بکارگیری سیستمهای تحلیلگر فازی در شناسایی مولفه‌های پایدار معماری بومی ایرانی-اسلامی

محورهای موضوعی : مجله فناوری اطلاعات در طراحی مهندسی

مصطفی ازقندی ¹ , مهدی یعقوبی ² , الهام فریبرزی ³

1 - گروه علوم تربیتی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
2 - گروه مهندسی برق، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
3 - گروه علوم تربیتی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

تاریخ دریافت : 1403/02/29 تاریخ پذیرش : 1403/03/26 تاریخ انتشار : 1403/05/24

کلید واژه: مدل‌سازی هوشمند, سیستم تحلیل فازی, منطق فازی, معماری بومی ایرانی-اسلامی, پایداری,

چکیده مقاله :

تحقیق حاضر قصد دارد تا به مطالعه میزان اثربخشی بهره‌گیری از سیستم‌های تحلیل فازی بر بهبود دقت نتایج فرآیند طراحی، مدلسازی و آموزش مولفه‌های پایدار معماری بومی ایرانی-اسلامی بپردازد. بادرنظرگیری این هدف، این پژوهش در دو فاز اصلی شناخت (مدلسازی) و آموزش طراحی شده است. با توجه به ماهیت کیفی داده‌های حاصل از فاز اول پژوهش، بهره‌گیری از روش منطق فازی، ضمن ایجاد انعطاف‌پذیری در مدل، داده‌هایی نظیر دانش، تجربه و قضاوت انسانی را در مدل نهایی وارد نموده و پاسخ‌هایی کاملا کاربردی در قالب الگوها و نتایج کمی ارائه می‌دهد، دستاوردی که عدم قطعیت بیشتری را در فرآیند مدل‌سازی پوشش ‌می‌دهد. با درنظرگیری هدف اصلی پژوهش و در فاز نخست، 28 عامل در طراحی و تبیین مدل نهایی معماری بومی شناسایی شدند. در گام دوم، به منظور صحت‌سنجی داده‌های گردآوری شده از پرسشنامه‌ با هدف بهبود میزان دقت نتایج در زمینه اثربخشی رویکرد پژوهش در افزایش آگاهی دانش‌آموزان از مولفه‌های معماری بومی، تحقیق حاضر از دو سیستم فازی "تحلیل اعتبار" و "تحلیل ویژگی‌های فردی" بهره برده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که بکارگیری دو تکنیک فازی تحليل اعتبار و تحلیل ویژگی‌های فردی، در بهبود دقت نتایج پژوهش و مدلسازی نهایی مولفه‌های پایدار معماری بومی ایرانی– اسلامی موثر بوده است.

چکیده انگلیسی:

The current research focuses on the fuzzy system with the aim of introducing a novel approach to modeling Persian vernacular architecture. The main objective of utilizing the Delphi method is to attain the most reliable consensus among a group of expert opinions. This advantage aids in addressing the primary research question: determining the ecacy of the fuzzy Delphi technique in intelligently modeling Persian vernacular architecture. To identify the main factors of the research model, systematic literature reviews were conducted alongside semi-structured interviews with experts. Subsequently, Qualitative Content Analysis (QCA) was employed to extract various themes, which served as the primary factors of the research model. Finally, by applying the fuzzy Delphi technique, the present study examined the degree of certainty and accuracy of these factors in two stages, ultimately identifying 28 factors relevant to the modeling of Persian vernacular architecture.

منابع و مأخذ:

[1] Adrian, A. D. )2000). Fuzzy logic's diffusion in the study of business, the social sciences, philosophy, and medicine, Proceedings of 19th International Conference of the North American Fuzzy Information Processing Society, NAFIPS.
[2] Adrian, A. D. )1998). The potential for fuzzy logic questionnaires in management studies, Systems, Man, and Cybernetics, IEEE International Conference on, Volume: 3, 1998, 2144 -2149.
[3] Zadeh, L. A. (1965). Fuzzy sets. Information and Control. San Diego. 8 (3): 338–353. doi:10.1016/S0019-9958(65)90241-X. ISSN 0019-9958. Zbl 0139.24606. Wikidata Q25938993.
[4] Babuška, R. (1998). Fuzzy Modeling for Control. Springer Science & Business Media, ISBN 978-94-011-4868-9.
[5] Azar, A. and Taghiani, A. (2014). A review of fuzzy linear programming problem solving methods. Management Researches in Iran, 18 (1), pp. 55-82
[6] Nunes, I. N. and Simões-Marques, M. (2012). Applications of fuzzy logic in risk assessment – The RA_X Case, fuzzy inference system -theory and applications. ISBN: 978-953-51-0525-1
[7] Nurul I., Suziyani M., Mohd Isa H., Fakulti P. (2019). The application of the Fuzzy Delphi Technique to the required aspect of parental involvement in the effort to inculcate positive attitude among preschool children. Journal of Creative Education, 10 (12), 15.
[8] Ramanathan, T. and Sharma, D. (2017). Decision Tree Based Fuzzy Reasoning. International Journal of Computer Science Engineering, 6 (6), 152-157.
[9] Curl, J. S. (2006). A dictionary of architecture and landscape architecture. Oxford: Oxford University Press.
[10] Salman, M. (2018). Sustainability and vernacular architecture: Rethinking what identity is—In Hmood, K, Urban and Architectural Heritage Conservation within Sustainability. https://www.intechopen.com/chapters/64381
[11] Kazimee, B. A. (2018). Learning from vernacular architecture: Sustainability and cultural conformity. WIT Transactions on Ecology and the Environment, 113, 12. doi:10.2495/ARC080011
[12] Mirzadeh, M. R. (2009). Statistical analysis with SPSS software, Tychaz Pub., 1st edition.
[13] Cheng, C. H., and Lin, Y. (2002). Evaluating the best main battle tank using fuzzy decision theory with linguistic criteria evaluation. European Journal of Operational Research, 142(1), 174-186.
[14] Corbin, J. and Strauss, A. (2014). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Sage publications.
[15] Zarghami, I.; Khaki, A. and Sadat, A. (2016). A comparative study of sustainable architecture and its compatibility with native architecture of traditional houses in an Iranian-Islamic city, Journal of Sustainable Architecture and Urban Development, 3 (1), pp. 15-30
[16] Yousefi Moghadam, E. (2014). Vernacular Persian architecture with an Islamic approach. The first national conference on architecture, restoration, urban planning and sustainable environment, Hamadan, https://civilica.com/doc/263272
[17] Nguyen, A. T.; Truong, N. S. H.; Rockwood, D. and Tran Le, A. D. (2019). Studies on sustainable features of vernacular architecture in different regions across the world: A comprehensive synthesis and evaluation. Frontiers of Architectural Research, 8, 535-548. https://doi.org/10.1016/j.foar.2019.07.006
[18] Jahanara, A.; Javadi Eshkalak, N.; Shahidipour, S. M. & Karimizadeh, A. H. (2023). Vernacular architecture as a strategy: Toward sustainable building design. International Journal of Engineering Research and Technology (IJERT), 3 (6), 1726- 1734.
[19] Kırbaş, B. and Hızlı, N. (2016). Learning from vernacular architecture: Ecological solutions in traditional Erzurum houses. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 216, 788-799. Urban Planning and Architecture Design for Sustainable Development, UPADSD 14- 16 Oct. 2015.
[20] Abu-Ghazzeh, T. M. (1997). Vernacular architecture education in the Islamic society of Saudi Arabia: Towards the development of an authentic contemporary built Environment. Habitat Intl., 21 (2), 229-253.
[21] Asquith, L. and Vellinga. M. (2006). Vernacular architecture in the twenty-first century: Theory, education, and practice. London: Taylor & Francis. pp. 1-20
[22] Ozorhon, G. and Ozorhon I. F. (2020). Learning from vernacular architecture in architectural education. Megaron, 15 (4), 553-564. doi: 10.14744/MEGARON.2020.54036
[23] Biradar V. K. and Mama, Sh. (2017). Vernacular architecture: A sustainable approach. In Seta, F.; Biswas, A.; Khare, A. & Sen, j. Understanding built environment: Proceedings of the National Conference on Sustainable Built Environment 2015. pp. 125-137. Springer.
[24] Asgharpour, M. J. (2007). Multi-criteria decision-making, 6th edition, Tehran University Press, p. 319.
[25] Habibi, A.; Sarafrazi, A. and Izdiyar, S. (2015). Fuzzy multi-criteria decision making, Katibeh Publications, p. 125.
[26] Latifi, S.; Raheli, H.; Yadavar, H.; Saadi, H. and Shahrestani, A. (2019). Identifying and explaining the implementation stages of research with the fuzzy Delphi approach. Biosystem Engineering of Iran, 49 (1), pp. 107-120

متن کامل:



