قدرت مدیرعامل و تقسیم سود با نقش تعدیلی نوسانات جریان نقدی

محورهای موضوعی : حسابداری مالی

فاطمه رحمانی نیک ¹ , قاسم قاسمی ^{2 *}

1 - دانشجوی کارشناسی ارشد حسابداری، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سبزوار، ایران
2 - استادیار گروه حسابداری، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران

تاریخ دریافت : 1403/05/12 تاریخ پذیرش : 1403/07/22 تاریخ انتشار : 1403/11/08

کلید واژه: قدرت مدیرعامل, تقسیم سود, نوسانات جریان نقد,

چکیده مقاله :

هدف اصلی این پژوهش، تعیین تاثیر قدرت مدیرعامل و تقسیم سود با نقش تعدیلی نوسانات جریان نقدی در بورس اوراق بهادار تهران می­باشد. مدیران باهدف حداکثر سازی ثروت سهامداران باید بین علایق سهامداران تعادل برقرار کنند تا فرصت‌های سودآور را از دست نداده باشند و هم‌سود نقدی را بپردازند. این پژوهش برای یک دوره‌ی زمانی پنج ساله از سال 1398-1402 انجام شد. اطلاعات نمونه­ی شرکت‌هاي مورد مطالعه پس از بررسي در دسترس بودن اطلاعات آن­ها با جمع‌آوري به کمک نرم­افزار اکسل طبقه‌بندي و به کمک نرم‌افزار ایویوز مورد آناليز و تحليل واقع شدند. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت، یک پژوهش توصیفی با تأکید بر روابط همبستگی است که به کمک رگرسیون و پنل قابل آزمون است. جامعه مورد بررسی تمام شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و نمونه مورد بررسی با در نظر گرفتن محدودیت­های شامل 176 شرکت گردید. نتایج پژوهش نشان داد؛ بین قدرت مدیرعامل و تقسیم سود رابطه­ی منفی وجود داشته و این رابطه معنادار نیز می­باشد. برای قدرت مدیرعامل سه فاکتور دوره تصدی، دوگانگی و مالکیت مدیریتی استفاده شده است، که این موارد می­تواند در تصمیم­گیری­های کلان شرکت به دلیل قدرت بالا مدیریت تاثیر داشته باشد و در این حالت به نظر مدیران از قدرت خود استفاده خواهند نمود و حداقل سود را بین سهامداران تقسیم می­کنند و بیشتر به دنبال گسترش فعالیت­های شرکت و کسب سودهای بیشتر و پایدارتر در بلندمدت خواهند بود. هم­چنین نوسانات جریان نقدی ارتباط بین قدرت مدیرعامل و تقسیم سود را تعدیل می­کند، ارتباط نیز مثبت می­باشد. بدان معنا که هرچه نوسانات جریان نقدی افزایش یابد، باعث تقویت ارتباط منفی بین دو متغیر می­گردد.

چکیده انگلیسی:

The main purpose of this research is to determine the effect of CEO power and profit sharing with the moderating role of cash flow fluctuations in Tehran Stock Exchange. with the aim of maximizing shareholders' wealth, managers must balance the interests of shareholders so that they do not miss profitable opportunities and pay cash dividends. This research was conducted for a period of five years from 2022-2018. The sample data of the studied companies, after checking the availability of their data, were collected and classified with the help of Excel software and analyzed with the help of EViews software. This research is descriptive research with an emphasis on correlational relationships, which can be tested with the help of regression and panel. The researched society included all the companies admitted to the Tehran Stock Exchange and the researched sample included 176 companies considering the limitations. The research results showed; there is a negative relationship between the CEO's power and profit distribution, and this relationship is also significant.  Three factors of tenure, duality and management ownership have been used for the power of the CEO, which can have an impact on the company's macro decisions due to the high power of the management, and in this case, according to the managers, they will use their power.  They divide the profit and the minimum profit among the shareholders and they will seek to expand the company's activities and earn more and more stable profits in the long term. Also, cash flow fluctuations moderate the relationship between CEO power and profit distribution, and the relationship is positive and significant. It means that as cash flow fluctuations increase, it strengthens the negative relationship between two variables.

منابع و مأخذ:

1- امین عشایری، آسو(1400). رابطه بین قدرت مدیر عامل و ریسک سقوط قیمت سهام در شرکت¬های بورسی، رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری. 79: 45-69.
2- توکلی، الناز و جعفری دهکردی، حمیدرضا.(1398). بررسی تأثیر نوسانات جریان نقدی و استفاده از بدهی در سررسیدهای متفاوت در شرکت¬های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، فصلنامه مطالعات مدیریت و حسابداری، 5(3): 234-250.
3- رحمانیان کوشککی، عبدالرسول و کر، رابعه.(1402). رابطه بین عملکرد پایداری شرکت و سیاست تقسیم سود با توجه به نقش تعدیلی حاکمیت شرکتی و مالکیت نهادی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران، پژوهش¬های کاربردی در گزارشگری مالی،22: 68-41.
4- زمانی¬راد، محمد (1392). تحلیل عوامل مؤثر بر میزان دست‌کاری فعالیت¬های واقعی (مدیریت واقعی سود). پایان¬نامه¬ی کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی، مشهد.
5- صراف، فاطمه و خجسته اهوازی، منصور.(1401). اثرات درماندگی مالی، سیاست تقسیم سود و نسبت بدهی به ارزش ویژه بر ارزش شرکت، چشم انداز حسابداری و مدیریت، 5(74): 104-116.
6- عباسی، صفورا و غلامی جمکرانی، رضا.(1400). بررسی تأثیر شفافیت سود بر سیاست پرداخت سود سهام، مطالعات اخلاق و رفتار در حسابداری و حسابرسی، 2: 110-98.
7- قاسمی حسین آبادی، مریم و نمازیان، علی و عزیزی، صدیقه(1402). توانایی مدیرعامل و سیاست تقسیم سود، نهمین کنفرانس بین المللی علوم مدیریت و حسابداری، تهران.
8- محمدزاده، محمد و فلاح، رضا. (1402). بررسی رابطه بین انعطاف¬پذیری مالی و سیاست تقسیم سود درشرکت¬های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، 89: 467-480.
9- یاری، فرانک و فتحی ارطه، کیوان.(1395). تأثیر قدرت تصمیم¬گیری مدیرعامل بر عملکرد مالی شرکت-های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه مطالعات مدیریت و حسابداری، 2(2): 285-300.
10- Al-Hiyari. A, Chakib Kolsi. M, Lutfi. A, Shakkour. A. S, aljumah. A. I.(2023). Information asymmetry and dividend payout in an emerging market: Does corporate governance quality matter? Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 10(1): 100188-1002013.
11- Chang,K, Kang.E, Li.Y. (2015). Effect of institutional ownership on dividends: An agency-theory-based analysis, Journal of Business Research.14:1-9.
12- De Miguel, A., Pindado, J., De La Torre, C.(2004). Ownership structure and firm value: new evidence from Spain. Strat. Manag. J. 25 (12):1199–1207.
13- Denis, D.J., Sibilkov, V. (2010). Financial constraints, investment, and the value of cash holdigs. Review of Financial Studies, 23(1), 247-269.
14- Fama, E.F., French, K.R. (2004). New lists: Fundamentals and survival rates.Journal of Financil Economics, 73(2), 229-269. 15- Jing, D. (2005). Cash flow volatility and dividend policy. Thesis for Master of Science, University of Singapore.
16- Sheikh, S.(2023). CEO power and the likelihood of paying dividends: Effect of profitability and cash flow volatility, Journal of Corporate Finance, 73: 12-28.
17- Yeo. H. J.(2018). Role of free cash flows in making investment and dividend decisions: The case of the shipping industry, The Asian Journal of Shipping and Logistics, 34(2): 113-118.

