اعتماد: شامل قابلیت تأیید، معتبر بودن و بیطرفانه بودن؛ ج) قابلیت مقایسه: شامل ثبات رویه و افشای کافی. بنابراین اطلاعات حسابداری هنگامی سودمنداست و می تواند به تصمیم گیری ها کمک کند که از ویژگی های کیفی لازم برخوردارباشد (اعتمادی و همکاران 1385).

تاخير در گزارش حسابرسي

یکی از دلایل اصلی عنوان شده از سوي شرکت ها براي تأخیر در ارائه صورت هاي مالی سالانه، نیاز به انجام خدمات حسابرسی می باشد. به عبارت دیگر طولانی شدن زمان انتشار صورت هاي مالی و طولانی شدن عملیات حسابرسی درهم پیچیده شده اند و به صورت مترادف در ادبیات گزارشگري مالی به کاربرده می شوند. صالحی و همکاران(1395)، نشان می دهند که میانگین تأخیر در گزارش حسابرسی در ایران بین سال­هاي 1388 تا 1393 ،76 روز است، درحالیکه پژوهش نکل و همکاران(2012)، نشان می دهد که میانگین تأخیر در گزارش حسابرسی در آمریکا حدود 45 روز است. محتوای گزارش حسابرسی و صدور به هنگام آن برای استفاده­کنندگان دارای بار اطلاعاتی است. درباره تأخير در گزارش حسابرسي پژوهش­هاي متعددي انجام شده است. از ويژگي­هاي کيفي گزارشگري مالي مي­توان به ارائه به موقع صورت­هاي مالي حسابرسي شده اشاره کرد. تاخير در صورت­هاي مالي حسابرسي شده باعث مي­شود گزارش­هاي مالي به موقع در اختيار استفاده کنندگان قرار نگيرد. اين موضوع کاهش محتواي اطلاعات مالي را در پي­دارد. از طرفي سرمايه­گذاران نيز فعاليت­هاي معاملاتي در اوراق بهادار را تا زماني که اطلاعات مالي منتشر گردد به تعويق مي­اندازند(بارث و همکاران 2011). در پيوست استانداردهاي حسابداري ايران و در بخش مفاهيم نظري نيز بر ارائه اطاعات قابل اتكا تاكيد شده و قابليت اتكاي اطلاعات را جزئي از ويژگي­هاي كيفي اطلاعات ذكر كرده است. در اين بخش از استانداردها عنوان گرديد اطلاعاتي قابل اتكا هستند كه عاري از اشتباه و تمايلات جانبدارانه با اهميت بوده و به طور صادقانه معرف آن چيزي هستند كه مدعي بيان آن مي­باشند يا به گونه­اي معقول انتظار مي­رود بيان كنند و در ادامه ذكر مي‌كند كه بايد نوعي موازنه بين مزيت­هاي نسبي ارائه اطلاعات قابل اتكا وگزارشگري به موقع برقرار نمود. در هر حال با توجه به اهميت موضوع ارائه اطلاعات قابل اتكا براي بازار سرمايه و نيز نقش حسابرسان مستقل بر اعتباردهي و بالابردن قابليت اتكاي اطلاعات بايد عوامل اثرگذار بر ميزان استقلال حسابرسان ارزيابي گرديده و با شناسايي عوامل ياد شده تدابيري انديشه شود تا سهامداران و شركت­ها بتوانند از حسابرساني با كيفيت بالاتر و خدمات بهتر استفاده نموده صورت هاي مالي حتي­المكان عاري از اشتباه و تمايلات جانبدارانه با اهميت مديران گرديده و در جهت بهبود ويژگي قابليت اتكا در گزارشگري مالي گام برداشته شود. 

يكي از عومل اثرگذار بر ميزان استقلال حسابرس حق­الزحمه حسابرس مي­باشد. در واقع با استخدام شركاي حسابرسي باتجربه و كارمندان ماهر حسابرسان  قادرند تأخير در ارائه گزارش حسابرسي را كاهش دهند. در عين حال استفاده از تيم حسابرسي با تخصص بالا هزينه­هاي حسابرسي را از سطح عادي افزايش مي­دهد. بنابراين نتيجه تأخير كمتر در ارائه گزارش حسابرسي حق­الزحمه عادي حسابرسي بالاترخواهد بود. به عبارت ديگر افزايش تلاش­هاي بنيادي حسابرس زمان مورد نياز براي تكميل كار حسابرسي را افزايش مي­دهد(نبات دوست باغمشه و همکاران 1395). در واقع آنها بيان مي­دارند كه سطح معيني از فعاليت براي انجام عمليات حسابرسي الزامي است انجام فعاليت­هاي حسابرسي بيشتر باعث افزايش تأخير در ارائه گزارش حسابرسي بدون تغيير در كيفيت حسابرسي مي­شود. ولي به موقع بودن گزارشگري مالي حسابرسي شده نگراني ديرينه سهامداران، مديران، قانونگذاران و حسابرسان داخلي و مستقل مي­باشد(مرگنتالر و همکاران 2014).