	دوره هفدهم، شماره بهار و تابستان 1403 مجله فناوری اطلاعات در طراحی مهندسی Information Technology in Engineering Design https://sanad.iau.ir/journal/ited
به‌کارگیری سیستم‌های تحلیلگر فازی در شناسایی مولفه‌های پایدار معماری بومی ایرانی-اسلامی مصطفی ازقندی(1)     مهدی یعقوبی*(2)     الهام فریبرزی(3)   (1)       گروه علوم تربیتی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران (2)       گروه مهندسی برق، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران* (3)       گروه علوم تربیتی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران  (تاریخ دریافت :29/02/1403     تاریخ پذیرش:26/03/1403)
چکیده  تحقیق حاضر، قصد دارد تا به مطالعه میزان اثربخشی بهره‌گیری از سیستم‌های تحلیل فازی بر بهبود دقت نتایج فرآیند طراحی، مدل‌سازی و آموزش مولفه‌های پایدار معماری بومی ایرانی-اسلامی بپردازد. با در نظرگیری این هدف، این پژوهش در دو فاز اصلی شناخت (مدل‌‌سازی) و آموزش طراحی شده است. با توجه به ماهیت کیفی داده‌های حاصل از فاز اول پژوهش، بهره‌گیری از روش منطق فازی، ضمن ایجاد انعطاف‌پذیری در مدل، داده‌هایی نظیر دانش، تجربه و قضاوت انسانی را در مدل نهایی وارد نموده و پاسخ‌هایی کاملا کاربردی در قالب الگوها و نتایج کمی ارائه می‌دهد، دستاوردی که عدم قطعیت بیشتری را در فرآیند مدل‌سازی پوشش ‌می‌دهد. لذا، با درنظرگیری هدف اصلی پژوهش و داده‌های تهیه شده در فاز نخست، 28 عامل در طراحی و تبیین مدل نهایی معماری بومی شناسایی شدند. در گام دوم، به منظور صحت‌سنجی داده‌های گردآوری شده از پرسش‌نامه‌ با هدف بهبود میزان دقت نتایج در زمینه اثربخشی رویکرد پژوهش در افزایش آگاهی دانش‌آموزان از مولفه‌های معماری بومی، تحقیق حاضر، از دو سیستم فازی "تحلیل اعتبار" و "تحلیل ویژگی‌های فردی" بهره برده است. در این زمینه، سيستم "تحليل اعتبار"، اعتبار كلي پاسخ‌نامه را از طريق مشخص نمودن ميزان تناقض در پاسخ‌هاي داده شده توسط پرسش‌شونده تعيين نموده و تاثير پاسخ‌هاي تصادفي و فاقد اعتبار در نظرسنجي‌ را شديداً كاهش داده است، در حالی که سيستم "تحليل ويژگی‌های فردی"، امتياز پاسخ‌های داده شده به پرسش‌های مختلف را به صورت مجزا و بر مبناء ويژگی‌های فردی پاسخ دهنده، افزايش و يا کاهش داده است. در نهایت، تحلیل یافته‌های پژوهش در فاز دوم نشان می‌دهد که به‌کارگیری دو تکنیک فازی تحليل اعتبار و تحلیل ویژگی‌های فردی، در بهبود دقت نتایج پژوهش و مدل‌سازی نهایی مولفه‌های پایدار معماری بومی ایرانی– اسلامی موثر بوده است.   کلمات کلیدی: مدل‌سازی هوشمند، سیستم تحلیل فازی، منطق فازی، معماری بومی ایرانی-اسلامی، پایداری *عهده‌دار مکاتبات:                  مهدی یعقوبی         نشانی: گروه مهندسی برق، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران پست الکترونیکی: [e-mail]

 

1-       مقدمه

پژوهش حاضر به دنبال آن است که با جست‌وجو و شناسایی ظرفیت‌ و پتانسیل‌های مختلف فرهنگی، تاریخی و زیست محیطی نهفته در حوزه معماری بومی، به ویژه در زمینه‌ی بهره‌گیری از شیوه‌های گوناگون مدیریت منابع تجدیدپذیر انرژی، اقدام به معرفی اصول پایدار این سبک تاریخی از معماری ایرانی-اسلامی به دانش‌آموزان مقاطع متوسطه نماید. در این زمینه، یکی از استراتژی‌های موثر در افزایش میزان آگاهی جامعه و به خصوص نسل جوان در شناخت و پاسداشت این میراثِ سترگ، بازآفرینی تاریخ مهندسی و معماری کهن ایرانی-اسلامی با اتخاذ رویکردهای نوین فناوری آموزشی خواهد بود [1]، هدفی که در راستاء بندهای 48، 51، 69 و 73 ابلاغیه سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه کشور بوده و در پژوهش حاضر، از طریق مدل‌سازی هوشمند کلیه المان‌های پایدار معماری بومی ایرانی از گذشته تا به امروز پیگیری خواهد شد. با در نظرگیری این مقدمه، استفاده از مدل‌سازی هوشمند فازی به همراه بهره‌گیری از سیستم‌های تحلیل فازی در جهت صحت‌سنجی ابزارهای گردآوری اطلاعات تحقیق، موضوعی است که پژوهش حاضر را از سایر مطالعات موجود در این حوزه متمایز می‌سازد.

 

2-       بیان مسئله

این تحقیق قصد دارد تا با اتخاذ رویکردی نوین و جامع و به منظور جمع‌آوری داده‌های پژوهش، از نظرات، دیدگاه‌ها و پیشنهادات طیف وسیعی از ذی‌نفعان شامل دانش‌آموزان، معلمان و خبرگان استفاده نماید. از طرفی، بایستی درنظرگرفت که سيستم‌هايي كه با اطلاعات دنياي واقعي سروكار دارند، با مساله عدم قطعيت و نامعینی در اطلاعات مواجه‌اند که يك جنبه مهم از اين عدم قطعيت، به فازي بودن و ابهام در اطلاعات برمی‌گردد. از این رو، ویژگی مجموعه‌های فازی به عنوان ابزاری موثر در بازنمایی ابهام و ارتباط با عدم قطعیت‌ها در مسائل دنیای واقعی [2]، ضرورت استفاده از منطق فازی در جهت تجزیه و تحليل و استخراج بهينه اطلاعات پژوهش حاضر را به خوبی روشن می‌سازد‌. شایان ذکر است که تاكنون، كاربردهاي مهندسي و صنعتي سيستم‌هاي فازي بیشتر مورد توجه محققان قرارگرفته ‌است، در حالی که كارآیی اين سيستم‌‎ها در حوزه‌های ديگری نظير دنیای آموزش، علوم اجتماعي و مديريت كمتر مشهود بوده است ‌[3]، موضوعی که زمينه‌ی نوآوری پژوهش حاضر از طریق مدل‌سازی هوشمند فازی مولفه‌های معماری بومی و بررسی اثربخشی آن در افزایش میزان آگاهی دانش‌آموزان از مفاهیم مرتبط با اصول پایداری را فراهم می‌آورد. در این زمینه، معرفی ویژگی‌های پایدار معماری بومی ایرانی-اسلامی، نه تنها میزان درک قبلی دانش‌آموزان پیرامون اصول پایداری و توسعه پایدار را تکمیل و توسعه می‌بخشد، بلکه اطلاعات جدیدی در مورد کاربردهای مختلف شاخصه‌های معماری بومی، در دنیای امروز و فردا به جامعه آماری مخاطب منتقل خواهد نمود.

 

3-       مرور ادبیات

3-1- منطق فازی و مدل‌سازی هوشمند¹

 منطق فازی، گونه بسیار مهمی از علم منطق است که توسط استاد ایرانی، پروفسور لطفی‌زاده در سال ۱۹۶۵ مطرح شد و در مقابل منطق دودویی ارسطویی قرار گرفت. وی که به عنوان کاشف و مبتکر منطق فازی شهرت جهانی دارد، طی یک مقاله علمی کلاسیک که در سال 1965 به چاپ رسید، مفهوم "مجموعه فازی²" را که اساس نظریه تجزیه و تحلیل سیستم‎های پیچیده است، معرفی نمود. در این مفهوم، "زبان طبیعی" به جای متغیرهای عددی و در جهت تشریح رفتار و عملکرد سیستم‌ها به‌کار می‌رود. منطق فازی که در فرهنگ لغت "شرایط عدم قطعیت و نامعلوم" تعریف شده است، معتقد است، ابهام، در ماهیت علم است. از دیدگاه صاحبان این تفکر، جهان مبهم، نامعین، درحال تغییر و بسیار پیچیده است، در نتیجه، آنچه در زندگی انسانی و در جهان در حال رخداد است، در قطب‌های دوگانه جا نمی‌گیرد[4] . پروفسور لطفی‌زاده اینگونه استدلال می‎کند که بشر به ورودی‌های اطلاعاتی دقیقی نیازی ندارد، بلکه قادر است تا کنترلی تطبیقی میان اطلاعات موجود انجام دهد. این منطق در ابتدا به ‌عنوان روشی جهت پردازش اطلاعات معرفی شد و برخلاف منطق ارسطویی، به جای پرداختن به صفر و یک، از صفر تا یک را مورد بررسی و تحلیل قرار می‎دهد. از این رو، منطق فازی بر مفهوم درستی نسبی دلالت دارد و بدین صورت، به اعمال و طرز فکر آدمیان بیشتر نزدیک می‌شود[5] . دکتر لطفی‎زاده نام فازی را بر روی این مجموعه‌های گنگ یا چند ارزشی قرار داد، مجموعه‌هایی که اجزایشان با درجات مختلف به آنها تعلق دارند، نظیر افرادی که میزان رضایت شغلی خود را با درجات متفاوتی نظیر خیلی راضی، راضی، بی‎تفاوت و ... بیان می‌کنند. به عبارتی دیگر در منطق فازي، مجاز به بيان جملاتي از قبيل «كاملا درست است» یا «كم و بيش درست است» هستيم. حتي مي‌توان از احتمالات نادقيقی مانند «تقريباً غيرممكن،» «نه چندان،» و «به ندرت» نيز استفاده کرد، چرا که منطق فازي نظام كاملاً انعطاف پذيري را در خدمت زبان طبيعي انسان قرار مي‎دهد [6].