متن کامل:



 

Journal of Accounting and Corporate Governance Researches

Vol. 3, No. 7, Spring 2024 (33-45)

 

 

Paper type: Research Article

CEO Power and Dividend Payout Moderating Role Cash Flow Volatility

 

Fatemeh Rahmaninik¹, Ghasem Ghasemi²*

Abstract The main purpose of this research is to determine the effect of CEO power and profit sharing with the moderating role of cash flow fluctuations in Tehran Stock Exchange. with the aim of maximizing shareholders' wealth, managers must balance the interests of shareholders so that they do not miss profitable opportunities and pay cash dividends. This research was conducted for a period of five years from 2022-2018. The sample data of the studied companies, after checking the availability of their data, were collected and classified with the help of Excel software and analyzed with the help of EViews software. This research is descriptive research with an emphasis on correlational relationships, which can be tested with the help of regression and panel. The researched society included all the companies admitted to the Tehran Stock Exchange and the researched sample included 176 companies considering the limitations. The research results showed; there is a negative relationship between the CEO's power and profit distribution, and this relationship is also significant. Three factors of tenure, duality and management ownership have been used for the power of the CEO, which can have an impact on the company's macro decisions due to the high power of the management, and in this case, according to the managers, they will use their power. They divide the profit and the minimum profit among the shareholders and they will seek to expand the company's activities and earn more and more stable profits in the long term. Also, cash flow fluctuations moderate the relationship between CEO power and profit distribution, and the relationship is positive and significant. It means that as cash flow fluctuations increase, it strengthens the negative relationship between two variables. Keywords: Power of the CEO, Profit sharing, Cash flow fluctuations.                                                              10.71600/jacgr.2024.1127964       How to cite this article: Rahmaninik, F., & Qasemi Qasem. (2024). CEO Power and Dividend Payout Moderating Role Cash Flow Volatility. Accounting and Corporate Governance Researches, 3(7), 33-45. (In Persian)

Received: 2024/08/02         2024/10/13 Accepted:

نوع مقاله: پژوهشی

قدرت مدیرعامل و تقسیم سود با نقش تعدیلی نوسانات جریان نقدی

 

فاطمه رحمانی­نیک³، قاسم قاسمی⁴*

تاریخ دریافت: 12/05/1403       تاریخ پذیرش: 22/07/1403 

چکیده هدف اصلی این پژوهش، تعیین تاثیر قدرت مدیرعامل و تقسیم سود با نقش تعدیلی نوسانات جریان نقدی در بورس اوراق بهادار تهران می­باشد. مدیران باهدف حداکثر سازی ثروت سهامداران باید بین علایق سهامداران تعادل برقرار کنند تا فرصت‌های سودآور را از دست نداده باشند و هم‌سود نقدی را بپردازند. این پژوهش برای یک دوره‌ی زمانی پنج ساله از سال 1398-1402 انجام شد. اطلاعات نمونه­ی شرکت‌هاي مورد مطالعه پس از بررسي در دسترس بودن اطلاعات آن­ها با جمع‌آوري به کمک نرم­افزار اکسل طبقه‌بندي و به کمک نرم‌افزار ایویوز مورد آناليز و تحليل واقع شدند. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت، یک پژوهش توصیفی با تأکید بر روابط همبستگی است که به کمک رگرسیون و پنل قابل آزمون است. جامعه مورد بررسی تمام شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و نمونه مورد بررسی با در نظر گرفتن محدودیت­های شامل 176 شرکت گردید. نتایج پژوهش نشان داد؛ بین قدرت مدیرعامل و تقسیم سود رابطه­ی منفی وجود داشته و این رابطه معنادار نیز می­باشد. برای قدرت مدیرعامل سه فاکتور دوره تصدی، دوگانگی و مالکیت مدیریتی استفاده شده است، که این موارد می­تواند در تصمیم­گیری­های کلان شرکت به دلیل قدرت بالا مدیریت تاثیر داشته باشد و در این حالت به نظر مدیران از قدرت خود استفاده خواهند نمود و حداقل سود را بین سهامداران تقسیم می­کنند و بیشتر به دنبال گسترش فعالیت­های شرکت و کسب سودهای بیشتر و پایدارتر در بلندمدت خواهند بود. هم­چنین نوسانات جریان نقدی ارتباط بین قدرت مدیرعامل و تقسیم سود را تعدیل می­کند، ارتباط نیز مثبت می­باشد. بدان معنا که هرچه نوسانات جریان نقدی افزایش یابد، باعث تقویت ارتباط منفی بین دو متغیر می­گردد. واژه­های کلیدی؛ قدرت مدیرعامل، تقسیم سود، نوسانات جریان نقد.                                                          10.71600/jacgr.2024.1127964       استناد: رحمانی نیک، فاطمه و قاسمی، قاسم (1403). قدرت مدیرعامل و تقسیم سود با نقش تعدیلی نوسانات جریان نقدی. پژوهش های حسابداری و راهبری شرکتی، 3(7)، 45-33.

 

 

---

[1]  . MSc. Student of Accounting, Sabzevar Branch, Islamic Azad University, Sabzevar, Iran.

[2]  . Assistant Prof, Department of Accounting, Sabzevar Branch, Islamic Azad University, Sabzevar, Iran.

Corresponding Author: [e-mail]

[3]  . دانشجوی کارشناسی ارشد حسابداری، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران.

[4]  . استادیار، گروه حسابداری، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران. *نویسنده مسئول: [e-mail]

مقدمه

مقوله سود در مباحث حسابداری و مالی با توجه به بحث کیفی آن و هم­چنین به‌ عنوان ابزاری برای تصمیم­گیری از جایگاه ویژه­ای برخوردار است. هم­چنین با مروری بر تاریخچه و ادبیات کهن دانش حسابداری در می­یابیم که کمتر مفهوم یا پدیده­ای همانند سود مورد بحث و منازعه فراگیر بین تئوریسین‌ها و متفکران حسابداری و طبقات مختلف حرفه حسابداری و مالی قرار گرفته است. اگرچه مفهوم تعهدی سود به ‌عنوان یک ابزار بنیادی با انتقادهایی مواجه است اما از دیدگاه اطلاعاتی، این مفهوم بیان­گر نتیجه­ی فعالیت یک شرکت از دیدگاه حسابداری و مالی می­باشد. بر اساس فرضیات بازار کارا و همچنین تحقیقات انجام‌شده توسط محققان برجسته بال و براون، مشاهده می­شود که سود حسابداری محتوای اطلاعاتی دارد. محاسبه­ی سود حسابداری به‌عنوان معیاری برای ارزیابی عملکرد شرکت­ها و یا اطلاعاتی که در محاسبه­ی آن لحاظ می­شود، توسط حسابداران حرفه­ای و تحلیل­گران و مفسران مالی همواره مورد تأکید بوده است. لذا میان صورت­های مالی، صورت سود و زیان به سبب اطلاعات مفیدی که درباره­ی میزان سودآوری واحدهای تجاری ارائه می­دهد، برای استفاده­کنندگان اطلاعات مالی حائز اهمیت است و موجب سهولت تجزیه‌وتحلیل‌های لازم برای اخذ تصمیمات سرمایه­گذاری خواهد شد. از این ‌رو، هرگونه ارائه­ی گمراه­کننده درباره­­ی عملکرد مالی واحد اقتصادی می­تواند آثار زیان­باری را برای سرمایه­گذاران در پی داشته و آن­ها را در اخذ تصمیمات اقتصادی مناسب، با مشکل مواجه سازد.