پيشينه تجربی پژوهش

براساس بیانیه مفهومی شماره 2 هیئت استانداردهاي حسابداري مالی، تصمیمات سرمایه گذاري و تأمین مالی مستلزم ارزیابی فرصت هاي جایگزین بوده و درصورتیکه اطلاعات قابل مقایسه نباشد نمی تواند به طور منطقی در تصمیم گیري اقتصادي سودمند باشد(هیئت استانداردهاي حسابداري 1980). بیانیه مفاهیم حسابداري مالی بیان می کند اطلاعات مربوط و صادقانه در صورتی مفید است که بتوان آن را به راحتی با اطلاعات مشابه گزارش شده توسط شرکت هاي دیگر و توسط همان شرکت در دوره هاي مختلف مقایسه کرد(هیئت استانداردهاي حسابداري مالی2010). کیم و همکاران(2021)،  در پژوهشی تأثیر قابلیت مقایسه بر استفاده مدیران از منابع شرکت در کشور آمریکا طی دوره 1990 تا 2013 را با استفاده از مدل رگرسیون چندگانه بررسی نمودند. نتایج نشان داد که با افزایش قابلیت مقایسه، ارزش نهایی نگهداشت وجوه نقد و مخارج سرمایه‌ای افزایش می‌یابد. لو و همکاران(2021)، با بررسی تأثیرمالکان نهادي بر قابلیت مقایسه صورت هاي مالی، نشان دادند مالکیت نهادي مشترك، قابلیت مقایسه صورت هاي مالی یک شرکت را با صورت هاي مالی همتایان خود در صنعت افزایش می دهد و این اثر زمانی قوي تراست که سهامداران نهادي مشترك در تعداد بیشتري از شرکت ها در یک صنعت خاص سرمایه گذاري کنند، افق سرمایه گذاري طولانی تري دارند و سهم بیشتري در یک شرکت دارند،و بیشتر براطلاعات عمومی تکیه می کنند. سو و همکاران (2018)، به بررسی قابلیت مقایسه اطاعات حسابداری و مدل تجربی هزینه سرمایه و بدهی براساس شرکت های پذیرفته شده در کشور چین پرداختند نتایج آنها نشان می دهد، قابلیت مقایسه اطلاعات حسابداری تحت تاثیر رابطه بین کیفیت اطلاعات حسابداری و هزینه سرمایه تامین شده می باشد. همچنین، آنها به این نتیجه رسیدند که قابلیت مقایسه اطلاعات حسابداری ارتباط منفی معناداری با هزینه بدهی دارد. ایموف و همکاران (2018)، بررسی نمودند که چگونه قابلیت مقایسه صورت های مالی یک شرکت با هزینه حقوق صاحبان سهام آن شرکت مرتبط است. قابلیت مقایسه یک اصل مهم حسابداری است زیرا به کاربران صورت های مالی اجازه می دهد هنگام تمایز بین فرصت های سرمایه گذاری جایگزین ، شرکت را در برابر بنگاه های مشابه محک بزنند. آنها شواهدی ارائه می دهند که قابلیت مقایسه صورت های مالی بیشتر با پایین آمدن هزینه حقوق صاحبان سهام همراه است و نشان می دهیم که تأثیر قابلیت مقایسه بر هزینه حقوق صاحبان سهام پس از کنترل کیفیت حسابداری همچنان بدون تغییر باقی مانده است. سولتانا و همکاران²( 2014)، معتقدند که اقدامات کميته حسابرسي مستقل­تر به احتمال فراوان براي کاهش زمان صرف شده براي صدورگزارش حسابرسي است. يافته­هاي پژوهش آنها ارتباط منفي و معناداري را بين استقلال کميته حسابرسي و تأخير گزارش حسابرسي نشان داد. دفرانکوو همکاران،(2011)، دريافتند که قابليت مقايسه حسابداري ميزان پوشش دهي تحليل گران و  دقت پيش بيني و ايجاد تنوع براي شرکت ها را افزايش مي­دهد. راس و همکاران³(2011 )، عوامل تعيين کننده قابليت مقايسه صورت­هاي مالي را در سطح کشوري و سطح شرکتي بررسي کرده­اند وبه اين نتيجه رسيدند که در سطح شرکتي متغير اندازه شرکت با قابليت مقايسه رابطه مستقيم و متغيرهاي مديريت سود ونوسانات بازده دارايي ها با قابليت مقايسه رابطه معکوس دارند.

بهنام‌پور و همکاران(1402)، در پژوهشی رابطه قابلیت مقایسه صورت‌های مالی و استفاده مدیران از منابع شرکتی را برای 102 شرکت طی سال های 1390 تا 1398 با استفاده از مدل رگرسیون چند متغیره مبتنی بر داده‌های ترکیبی بررسی نمودند. نتایج نشان داد که قابلیت مقایسه بر ارزش نهایی نگهداشت وجه نقد و کارایی سرمایه‌گذاری تأثیر مثبت و معناداری دارد ولی بر ارزش نهایی مخارج سرمایه‌ای تأثیر معناداری ندارد. واعظ و همکاران(1403)، در پژوهش خود به بررسی تأثیر انحراف توجه سهامدار نهادی بر قابلیت مقایسه صورت‌های مالی شرکت‏های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. نتیجه به‌دست‌آمده بیانگر این است که انحراف توجه سهامدار نهادی، قدرت نظارتی سرمایه­گذاران نهادی را خنثی، نتایج حاکمیت شرکتی را تضعیف، رویکرد منفعلانه و فرصت­طلبانه مدیریت را تقویت و درنتیجه کیفیت پایین گزارشگری و قابلیت مقایسه کمتر صورت‌های مالی را در پی دارد.  رستمی و همکاران(1401)، به بررسی تأثیر حق الزحمه غیرمنتظره حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی پرداختند. نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد که حق‌الزحمه غیرمنتظره حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی شرکت تأثیر منفی و معناداری دارد. خزایی و همکاران(1400) با بررسی نقش تبدیلگر ساختار مالکیت بر رابطه قابلیت مقایسه صورت هاي مالی و مدیریت سود نشان دادند قابلیت مقایسه صورت هاي مالی با مدیریت سود اقلام تعهدي رابطه منفی و معناداري دارد و افزایش سطح مالکیت نهادي موجب تضعیف رابطه معکوس قابلیت مقایسه و مدیریت سود می شود. قادي صاحبی و علی نژاد (1400)، با بررسی تأثیر مالکیت نهادي بر ارتباط بین استقلال هیئت مدیره و افشاي اختیاري شرکت هاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران نشان دادند مالکیت نهادي داراي اثر معکوسی بر رابطه منفی بین استقلال هیئت مدیره و افشاي اختیاري شرکت ها دارد. دارابی و همکاران (1400)، به بررسی تبیین رابطه بین کیفیت حسابرسی، استقلال حسابرس، حق‌الزحمه حسابرسی، با کیفیت گزاشگری مالی در شرکت‌های بیمه‌ای پرداختند. نتایج بدست آمده از آزمون فرضیه‌های پژوهش، بیان کننده وجود رابطه‌ی‌ معنی‌دار و مستقیم (مثبت) بین کیفیت حسابرسی، استقلال حسابرس و حق الزحمه حسابرسی با کیفیت گزارشگری مالی در شرکت‌های بیمه‌ای در ایران می‌باشد. رضایی و همکاران (1399)، در پژوهش خود به بررسی تأثیر ویژگی­های شرکت بر رابطه بین قابلیت مقایسه صورت‌های مالی نگهداشت وجوه نقد شرکت­ها پرداختند. نتایج نشان دهنده این است که ارتباط معناداری بین قابلیت مقایسه صورت­های مالی و نگهداشت وجوه نقد وجود دارد. بر اساس یافته­ها، ارتباط منفی و معناداری ناشی از تمرکز مالکیت و کیفیت گزارشگری مالی بر رابطه بین قابلیت مقایسه صورت­های مالی و نگهداشت وجوه نقد وجود داشت.ضمنا محدودیت تأمین مالی بر رابطه بین قابلیت مقایسه صورت­های مالی و نگهداشت وجوه نقد تأثیر معناداری نداشت. شکری دوغ آبادی و همکاران (1398)، در پژوهشی رابطه بین قابلیت مقایسه با مدیریت سود را برای 146 شرکت طی سال­های 1390 تا 1396 با استفاده از مدل رگرسیون چندگانه بررسی نمودند. نتایج نشان داد بین قابلیت مقایسه و مدیریت سود مبتنی بر اقلام تعهدی و مدیریت سود واقعی رابطه معناداری وجود ندارد.