مهمترین کاربرد منطق فازی به داده‏کاوی و مدل‌سازي فرآيند كشف دانش باز می‌گردد. فرآیند داده‌كاوي ماهيت اكتشافي دارد و مناسب حجم وسيعي از داده‏ها است. روش‌هاي سنتی كه پیش‌تر در داده‎كاوي مورد استفاده قرار‌گرفته است، دربرگيرنده روش‎هاي آماري قدیمی نظیر تحليل رگرسيون، تحليل تشخيصي، تحليل سري‌هاي زماني، درخت تصميم، تحليل خوشه‎اي شبكه‎هاي عصبي بوده است؛ اما راه نوین و امروزی در كشف دانش، استفاده از روش‎هاي فازي است. چرا که این نظريه، اطلاعات ارزشمندي در مدل‎سازي حدود واژ‌گان زباني مهيا مي‎سازد. منطق فازی به عنوان یک تکنیک تصمیم‌گیری، دارای کاربردهای فراوانی در دنیای آموزش است، زیرا درصدد بهبود نتایج در شرایط مبهم و غیر‎دقیق است. همان‌گونه که قبلا نیز بیان شد، علم مدیریت فازی، ضمن ایجاد انعطاف‌پذیری در مدل، داده‌هایی نظیر دانش، تجربه و قضاوت انسانی را در مدل نهایی وارد نموده و پاسخ‌هایی کاملا کاربردی ارائه می‌دهد. در حقیقت، هرچه یک فرآیند تصمیم‌گیری بیشتر درگیر نیروی انسانی و سیستم‌های پیچیده شود، پدیده فازی بیشتر مسلط بر توضیح این سیستم‌ها می‌گردد [7].

از آنجایی که هدف اصلی پژوهش حاضر، مدل‌سازی معماری بومی براساس میزان سنجش اثربخشی آن بر افزایش درک دانش‌آموزان از مفاهیم مرتبط با اصول پایداری است، لذا در این تحقیق، با متغیرهایی کیفی روبه‌رو هستيم که حاصل از بررسی نظرات و پیشنهادات جامعه آماری و ذی‌نفعان تحقیق خواهد بود. از این رو و با توجه به مطالب یاد‌شده، منطق فازی می‌تواند به عنوان یکی از بهترین روش‌های تحلیلی، جهت سنجش دقیق این رابطه و تجزیه و تحلیل داده‌های حاصل از طیف پرسش‌نامه‌ها و مصاحبه‌های پژوهش، در قالب الگوها و نتایج کمی استفاده گردد که در این زمینه، تکنیک دلفی فازی به ‌طور ویژه در پژوهش مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

 

3-2- تکنیک دلفی فازی

  تکنیک دلفی فازی یک فرآیند قوی مبتنی بر ساختار ارتباطی گروهی است که با هدف دستیابی به اجماع گروهی در میان خبرگان استفاده می‌شود. نظریه فازی در سال 1985 توسط مری، پیپینو و گیگچ³ به منظور برطرف نمودن مشکلات، رفع ابهامات و عدم هماهنگی که در مکانیزم دلفی کلاسیک مشاهده می‌شد، ارائه گردید که در آن "اعداد مثلثی فازی"، جهت ثبت نظرات خبرگان به‌کار گرفته می‌شود. اساسا سنجش روابط میان متغیرها، در برخی موارد، مبتنی بر دیدگاه خبرگان و کارشناسان منتخبی است که تعداد آنان اندک است و در این حالت، تکنیک فازی می‌تواند به بهترین شکل ممکن، روابط میان متغیرهای یک پژوهش را مدل‌سازی نماید [8]. از مزایای این روش می‌توان به پاسخ‌های بی‌طرفانه، کاهش تکرار دفعات ارسال پرسش‌نامه، دریافت بازخورد و تجزیه و تحلیل آماری نظرات به صورت گروهی اشاره نمود [9].

3-3- معماری بومی

ادبیات موجود پیرامون معماری بومی، اغلب بر این ایده اساسی تأکید دارند که ویژگی‌های این سبک تاریخی از معماری را می‌توان با اصول معماری پایدار و سبز مدرن مرتبط و همسان دانست. مطابق نظر جیمز استیونز کرل [10]، معماری بومی را می‌توان به عنوان سازه‌هایی بی‌تکلف، ساده، بومی و سنتی ساخته شده از مصالح محلی تعریف نمود [11] که به عنوان منبعی الهام‌بخش در خلق نوآوری در طراحی و برنامه‌ریزی پایدار عمل می‌کند. بدین سان، رویکرد پایدار معماری بومی در برقراری شرایط زندگی هارمونیک انسان با طبیعت و استفاده هوشمندانه از مصالح محلی، بوم‌آورد و دوستدار محیط‌زیست، زیرساخت‌های لازم جهت اتکاء کمتر به منابع تجدید‌ناپذیر انرژی و درنتیجه حفاظت بیشتر از محیط زیست را در طول تاریخ فراهم آورده است[12] . دستاوردی که علاقه روزافزونی در میان محققان بین رشته‌ای در زمینه معرفی ویژگی‌های این نوع از معماری پایدار ایجاد نموده است. لذا، با درنظرگیری محدودیت منابع تجدید ناپذیر و بحران جهانی انرژی، اهمیت حفاظت از استراتژی‌ها و فناوری‌های کهن هر چه بیشتر نمایان می‌گردد. موضوعی که لزوم توجه عمیق‌تر به این سبک تاریخی از معماری و ضرورت آموزش آن به نسل جدید را روشن می‌سازد.

 

4-       روش‌شناسی پژوهش

با در نظرگیری هدف پژوهش حاضر در استفاده از تکنیک منطق فازی به منظور مدل‌سازی هوشمند مولفه‌های معماری بومی ایرانی-اسلامی و بررسی نتایج حاصل از تحلیل ابزارهای گردآوری اطلاعات، مراحل اجراء روش فازی پژوهش حاضر به شرح ذیل می‌باشد:

 

·       گام اول _ گردآوری مقالات معتبر و نظرات خبرگان:

در مرحله اول و به منظور تهیه الگوی اولیه عوامل مدل پژوهش، از خبرگان درخواست شد تا با استفاده از متغیرهای کلامی نظیر خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد، میزان اهمیت یا ارتباط هر یک از عوامل شناسایی شده را مشخص نمایند.

 

·       گام دوم_  تبدیل متغیرهای کلامی به اعداد فازی مثلثی: 

در  گام دوم از اعداد فازی برای بررسی نظرات خبرگان استفاده شده است تا بتوان از طریق تکنیک فازی، آن‌ها را مورد تجزیه و تحلیل و ارزیابی قرار داد. در این روش و در ابتدا، دو نقطه پایانی اعداد فازی مثلثی از مقادیر حداکثر و حداقل نظرات خبرگان تشکیل می‌شود. در این حالت، مقادیر بیشینه و کمینه نظرات خبرگان، به عنوان نقاط مرزی اعداد مثلثی فازی در نظر گرفته خواهند شد و میانگین هندسی، به عنوان درجه عضویت اعداد مثلثی فازی جهت حذف اثر نقاط مرزی به‌کار برده می‌شود. لذا، ابتدا دیدگاه 20 خبره پیرامون هر معیار، گردآوری و فازی‌سازی شده و سپس این مقادیر تجمیع شده است. برای تجمیع نظرات n پاسخ‌دهنده، متغیرهای کلامی با توجه به جدول 1 به صورت اعداد فازی مثلثی تعریف شدند. اعداد فازی مثلثی را می‌توان به صورت (l, m, u)  نشان داد که این شاخص­ها، نشانگر کمترین ارزش ممکن، محتمل‌ترین ارزش و بیشترین ارزش ممکن که یک رویداد فازی را توضیح می­دهند، هستند. سپس در ادامه، میانگین اعداد فازی مثلثی محاسبه گردیده است.

جدول 1: اعداد فازی مثلثی متناظر با متغیرهای کلامی

 

متغیر زبانی	مقدار فازی	مقیاس عدد فازی
کاملاً بی اهمیت		(0, 0, 0.1)
خیلی بی اهمیت		(0, 0.1, 0.3)
بی اهمیت		(0.1, 0.3, 0.5)
متوسط		(0.3, 0.5, 0.75)
با اهمیت		(0.5, 0.75, 0.9)
خیلی با اهمیت		(0.75, 0.9, 1)
کاملاَ با اهمیت		(0.9, 1, 1)

 

جدول 2: برآورد تجمیع اعداد فازی مثلثی حاصل از دیدگاه خبرگان

 

روابط	عبارات ریاضی
رابطه (1)
رابطه (2)
رابطه (3)

 

جدول 3: اعداد فازی مثلثی حاصل از تجمیع دیدگاه خبرگان برای معیار j ام 

 

روابط	ویژگی	عبارات ریاضی
رابطه (4)	: تابع حقیقی اعداد فازی مثلثی برای معیار j ام
رابطه (5)	: حداقل مقدار ارزیابی‌ها برای معیار j ام
رابطه (6)	: میانگین هندسی مقدار ارزیابی خبرگان از عملکرد معیار j ام
رابطه (7)	: حداکثر مقدار ارزیابی‌ها برای معیار j ام

 

·       گام سوم _ فازی‌زدایی:

در روش منطق فازی، پژوهشگر قادر خواهد بود تا مجموع میانگین اعداد فازی مثلثی را توسط یک مقدار قطعی که دارای بهترین میانگین مربوطه است، خلاصه نماید. به عبارت دیگر، خروجی‌های نهایی یک سیستم فازی باید به مقادیر قطعی و قابل فهم تبدیل شوند که این عملیات را فازی‌زدایی می‌گویند. چنانچه اعداد غیرفازی شده هریک از مولفه‌ها و شاخص‌ها، بیشتر از 7/0 باشد، به معنی تایید هر یک از اجزاء مدل تفسیر می‌شود [13].