این مطالعه پژوهش­های اخیر تقسیم سود در بازار ایران را توسعه می­دهد و تأثیر نوسانات جریان نقدی بر رابطه بین قدرت مدیرعامل  و تقسیم سود که تاکنون در ایران مورد بررسی قرار نگرفته است، آشکار می­کند. با تعیین این رابطه می­توان نشان داد که، استفاده­کنندگان یا تصمیم­گیرندگان مختلف از جمله سرمایه­گذاران، در تجزیه و تحلیل­ها و تصمیم­گیري­هاي خود می­توانند بر گزارشات مالی بعنوان یک منبع مهم اطلاعاتی اتکا کرده  و این امر باعث سرمایه­گذاري هاي مناسب و کاهش هزینه های نمایندگی و عدم تقارن اطلاعاتی می­گردد. در این مقاله ابتدا توضیحاتی در خصوص شرح و بیان مساله­ی پژوهش ارائه گردید و در راستای مساله­ی پژوهش پیشینه پژوهش، فرضیه­های پژوهش، روش پژوهش، یافته­های پژوهش و نتیجه گیری و پیشنهادها ارائه گردید.

 

مبانی نظری و پیشینه­ی پژوهش

سود تقسيمي از موضوع­هايي است كه از ديرباز مورد توجه پژوهشگران مالي قرار داشته است و هنوز نيز به عنوان یکی از مسائل بحث انگيز در حوزه مديريت مالي باقي مانده است. تقسيم سود شركت­ها همچنان براي محققان مالي، پيچيده و معماگونه است و از دو جنبه بسيار مهم قابل بحث است. از يك طرف، عاملي اثرگذار بر سرمايه­گذاري­هاي پيش روي شركت­هاست. از سویی دیگر، تقسيم سود موجب كاهش منابع داخلي و افزايش نياز به منابع مالي خارجي مي­شود (محمدزاده و فلاح، 1402). پژوهش­ها نشان داده است که تقریبا تمامی شرکت­هاي موفق سود سهام می­پردازند و مدیران مالی شرکت­ها توجه خاصی به سیاست تقسیم سود نشان می­دهند. سیاست تقسیم سود، همچنین بر ارزش سهام شرکت اثر می­گذارد. در این مورد سه مکتب فکري در قرن گذشته ظاهر شده است: در گروه اول سودهاي تقسیمی، عاملی مؤثر و مثبت بر قیمت سهام است؛ گروه دوم اعتقاد دارند که قیمت سهام به طور منفی با سطح پرداخت سودهاي تقسیمی مربوط شده است و گروه سوم ادعا می­کنندکه سیاست سود تقسیمی شرکت در ارزش­گذاري سهام شرکت نامربوط است. همچنین، سود حاصل از فعالیت­هاي شرکت می­تواند به عنوان بهترین منبع تأمین مالی استفاده شود. لذا مدیران (با هدف حداکثر کردن ثروت سهامداران) همواره باید بین علایق مختلف سهامداران تعادلی را برقرار نمایند تا هم فرصت­هاي سودآور سرمایه گذاري را از دست نداده باشند و هم سود نقدي مورد نیاز بعضی از سهامداران را بپردازند(صراف و خجسته اهوازی، 1401).

در گزارش کادبری و هیگز (2003) توصیه شده که بین اعضای هیات­مدیره، باید توازن قوا وجود داشته باشد تا هیچ کس قادر به کنترل بی قید و شرط فرآیند تصمیم­گیری در شرکت نباشد. علاوه بر این، تقسیم مسئولیت­ها در سطح عالی شرکت، باید به روشنی مشخص شده باشد تا از توازن قوا و حدود اختیارات اعضای هیات ­مدیره، اطمینان کافی حاصل شود. در گزارش مزبور قید شده است که اگر سمت­های ریاست هیات ­مدیره و مدیریت عامل برعهده دو شخص مجزا نباشد؛ آن­گاه یکی از اعضای ارشد هیات­مدیره باید اعلام کند که شخص مستقل کیست و وظایف رئیس هیات­مدیره و مدیرعامل، نباید برعهده یک شخص واحد گذاشته شود(­یاری و فتحی ارطه، 1395). فروپاشی انرون¹ در سال 2001، نظرها را به ­سوی اثربخشی عملکرد مدیران غیرموظف(غیراجرایی) هیات ­مدیره، جلب کرد. از دیدگاه تئوری نمایندگی، حضور مدیران غیرموظف(غیراجرایی) مستقل در هیات ­مدیره شرکت­ها و عملکرد نظارتی آنان به­عنوان افرادی مستقل؛ به­ کاهش تضاد منافع موجود میان سهام­داران و مدیران شرکت در جلسات هیات ­مدیره، کمک شایان توجهی می­کند. البته باید توجه داشت که مدیران اجرایی شرکت، نقش مهمی در ایجاد ساختار مناسبی از مدیران موظف و غیرموظف(غیراجرایی)، در میان اعضای هیات ­مدیره، ایفا می­کنند (­یاری و فتحی ارطه، 1395). مدیران اجرایی قدرتمند اغلب نسبت به مهارت­های خود بیش از حد اعتماد به نفس دارند و به احتمال زیاد ریسک­های بیشتری را متحمل می­شوند. مدیران عامل با اعتماد به نفس بیش از حد بازده سرمایه­گذاری­های خود را بیش از حد برآورد می­کنند و تمایل دارند در پروژه های بیهوده بیش از حد سرمایه گذاری کنند (شیخ²، 2023).

جریان­های نقدی همواره یکی از موضوعات مورد تأکید در مدیریت شرکت­ها است. شرکت­ها جهت انجام سرمایه­گذاری در راستای هدف اصلی هر واحد تجاری که سودآرری است، نیاز به جریان­های نقدی دارند. مدیران در شرایط مختلف اقتصادی خرد و کلان تصمیماتی به منظور انجام این سرمایه­گذاری­ها اتخاذ می­نمایند که به میزان اتکای آنها به منابع سرمایه­گذاری، یعنی جریانات نقدی وابسته است(دنیس وسیبیلیکو³، 2010). بدیهی است هرچه نوسانات جریان­های نقدی کمتر باشد، قابلیت پیش­بینی آینده و برنامه­ریزی جهت پررژه­های آتی نیز میسر می­گردد. لذا، عدم ثبات میزان جریانات نقدی عملیاتی باعث جلوگیری از اجرای پررژه­های بلندمدت می­گردد (شیخ، 2023). شرکت­هایی که در دسترسی به منابع تأمین مالی با مشکلاتی مواجه هستتند، نسبت به  شرکت­هایی که دسترسی آسان­تری به این منابع دارند، رفتارهای متفارتی در این شرایط ا  خود نشان می­دهند (دنیس و سیبیلیکو،2010). مدیران این شرکت­ها به منظور حفظ قدرت رقابتی شرکت و میزان نقدینگی، اقدام به ذخیره نمودن جریان­های نقدی به جای مصرف آنها در پررژه­های مختلف می­نمایند. لیکن این عمل در شرکت­هایی که دسترسی به منابع تأمین مالی دارند، با توجه به اینکه در کمترین زمان توان دسترستی به میزان نقدینگی مورد نیاز را دارند، کمتر صورت می­پذیرد (جینگ⁴، 2005). با توجه به نوسان جریان­های داخلی و همچنین عدم دسترسی به بازارهای تأمین مالی خارجی، این شرکت­ها اجرای پررژه­های خود را به سال­های بعد منتقل کرده و یا سطح سرمایه­گذاری مدنظر خود را پایین می­آررند (شیخ، 2023).

اگرچه مدیران انگیزه­هایی برای کاهش سود سهام دارند، توانایی آنها در تأثیرگذاری بر تصمیمات پرداخت بستگی به درجه قدرتی دارد که در تصمیم­گیری شرکتی دارند. افزایش قدرت توانایی مدیریت را برای تصمیم­گیری در مورد پرداخت به نفع خود افزایش می­دهد. با قدرتمندتر شدن مدیران عامل، مشکلات نمایندگی در شدیدتر می­شود که ممکن است منجر به کاهش ثروت سهامداران شود.تئوری نمایندگی پیش بینی می کند که مدیران سستی مالی را ترجیح می­دهند و احتمال کمتری برای پرداخت سود سهام دارند. مدیران عامل با اعتماد به نفس بیش از حد، با کاهش سطح پرداخت سود سهام فعلی، سستی مالی برای سرمایه­گذاری­های آتی ایجاد می­کنند. بنابراین، مدیران اجرایی قدرتمند، انگیزه‌ها (انگیزه) و توانایی (فرصت) قوی برای حفظ جریان‌های نقدی دارند و حتی احتمال کمتری برای پرداخت سود سهام دارند (شیخ، 2023).