ظفری و همکاران(1398)، در پژوهشی با عنوان تاثیر قابلیت مقایسه و ثبات رویه حسابداری بر عدم تقارن اطاعاتی رویکرد متن کاوی، با استفاده از مدل فضای برداری و تکنیک متن کاوی به بررسی تاثیر قابلیت مقایسه و ثبات رویه حسابداری بر عدم تقارن اطاعاتی پرداخته اند. نتایج و یافته های پژوهش نشان می دهد که قابلیت مقایسه و ثبات رویه حسابداری بر عدم تقارن اطاعاتی شرکت ها در بازار سرمایه ایران تاثیر منفی دارند.کيا و صفري گرايلي (1396)، در پژوهشي با بررسي رابطه بين قابليت مقايسه اطاعات حسابداري مديريت سود اقلام تعهدي و مديريت سود واقعي يافتند که بين قابليت مقايسه و مديريت سود تعهدي يک رابطه منفي و معني­دار وجود دارد. فروغي و قاسم زاد (1395)، قابليت مقايسه صورت­هاي مالي بر همزماني قيمت سهام شرکت­ها را براي نمونه­اي متشکل از ۸۶ شرکت پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طي سال­هاي ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۲ مورد بررسي قرار دادند و چنين نتيجه­گيري مي­کنند که قابليت مقايسه صورت­هاي مالي بر همزماني قيمت سهام تأثير منفي و معناداري دارد. مهدوي و حسيني نيا (1394)،  به بررسي اثربخشي كيفيت حسابرسي بر كاهش تأخير در ارائه گزارش حسابرسي شركت­هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته­اند نتايج آزمون آماري فرضيه­هاي پژوهش حاکي از اين است كه بين نوع گزارش حسابرس با تأخير در ارائه گزارش حسابرسي رابطه مثبت و معناداري وجود دارد

 

فرضيه­هاي پژوهش

فرضيه اول: قابليت مقايسه حسابداري بر حق­الزحمه حسابرس تاثير منفي و معناداري دارد.

فرضيه دوم: قابليت مقايسه حسابداري  بر تاخير گزارش حسابرس تاثير منفي و معناداري دارد.

روش شناسي پژوهش

با توجه به اينکه نتايج اين پژوهش مي­تواند در فرايند تصميم­گيري استفاده شود اين پژوهش از لحاظ هدف کاربردي است. همچنين از آنجا که به دنبال ارزيابي ارتباط بين دو يا چند متغير است از لحاظ ماهيت توصيفي - همبستگي است. مباني نظري و ادبيات موضوع پژوهش از طريق روش کتابخانه­اي جمع­آوري شد و فرضيه­هاي پژوهش با بهره­مندي از مدل­هاي رگرسيوني چند متغيره و به کمک داده­هاي ترکيبي آزمون شدند .داده­ها و اطلاعات مالي پژوهش از طريق مراجعه به صورت­هاي مالي شرکت­هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار و نرم افرار رهآورد نوين به دست آمد و جمع بندي محاسبه و تجزيه و تحليل آنها در نرم افزارهاي Excell، و نسخه دهم Eviews14 انجام گرفت. 

جامعه آماري پژوهش

جامعة آماری این پژوهش شامل کلیة شرکت‌های پذیرفته شده در بازار اوراق بهادار تهران در دورة زمانی 1394 الی 1401 است. با استفاده از روش نمونه‌گیری حذفی منظم و با اعمال شرایط زیر شرکت‌هایی که این شرایط را نداشتند، از نمونه آماری این پژوهش کنار گذاشته شده‌اند:

1.       چون برای محاسبه معیار قابلیت مقایسه به داده‌های شش نیمسال (3 سال) قبل نیاز می‌باشد، از داده‌های سال‌های 1392 تا 1401 استفاده شده است. بنابراین شرکت باید قبل از سال 1392 در بازار اوراق بهادار تهران پذیرفته شده باشد و نام آن تا پایان سال 1401 از فهرست شرکت‌های یاد شده حذف نشده باشد.

2.       شرکت‌ها در طول قلمرو زمانی پژوهش، تغییر سال مالی نداشته باشند.

3.       به لحاظ افزایش قابلیت مقایسه، سال مالی شرکت‌ها منتهی به پایان اسفند ماه باشد و دارای صورت‌های مالی شش‌ماهه نیز باشند.

4.       جزء شرکت‌های سرمایه‌گذاری، واسطه‌گری مالی، بانکها، بیمه‌ها و لیزینگ نباشند.

5.       طول وقفه انجام معاملات در این شرکت‌ها طی دوره زمانی مذکور بیشتر از شش ماه نباشد.

6.       دستیابی به اطلاعات مورد نیاز شرکت‌ها در طول قلمرو زمانی پژوهش، مقدور باشد.

از آنجا که متغیر قابلیت مقایسه در بین شرکت‌های هر صنعت و جدا از سایر صنایع محاسبه می‌شود؛ لذا پس از اعمال شرایط فوق، تنها صنایعی در نظر گرفته ‌شدند که حداقل پنج شرکت در آنها فعال باشند. در نهایت با توجه به اعمال محدودیت‌ها، 120 شرکت (960 مشاهده) در ده صنعت به ‌عنوان نمونه انتخاب گردید.

نحوی اندازه گیری متغيرهاي پژوهش و تصریح مدل­ها

پيش از تشريح مدل­هاي به کار رفته براي آزمون فرضيه­ها نحوه محاسبه متغيرهاي پژوهش توضيح داده مي­شود.

متغيرهاي وابسته:

حق­الزحمه حسابرسي(LogFee): در اين پژوهش یکی از متغیرهای وابسته، حق الزحمه حسابرس است که به صورت لگاريتم طبیعی حق الزحمه حسابرسی در مدل وارد می شود.

تاخير در گزارش حسابرس(Delay): مطابق پژوهش نکل و همکاران (2001)، تاخیر در گزارش حسابرسی از سه جزء شامل تاخیر در شروع کار حسابرسی، تاخیر در انجام کار حسابرسی و تاخیر در صدور گزارش حسابرسی تشکیل شده است که هر چقدر طولانی تر باشد، می تواند به مربوط بودن اطلاعات مالی حسابرسی شده در تصمیم گیري، آسیب بزند. در این پژوهش براي اندازه گیري تاخیر در گزارش حسابرسی از لگاریتم طبیعی مدت زمان صدور گزارش حسابرسی که برابر است با تعداد روزهاي بین پایان سال مالی صاحبکار و تاریخ گزارش حسابرس براي یک شرکت فرعی استفاده شده است.

 

متغير مستقل:  AccCompﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﭘﮋوﻫﺶ اﺳﺖ که نشان دهنده قابليت مقايسه حسابداري است. جهت اندازه گیری قابلیت مقایسه حسابداری از میزان همبستگی سود بازده یک زوج -شرکت یک صنعت خاص استفاده خواهد شد(فروغی و همکاران 1395، دیفرانکو و همکاران 2011). در اﻳﻦ مدل دو شرکت زماني مشابه در نظر گرفته مي­شوند که مجموعه­اي از رويدادهاي اقتصادي يکسان(مثل بازده)،گزارش مالي (مثل سود حسابداري) مشابهي ارائه کرده باشند. براي اندازه­گيري قابليت مقايسه بين دو شرکت i وj ، ابتدا هر شرکت سال مدل رگرسيوني به شرح مدل(3) با استفاده از داده­هاي سري زماني (شش ماهه)، براي دوره چهار ساله اخير منتهي به پايان سال t برآورد مي­شود.