 

جدول 4: پارامترهای فازی‌زدایی (همان منبع)

 

روابط	عبارات ریاضی
رابطه (8)
رابطه (9)
رابطه (10)

 

·       گام چهارم _ محاسبه میزان اختلاف نظر خبرگان: 

در گام آخر بخش ابتدایی تهیه اطلاعات پژوهش، تکرار مراحل دلفی تا آنجا پیش خواهد رفت که اختلاف نظر خبرگان میان دو مرحله نظرسنجی، به کمتر از حد آستانه خیلی کم (0.2) برسد که در این صورت، فرآیند نظرسنجی متوقف می‌شود [14]. پس از آشنایی اولیه با چهار گام اصلی فاز نخست پژوهش (فاز شناخت)، در قسمت بعدی، فرآیند آماری-تحلیلی مربوط به هر بخش ارائه خواهد شد:

 

4-1- جمع‌آوری اطلاعات ادبیات تحقیق (مطالعات کتابخانه‌ای)

ابتدا به منظور مدل‌سازی معماری بومی با روش منطق فازی، لازم است عوامل اصلی مدل پژوهش شناسایی شوند. لذا پرسش اصلی این مرحله به این صورت تعریف می‌شود:

"عوامل موثر در مدل‌سازی معماری بومی کدامند؟"

 

در راستاء دستيابي به اهداف تحقيق از طریق مرور نظام‌مند، در ابتدا 183 مقاله شناسایی شد، اما 128 مقاله در حوزه معماری بومی قابلیت بررسی داشت و مطالعه گردید. درنهایت فقط50 مقاله موثر پیرامون توسعه رویکرد آموزشی پژوهش شناسایی گردید. بدین منظور، با استفاده از روش تحقیق مطالعات کتابخانه­ای، فهرست عوامل تشکیل‌دهنده مدل پژوهش در گام اول تکمیل گردید.

 

4-2- گام اول نظرسنجی نخبگان (مصاحبه نیمه ساختاریافته)

در این مرحله تعداد 20 نفر از خبرگان، شامل ترکیبی از اعضاء شاغل در رده­های مختلف حرفه‌های مرتبط با موضوعات پژوهش، به روش نمونه‌گیری قضاوتی⁴ و سپس گلوله برفی⁵ انتخاب شدند. در این مرحله، شاخص کفایت تعداد مصاحبه‌ها، اشباع نظری⁶ بود که بر اساس آن، پژوهشگران بدین نتیجه رسیدند که مصاحبه‌های بیشتر، اطلاعات بیشتری به اندوخته‌های فعلی مصاحبه‌ها اضافه نخواهد کرد. پس از شناسایی، خبرگان با هماهنگی قبلی به ترتیب مورد مصاحبه قرار گرفتند که قبل از انجام آن، رابطه مناسب جهت کسب رضایت برقرار شد، اهداف مطالعه بیان گشت و زمان و مکان انجام مصاحبه براساس توافق طرفین تعیین ­شد. سپس چند روز قبل از مصاحبه، متن سؤالات مصاحبه به همراه یک مقدمه و توضیح کلید واژ‌گان به‌کاررفته در مصاحبه برای آنها ارسال شد تا فرصت کافی جهت اندیشیدن به سؤالات را داشته باشند. مصاحبه­ها به صورت حضوری و مکتوب انجام شد. در جریان مصاحبه، موضوعات کلیدي مطرح شده توسط مصاحبه­شوندگان یادداشت و بعد از پایان هر قسمت از مصاحبه، ضمن خلاصه­سازي از صحبت­هاي مصاحبه­شونده، نکات کلیدي مورد برداشت مصاحبه­گر، جهت رد یا تأیید به آنها بازخورد داده ­شد که ممکن بود مورد بحث بیشتر و دقیق­تر قرار گیرد، موضوعی که با ایجاد تعاملات علمی بیشتر، به روایی کار محقق ­افزود. با توجه به اطلاعات تهیه شده از مصاحبه‌های مختلف با خبرگان شاغل در گروه‌های شغلی متفاوت، نتایج حاصل از کدگذاری‌ها و تحلیل مصاحبه­ها در جدول زیر قابل ملاحظه است:

 

جدول 5 : عوامل موثر در مدل‌سازی هوشمند معماری بومی (کدهای محتوایی مصاحبه‌ها‌)

 

ردیف	کد باز	کد خبره
1	هارمونی در طراحی	2-7-
2	برقراری تناسبات انسان-محیط و معماری با تکیه بر اصول معماری پایدار	16-
3	عوامل کالبدی و عملکردی	1-12-
4	طراحی در و پنجره با الهام از طبیعت	16-
5	تبدیل چالش‌ها و تهدیدهای زیست محیطی به فرصت با تکیه بر اصول معماری اقلیمی	2-3-5-6-8-9-10-11-13-18-19-20-
6	توجه به فضای سبز محیطی	1-2-3-10-
7	توجه به ارزش‌های زیست‌محیطی در معماری	1-3-4-6-8-9-10-18-
8	استفاده از مصالح بوم‌آورد و مقرون به صرفه با رویکرد کاهش مصرف انرژی	2-3-5-6-8-9-10-11-18-19-
9	توجه به میراث فرهنگی و هنری منطقه	2-
10	توجه به مسیر باد و نور در معماری	2-3-8-11-
11	طراحی و توسعه سیستم حراراتی و برودتی دوستدار محیط زیست ساختمان با استفاده از ظرفیت بومی موجود	2-6-8-13-
12	استفاده از دانش، مهارت و فن‌آوری بومی-محلی در دسترس	3-4-10-
13	قابلیت استفاده از دانش نهفته در معماری بومی در طراحی معماری روز و مدرن و مبارزه با معضل تغییر اقلیم و آلودگی	3-7-
14	بهره‌گیری از اصول پایداری، شاخص‌های توسعه پایدار و معماری سبز	5-14-
15	استفاده از طراحی گرافیکی محیطی جهت ایجاد حس ارگونومی	5-
16	فضاهای چندعملکردی	6-14-19-
17	وجود نماهای جذاب و ماندگار در ذهن	7-14-
18	استفاده بهینه از فضاها	8-
19	هویت بخشی به فضاها	20-

 

4-3- تلفیق اطلاعات ادبیات تحقیق و نظرات خبرگان (تحلیل تم)⁷

در ابتدا بایستی عنوان نمود که دلیل انتخاب روش تحلیل محتواء کیفی (تحلیل تم)⁸‌ برای بخش اول پژوهش، کمبود مطالعات و پیشینه پژوهشی در حوزه بررسی مولفه‌های معماری بومی و ارتباط آن با مطالعات فازی است. در پژوهش‌های کیفی، پژوهشگر از طريق روش‌ها و رويه‌های تفسیر، به درک پديده‌ها از ديدگاه مشارکت‌کنندگان و در بستر نهادی و اجتماعی خاص آنها دست می‌يابد. لذا، پژوهش کیفی به‌جای اندازه‌گیری و ارزيابی پديده‌ها، با معانی آنها سروکار دارد. بر اساس پژوهش کوربین و اشتراوس⁹ (2014)، در پژوهش‌های کیفی، داده‌ها نه به صورت عدد و رقم، بلكه به شكل واژه و جمله هستند. لذا در این تحقیق، پژوهشگران به دنبال ارائه مدلی هستند که با بیان مفاهیم و روابط میان آنها، بتواند مولفه‌های معماری بومی را مفهوم‌سازی نماید. برای دستیابی به این منظور، استراتژی مفهوم‌سازی تحلیل محتواء کیفی برگزیده می‌شود که محورهای کلیدی آن، کدها¹⁰، مقوله‌ها¹¹ و تم‌ها¹² هستند. در این تحقیق، پس از تهیه داده‌ها که براساس کلید واژگان کارشناسان و صاحب‌نظران حوزه‌های مختلف به‌دست آمده است، عبارات موردنظر دسته‌بندی شده و از هر عبارت، مفهوم یا مفاهیم کلیدی آن استنتاج می‌شود که به این مرحله، "کدگذاری نکات کلیدی" گفته می‌شود. در گام بعد، کدهای حاصل، تحلیل شده و آن دسته از کدها که با یکدیگر موضوعات مشترکی دارند، گروه‌بندی می‌شوند. این موضوعات مشترک، تحت عنوان "مقوله" شناخته می‌شود. پس از احصاء مقوله‌ها، مقوله‌های مشترک در کنار یکدیگر تشکیل یک "تم" را می‌دهند که دارای مفاهیمی کلان‌تر و انتزاعی‌تر هستند. شکل‌گیری مقوله‌ها و تم‌ها در نهایت، به ظهور نوعی دسته‌بندی کلیدی در ارتباط با اهداف پژوهش منجر خواهد شد. این دسته‌بندی می‌تواند در قالب یک مدل و متشکل از روابط ساده و یا چندگانه نمایش داده شود [15].