با این حال، مدیران عامل قدرتمند ممکن است همیشه سود سهام را کاهش ندهند و حتی ممکن است در صورت انتظار برای جمع­آوری سرمایه از خارج با نرخ های جذاب، سود سهام پرداخت کنند. دلیل این امر این است که مدیران عامل قدرتمند دارای نگرانی‌های اعتباری بالاتری هستند و سرمایه‌گذاران قدرت مدیر عامل را به‌عنوان ناهماهنگی بیشتر منافع مدیریتی، نشانه‌ای از حاکمیت داخلی ضعیف و افزایش استقرار درک می‌کنند. در نتیجه، سرمایه‌گذاران برای ارائه وجوه به شرکت‌هایی که توسط مدیران اجرایی قدرتمند مدیریت می‌شوند، بازده بالاتری را طلب می‌کنند که هزینه تامین مالی خارجی را افزایش می‌دهد. ادبیات حاکمیت شرکتی استدلال می‌کند که مدیران در شرکت‌هایی که مدیریت ضعیفی دارند، سود سهام پرداخت می‌کنند تا شهرت خود را در انتظار جمع‌آوری سرمایه در بازارهای سرمایه با شرایط مطلوب ایجاد کنند (شیخ، 2023).

قاسمی و همکاران (1402) به بررسی رابطه بین توانایی مدیرعامل و سیاست تقسیم سود در شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. در این پژوهش ادعا می­شود در شرکت های که توانایی مدیرعامل بیشتر است، حقوق سهامداران اقلیت کمتر زیر پا گذاشته می­شود و به حقوق سهامداران اقلیت توجه ویژه­ای می­شود؛ در نتیجه میزان سود تقسیمی در شرکت نیز بالاتر می­باشد. بنابراین، در شرکت­هایی با مدیران تواناتر، احتمال پرداخت سود بیشتر به سهامداران بیشتر است. 

محمدزاده و فلاح (1402) به بررسی رابطه بین انعطاف­پذیری مالی و سیاست تقسیم سود در شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. نتایج نشان داد که بین انعطاف پذیری مالی و سیاست تقسیم سود در شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معناداری وجود دارد. 

رحمانیان کوشککی و کر (1402) رابطه بین عملکرد پایداری شرکت و سیاست تقسیم سود با توجه به نقش تعدیلی حاکمیت شرکتی و مالکیت نهادی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران را بررسی کردند. نتایج پژوهش نشان ‌داد که عملکرد پایداری شرکت، سیاست تقسیم سود را بهبود می‌بخشد. همچنین، حاکمیت شرکتی رابطه مثبت بین عملکرد پایداری شرکت و سیاست تقسیم سود را تقویت می‌کند. علاوه بر این، مالکیت نهادی رابطه مثبت بین عملکرد پایداری شرکت و سیاست تقسیم سود را تضعیف می‌نماید.­ 

صراف و خجسته اهوازی (1401) به بررسی اثرات درماندگی مالی، سیاست تقسیم سود و نسبت بدهی به ارزش ویژه بر ارزش شرکت پرداختند. نتایج حاصل از آزمون فرضیه‌های پژوهش نشان داد اگرچه درماندگی مالی منجر به کاهش تغییر جهت رابطه میان تقسیم سود و ارزش شرکت می‌شود؛ اما این تاثیر معنی‌دار نیست؛ همچنین نتایج نشان داد نسبت بدهی به ارزش ویژه بر رابطه تقسیم سود و ارزش شرکت تاثیر منفی و معنی‌دار دارد.

 عباسی و غلامی جمکرانی (1400) به بررسی تأثیر شفافیت سود بر سیاست پرداخت سود سهام پرداختند. نتایج نشان داد که شفافیت سود با پرداخت سود سهام، رابطه منفی و معناداری دارد.

شیخ (2023) در تحقیقی تحت عنوان رابطه بین قدرت مدیر عامل و پرداخت سود سهام با تأثیر سودآوری و نوسانات جریان نقدی پرداختند. این پژوهش در شرکت­های بورسی آمریکا انجام شده است، که به عنوان مقاله­ی مبنا جهت پژوهش حاضر در بورس اوراق بهادار تهران انجام شده است.  نتایج نشان داد که مدیران عامل قدرتمند برای ایجاد شهرت در بازارهای سرمایه سود می­پردازند تا تامین مالی خارجی را با شرایط مطلوب تامین کنند. مدیران عامل قدرتمند زمانی که شرکت‌هایشان با سودآوری پایین و نوسانات جریان نقدی بالا مواجه هستند، احتمال بیشتری برای پرداخت و افزایش سود سهام دارند.

 الهیاری و همکاران⁵ (2023) رابطه بین عدم تقارن اطلاعاتی و پرداخت سود سهام با نقش کیفیت حاکمیت شرکتی را بررسی کردند. نتایج نشان داد که رابطه بین عدم تقارن اطلاعاتی و پرداخت سود سهام منفی است. همچنین، ارتباط منفی بین عدم تقارن اطلاعاتی و سیاست تقسیم سود در شرکت‌هایی با سیستم‌های حاکمیت شرکتی قوی کمتر است، بنابراین، چنین شرکت‌هایی با مشکلات اطلاعاتی نامتقارن و نمایندگی کمتری مواجه هستند و از این رو سود سهام بیشتری می‌پردازند.

یئو⁶(2018) در تحقیقی تحت عنوان نقش جریان­های نقدی آزاد در تصمیم­گیری­های سرمایه­گذاری و تقسیم سود پرداختند. نتایج نشان داد که جریان­های نقدی آزاد عامل تعیین‌کننده سرمایه‌گذاری و سود سهام است. جریان­های نقدی آزاد بیشتر شرکت­ها را به افزایش سرمایه­گذاری و کاهش سود سهام سوق می­دهد. استفاده از بدهی باعث کاهش سرمایه­گذاری بیش از حد می­شود.

چانگ و همکاران⁷(2015) در تحقیقی اثر مالکیت نهادی بر تقسیم سود سهام: تجزیه و تحلیل مبتنی بر تئوری نمایندگی را بررسی کردند. نتایج پژوهش نشان داد بین مالکان نهادی بلندمدت دارای سهم بالا با پرداخت سود سهام رابطه مثبتی وجود دارد، روابط مثبت در شرکت­های با هزینه­های نمایندگی بالا برجسته­تر است، و این رابطه در شرکت­های که نظارت خارجی ضعیف­تر است بیشتر می­باشد. همچنین، سرمایه گذاران نهادی نقش نظارتی قوی در شرکت­های متمرکز در پرداخت سود سهام دارند.

با این حال، پرداخت سود سهام هزینه­های خاص خود را دارد. سود سهام مقدار جریان­های نقدی تولید شده داخلی را کاهش می دهد و بر انعطاف پذیری مالی تأثیر منفی می­گذارد و منجر به افزایش نیاز به وجوه خارجی می­شود. سود سهام همچنین سرمایه­گذاری بیش از حد در پروژه­های مورد علاقه خود و مشارکت در ساختن امپراتوری را برای مدیران عامل قدرتمند دشوار می­کند. مدیران اجرایی قدرتمند ارزش مورد انتظار شهرت را با هزینه ایجاد چنین شهرتی مقایسه می­کنند و تنها زمانی سود سهام پرداخت می­کنند که ارزش خالص مورد انتظار مثبت باشد. در این مطالعه تاثیر تعدیل‌کننده نوسانات جریان نقدی را بر رابطه بین قدرت مدیر عامل و احتمال پرداخت سود سهام بررسی خواهد شد. بنابراین در این پژوهش تلاش خواهد شد تا دیدگاه جدیدی از قدرت مدیران را در جهت توزیع سود با در نظر گرفتن جریان­های نقدی که ابزار در اختیار مدیران می­باشند، را تبیین نماید.