مدل3 :                                                     i + βi Returnit + εitα Earningit =

که در اين رابطه Earningit سود خالص شرکت i در شش ماهه t تقسيم بر ارزش بازار سهام شرکت در ابتداي شش ماهه و  Returnit بازده سهام شرکت i در شش ماهه t مي­باشد.ضرايب برآورد شده از مدل(3) براي هر شرکت - سال ، معياري از عمليات حسابداري آن شرکت است. يعني iα وβi  نشان دهنده عمليات حسابداري شرکت i و ضرايب jα و jβ معرف عمليات شرکت j است. شباهت بين عمليات حسابداري دو شرکت ميزان قابليت مقايسه بين دو شرکت را نشان مي­دهد. به منظور برآورد تفاوت بين عمليات حسابداري دو شرکت i و j از مفهوم قابليت مقايسه (ارائه گزارش­هاي مشابه درباره مجموعه­اي از رويدادهاي مشابه)، استفاده مي­شود. از اين رو در هر سال از طريق مدل­هاي(4) و(5) سود شرکت i به طور جداگانه يکبار با ضرايب خود شرکت i و يکبار با ضرايب شرکتjام اما با بازده شرکت i (رويداد مشابه) براي دوره زماني مشابه با دوره زماني مدل(3) پيش­بيني مي­شود.

مدل4:                                                         

مدل5:                                           

در اين مدل­ها E(Earning)iit سود پيش­بيني شده براي شرکت i و شش ماهه t با استفاده از ضرايب شرکتi  و  E(Earning)ijt سود پيش­بيني شده براي شرکت i و شش ماهه t با استفاده از ضرايب شرکت j مي­باشد. سپس قابليت مقايسه بين دو شرکت i وj  در سال t با استفاده از مدل(6) محاسبه مي­شود.

مدل6:                              

مقدار رياضي بيشتر برايAccCompit  نشان دهنده قابليت مقايسه بيشتر بين دو شرکت است. به طريق مشابه براي هر سال و هر جفت شرکت i با شرکت­هاي عضو يک صنعت، معيار AccCompit محاسبه مي­شود و ميانگين چهار عدد بزرگتر محاسبه شده براي آن، معيار قابليت مقايسه خاص شرکت i تعريف مي­شود که AccCompit نشان داده مي­شود(بنایی قدیم و همکاران 1401؛ خزایی و همکاران 1400؛ وانگ و همکاران 2020).

متغيرهاي کنترلي

اندازه شرکت(Size): اندازه شرکت است که طريق از لگاريتم کل دارايي­هاي به دست مي­آيد؛ اهرم مالی(Leve): جمع کل بدهي ها تقسيم بر جمع دارايي­ها به دست مي­آيد؛ بازده دارایی ها(ROA): بازده دارایی که از طریق تقسیم سود عملیاتی سالیانه به کل دارایی شرکت محاسبه و به صورت درصد بیان می شود؛ سود و زیان(Loss): زیان ده بودن صاحبکار که یک متغیر ساختگی است و مساوي با یک است اگر صاحبکار زیان خالص گزارش کرده باشد و در غیراینصورت صفر؛ اندازه حسابرس(Big N): در صورتی که حسابرس‌شرکت سازمان حسابرسی‌ باشد، ‌عدد یك و اگر توسط سایر مؤسسات حسابرسی عضو ‌جامعه حسابداران رسمی ‌حسابرسی شده باشد، عدد صفر به این‌متغير اختصاص داده می شود؛ نرخ رشد فروش(SalesG): از نسبت تغیر در فروش سال جاری نسبت به فروش سال قابل محاسبه می شود؛ تغیر حسابرس(Audchg): متغیر ساختگی که مساوي یک است اگر حسابرس تغییریافته باشد و در غیراینصورت صفر؛ نسبت­آنی(Quick): نسبت دارايی های جاری به جز موجوی کالا به بدهی جاری؛ نسبت جاري(CURR): نسبت دارايی جاری به کل بدهی های جاری؛ تخصص حسابرس(Specialist): متغیر ساختگی که در صورتی که حسابرس متخصص صنعت باشد عدد یک و در غیر اینصورت عدد صفر به آن تعلق می گیرد؛ گردش حسابرس(Tenure): از طریق محاسبه لگاریتم تعداد سال های همکاری حسابرس و شرکت پس از اولین سال انتصاب حسابرس به دست می آید.

براي نشان دادن رابطه بين قابليت مقايسه حسابداري با حق­الزحمه حسابرسي و تاخير در گزارش حسابرسي از مدل ژانگ(2018)، استفاده شده است. براي آزمون فرضيه اول از مدل (1) استفاده مي­شود.

مدل1:

LogFeeit =  β0 + β1 AccCompit + β2Delayit + β3 SIZEit + β4 Leverit + β5ROAit + β6LOSSit + β7BigNit + β8 SalesGit + β9 AudChgit + β10 Quickit + β11CURRit + β12Specialistit +β13Tenureit + εit 

که در آن  LogFeeنشان دهنده حق­الزحمه حسابرسي است که از طريق محاسبه لگاريتم طبيعي جمع حق­الزحمه حسابرسي در طول يک سال مالي به دست مي­آيد. همچنين براي آزمون فرضيه دوم از مدل(2) استفاده مي­شود.

مدل2:

Delayit =  β0 + β1 AccCompit + β2Delayit + β3 SIZEit + β4 Leverit + β5ROAit + β6LOSSit + β7BigNit + β8 SalesGit + β9 AudChgit + β10 Quickit + β11CURRit + β12Specialistit +β13Tenureit + εit 

 

که در آن Delay نشان دهنده تاخير گزارش حسابرسي است که از طريق محاسبه تعداد روزهاي بين پايان سال مالي و تاريخ امضاي گزارش حسابرسي محاسبه مي­شود.

يافته­هاي پژوهش

آمار توصيفي

هدف از این بخش محاسبه پارامترهای جامعه ی آماری است. در نگاره (1) برخي از مفاهيم آمار توصيفي متغيرها شامل ميانگين، ميانه، حداقل مشاهدات، حداکثر مشاهدات و انحراف معيار ارائه‌شده است.