لذا، به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصل از مقالات منتخب و نظرات خبرگان در مصاحبه­های پژوهش با استفاده از روش "تحلیل تم"، ابتدا متون مقالات و مصاحبه­ها بررسی شده و کدگذاری گردید و از این طریق، مفاهیم متنوع مورد استفاده در این تحقیق استخراج شده‌اند. این مفاهیم با توجه به محتواء ظاهری، در قالب دسته­های مفهومی که در واقع نشانگر یک مفهوم مستقل هستند، تقسیم­بندی شده­اند. این دسته­ها که در قالب تِم­های مختلف تهیه شده براساس روش مدل‌سازی ساختاری تفسیری در قالب یک نقشه مفهومی، ارائه خواهد شد. اصلی­ترین تم­های استخراج شده از تحقیق حاضر به شرح ذیل می‌باشند:

 

جدول 6 : عوامل موثر در مدل‌سازی هوشمند معماری بومی (تلفیق نظرات خبرگان و مقالات)

 

ردیف	کد باز	کد خبره	مقالات
1	بهره‌برداری از منابع انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر با استفاده از الگوی بهینه‌سازی مصرف انرژی		ضرغامی و همکاران (2016)، یوسفی مقدم (2014) [17] [16]
2	مدیریت پایدار انرژی از طریق الگوبرداری و الهام از طبیعت با تمرکز بر مفهوم زیست تقلید		نگوین و همکاران (2019)، کزیمی (2018) [12] [18]
3	سازگاری با میراث، ارزش‌ها و تعاملات فرهنگی منطقه‌ای و نیازهای بومی (اصل مردم‌واری)		ضرغامی و همکاران (2016)، سلمان (2018) [11] [16]
4	استفاده از ظرفیت‌ و پتانسیل زیرساخت‌های فیزیکی، جغرافیایی و اکولوژیکی منطقه		جهان آرا و همکاران (2023) [19]
5	تبدیل چالش‌ها و تهدیدهای زیست محیطی به فرصت، با تکیه بر اصول اولیه معماری اقلیمی	2-7-	(کارباش و هیزلی، 2016)، ابوغزه (1997) [21] [20]
6	درنظرگیری نقش عوامل طبیعی (نور، باد، بارندگی و...) در طراحی بومی همساز با اقلیم	16-	جهان آرا و همکاران (2023)، کرل (2006) [10] [19]
7	استفاده از مصالح بوم‌آورد و مقرون به صرفه، با رویکرد کاهش مصرف انرژی (اصل خودبسندگی)	1-12-	اسکوئیث و ولینگا (2006)، کزیمی (2018) [12] [22]
8	استفاده از تکنیک‌های ساخت و ساز دوستدار محیط زیست، با کمترین آثار سوء زیست محیطی	16-	ازورهن و ازورهن (2020) [23]
9	توجه به پایداری اجتماعی در طراحی و معماری (اصول سه‌گانه توسعه پایدار)	2-3-5-6-8-9-10-11-13-18-19-20-	نگوین و همکاران (2019)، سلمان (2018) [11] [18]
10	توجه به پایداری زیست‌محیطی در طراحی و معماری (اصول سه‌گانه توسعه پایدار)	1-2-3-10-	جهان آرا و همکاران (2023)، کارباش و هیزلی (2016) [20] [19]
11	توجه به پایداری اقتصادی در طراحی و معماری (اصول سه‌گانه توسعه پایدار)		کارباش و هیزلی (2016)  [20]
12	بهره‌گیری از اصول پایداری و شاخص‌های معماری سبز با تاکید بر حفاظت از منابع انرژی	1-3-4-6-8-9-10-18-	نگوین و همکاران (2019)، سلمان (2018) [11] [18]
13	ترویج فرهنگ و سبک زندگی ایرانی- اسلامی
14	برقراری تناسبات انسان، محیط و معماری با تکیه بر اصول معماری پایدار (اصل کل‌گرایی)		کزیمی (2018)، یوسفی مقدم (2014) [17] [12]
15	درنظرگیری تاثیر روانشناسی محیطی بر طراحی معماری در جهت حفظ آسایش و رفاه کاربران	2-3-5-6-8-9-10-11-18-19-	یوسفی مقدم (2014) [17]
16	التزام به رعایت نظم هارمونی و هندسی در طراحی معماری بومی	5-	اسکوئیث و ولینگا (2006) [22]
17	درنظرگیری نقش مولفه‌های کالبدی و عملکردی در طراحی معماری بومی	2-	ابوغزه (1997) [21]
18	استفاده از دانش، مهارت و فن‌آوری محلی و شیوه‌های پایدار بومی	2-3-8-11-	ضرغامی و همکاران (2016) [16]
19	طراحی و توسعه سیستم‌های گرمایش و سرمایش طبیعت-محور با استفاده از ظرفیت اقلیم موجود	2-6-8-13-
20	پرهیز از بیهودگی با استفاده حداکثری از پتانسیل فیزیکی موجود درخلق فضاهای چند عملکردی	3-4-10-
21	توجه به خلق و توسعه فضای سبز محیطی	3-16-
22	ایجاد الگوی بهینه در توسعه و ترویج سبک زندگی پایدار ازطریق همزیستی سازگار با طبیعت	5-14-	سلمان (2018)، بیردار و ماما (2017) [24] [11]
23	طراحی سازه‌های مستحکم که هزینه تعمیرات و نگهداری را کاهش می‌دهد (اصل نیارش)	5-
24	تبیین مبانی نمود فرهنگ در معماری از طریق ایجاد حس تعلق به مکان در مردمان بومی منطقه	6-14-19-	بیردار و ماما (2017) [24]
25	بهره‌گیری از روش طراحی مینمالیسم با تاکید ویژه بر خلق کاربردی بودن فضاهای مورد استفاده	7-14-	ضرغامی و همکاران (2016)، ازورهن و ازورهن (2020) [23] [16]
26	خلق نمادها و سمبل‌های فرهنگی مردمان بومی یک منطقه از طریق ایجاد طراحی مکان-محور	8-
27	پرهیز از تقلیدگرایی از طریق طراحی و توسعه سازه‌های نوآور و پایدار با رویکرد حل مساله بومی	8-
28	برخورداری از پتانسیل حل مسائل روزمره معاصر در مدیریت پایدار انرژی و مبارزه با تغییر اقلیم	11-	جهان آرا و همکاران (2023) [19]

 

4-4- گام دوم نظرسنجی نخبگان (پرسش‌نامه)

با توجه به اهميت فوق­العاده­اي که تعيين متخصصان به منظور تشکيل گروه خبره پژوهش دارد، لذا مجددا تعداد 20 نفر از خبرگان، شامل ترکيبي از اساتيد دانشگاه و اعضاء شاغل در رده­هاي مختلف حرفه­اي، انتخاب شده و عوامل احصاء شده به ايشان ارائه گرديد. شرط انتخاب اعضاء گروه خبرگان، وجود سابقه کاري حداقل 6 سال در نظر گرفته شده است و سعي گرديد تا بیشتر از نظرات افرادي استفاده شود که علاوه بر تجربه آکادميک، سوابق کاري لازم در زمينه موضوع تحقیق داشته باشند. در ادامه نیز از خبرگان درخواست شد تا نظرات خود پیرامون میزان اثرگذاری آموزش عوامل تهیه شده در زمینه معرفی ارزش‌های پایدار معماری بومی ایرانی-اسلامی را از طریق یک پرسش‌نامه و بر اساس طيف پنجگانه ليکرت اعلام نمایند. بدین منظور، خبرگان نظرات خود را در رابطه با ميزان اهمیت عوامل شناسایی شده به وسيله گويه‌هاي "خيلي کم،" "کم،" "متوسط،" "زياد" و خيلي زياد" بيان نمودند.

 

جدول 7: عوامل موثر در مدل‌سازی هوشمند معماری بومی (توزیع فراوانی نظرات خبرگان)

 

شناسه	شماره خبره																				میانگین
	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20
R1	4	4	4	4	4	5	4	4	4	5	5	5	4	5	5	4	5	5	4	4	4.4
R2	5	4	4	4	4	5	4	4	4	5	5	5	4	5	5	4	5	5	5	5	4.55
R3	4	4	3	4	4	5	4	4	5	5	5	4	4	4	4	5	5	4	4	4	4.25
R4	4	3	4	4	2	3	4	4	4	5	1	4	2	5	3	5	5	3	4	2	3.55
R5	4	4	3	4	4	5	4	4	4	5	5	5	4	5	3	4	5	5	5	3	4.25
R6	4	5	4	4	4	5	4	4	5	5	5	4	4	5	5	4	5	4	5	4	4.45
R7	2	2	4	4	3	5	4	4	5	5	5	5	4	5	4	4	5	5	5	4	4.2
R8	4	3	3	4	4	4	4	4	3	5	5	4	4	4	4	3	4	1	5	4	3.8
R9	2	4	3	3	4	4	4	4	4	2	5	4	3	5	5	3	4	5	5	4	3.85
R10	4	4	3	3	4	4	4	4	3	3	5	4	3	5	2	4	4	2	5	4	3.7
R11	4	2	3	4	3	3	4	4	3	5	5	4	4	4	2	3	4	2	4	4	3.55
R12	2	4	3	3	5	4	2	2	3	5	5	4	2	4	1	3	5	2	5	3	3.35
R13	4	4	2	3	4	3	2	2	3	3	5	4	4	4	4	3	4	2	5	4	3.45
R14	4	3	2	4	4	4	2	2	4	5	5	4	5	3	5	4	4	4	4	4	3.8
R15	5	4	2	4	4	4	2	2	4	5	5	4	5	3	4	3	4	4	3	4	3.75
R16	5	4	3	4	2	4	2	2	5	5	5	4	5	4	5	4	5	4	5	5	4.1
R17	4	2	3	4	4	4	4	4	5	5	5	4	4	4	5	3	5	4	4	4	4.05
R18	5	4	3	2	3	4	4	4	5	3	5	4	4	5	4	4	5	4	4	4	4
R19	3	4	3	3	4	4	4	4	5	5	5	4	3	4	4	3	4	4	4	4	3.9
R20	3	4	2	3	2	4	4	4	4	5	5	4	2	4	2	3	4	4	4	3	3.5
R21	5	5	2	4	4	4	4	4	5	5	5	4	5	5	4	3	5	5	4	4	4.3
R22	4	2	3	4	4	4	3	3	5	5	5	4	5	5	4	3	5	4	4	4	4
R23	5	4	2	4	4	4	5	5	5	3	5	4	5	4	4	5	5	4	4	4	4.25
R24	4	4	4	4	2	4	3	3	5	4	5	4	4	4	3	3	4	3	4	4	3.75
R25	5	4	4	4	2	4	4	4	5	2	5	4	5	4	3	4	5	2	5	4	3.95
R26	5	2	4	4	5	3	2	2	5	2	5	5	4	5	4	4	4	4	2	4	3.75
R27	4	2	5	4	3	4	4	4	5	2	5	4	2	4	4	3	4	2	4	4	3.65
R28	5	4	4	3	4	4	3	3	4	3	5	5	5	4	4	4	5	4	4	4	4.05