فرضیه­های پژوهش

فرضیه اول؛ بین قدرت مدیرعامل و تقسیم سود رابطه وجود دارد.

فرضیه دوم؛ نوسانات جریان نقدی رابطه بین قدرت مدیرعامل و تقسیم سود را تعدیل می­کند.

 

روش پژوهش

پژوهش حاضر ازلحاظ هدف­پژوهش، کاربردی، ازلحاظ استنتاج، توصيفی تحليلی (استقرايی) و ازلحاظ طرح پژوهش، پس رویدادی است. برای جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات موردنیاز، ابتدا از روش کتابخانه‌ای و مطالعات اسنادی استفاده‌شده است. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده خواهد شد. در بخش آمار توصیفی به ویژگی­های کلی نمونه آماری ازجمله میانگین، میانه، بیش­ترین، کم­ترین، انحراف استاندارد، کشیدگی و چولگی پرداخته می­شود و در بخش آمار استنباطی ابتدا ضریب همبستگی پیرسون بین متغیرها بررسی می‌شود و پس‌ازآن به مانایی متغیرها و ناهمسانی مدل پرداخته خواهد شد. هم­چنین به‌منظور تشخیص نوع داده‌های ترکیبی مدل از آزمون­های F لیمر و هاسمن استفاده خواهد شد. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار آماری ایویوز انجام خواهد شد و تکنیک استفاده‌ای داده‌های پانل خواهد بود. 

 

مدل و متغیرهای پژوهش

الف- متغیر وابسته 

 پرداخت سود سهام؛ از نسبت سود تقسيمي نقدی مندرج در صورت جريان وجوه نقد به سود خالص پس از کسر ماليات استفاده مي­شود. اين نسبت نمايانگر درصد سود تقسيمي شرکت نسبت به سود خالص است (شیخ،2023).

ب- متغیر مستقل 

-       قدرت مدیرعامل؛ قدرت مدیرعامل مفهومی مبتنی بر رفتار تملک طلبانه و تصدی­گرایانه در حفظ جایگاه شغلی است که در سال­های گذشته از واژه­های رفتارسازمانی تخلص شده است. براساس این مفهوم، جهت سنجش قدرت مدیرعامل روش­های مختلفی مانند: مسوليت دوگانه مدير عامل در هيات مديره، مالکیت مدیریتی و دوره تصدی مدیرعامل  وجود دارد. از متغیر مجازی ۱ و 0 براساس سه معیار مسوليت دوگانه مديرعامل در هيات مديره، مالکیت مدیریتی و دوره تصدی مدیرعامل استفاده می­شود(یاری و فتحی ارطه، 1395). استفاده از متغیر مجازی براساس سه معیار یاد شده به این دلیل انجام می­پذیرد که انتظار می­رود باعث کاهش اختلال­های هر یک از این سه بعد متفاوت گردد. پس از تبدیل سه عامل فوق به صفر و یک، سه عامل با یکدیگر جمع می­شود در صورتی که جمع سه عامل فوق از 2 بیشتر یا مساوی 2 بود، در نهایت به مدیرعامل عدد یک و در صورتی که جمع برابر با یک یا صفر باشد، عدد صفر به آن تعلق می­گیرد (یاری و فتحی ارطه، 1395). حال هر یک از سه معیار قدرت مدیرعامل؛ شامل: مسوليت دوگانه مدير عامل در هيات مديره، مالکیت مدیریتی و دوره تصدی مدیرعامل تشریح می­شود (یاری و فتحی ارطه، 1395).

-       مسئوليت دوگانه مدير عامل در هيات مديره؛ یکی بودن یا نبودن نایب رئیس هیئت مدیره و مدیر عامل شرکت از گزارش­های هیئت مدیره استخراج می­شود و در شرکت­هایی که این دو پست سازمانی توسط یک نفر اشتغال شده باشد مقدار آن یک، در غیر اینصورت صفر قرار داده می­شود.

-       مالکیت مدیریتی؛ براساس تحقیقات صورت پذیرفته­ی قبلی دی­میگوئل و همکاران⁸(2004)استدلال می­کند که مدیران عاملی دارای ثبات مدیریتی هستند که سطح متوسطی از مالکیت مدیریتی را برخوردار باشند. زمانی که مالکیت مدیریتی زیر مرز تعیین شده­ای باشد، بازار سرمایه با کنترل بر انگیزه­های مدیران، فرصت­طلبی آنها را کاهش می­دهند و در اینصورت هزینه­های نمایندگی کاهش می­یابد. اما اگر مالکیت مدیریتی بالاتر از مرز مشخصی باشد، منافع مدیران احتمال بالاتر از منافع سهامداران در اولویت قرار می­گیرد. براساس اغلب مدل­ها، سنجش مالکیت مدیریتی براساس درصد سهام نگهدای شده توسط مدیران نسبت به کل سهام عادی در دست سهامداران محاسبه می­شود. اما این تحقیق به پیروی از مدل دی­میگوئل و همکاران (2004) که از معیار ارزش شرکت برای سنجش مالکیت مدیریتی استفاده نمود و مشخص ساخت ارزش شرکت­ها در محدوده­ی مالکیت مدیریتی بین 8/18% و 06/50% در نوسان می­باشد. براین مبنا اگر درصد سهم مدیران نسبت به کل سهام عادی در دست سهامداران در این محدوده قرار بگیرد، عدد 1 در غیر این صورت عدد 0 به آن تعلق می­گیرد.

-       دوره تصدی مدیرعامل؛ تعداد سال­هایی که مدیرعامل فعالیت می­کند. در صورتی که دوره تصدی مدیرعامل از میانه بیشتر باشد عدد یک در غیر اینصورت صفر به آن تعلق می­گیرد. پس از تبدیل سه عامل فوق به صفر و یک، سه عامل با یکدیگر جمع می­شود در صورتی که جمع سه عامل فوق از 2 بیشتر یا مساوی 2 بود، در نهایت به مدیرعامل عدد یک و در صورتی که جمع برابر با یک یا صفر باشد، عدد صفر به آن تعلق می­گیرد.

ج- متغیر تعدیل گر

نوسانات جریان نقدی؛ در پژوهش حاضر، نوسانات جریان نقدی به عنوان متغیر مستقل در نظر گرفته شده است بر اساس مدل اوکانر و تای⁹(2013) جهت سنجش این متغیر بدین روش به دست می­آید(شیخ، 2023):

ابتدا تاثیر معیارهای زمان، صنعت و اندازه شرکت را بر رشد جریان نقدی عملیاتی طی رابطه (3) بررسی کرده و سپس مقادیر باقیمانده به دست آمده از این رابطه را در رابطه (4 )قرار داده و نوسان جریان نقدی عملیاتی، محاسبه شده است.

(3)

CFGi,t = αi+ β1Yeari,t + β2Indi,t + β3SizeTercilei,t + β4 Year* Indi,t + β5Year* Size Tercilei,t + εi,t

(4)

CFVi,t=

دی ویرمن و لوین (2011) معتقد بودند؛ که CFVیک برآوردگر بی‌طرفانه از نوسانات واقعی شرطی است.

= CFGi,t نشان دهنده رشد جریان نقدی عملیاتی است که از تفاوت جریان­های نقدی سال t و  t-1به دست می­آید. برای محاسبه جریان نقدی می­توان از قسمت اول صورت جریان وجوه نقد استفاده کرد.

 = Yeari,t متغیر مجازی برای سال­های مورد بررسی شرکت است. بدین صورت که برای سال مورد رسیدگی عدد یک و برای سایر سال­ها عدد صفر به این متغیر اختصاص می یابد.