---

[1]   Accounting principles board

[2]  Soltana et al

[3]  Ross et al

نگاره­ 1: آمار توصيفي متغيرهاي پژوهش در دوره مورد بررسي

متغير	نماد	ميانگين	ميانه	بيشينه	کمينه	انحراف معيار
حق­الزحمه حسابرسي	LogFee	013/7	928/6	371/9	787/4	800/0
تاخير در گزارش	Delay	111/62	253/60	112	26	665/24
قابليت مقايسه	AccComp	587/0-	425/0-	009/0-	864/0-	114/0
اندازه شرکت	SIZE	977/14	958/12	535/20	533/10	202/1
اهرم مالي	Lever	653/0	626/0	188/8	147/0	231/0
بازده دارایی ها	ROA	183/0	181/0	627/3	541/0-	241/0
سود و زيان	LOSS	142/0	0	1	0	349/0
اندازه حسابرس	BigN	222/0	0	1	0	416/0
نرخ فروش	SalesG	186/0	130/0	733/2	524/0-	391/0
تغيير حسابرس	AudChg	185/0	0	1	0	389/0
نسبت آني	Quick	062/1	873/0	443/6	098/0	738/0
نسبت جاري	CURR	495/1	311/1	947/10	281/0	962/0
تخصص حسابرس	Specialist	682/0	1	1	0	488/0
گردش حسابرس	Tenure	491/3	3	11	1	419/2

    منبع: یافته های پژوهشگر

با توجه به نتایج نگاره (1)، از آنجا که ميانگين قابليت مقايسه حسابداري(087/0-)، و بيشينه(009/0-)، و کمينه(664/1-)، مي­باشد مي­توان گفت که اکثر شرکت­ها از قابليت مقايسه بالاي برخودار هستند. براساس مدل‌ دی‌فرانکو و همکاران (2011)، هرچه مقدار این متغیر، بیشتر و به صفر نزدیک‌تر باشد، قابلیت مقایسۀ شرکت‌ با سایر شرکت‌های هم‌صنعت بیشتر است. با بررسی سایر متغیرهاي پژوهش ملاحظه می شود که میانگین اندازه صاحبکار 977/14 است. همچنین، میانگین اهرم مالی 653/0 نشان می‌دهد ساختار سرمایۀ شرکت‌ها بیشتر براساس تأمین مالی ازطریق بدهی بنا نهاده شده است. همچنين ميانگين تخصص حسابرس نشان مي­دهد كه 68 درصد از شركت­هاي نمونه توسط حسابرسان متخصص در صنعت مورد حسابرسي قرار گرفته­اند.

آزمون نرمال بودن متغیرهای پژوهش

 به منظور بررسي نرمـال بودن توزيع باقیمانده های مدل ها از آزمون جار ك ـ برا استفاده شد كه نتـايج آن در نگاره(2) ارائـه شده است. از آنجا كه سطح معناداري اين آزمون براي مدل هاي پـژوهش کمتر از 05/0 اسـت، فرض صفر مبني بر نرمال بودن توزيع اجزاي اخلال مدل هاي پژوهش رد مي شود. اما طبق قضیه حد مرکزی چنانچه تعداد مشاهدات در نمونه مورد بررسی به میزان کافی زیاد باشد توزیع داده ها به نرمال نزدیک است و حتی اگر جامعه نرمال نباشد، می توان از آزمون های پارامتریک استفاده کرد(سوری، 1392؛ بنی مهد و همکاران، 1395).

نگاره2: نتایج نرمال بودن باقیمانده های مدل های پژوهش

آزمون	مقدار آماره	سطح معناداری	نتیحه
جارک- برا(فرضیه اول)	676/11	000/0	عدم توزیع نرمال جملات خطا
جارک- برا(فرضیه دوم)	543/13	000/0	عدم توزیع نرمال جملات خطا

                   منبع: یافته های پژوهشگر

آزمون ناهمسانی جملات خطا

به منظور بررسی ناهمسانی واریانس باقیماندههای مدلها از آزمون وایت استفاده شده است که نتایج آن در نگاره(3)، ارائه شده است. نتايج آزمون وايت براي بررسي فرض همساني واريانس در اجزاي اخالل مدلها با توجه به سطح معناداری کمتر از(05/0)، حاكي از وجـود ناهمسـاني واريانس در هر دو مدل است كه براي رفع اين مشكل، از روش تصحيح وايت و روش رگرسیون حداقل مربعات تعمیمیافته(GLS)، استفاده شد.

نگاره3: آزمون همسانی واریانس

آزمون	مقدار آماره	سطح معناداری	نتیحه
وایت (فرضیه اول)	466/10	000/0	وجود ناهمسانی واریانس
وایت (فرضیه دوم)	542/14	000/0	وجود ناهمسانی واریانس

                           منبع: یافته های پژوهشگر

آزمون خودهمبستگی جملات خطا

 علاوه بر اين، به منظور آزمون خودهمبستگي بين اجزاي خطاي مـدل از آمـاره دوربـين واتسـون استفاده شد كه نتايج آن در نگاره های(6) و (7)، آمده است. در ساختار داده های پانل روش مرسوم  بررسی وجود یا عدم وجود خود همبستگی بین مقادیر خطا آزمون دوربـين ـ واتسـون است. نتایج این آزمون، همزمان با نگاره تخمین مدل ارائه می شود و چنانچه مقدار آماره دوربین واتسـون به عدد 2 نزدیک باشد (بین 5/1 تا 5/2 ،)نشان دهنده عدم وجود خودهمبستگی بین مقادیر خطا است(بنی مهد و همکاران، 1395). از آنجا که ‌آماره دوربـين ـ واتسـون در هر دو مدل بین 5/1 تا 5/2 است پس مشکل خودهمبستگی وجود ندارد.

آزمون انتخاب نوع داده های ترکیبی

داده های پژوهش از نوع ترکیبی می باشد، لذا به منظور انتخاب بین روش داده های تلفیقی و تابلویی در برآورد مدل، از آزمون اف لیمر و تعیین نوع داده ها از آزمون هاسمن استفاده شده است. نگاره(4) خالصه نتایج آزمون اف لیمر و هاسمن در خصوص مدل­های پژوهش را نشان می دهد.

 

 

نگاره4: آزمون لیمر مربوط به آزمون فرضیه های پژوهش

عنوان آماره	ضریب	سطح معناداری	نوع داده
مدل فرضیه اول	896/15	000/0	تابلویی
مدل فرضیه دوم	198/16	000/0	تابلویی

    نتایج آزمون هاسمن برای انتخاب الگو از بین اثرات ثابت و اثرات تصادفی را نشان می دهد. باتوجه به نتایج ارائه شده در نگاره(5) استنباط می شود که الگو از نوع اثرات ثابت است.

نگاره5: آزمون هاسمن مربوط به آزمون فرضیه های پژوهش

عنوان آماره	آماره کای مربع	سطح معناداری	نتیحه
مدل فرضیه اول	656/17	001/0	اثرات ثابت بهتر است
مدل فرضیه دوم	986/17	002/0	اثرات ثابت بهتر است

نتایج آزمون فرضیه‌های پژوهش

نتایج آزمون فرضيه اول پژوهش

نتايج حاصل از برآورد مدل رگرسيوني فرضيه اول تدوين شده در نگاره (6)، نشان داده شده است.