 

 

جدول 8: عوامل موثر در مدل‌سازی هوشمند معماری بومی (نظرسنجی مجدد خبرگان)

 

شناسه	عامل	ميانگين	انحراف معيار	آمارهt	سطح معني­داري	نتيجه
R1	بهره‌برداری از منابع انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر با استفاده از الگوی بهینه‌سازی مصرف انرژی	4.4	0.5	12.46	0.0001	تائید
R2	مدیریت پایدار انرژی از طریق الگوبرداری و الهام از طبیعت با تمرکز بر مفهوم زیست تقلید	4.55	0.51	13.58	0.0001	تائید
R3	سازگاری با میراث، ارزش‌ها و تعاملات فرهنگی منطقه‌ای و نیازهای بومی (اصل مردم‌واری)	4.25	0.55	10.16	0.0001	تائید
R4	استفاده از ظرفیت‌ و پتانسیل زیرساخت‌های فیزیکی، جغرافیایی و اکولوژیکی منطقه	3.55	1.15	2.15	0.045	تائید
R5	تبدیل چالش‌ها و تهدیدهای زیست محیطی به فرصت، با تکیه بر اصول اولیه معماری اقلیمی	4.25	0.72	7.8	0.0001	تائید
R6	درنظرگیری نقش عوامل طبیعی (نور، باد، بارندگی و...) در طراحی بومی همساز با اقلیم	4.45	0.51	12.7	0.0001	تائید
R7	استفاده ازمصالح بوم‌آورد و مقرون به صرفه، با رویکرد کاهش مصرف انرژی (اصل خودبسندگی)	4.2	0.95	5.64	0.0001	تائید
R8	استفاده از تکنیک‌های ساخت و ساز دوستدار محیط زیست، با کمترین آثار سوء زیست محیطی	3.8	0.89	4	0.001	تائید
R9	توجه به پایداری اجتماعی در طراحی و معماری (اصول سه‌گانه توسعه پایدار)	3.85	0.93	4.07	0.001	تائید
R10	توجه به پایداری زیست‌محیطی در طراحی و معماری (اصول سه‌گانه توسعه پایدار)	3.7	0.86	3.62	0.002	تائید
R11	توجه به پایداری اقتصادی در طراحی و معماری (اصول سه‌گانه توسعه پایدار)	3.55	0.89	2.77	0.012	تائید
R12	بهره‌گیری از اصول پایداری و شاخص‌های معماری سبز با تاکید بر حفاظت از منابع انرژی	3.35	1.27	1.23	0.232	تائید
R13	ترویج فرهنگ و سبک زندگی ایرانی- اسلامی	3.45	0.94	2.13	0.025	تائید
R14	برقراری تناسبات انسان، محیط و معماری با تکیه بر اصول معماری پایدار (اصل کل‌گرایی)	3.8	0.95	3.76	0.001	تائید
R15	درنظرگیری تاثیر روانشناسی محیطی بر طراحی معماری در جهت حفظ آسایش و رفاه کاربران	3.75	0.97	3.47	0.003	تائید
R16	التزام به رعایت نظم هارمونی و هندسی در طراحی معماری بومی	4.1	1.07	4.59	0.0001	تائید
R17	درنظرگیری نقش مولفه‌های کالبدی و عملکردی در طراحی معماری بومی	4.05	0.76	6.19	0.0001	تائید
R18	استفاده از دانش، مهارت و فن‌آوری محلی و شیوه‌های پایدار بومی	4	0.79	5.63	0.0001	تائید
R19	طراحی و توسعه سیستم‌های گرمایش و سرمایش طبیعت- محور با استفاده از ظرفیت اقلیم موجود	3.9	0.64	6.28	0.0001	تائید
R20	پرهیز از بیهودگی با استفاده حداکثری از پتانسیل فیزیکی موجود درخلق فضاهای چندعملکردی	3.5	0.95	2.36	0.029	تائید
R21	توجه به خلق و توسعه فضای سبز محیطی	4.3	0.8	7.26	0.0001	تائید
R22	ایجاد الگوی بهینه در توسعه و ترویج سبک زندگی پایدار ازطریق همزیستی سازگار با طبیعت	4.15	0.93	5.51	0.0001	تائید
R23	طراحی سازه‌های مستحکم که هزینه تعمیرات و نگهداری را کاهش می‌دهد (اصل نیارش)	3.85	0.93	4.07	0.001	تائید
R24	تبیین مبانی نمود فرهنگ در معماری از طریق ایجاد حس تعلق به مکان در مردمان بومی منطقه	4.2	0.62	8.72	0.0001	تائید
R25	بهره‌گیری از روش طراحی مینمالیسم با تاکید ویژه بر خلق کاربردی بودن فضاهای مورد استفاده	4	0.86	5.21	0.0001	تائید
R26	خلق نمادها و سمبل‌های فرهنگی مردمان بومی یک منطقه از طریق ایجاد طراحی مکان-محور	4.25	0.79	7.11	0.0001	تائید
R27	پرهیز از تقلیدگرایی از طریق طراحی و توسعه سازه‌های نوآور و پایدار با رویکرد حل مسئله بومی	3.75	0.72	4.68	0.0001	تائید
R28	برخورداری از پتانسیل حل مسائل روزمره معاصر در مدیریت پایدار انرژی و مبارزه با تغییر اقلیم	4.05	0.69	6.84	0.0001	تائید

 

همان‌گونه که از نتایج جدول نظرات خبرگان ملاحظه مي­گردد، از میان 28 عامل از قبل تعیین شده، کلیه شاخص‌ها قابل قبول شناسایی شدند. لذا، در گام بعد و به منظور تعيين روايي پرسش‌نامه، از روش تحليل محتوا استفاده شد، بدین صورت که پس از گرفتن پاسخ افراد، به گزينه‌هاي بي‌اهميت تا متوسط، کد صفر و با اهميت و بسيار با اهميت، کد يک اختصاص داده شد. اولين گام در تعيين روايي آزمون، بررسي روايي محتوايي است. روايي محتوايي به تحليل منطقي محتواء يک آزمون بستگي دارد که تعيين آن بر اساس میزان قضاوت ذهني و فردي افراد صورت می‌گیرد. در اين روش، سوالات آزمون در اختيار متخصصان يا برخي آزمودني‌ها گذاشته شده و از آنان درخواست می‌شود تا مشخص نمایند که آيا سوالات آزمون، صفت مورد نظر را به درستی اندازه‌گيري مي‌‎نماید يا خير و اينکه سوالات، کل محتواء آزمون را در بر مي‌گيرد يا خير. در صورتي که میان نظرات افراد مختلف در زمينه روايي آزمون، توافق بالایی وجود داشته باشد، آن آزمون داراي روايي محتوايي است که بر دو نوع روايي صوري و منطقي تعریف می‌شود ‌[25]. بر اساس تعداد متخصصانی که سؤالات پرسش‌نامه پژوهش را مورد ارزيابي قرار داده‌اند، حداقل مقدار CVR  قابل قبول بايستي بر اساس جدول زير باشد. لذا، سؤالاتي که مقدار CVR محاسبه شده براي آنها، کمتر از ميزان مورد نظر و با توجه به تعداد متخصصان ارزيابي کننده سؤالات باشد، بايستي از آزمون کنار گذاشته شوند، چرا که بر اساس شاخص روايي محتوايي از مقادیر قابل قبولي برخوردار نخواهند بود.

 

جدول 9: عوامل موثر در مدل‌سازی هوشمند معماری بومی (مقادیر شاخص CVR)

 