= Indi,t متغیر مجازی که نشان دهنده صنعتی است که شرکت در آن مشغول فعالیت است. در این پژوهش برای دسته بندی صنایع از طبقه­بندی فاما و فرنج¹⁰(2004) استفاده گردیده است. در این پژوهش صنایع به 5 دسته تقسیم گردیده است که شامل کالای مصرفی، صنعتی، تکنولوژی، بهداشت و درمان و سایر صنایع تقسیم می­شود.

= SizeTercilei,t  متغیر مجازی مربوط به اندازه شرکت است.

 

د- متغیرهای کنترلی

اندازه شرکت؛ در این پژوهش مجموع دارایی­های شرکت به عنوان معیار اندازه­گیری اندازه شرکت در نظر گرفته شده است. جهت محاسبه و بررسی رابطه متغیر کنترلی با متغیر وابسته و مستقل از لگاریتم طبیعی کل دارایی­های هر سال استفاده شده است.

(5)

                                                                                   Sizei,t=Ln(Assetsi,t)                                                                                             

Ln (Assetsi,t): لگاریتم طبیعی کل دارایی­های شرکت i در دوره t(شیخ، 2023).

اهرم ­مالي؛ اهرم مالي ميزان وجوهي را نشان مي­دهد كه بوسيله بدهي تأمين مالي شده است. در اين پژوهش براي محاسبه سطح اهرم شركت () كل بدهي­ها را بر كل دارايي­هاي شركت ، در سالt تقسيم مي­نماييم.

(6)

                                                         Levit = (Total Debt)it/(Total Asset)it                                                                     

Total Debt: جمع بدهی­های شرکت i در دوره t

Total Asset: جمع دارایی­های شرکت i در دوره t(شیخ، 2023).

  نرخ بازده دارایی­ها؛ شاخصی است که معمولا برای عملکرد عملیاتی شرکت­ها به کار برده می­شود و این نسبت از تقسیم سود قبل از اقلام غیر مترقبه تقسیم بر مجموع دارایی­ها بدست می­آید (شیخ، 2023).

بازده دارايي = سود خالص يا سود پس از كسر ماليات / (7) كل دارايي­ها

نسبت جاری؛ از تقسیم دارایی های جاری بر بدهی های جاری بدست می آید. در این نسبت فرض بر این است که دارایی های جاری پشتوانه بازپرداخت بدهی های جاری شرکت می باشند (شیخ، 2023).

نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام؛ نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام برابر است حاصل ضرب قیمت سهام در پایان دوره در تعداد سهامداران به ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام در ابتدای دوره (شیخ، 2023).

مدل­های پژوهش

مدل رگرسیونی فرضیه اول

(1) Div = β0 + β1 CEOP +β2Size+β3Lev + β4ROA +β5MB+ β6CR+ ε

مدل رگرسیونی فرضیه دوم

(2) Div = β0 + β1 CEOP + β2 CFOVOL + β3 CFOVOL * CEOP + β4Size+β5Lev + β6ROA +β7MB+ β8CR+ ε

که در آن:

Div =تقسیم سود

CEOP= قدرت مدير عامل در هيات مديره

CFOVOL ­­= نوسانات جریان نقدی

CEOP* CFOVOL = قدرت مدير عامل در هيات مديره* نوسانات جریان نقدی

= Size اندازه شرکت

= ROA نرخ بازده دارایی­ها

Lev = اهرم مالی

= MB نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام

= CR نسبت جاری

β =ضریب تغییرات برای هر متغیر

Ԑ= جزء خطا

 

 

در نگاره(1) شرح چگونگی بررسی و اندازه­گیری متغیرها در مدل فوق به صورت خلاصه آورده شده است.

نگاره 1. شرح چگونگی بررسی و اندازه­گیری متغیرها

 

یافته­ها

نتایج پژوهش در دو بخش شامل آمار توصیفی و آمار استنباطی قابل بیان می­باشد:

آمار توصیفی

در نگاره(2) خلاصه­ی نتایج آمار توصیفی متغیرها آورده شده است.

نگاره 2. خلاصه­ی نتایج آمار توصیفی متغیرها

متغیر	نام متغیر	نماد	نحوه محاسیه	منبع استخراج
وابسته	تقسیم سود	Div	سود تقسيمي نقدی مندرج در صورت جريان وجوه نقد به سود خالص پس از کسر ماليات	صورت سود و زیان و صورت­ جریان وجه نقد
مستقل	قدرت مدير عامل در هيات مديره	CEOP	1-       مسوليت دوگانه مدير عامل 2- مالکیت مدیریتی 3- دوره تصدی مدیرعامل	یادداشت­های همراه و گزارش­های هیات مدیره
تعدیل گر	نوسانات جریان نقدی	CFOVOL	ابتدا تاثیر معیارهای زمان، صنعت و اندازه شرکت را بر رشد جریان نقدی عملیاتی بررسی کرده و سپس مقادیر باقیمانده به دست آمده در رابطه (2 )قرار داده و نوسان جریان نقدی عملیاتی، محاسبه شده است.	صورت سود و زیان، صورت­ وضعیت مالی و صورت­ جریان وجه نقد
کنترلی	اندازه شرکت	Size	لگاریتم جمع کل دارایی­ها	صورت­ وضعیت مالی
	نرخ بازده دارایی­ها	ROA	سود قبل از اقلام غیر مترقبه تقسیم بر مجموع دارایی­ها بدست می­آید.	صورت سود و زیان و صورت­ وضعیت مالی
	اهرم مالی	Lev	كل بدهي­ها را بر كل دارايي­هاي شركت ، در سالt تقسيم	صورت­ وضعیت مالی
	نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام	MB	قیمت سهام در پایان دوره در تعداد سهامداران به ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام در ابتدای دوره.	صورت سود و زیان و صورت­ وضعیت مالی
	نسبت جاری	CR	از تقسیم دارایی های جاری بر بدهی های جاری بدست می آید	صورت­ وضعیت مالی

نام متغیر	میانگین	میانه	کمترین	بیشترین	انحراف معیار	چولگی	کشیدگی
پرداخت سود سهام	569/0	508/0	001/0	998/0	325/0-	226/0	008/0
نوسانات جریان نقدی	091/0	078/0	016/0	238/0	668/0	345/0	197/0-
اندازه­ی شرکت	957/13	835/13	352/10	254/19	633/0	854/0-	775/0
اهرم مالی	648/0	619/0	012/0	863/0	669/0	493/0	758/0
نرخ بازده دارایی­ها	198/0	157/0	556/0-	839/0	449/0	185/0	377/0-
نسبت جاری	458/1	215/1	405/0	589/3	585/1	965/1	305/1
نسبت بازار به دفتری حقوق صاحابان سهام	519/2	158/2	598/0	950/6	662/1	397/1-	608/1

مطابق یافته های پژوهش میانگین متغیر پرداخت سود سهام طی سال­های ذکر شده برابر با 569/0 است، بدان معنا که است که شرکت­های مورد بررسی بیش از 50 درصد سود کسب شده را بین سهامداران توزیع نموده­اند. میانه متغیر پرداخت سود سهام 508/0 می­باشد و این بدان معناست است که نیمی از داده‌ها کمتر از این مقدار و نیمی دیگر بیشتر از این مقدار هستند.

آمار استنباطی

در نگاره(3) خلاصه­ی نتایج آماری آزمون مدل و فرضیه اول پژوهش آورده شده است.