 

نگاره6: ‌نتايج آزمون مدل رگرسيوني فرضيه اول پژوهش

متغير	نماد	ضريب	آماره t	احتمال	VIF
قابليت مقايسه	AccComp	188/0-	633/0	032/0	012/1
اندازه شرکت	Size	452/0	423/6	000/0	231/1
اهرم مالي	Lever	182/0-	876/0-	081/0	102/3
بازده دارایی ها	ROA	397/0-	269/1-	205/0	062/1
سود و زيان	LOSS	165/0	727/1	086/0	098/4
اندازه حسابرس	BigN	457/0	524/3	000/0	643/1
نرخ فروش	SalesG	027/0	427/0	069/0	621/5
تغيير حسابرس	AudChg	074/0-	255/1-	010/0	053/2
نسبت آني	Quick	082/0-	901/1-	058/0	219/3
نسبت جاري	CURR	028/0-	637/0-	024/0	762/1
تخصص حسابرس	Specialist	086/0-	895/0-	069/0	002/2
گردش حسابرسی	Tenure	252/0	376/0-	012/0	096/2
مقدار ثابت (عرض از مبدأ)	C	021/1	494/1	126/0	-
ضريب تعيين تعديل‌شده		788/0
دوربين-واتسون		86/1
آماره F		456/19
احتمال (آماره F)		000/0

          منبع : یافته های پژوهشگر

با توجه به اينکه احتمال آماره F از سطح معني­داري 05/0 کوچکتر است مي­توان گفت که مدل پژوهش توانسته است رفتار متغير وابسته را به گونه­اي مناسب برازش کند و اين مدل در سطح 95% اطمينان معني­دار است. نتايج حاصل از نگاره (6)، بيان کننده تأثير منفی و معنادار قابليت مقايسه حسابرسي بر حق­الزحمه حسابرسي مي‌باشد. زيرا اولاً علامت ضريب رگرسيوني متغير مربوطه (188/0-)‌، منفی و ثانياً مقدار احتمال آماره تي آن (326/0)، کمتر از سطح خطاي 5% است که اين ارتباط همسو با فرضيه پژوهش مي­باشد؛ به عبارتی، حسابرسان در ایران با توجه به اندازه شرکت، حق الزحمه مطالبه می کنند و سازمان حسابرسی و موسسه مفید راهبر هم در مقایسه با حسابرسان دیگر از حقالزحمه بالاتري برخوردارند. لذا فرضيه اول پژوهش تاييد مي‌گردد. ضمناً اين نتيجه با نتيجه پژوهش ژانگ(2018)، همسو است. همچنين مقدار ضريب تعيين تعديل شده حاکي از آن است که اين مدل(788/0) درصد از تغييرات حق­الزحمه حسابرسي را توضيح و تبيين مي­کند.

نتایج آزمون فرضيه دوم پژوهش

نتايج حاصل از برآورد مدل رگرسيوني اثرات تصادفي فرضيه دوم تدوين شده در نگاره (7)، نشان داده شده است.

 

نگاره 7: ‌نتایج آزمون مدل رگرسيوني فرضيه دوم پژوهش

متغير		نماد	ضريب	آماره t	احتمال	VIF
قابليت مقايسه		AccComp	559/0-	413/0-	027/0	010/1
اندازه شرکت		SIZE	277/7	088/2	037/0	221/1
اهرم مالي		Lever	238/5-	726/0-	087/0	212/3
بازده دارایی ها		ROA	345/0-	213/1-	022/0	051/1
سود و زيان		LOSS	417/2	810/0	065/0	108/4
اندازه حسابرس		BigN	208/11	737/1	084/0	622/1
نرخ فروش		SalesG	974/2-	504/1-	121/0	623/5
تغيير حسابرس		AudChg	037/1-	487/0-	063/0	054/2
نسبت آني		Quick	045/0-	905/1-	076/0	221/3
نسبت جاري		CURR	053/0-	347/0-	084/0	1/760
تخصص حسابرس		Specialist	083/0-	889/0-	033/0	908/1
گردش حسابرس		Tenure	255/0-	369/0-	071/0	092/2
مقدار ثابت )عرض از مبدأ)		C	972/1	275/0	168/0	-
ضريب تعيين تعديل‌شده			775/0
دوربين-واتسون			78/1
آماره F			783/17
احتمال (آماره F)			0/0000

         منبع : یافته های پژوهشگر

 

با توجه به اينکه احتمال آماره F از سطح معني­داري 05/0 کوچکتر است مي­توان گفت که مدل پژوهش توانسته است رفتار متغير وابسته را به گونه اي مناسب برازش کند و اين مدل در سطح 95% اطمينان معني­دار است. نتايج حاصل از نگاره (7)، بيان کننده تأثير منفي و معنادار قابليت مقايسه حسابرسي تاخير گزارش حسابرس مي‌باشد. زيرا اولاً علامت ضريب رگرسيوني متغير مربوطه (559/0-)‌، منفي و ثانياً مقدار احتمال آماره تي آن (027/0)، کمتر از سطح خطاي 5% است که اين ارتباط همسو با فرضيه پژوهش مي­باشد؛ لذا فرضيه دوم پژوهش تاييد مي‌گردد. ضمناً اين نتيجه با نتيجه پژوهش ژانگ(2018)،همسو بوده است. همچنين مقدار ضريب تعيين تعديل شده حاکي از آن است که اين مدل(775/0) درصد از تغييرات حق­الزحمه حسابرسي را توضيح و تبيين مي­کند

نتيجه­گيري

قابلیت مقایسه یکی از ویژگی­های مهم صورت­های مالی است که به استفاده کنندگان صورت­های مالی کمک می­نماید با مقایسه روند فعلی شرکت با روند قبلی تصمیمات مناسب و صحیحی اتخاذ نمایند. اين مطالعه تاثير قابليت مقايسه حسابداري بر حق­الزحمه حسابرسي و تاخير در گزارش حسابرسي شرکت­هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را مورد بررسي قرار داده است. نتايج پژوهش نشان دهنده اثر منفی و معنادار قابليت مقايسه حسابداري برحق­الزحمه حسابرس است. به عبارت ديگر با افزايش قابليت مقايسه حسابداري حق­الزحمه حسابرسي کاهش مي­يابد. یافته­های پژوهش حاضر در این زمینه با نتایج پژوهش ژانگ و همکاران (2018)، گل محمدی و همکاران (1400) همخوانی دارد. با توجه به عواملي که در بررسي فرضيه اول بر ميزان حق­الزحمه حسابرسي موثر تشخيص داده شده­اند مي­توان چنين بيان کرد که يکي از عوامل اصلي و تقريبا اصلي­ترين عامل تعيين ميزان حق­الزحمه حسابرس، قابلیت مقایسه حسابداری مي­باشد.