شناسه	عامل	بي اهميت (کد صفر)	با اهميت (کد يک)	CVR
R1	بهره‌برداری از منابع انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر با استفاده از الگوی بهینه‌سازی مصرف انرژی	17	3	0.7
R2	مدیریت پایدار انرژی از طریق الگوبرداری و الهام از طبیعت با تمرکز بر مفهوم زیست تقلید	18	2	0.8
R3	سازگاری با میراث، ارزش‌ها و تعاملات فرهنگی منطقه‌ای و نیازهای بومی (اصل مردم‌واری)	20	0	1
R4	استفاده از ظرفیت‌ و پتانسیل زیرساخت‌های فیزیکی، جغرافیایی و اکولوژیکی منطقه	20	0	1
R5	تبدیل چالش‌ها و تهدیدهای زیست محیطی به فرصت، با تکیه بر اصول اولیه معماری اقلیمی	20	0	1
R6	درنظرگیری نقش عوامل طبیعی (نور، باد، بارندگی و...) در طراحی بومی همساز با اقلیم	20	0	1
R7	استفاده ازمصالح بوم‌آورد و مقرون به صرفه، با رویکرد کاهش مصرف انرژی (اصل خودبسندگی)	16	4	0.6
R8	استفاده از تکنیک‌های ساخت و ساز دوستدار محیط زیست، با کمترین آثار سوء زیست محیطی	20	0	1
R9	توجه به پایداری اجتماعی در طراحی و معماری (اصول سه‌گانه توسعه پایدار)	20	0	1
R10	توجه به پایداری زیست‌محیطی در طراحی و معماری (اصول سه‌گانه توسعه پایدار)	20	0	1
R11	توجه به پایداری اقتصادی در طراحی و معماری (اصول سه‌گانه توسعه پایدار)	18	2	0.8
R12	بهره‌گیری از اصول پایداری و شاخص‌های معماری سبز با تاکید بر حفاظت از منابع انرژی	19	1	0.9
R13	ترویج فرهنگ و سبک زندگی ایرانی- اسلامی	19	1	0.9
R14	برقراری تناسبات انسان، محیط و معماری با تکیه بر اصول معماری پایدار (اصل کل‌گرایی)	18	2	0.8
R15	درنظرگیری تاثیر روانشناسی محیطی بر طراحی معماری در جهت حفظ آسایش و رفاه کاربران	18	2	0.8
R16	التزام به رعایت نظم هارمونی و هندسی در طراحی معماری بومی	17	3	0.7
R17	درنظرگیری نقش مولفه‌های کالبدی در طراحی معماری بومی	14	6	0.4
R18	استفاده از دانش، مهارت و فن‌آوری محلی و شیوه‌های پایدار بومی	16	4	0.6
R19	طراحی و توسعه سیستم‌های گرمایش و سرمایش طبیعت- محور با استفاده از ظرفیت اقلیم موجود	17	3	0.7
R20	پرهیز از بیهودگی با استفاده حداکثری از پتانسیل فیزیکی موجود درخلق فضاهای چندعملکردی	17	3	0.7
R21	توجه به خلق و توسعه فضا سبز محیطی	17	3	0.7
R22	ایجاد الگوی بهینه در توسعه و ترویج سبک زندگی پایدار ازطریق همزیستی سازگار با طبیعت	19	1	0.9
R23	طراحی سازه‌های مستحکم که هزینه تعمیرات و نگهداری را کاهش می‌دهد (اصل نیارش)	19	1	0.9
R24	تبیین مبانی نمود فرهنگ در معماری از طریق ایجاد حس تعلق به مکان در مردمان بومی منطقه	20	0	1
R25	بهره‌گیری از روش طراحی مینمالیسم با تاکید ویژه بر خلق کاربردی بودن فضاهای مورد استفاده	18	2	0.8
R26	خلق نمادها و سمبل‌های فرهنگی مردمان بومی یک منطقه از طریق ایجاد طراحی مکان-محور	16	4	0.6
R27	پرهیز از تقلیدگرایی از طریق طراحی و توسعه سازه‌های نوآور و پایدار با رویکرد حل مساله بومی	16	4	0.6
R28	برخورداری از پتانسیل حل مسائل روزمره معاصر در مدیریت پایدار انرژی و مبارزه با تغییر اقلیم	20	0	1

 

براساس اطلاعات مندرج در جدول، حداقل مقدار CVR‌ قابل قبول بر اساس تعداد 20 نفر ارزیاب، 6/0 است. همان‌طور که درجدول بالا نیز نشان داده شده است، ضریب همه مضامین استخراج شده بالاتر از 6/0 است. لذا می‌‎توان چنین نتیجه گرفت که از نظر کلیه ارزیابان مدل پژوهش، همه مضامین تشکیل‌دهنده مدل اصلی، حائز اهمیت تشخیص داده شده‌اند. لازم به ذکر است که جهت ارزیابی توافق کدگذاران، از ضریب هولستی استفاده شده است که فرمول آن عبارت است از:

 

(1)

 

در این فرمول، ضریب توافق¹³، درصد توافق مشاهده شده (ضریب پایایی)، N‌، تعداد توافق در دو مرحله کدگذاري،N1  تعداد تعداد واحد کدگذاشته در مرحله اول و N2 ، تعداد واحدهای کدگذاشته در مرحله دوم است. این رقم، بین صفر (هیچ توافق) تا یک (توافق کامل) متغیر است. لازم به ذکر است که به منظور حصول پایایی مناسب در مطالعات کیفی، توافق در همسانی رمز گذاری باید حداقل80% باشد‌[25]  که در این پژوهش، ضریب هولستی بدست آمده برابر 938/0 بوده و نشان‌دهنده میزان پایایی قابل قبول و توافق در همسانی رمزگذاری است. پس از تدوین سوالات اولیه و به منظور اعتبارسنجی پرسش‌نامه، ابتدا فرم اظهارنظر در خصوص اعتبار بسته مورد نظر، تدوین و سپس جهت اظهارنظر در اختیار20 تن از اساتید و متخصصان قرار گرفت که میزان توافق ارزیابان، از طریق محاسبه ضریب آلفای کریپندورف و به وسیله نرم افزار R مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در این زمینه استفاده از آماره ضریب کریپندروف، یکی دیگر از ابزارهای آماری مناسب به عنوان یک ضریب پایایی توسعه یافته و معیاری برای اندازه‌گیری اعتبار تحلیل کیفی بود. سپس، آنالیز مورد نظر در نرم‌افزار Rاجرا شد. لازم به ذکر است که میزان ضریب تعریف شده مناسب برای توافق بین ارزیابان، حداقل باید بیشتر از 67/0 باشد که با توجه به ضرایب به‌دست آمده، این مقدار در پژوهش حاضر، برابر با 83/0 است. لذا نتیجه‌گیری می‌شود که میزان توافق میان نظرات ارزیابان در مورد پرسش‌نامه تهیه شده، بالا بوده و پرسش‌نامه پژوهشگر از اعتبار کافی و لازم جهت تهیه اطلاعات پژوهش برخوردار است.

 

4-5- گام اول مطالعات فازی: تحلیل شاخص‌ها

در گام اول این بخش از تحقیق، پژوهشگران به دنبال تحلیل فازی شاخص‌های پژوهش و تبیین شبکه روابط میان مولفه‌های معماری بومی با مدل‌سازی فازی خواهند بود. لذا، در این مرحله، متغیرهای کلامی مرتبط با دیدگاه خبرگان، به صورت اعداد فازی مثلثی (l, m, u)  تعریف شده‌اند که به ترتیب نشانگر کمترین ارزش ممکن، محتمل‌ترین ارزش و بیشترین ارزش ممکن که یک رویداد فازی را توضیح می­دهند، هستند.

جدول 10: نتایج نظرسنجی گام اول تحلیل فازی شاخص‌ها

 

شاخص ها	كد	L	M	U	Crisp	نتایج
بهره‌برداری از منابع انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر با استفاده از الگوی بهینه‌سازی مصرف انرژی	R1	0.640	0.835	0.950	0.808	پذیرش
مدیریت پایدار انرژی از طریق الگوبرداری و الهام از طبیعت با تمرکز بر مفهوم زیست تقلید	R2	0.643	0.838	0.945	0.808	پذیرش
سازگاری با میراث، ارزش‌ها و تعاملات فرهنگی منطقه‌ای و نیازهای بومی (اصل مردم‌واری)	R3	0.590	0.805	0.930	0.775	پذیرش
استفاده از ظرفیت‌ و پتانسیل زیرساخت‌های فیزیکی، جغرافیایی و اکولوژیکی منطقه	R4	0.633	0.825	0.938	0.798	پذیرش
تبدیل چالش‌ها و تهدیدهای زیست محیطی به فرصت، با تکیه بر اصول اولیه معماری اقلیمی	R5	0.620	0.823	0.945	0.796	پذیرش
درنظرگیری نقش عوامل طبیعی (نور، باد، بارندگی و...) در طراحی بومی همساز با اقلیم	R6	0.610	0.818	0.935	0.788	پذیرش
استفاده ازمصالح بوم‌آورد و مقرون به صرفه، با رویکرد کاهش مصرف انرژی (اصل خودبسندگی)	R7	0.928	0.828	0.945	0.800	پذیرش
استفاده از تکنیک‌های ساخت و ساز دوستدار محیط زیست، با کمترین آثار سوء زیست محیطی	R8	0.600	0.810	0.940	0.783	پذیرش
توجه به پایداری اجتماعی در طراحی و معماری (اصول سه‌گانه توسعه پایدار)	R9	0.605	0.808	0.933	0.782	پذیرش
توجه به پایداری زیست‌محیطی در طراحی و معماری (اصول سه‌گانه توسعه پایدار)	R10	0.655	0.845	0.950	0.817	پذیرش
توجه به پایداری اقتصادی در طراحی و معماری (اصول سه‌گانه توسعه پایدار)	R11	0.640	0.830	0.938	0.803	پذیرش
بهره‌گیری از اصول پایداری و شاخص‌های معماری سبز با تاکید بر حفاظت از انرژی	R12	0.603	0.813	0.935	0.783	پذیرش
ترویج فرهنگ و سبک زندگی ایرانی- اسلامی	R13	0.600	0.810	0.940	0.783	پذیرش
برقراری تناسبات انسان، محیط و معماری با تکیه بر اصول معماری پایدار (اصل کل‌گرایی)	R14	0.585	0.795	0.928	0.769	پذیرش
درنظرگیری تاثیر روانشناسی محیطی بر طراحی معماری در جهت حفظ آسایش و رفاه کاربران	R15	0.665	0.845	0.948	0.819	پذیرش
التزام به رعایت نظم هارمونی و هندسی در طراحی معماری بومی	R16	0.615	0.820	0.940	0.792	پذیرش
درنظرگیری نقش مولفه‌های کالبدی و عملکردی در طراحی معماری بومی	R17	0.655	0.845	0.950	0.817	پذیرش
استفاده از دانش، مهارت و فن‌آوری محلی و شیوه‌های پایدار بومی	R18	0.600	0.810	0.940	0.783	پذیرش
طراحی و توسعه سیستم‌های گرمایش و سرمایش طبیعت- محور با استفاده از ظرفیت اقلیم موجود	R19	0.598	0.810	0.930	0.779	پذیرش
پرهیز از بیهودگی با استفاده حداکثری از پتانسیل فیزیکی موجود درخلق فضاهای چندعملکردی	R20	0.675	0.858	0.955	0.829	پذیرش
توجه به خلق و توسعه فضا سبز محیطی	R21	0.695	0.870	0.960	0.842	پذیرش
ایجاد الگوی بهینه در توسعه و ترویج سبک زندگی پایدار ازطریق همزیستی سازگار با طبیعت	R22	0.608	0.815	0.940	0.788	پذیرش
طراحی سازه‌های مستحکم که هزینه تعمیرات و نگهداری را کاهش می‌دهد (اصل نیارش)	R23	0.660	0.848	0.955	0.821	پذیرش
تبیین مبانی نمود فرهنگ در معماری از طریق ایجاد حس تعلق به مکان در مردمان بومی منطقه	R24	0.615	0.820	0.940	0.792	پذیرش
بهره‌گیری از روش طراحی مینمالیسم با تاکید ویژه بر خلق کاربردی بودن فضاهای مورد استفاده	R25	0.545	0.778	0.915	0.746	پذیرش
خلق نمادها و سمبل‌های فرهنگی مردمان بومی یک منطقه از طریق ایجاد طراحی مکان-محور	R26	0.625	0.825	0.950	0.800	پذیرش
پرهیز از تقلیدگرایی از طریق طراحی و توسعه سازه‌های نوآور و پایدار با رویکرد حل مساله بومی	R27	0.570	0.793	0.925	0.763	پذیرش
برخورداری از پتانسیل حل مسائل روزمره معاصر در مدیریت پایدار انرژی و مبارزه با تغییر اقلیم	R28	0.645	0.838	0.955	0.813	پذیرش