نگاره 3. خلاصه­ی نتایج آماری آزمون فرضیه اول

Div = β0 + β1 CEOP +β2Size+β3Lev + β4ROA +β5MB+ β6CR+ ε
نام متغیر	ضریب	آماره­یt	سطح معناداری
ضریب ثابت	042/0-	397/1-	1625/0
قدرت مدیرعامل	4914/0-	041/2-	0030/0
اندازه­ی شرکت	2638/0	8299/1	0000/0
اهرم مالی	006/0-	950/2-	0032/0
نرخ بازده دارایی	0333/0	8777/2	1041/0
ارزش بازار به ارزش دفتری	7752/0	690/1	0310/0
نسبت جاری	012/0	4363/1	1512/0
آماره­یF	6336/12	سطح اطمینان	0000/0
ضریب تعیین تعدیل شده	6959/0	آماره­ی دوربین- واتسن	9304/1

با توجه به این­که سطح معناداری آماره­یF کمتر از 5 درصد شده است،بنابراین مدل در حالت کلی، معنادار می­باشد و از کارایی قابل قبولی برخوردار می­باشد. مقدارضریب تعیین تعدیل شده در این مدل رگرسیونی 69/0 شده است که نشان دهنده­ی این مطلب است که حدود 69 درصد تغییرات متغیر وابسته (پرداخت سود تقسیمی) توسط متغیر مستقل و کنترلی پژوهش تعیین می­شود. اگر مقدار آماره­ی دوربین-واتسن بین 5/1 تا 5/2 باشد، بیانگر استقلال خطاها می­باشد. با توجه به این­که مقدار این آماره 9304/1 شده است لذا می­توان نتیجه گرفت که خطاها از هم مستقل هستند.

با توجه به سطح معناداری متغیر قدرت مدیرعامل که کمتر از 5 درصد شده است (در حدود 0030/0)، می­توان گفت که رابطه­ی معناداری با متغیر وابسته­ی پژوهش دارد. با توجه به ضریب منفی به­دست آمده در این مدل می­توان گفت که رابطه­ی منفی و معناداری با متغیر وابسته­ی پژوهش (پرداخت سود سهام) دارد. به عبارت دیگر با فرض ثابت ماندن اثر سایر متغیرها با یک واحد افزایش در قدرت مدیرعامل ، پرداخت سود سهام شرکت­ها به مقدار 491/0 کاهش می­یابد.

در نگاره(4) خلاصه­ی نتایج آماری آزمون مدل و فرضیه دوم پژوهش آورده شده است:

نگاره 4. خلاصه­ نتایج آماری آزمون مدل و فرضیه دوم پژوهش

Div = β0 + β1 CEOP + β2 CFOVOL + β3 CFOVOL * CEOP + β4Size+β5Lev + β6ROA +β7MB+ β8CR+ ε
نام متغیر	ضریب	آماره­یt	سطح معناداری
ضریب ثابت	046/0-	498/1-	134/0
قدرت مدیرعامل	463/0-	119/1-	026/0
نوسات جریان نقدی	564/0	783/16	008/0
اثر تعدیلی نوسانات جریان نقد و قدرت مدیرعامل	006/0	002/3	003/0
اندازه­ی شرکت	034/0	934/2	003/0
اهرم مالی	046/0-	943/6-	000/0
نرخ بازده دارایی	011/0	3601/1	174/0
ارزش بازار به ارزش دفتری	091/0	535/4-	009/0
نسبت جاری	268/0	698/4	259/0
آماره­ی F	638/12	سطح اطمینان	000/0
ضریب تعیین تعدیل شده	496/0	آماره­ی دوربین- واتسن	931/1

 

با توجه به این­که سطح معناداری آماره­یF کمتر از 5 درصد شده است بنابراین در حالت کلی مدل معنادار بوده و از کارایی قابل قبولی برخوردار می­باشد. مقدار ضریب تعیین تعدیل شده در این مدل رگرسیونی 49/0 شده است که نشان­دهنده­ی این مطلب است که حدود 49 درصد تغییرات متغیر پرداخت سود تقسیمی توسط متغیر مستقل و کنترلی پژوهش تعیین می­شود. مقدار آماره­ی دوربین-واتسن نیز چنانچه بین 5/1 تا 5/2 باشد، بیانگر استقلال خطاها می­باشد. با توجه به این­که مقدار این آماره 9310/1 شده است، می­توان نتیجه گرفت که خطاها از هم مستقل هستند.

با توجه به سطح معناداری متغیر قدرت مدیرعامل که کمتر از 5 درصد شده است (در حدود 026/0)، می­توان گفت که رابطه­ی معناداری با متغیر وابسته­ی پژوهش دارد. با توجه به ضریب منفی به­دست آمده در این مدل می­توان گفت که رابطه­ی منفی و معناداری با متغیر وابسته­ی پژوهش (پرداخت سود سهام) دارد. به عبارت دیگر با فرض ثابت ماندن اثر سایر متغیرها با یک واحد افزایش در قدرت مدیرعامل ، پرداخت سود سهام شرکت­ها به مقدار 463/0 کاهش می­یابد.

با توجه به سطح معناداری متغیر نوسانات جریان نقدی که کمتر از 5 درصد شده است (در حدود 008/0)، می­توان گفت که رابطه­ی معناداری با متغیر وابسته­ی پژوهش دارد. با توجه به ضریب مثبت به­دست آمده در این مدل می­توان گفت که رابطه­ی مثبت و معناداری با متغیر وابسته­ی پژوهش (پرداخت سود سهام) دارد. به عبارت دیگر با فرض ثابت ماندن اثر سایر متغیرها با یک واحد افزایش در نوسانات جریان نقدی، پرداخت سود سهام شرکت­ها به مقدار 564/0 افزایش می­یابد.

با توجه به سطح معناداری متغیر تعدیلی نوسانات جریان نقدی و قدرت مدیرعامل که کمتر از 5 درصد شده است (در حدود 0027/0)، می­توان گفت که رابطه­ی معناداری با متغیر وابسته­ی پژوهش دارد. با توجه به ضریب مثبت به­دست آمده در این مدل می­توان گفت که رابطه­ی مثبت و معناداری با متغیر وابسته­ی پژوهش (پرداخت سود سهام) دارد. به عبارت دیگر با فرض ثابت ماندن اثر سایر متغیرها با یک واحد افزایش در متغیر تعدیلی نوسانات جریان نقدی و قدرت مدیرعامل، پرداخت سود سهام شرکت­ها به مقدار 006/0 افزایش می­یابد.

نتیجه‌گیری و پیشنهادها

نتایج پژوهش نشان داد؛ بین قدرت مدیرعامل و تقسیم سود رابطه­ی منفی وجود داشته و این رابطه معنادار نیز می­باشد. برای قدرت مدیرعامل سه فاکتور دوره تصدی، دوگانگی و مالکیت مدیریتی استفاده شده است، که این موارد می­تواند در تصمیم­گیری­های کلان شرکت به دلیل قدرت بالا مدیریت تاثیر داشته باشد و در این حالت به نظر مدیران از قدرت خود استفاده خواهند نمود و حداقل سود را بین سهامداران تقسیم می­کنند و بیشتر به دنبال گسترش فعالیت­های شرکت و کسب سودهای بیشتر و پایدارتر در بلندمدت خواهند بود. مدیران درباره سیاست تقسیم سود شرکت تصمیم می­گیرند. این تصمیم یکی از مهـم­تـرین تصمیم­های مدیریت شرکت است؛ زیرا سیاست تقسیم سود همواره با سایر تصـمیم­های مـالی شرکت در تعامل است. ایـن یافتـه در راسـتاي نظریـه نماینـدگی است، این نظریه فرض می­کند، مدیران بر جریان­هاي نقدي کنترل دارند، که بـه آن­هـا اجـازه می­دهد، به جاي توزیع وجه نقد بین سهامداران، به دنبال منافع شخصی خود باشند. پرداخـت سود به سهامداران، منابع تحت کنتـرل مـدیران و بـالتبع قـدرت مـدیر را کـاهش مـی­دهـد. هم­چنین، احتمال نظارت بازار سرمایه را بر شرکت افزایش می­دهد؛ بنابراین، مدیران ضعف مالی را ترجیح می­دهند و با احتمال کمتري سود تقسیمی پرداخت مـی­کننـد.