همچنيندر فرضیه دوم پژوهش  تاثير قابليت مقايسه حسابداري بر تاخير در گزارش حسابرسي آزمون شد که نتايج اين آزمون گوياي آن است که قابليت مقايسه حسابداري بر تاخير در گزارش حسابرسي تاثير منفي و معناداري دارد. به عبارت ديگر با افزايش قابليت مقايسه حسابداري تاخير در گزارش حسابرسي کاهش مي­يابد. این نتیجه نیز با یافته­های ژانگ و همکاران (2018)، همسو است. در تفسیر نتایج می توان استدلال نمود که قابلیت مقایسه حسابداری به حسابرسان در تشخیص شباهت ها و تفاوت های تبدیل رویدادهای مالی و اقتصادی در قالب زبان حسابداری کمک می کند. بنابراین می توان قابلیت مقایسه حسابداری را در افزایش تخصص حسابرس در صنعت موثر دانست که سبب کاهش تاخیر در صدور گزارش حسابرسی می شود. در مورد فرضيه دوم علاوبر قابلیت مقایسه حسابداری عوامل دیگری مانند  اندازه صاحبکار و اندازه حسابرس نیز مورد توجه  مي­باشند. به طور کلی از پژوهش این استنتاج قابل استخراج است که قابلیت مقایسه حسابداری، کیفیت اطلاعات را افزایش می دهد. افزایش کیفیت اطلاعات هم در جهت منافع صاحبکار است و هم در جهت منافع حسابرس. صاحبکاران با افزایش یکنواختی و قابلیت مقایسه اطلاعات مالی، ریسک حسابرسی را برای حسابرسان کاهش می دهند و متعاقبا حق الزحمه حسابرسی کمتری به آنان می پردازند. حسابرسان نیز با افزایش کارایی حسابرسی، زمینه اخذ حسابرسی های جدید پیدا کرده و به روشهای خاص حسابداری در هر صنعت تخصص می یابند و متعاقبا تاخیر در گزارش حسابرسی کاهش می یابد. لذا به مدیران و صاحبکاران پیشنهاد می شود در راستاي کاهش حق الزحمه حسابرسی، درتصمیمات خود به بحث قابلیت مقایسه حسابداری توجه بیشتري کنند. با توجه به اینکه قابلیت مقایسه اطلاعات حسابداري بر فرایند حسابرسی و کارایی و اثربخشی آن تأثیر مطلوبی دارد و باعث کاهش حق الزحمه حسابرسی می شود به سازمان حسابرسی و جامعه حسابداران رسمی ایران به عنوان متولی امر حسابرسی در کشور پیشنهاد می گردد از طریق سازوکارهاي معین، نظر حسابرسان را به اهمیت قابلیت مقایسه اطلاعات مالی در کاهش ریسک حسابرسی و افزایش کارایی حسابرسی جلب کند. این موضوع براي حسابرسی سازمان هاي دولتی توسط دیوان محاسبات کشور نیز قابل تصور است. بر اساس يافته های پژوهش پیشنهاد می شود که مديران برای کاهش محدوديت های مالی شرکت و کاهش هزينه های کسب اطلاعات، سطح بالاتری از افشا را برای بالاتر بردن قابلیت مقايسه پذيری در صورت های مالی بکار ببرند. همچنین به مدیران واحدهاي تجاري و تدوین کنندگان استانداردهاي حسابداري توصیه می شود که براي کمک  به سرمایه گذاران در ارزیابی عملکرد شرکت ها به بهبود قابلیت مقایسه صورت هاي مالی توجه نمایند. همچنین به صاحبکاران،حسابرسان و مديران واحد تجاري پيشنهاد مي­شود جهت بهبود حق­الزحمه حسابرسي و عدم تاخيردر گزارش حسابرسي در تصميمات خود  علاوبر قابلیت مقایسه حسابداری به ساير عوامل موثر بر حق­الزحمه و تاخير در گزارش حسابرس ازجمله، اندازه صاحبکار، اندازه موسسه حسابرسي، زيان­ده بودن شرکت، ازديادکاري حسابرس، تخصص حسابرس،كاهش و در نظر گرفتن حجم کار توجه بيشتري داشته باشند و در چنين وضـعيتي صاحبکاران، مدیران و حسابرسان مي­توانند حق الزحمه حسابرسی و تاخیر در زمان صدور گزارش را بهبود ببخشند. پیشنهاد می گردد در پژوهش هاي آتی از معیارهاي دیگري براي اندازه گیري قابلیت مقایسه به عنوان مثال نیل و همکاران (2018)، علاوه بر استفاده از رویکرد بازار (الگوي ديفرانکو و همکاران (2011 )، از رگرسیون بین سود خالص حسابداري و جریان هاي نقدي آتی و همچنین رگرسیون بین اقلام تعهدي و جریان هاي نقدي آتی براي اندازه گیري قابلیت مقایسه اطلاعات حسابداري استفاده کرده است.

 

 

 

منابع

دارابی، رویا، پسندیده پارسا, بهرام، حاجی رضا، محمدرضا. (1400). تبیین رابطه بین کیفیت حسابرسی، استقلال حسابرس، حق‌الزحمه حسابرسی، با کیفیت گزاشگری مالی در شرکت‌های بیمه‌ای. فصلنامه پژوهش‌های حسابرسی حرفه‌ای، 1(2)، 132-155.

رحمانی، علی و شقایی و فاطمه. (1396). رابطه قابلیت مقایسه حسابداري با مدیریت سود واقعی و تعهدي. بررسی هاي حسابداري و حسابرسی، 4(24)، 550-527.

رستمی، وهاب، کارگر، حامد، رضایی،  لیلا. (1401). تأثیر حق الزحمه غیرمنتظره حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی. فصلنامه پژوهش‌های حسابرسی حرفه‌ای، 2(8)، 146-162.

سازمان حسابرسي. (1392). استانداردهاي حسابداري نشريه ۱۶۰، چاپ ۲۳، تهران: انتشارات سازمان حسابرسي.

صالحی، مهدي، اورادي، جواد، سالاري فورگ، زینب.(1395). تأثیر وجود کمیتۀ حسابرسی و ویژگی هاي آن بر تأخیر گزارش حسابرسی. دانش حسابداري، 7(26)، 83-59.

ظفری، سبحان، فروغی، داریوش و کیانی، غلامحسین. (1398). تاثیر قابلیت مقایسه وثبات رویه حسابداری بر عدم تقارن اطلاعات: رویکرد متن کاوی، مجله حسابداری مدیریت، 12(14)،  15-33.

فروغي، داريوش و قاسم زاد، پيمان. (1395). تأثير قابليت مقايسه صورت­هاي مالي بر همزماني قيمت سهام. پژوهش هاي حسابداري مالي، 1(8)، 39-54.

کمیته تدوین استانداردهای حسابداری.(1397). مفاهیم نظری گزارشگری مالی، سازمان حسابرسی.

گل محمدی شورکی، مجتبی، زارع مهرجردی، ابوالفضل. (1400). قابلیت مقایسه اطلاعات حسابداری و تلاش حسابرسی. مطالعات تجربی حسابداری مالی، 18(70)، 113-138.