از طرفی نتایج پژوهش حاکی از اثر تعدیلی نوسانات جریان نقدی بر ارتباط بین قدرت مدیرعامل و تقسیم سود داشت و ارتباط نیز مثبت و معنادار می­باشد. بدان معنا که اثر منفی بین دو متغیر را به­گونه­ای مثبت تعدیل می­نمایند. تصمیم­های شرکت درباره­ی افزایش، کـاهش و حفـظ سـود تقسـیمی، وضعیت نقدینگی موجود شرکت را نشان می­دهد. بنابراین به نظر می­رسـد کـه جریـان­هـاي نقدي، شاخص بااهمیتی در تعیین تغییرات سود تقسیمی است. ایـن یافتـه در راسـتاي نظریه­ي سلسله مراتبی الگوهاي تامین مالی می­باشد که براي اولین بار توسط مایرز عنوان شده است. بر این اساس شرکت­ها منابع تامین مالی داخلی را ترجیح می­دهند. یک نسبت تقسیم سود هدف با توجه به موقعیت­هاي سرمایه­گذاري انتخاب شده و از تغییرات یک­باره در سود تقسیمی اجتناب می­شود.

با توجه به تایید فرضیه­ی اول و دوم پژوهش که نشان از وجود رابطه­ی معناداری بین قدرت مدیرعامل و تقسیم سود دارد، و منفی بودن رابطه­ی فوق، لذا در این شرکت­ها به منافع کوتاه­مدت کمتر توجه شده و بیشتر به دنبال منافع بلندمدت و پایدار می­باشند، از این منظر حقوق سهامدارن خرد کمتر مورد توجه قرار می­گیرد و بنابراین پیشنهاد می­گردد که سرمایه­گذاران بالقوه در صورتی­که قصد خرید و فروش سهام این شرکت­ها را در کوتاه مدت دارند، این شرکت­ها مناسب سرمایه­گذاری برای آن­ها نمی باشند ولی در صورتی­که قصد نگهداری سهام را دارند، سرمایه گذاری در آن­ها مطلوب خواهد بود. هم­چنین، نتیجـه ایـن پـژوهش می­تواند شواهدي از تأثیرگذاري قدرت مدیرعامل را براي سرمایه­گذاران و اعتباردهندگان فراهم نماید تا هنگام اتخاذ تصمیم­های سرمایه­گذاري خود به رابطه متغیرهاي مـذکور توجـه نمایند.

به سهامداران توصیه می­شود در صورت تمایـل بـه دریافـت سـود تقسـیمی بیش­تر، در شرکت­هایی که مدیرعامل آن­ها از قدرت بیش­تري برخـوردار هسـتند، و هم­چنـین، نوسان بالاي جریان وجه نقد دارند به­صـورت بلندمـدت سـرمایه­گـذاري نکنند. پیرو پیشنهاد مذکور و به دلیل محدودیت در وجود بانک­هاي اطلاعـاتی قابل­اعتمـاد، به سازمان بورس اوراق بهادار پیشنهاد می­شود، سازوکاري اتخاذ کند، تا شرکت­هـا اطلاعـاتی را در رابطــه بــا مــدیران خــود ارائــه دهنــد. از آن­جاکـه اقـدامات مـدیران قدرتمنـد می­تواند به منافع سهامداران آسیب برساند؛ بنابراین مالکان باید ابزارهاي مـؤثرتري را بـراي مدیریت منظم اتخاذ کنند. براي مثال، تنظـیم دقیـق منـافع مالکـان و مـدیران بـه چنـد روش مؤثر، مثل افزایش پاداش به مدیران اجرایی مطابق با ثروت و دارایی مالکان. دومـین روش، تقویت کنترل مدیران از طریق هیئت­مدیره غیرموظف است. در نهایت، بـه سیاسـت­گـذاران و نـاظران، پیشنهاد می­شود که از این نتایج براي بهبود رویکردهاي توسعه خط مشی مربـوط بـه تعـدیل قدرت مدیریتی استفاده کنند تا بتوانند اقدامات نادرست مدیران اجرایی را تعدیل کنند.

 

منابع

امین عشایری، آسو(1400). رابطه بین قدرت مدیر عامل و ریسک سقوط قیمت سهام در شرکت­های بورسی، رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری. 79: 45-69.

توکلی، الناز و جعفری دهکردی، حمیدرضا.(1398). بررسی تأثیر نوسانات جریان نقدی و استفاده از بدهی در سررسیدهای متفاوت در شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، فصلنامه مطالعات مدیریت و حسابداری، 5(3): 234-250.

رحمانیان کوشککی، عبدالرسول  و کر، رابعه.(1402). رابطه بین عملکرد پایداری شرکت و سیاست تقسیم سود با توجه به نقش تعدیلی حاکمیت شرکتی و مالکیت نهادی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران، پژوهش­های کاربردی در گزارشگری مالی،22: 68-41.

زمانی­راد، محمد (1392). تحلیل عوامل مؤثر بر میزان دست‌کاری فعالیت­های واقعی (مدیریت واقعی سود). پایان­نامه­ی کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی، مشهد.

صراف، فاطمه و خجسته اهوازی، منصور.(1401). اثرات درماندگی مالی، سیاست تقسیم سود و نسبت بدهی به ارزش ویژه بر ارزش شرکت، چشم انداز حسابداری و مدیریت، 5(74): 104-116.

عباسی، صفورا و غلامی جمکرانی، رضا.(1400). بررسی تأثیر شفافیت سود بر سیاست پرداخت سود سهام، مطالعات اخلاق و رفتار در حسابداری و حسابرسی، 2: 110-98.

قاسمی حسین آبادی، مریم و نمازیان، علی و عزیزی، صدیقه(1402). توانایی مدیرعامل و سیاست تقسیم سود، نهمین کنفرانس بین المللی علوم مدیریت و حسابداری، تهران.

محمدزاده، محمد و فلاح، رضا. (1402). بررسی رابطه بین انعطاف­پذیری مالی و سیاست تقسیم سود درشرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، 89: 467-480.

یاری، فرانک و فتحی ارطه، کیوان.(1395). تأثیر قدرت تصمیم­گیری مدیرعامل بر عملکرد مالی شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه مطالعات مدیریت و حسابداری، 2(2): 285-300.

Al-Hiyari. A, Chakib Kolsi. M, Lutfi. A, Shakkour. A. S, aljumah. A. I.(2023). Information asymmetry and dividend payout in an emerging market: Does corporate governance quality matter? Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 10(1): 100188-1002013.

Chang,K, Kang.E, Li.Y. (2015). Effect of institutional ownership on dividends: An agency-theory-based analysis, Journal of Business Research.14:1-9.

De Miguel, A., Pindado, J., De La Torre, C.(2004). Ownership structure and firm value: new evidence from Spain. Strat. Manag. J. 25 (12):1199–1207.

Denis, D.J., Sibilkov, V. (2010). Financial constraints, investment, and the value of cash holdigs. Review of Financial Studies, 23(1), 247-269.

Fama, E.F., French, K.R. (2004). New lists: Fundamentals and survival rates.Journal of Financil Economics, 73(2), 229-269.

Jing, D. (2005). Cash flow volatility and dividend policy. Thesis for Master of Science, University of Singapore.

Sheikh, S.(2023). CEO power and the likelihood of paying dividends: Effect of profitability and cash flow volatility, Journal of Corporate Finance, 73: 12-28.

Yeo. H. J.(2018). Role of free cash flows in making investment and dividend decisions: The case of the shipping industry, The Asian Journal of Shipping and Logistics, 34(2): 113-118.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

[1] . Enron

[2] . Sheikh

[3] . Denis and Sibilkov

[4]  .Jing

[5] . Al-Hiyari

[6] . Yeo

[7] . Chang et aal

[8] . De Miguel et al

[9]  O’connor and Tate

[10]  Fama and French