مشایخ، شهناز ، حامدی، فاطمه و فرزانه کارگر، اسماعیل. (1401). نقش تأخیر گزارش حسابرسی بر ارتباط بین نوسان‌پذیری سود و حق الزحمه حسابرسی. دانش حسابداری مالی، 9(1)، 55-77.

نبات دوست باغميشه، محمدحسين و حيدر محمدزاده سالطه. (1395). بررسي تأثير کيفيت حسابرسي بر قابليت مقايسه صورت­هاي مالي در شرکت­هاي پذيرفته شده در بورس تهران. فصلنامه دانش حسابرسي، 16(62)، 159-۱76.

نیکبخت، محمدرضا و تنانی، محسن(1390)، آزمون عوامل موثر بر حق الزحمه حسابرسی صورت هاي مالی، پژوهش هاي حسابداري مالی، 2(2)، 111-132.

واعظ، سید علی، بنابی قدیم، رحیم، قلمبر، محمد حسین، قناد، علی. (1403). تاثیر انحراف توجه سهامدار ان نهادی بر قابلیت مقایسه صورت های مالی. پژوهش های تجربی حسابداری، 14(1)، 139-164.

Accounting Standards Development Committee (2018), Theoretical Concepts of Financial Reporting, Auditing Organization. (In Persian).

Auditing Organization. (2013). Accounting Standards, Issue 160, Issue 23, Tehran: Auditing Organization Publications. (In Persian).

Barth, M.E., Landsman, W., Lang, M., Williams, C.)2019(. “Are IFRS based and US GAAP-based accounting amounts comparable”.Journal of Accounting and Economics 54 (1), 68-93.

Cahan, S. F., D. C. Jeter, and V. Naiker. 2013. “Are all industry specialist auditors the same? Auditing” A Journal of Practice & Theory 30 (4): 191–222.

Chen, B, Kurt, A, & Wang, I. (2020). Accounting comparability and the value relevance of earning and book value. Journal of Corporate Accounting & Finance, 31(4), 82-98.

Chen, C. Y., C. J. Lin., and Y. C. Lin. (2004), “Audit partner tenure, audit firm tenure and discretionary accruals; does long auditor tenure impair earning quality”. Working paper, Hong Kong University of Science and Technology.

Choi, J., S. Choi, L.A. Myers, and D.A. Ziebart. 2017. “Financial statement comparability and the ability of current stock returns to reflect the information in future earnings”. Working paper,Seoul National University, University of Arkansas, and University of Kentucky.1393–423.

Darabi, Roya, Pasandideh Parsa, Bahram, Haji Reza, Mohammad Reza (2021), Explaining the relationship between audit quality, auditor independence, audit fees, and financial reporting quality in insurance companies. Quarterly Journal of Professional Auditing Research, 1(2), 132-155. (In Persian).

De Franco, G. S.P. Kothari, and R.S. Verdi. (2011). “The Benefits of Financial Statement Comparability”. Journal of Accounting Research, Vol. 49, No. 2, Pp, 895-931.

DeFond, M. L., and . Zhang. (2014). “ A review of archival auditing research”. Journal of Accounting and Economics,Vol. 58, No. (2-3),Pp, 275–326.

Financial Accounting Standards Board. (2010). “Conceptual Framework for Financial Reporting”. Statement of Financial Accounting Concepts No. Norwalk, CT: FASB.

Foroughi, Dariush and Peyman Ghasemzad. (2015). The effect of comparability of financial statements on the reaction coefficient of future profits. Accounting and Auditing Reviews, Year 4, Issue 22, pp. 479-500. (In Persian).

Francis, J. R., Pinnuck, M. L., & Watanabe, O. (2013). “Auditor style and financial statement comparability. The Accounting Review, 89(2), 605-633.

Golmohammadi Shouraki, Mojtaba, Zare Mehrjerdi, Abolfazl (2021), Comparability of Accounting Information and Audit Effort. Empirical Studies in Financial Accounting, 18(70), 113-138. (In Persian).

Kim, J. B., Li, L., Lu, L. Y., & Yu, Y. (2021). Financial statement comparability and managers’ use of corporate resources. Accounting & Finance, 61, 1697-1742.

Kim, J. B., Li, L., Lu, L. Y., and Yu, Y. (2020). Financial statement comparability and managers use of corporate resources. https://ssrn.com.

Kim, S., P. Kraft, and S. Ryan. (2013). “Financial statement comparability and credit risk”. Review of Accounting Studies,Vol.18, No. 3, Pp,783–823.

Kothari, S. P., K. Ramanna, and D. Skinner. (2010). “Implications for GAAP from an analysis of positive research in accounting”. Journal of Accounting and Economics, Vol.50,No. (2–3), Pp246–86.

Mashaykh, Shahnaz, Hamedi, Fatemeh and Farzaneh Kargar, Ismail. (2022). The role of audit report delay on the relationship between profit volatility and audit fees. Financial Accounting Knowledge, 9(1), 55-77. (In Persian).

Nabat Doost Baghmisheh, Mohammad Hossein and Heydar Mohammadzadeh Salteh. (2016). Investigating the effect of audit quality on the comparability of financial statements in companies listed on the Tehran Stock Exchange. Quarterly Journal of Auditing Knowledge, Year 16, Issue 62, pp. 159-176. (In Persian).

Nikbakht, Mohammad Reza and Tanani, Mohsen (2011), Examining the factors affecting the audit fee of financial statements, Financial Accounting Research, 2(2), pp. 111-132. (In Persian).

Rahmani, Ali and Qashqaei, Fatemeh. (2017), The relationship between accounting comparability and actual and accrual earnings management. Accounting and Auditing Reviews, 24(4), pp. 550-527. (In Persian).

Rostami, Vahab, Kargar, Hamed, Rezaei, Leila (2022), The effect of unexpected audit fees on the quality of financial reporting. Quarterly Journal of Professional Auditing Research, 2(8), 146-162. (In Persian).

Salehi, Mehdi; Oradi, Javad; Salari-Forg, Zeinab. (2016), The effect of the existence of an audit committee and its characteristics on the delay of audit reports. Accounting Knowledge, 7(26), pp. 59-83. (In Persian).

Sohn, B. C. 2016. “The effect of accounting comparability on the accrual-based and real earnings management”. Journal of Accounting and Public Policy, Vol. 35, No. 50, 513-39.

Vaez, Seyed Ali, Bonabi Ghadim, Rahim, Qalambar, Mohammad Hossein, Qanad, Ali. (2023). The effect of institutional shareholders' attention deviation on the comparability of financial statements. Empirical Accounting Research, 14(1), 139-164. (In Persian).

Wu, S., and I.X. Zhang. (2011). “Accounting integration and comparability: Evidence from relative performance evaluation around IFRS adoption”. Working paper, University of Rochester and University of Minnesota.

Zafari, Sobhan, Foroughi, Dariush and Kiani, Gholamhossein. (2019). The effect of comparability and consistency of accounting procedures on information asymmetry: A text mining approach, Journal of Management Accounting, Volume 12, Issue 41, pp. 33-150. (In Persian).