 

با توجه به نتایج مندرج در جدول 10، تمامی شاخص‌ها دارای عدد Crisp بیشتر از 7/0 بودند که نشانگر تایید شاخص‌های بدست آمده از نظرات خبرگان است.

 

4-6- گام دوم مطالعات فازی: تحلیل دلفی فازی شاخص‌ها

پس از انجام فرآیند غربال‌گیری در گام اول تحلیل فازی و تایید و پذیرش شاخص‌ها توسط خبرگان، نوبت به گام دوم رسید. در این مرحله از آزمون خبرگی، بار دیگر این شاخص‌ها در معرض قضاوت خبرگان قرار گرفت و سپس میزان اختلاف نظر خبرگان در دو مرحله روش دلفی فازی محاسبه شد. در كل تکرار مراحل دلفی تا آنجا پیش رفت که اختلاف نظر خبرگان بین دو مرحله نظرسنجی، به کمتر از حد آستانه خیلی کم (0.2) رسید که در این شرایط، فرآیند نظرسنجی متوقف شد. لذا، مراحل زیر به تفکیک متغیرها، مبین نتایج این مرحله از پژوهش می‌باشد:

 

جدول 11: نتایج نظرسنجی گام دوم تحلیل فازی

 

شاخص ها	كد	L	M	U	Crisp	نتایج
بهره‌برداری از منابع انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر با استفاده از الگوی بهینه‌سازی مصرف انرژی	R1	0.648	0.840	0.950	0.813	پذیرش
مدیریت پایدار انرژی از طریق الگوبرداری و الهام از طبیعت با تمرکز بر مفهوم زیست تقلید	R2	0.663	0.850	0.950	0.821	پذیرش
سازگاری با میراث، ارزش‌ها و تعاملات فرهنگی منطقه‌ای و نیازهای بومی (اصل مردم‌واری)	R3	0.683	0.863	0.955	0.833	پذیرش
استفاده از ظرفیت‌ و پتانسیل زیرساخت‌های فیزیکی، جغرافیایی و اکولوژیکی منطقه	R4	0.678	0.860	0.950	0.829	پذیرش
تبدیل چالش‌ها و تهدیدهای زیست محیطی به فرصت، با تکیه بر اصول اولیه معماری اقلیمی	R5	0.695	0.870	0.960	0.842	پذیرش
درنظرگیری نقش عوامل طبیعی (نور، باد، بارندگی و...) در طراحی بومی همساز با اقلیم	R6	0.643	0.838	0.945	0.808	پذیرش
استفاده ازمصالح بوم‌آورد و مقرون به صرفه، با رویکرد کاهش مصرف انرژی (اصل خودبسندگی)	R7	0.665	0.845	0.948	0.819	پذیرش
استفاده از تکنیک‌های ساخت و ساز دوستدار محیط زیست، با کمترین آثار سوء زیست محیطی	R8	0.758	0.910	0.970	0.879	پذیرش
توجه به پایداری اجتماعی در طراحی و معماری (اصول سه‌گانه توسعه پایدار)	R9	0.703	0.875	0.960	0.846	پذیرش
توجه به پایداری زیست‌محیطی در طراحی و معماری (اصول سه‌گانه توسعه پایدار)	R10	0.718	0.885	0.960	0.854	پذیرش
توجه به پایداری اقتصادی در طراحی و معماری (اصول سه‌گانه توسعه پایدار)	R11	0.668	0.853	0.955	0.825	پذیرش
بهره‌گیری از اصول پایداری و شاخص‌های معماری سبز با تاکید بر حفاظت از منابع انرژی	R12	0.698	0.873	0.955	0.842	پذیرش
ترویج فرهنگ و سبک زندگی ایرانی- اسلامی	R13	0.715	0.883	0.965	0.854	پذیرش
برقراری تناسبات انسان، محیط و معماری با تکیه بر اصول معماری پایدار (اصل کل‌گرایی)	R14	0.728	0.890	0.970	0.863	پذیرش
درنظرگیری تاثیر روانشناسی محیطی بر طراحی معماری در جهت حفظ آسایش و رفاه کاربران	R15	0.723	0.888	0.965	0.858	پذیرش
التزام به رعایت نظم هارمونی و هندسی در طراحی معماری بومی	R16	0.695	0.870	0.960	0.842	پذیرش
درنظرگیری نقش مولفه‌های کالبدی و عملکردی در طراحی معماری بومی	R17	0.720	0.885	0.970	0.858	پذیرش
استفاده از دانش، مهارت و فن‌آوری محلی و شیوه‌های پایدار بومی	R18	0.675	0.858	0.955	0.829	پذیرش
طراحی و توسعه سیستم‌های گرمایش و سرمایش طبیعت- محور با استفاده از ظرفیت اقلیم موجود	R19	0.623	0.820	0.928	0.790	پذیرش
پرهیز از بیهودگی با استفاده حداکثری از پتانسیل فیزیکی موجود درخلق فضاهای چندعملکردی	R20	0.693	0.868	0.965	0.842	پذیرش
توجه به خلق و توسعه فضا سبز محیطی	R21	0.718	0.885	0.960	0.854	پذیرش
ایجاد الگوی بهینه در توسعه و ترویج سبک زندگی پایدار ازطریق همزیستی سازگار با طبیعت	R22	0.713	0.88	0.97	0.854	پذیرش
طراحی سازه‌های مستحکم که هزینه تعمیرات و نگهداری را کاهش می‌دهد (اصل نیارش)	R23	0.673	0.850	0.948	0.823	پذیرش
تبیین مبانی نمود فرهنگ در معماری از طریق ایجاد حس تعلق به مکان در مردمان بومی منطقه	R24	0.648	0.840	0.950	0.813	پذیرش
بهره‌گیری از روش طراحی مینمالیسم با تاکید ویژه بر خلق کاربردی بودن فضاهای مورد استفاده	R25	0.65	0.843	0.945	0.813	پذیرش
خلق نمادها و سمبل‌های فرهنگی مردمان بومی یک منطقه از طریق ایجاد طراحی مکان-محور	R26	0.653	0.838	0.943	0.811	پذیرش
پرهیز از تقلیدگرایی از طریق طراحی و توسعه سازه‌های نوآور و پایدار با رویکرد حل مساله بومی	R27	0.735	0.895	0.97	0.867	پذیرش
برخورداری از پتانسیل حل مسائل روزمره معاصر در مدیریت پایدار انرژی و مبارزه با تغییر اقلیم	R28	0.66	0.848	0.955	0.821	پذیرش

 

 

جدول 12: فاصله مقدار قطعی گام اول و دوم تحلیل فازی

 

کد	شاخص	مقدار قطعی گام 2	مقدار قطعی گام 1	اختلاف	نتایج
R1	بهره‌برداری از منابع انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر با استفاده از الگوی بهینه‌سازی مصرف انرژی	0.813	0.808	0.004	توافق
R2	مدیریت پایدار انرژی از طریق الگوبرداری و الهام از طبیعت با تمرکز بر مفهوم زیست تقلید	0.821	0.808	0.013	توافق
R3	سازگاری با میراث، ارزش‌ها و تعاملات فرهنگی منطقه‌ای و نیازهای بومی (اصل مردم‌واری)	0.833	0.775	0.058	توافق
R4	استفاده از ظرفیت‌ و پتانسیل زیرساخت‌های فیزیکی، جغرافیایی و اکولوژیکی منطقه	0.829	0.798	0.031	توافق
R5	تبدیل چالش‌ها و تهدیدهای زیست محیطی به فرصت، با تکیه بر اصول اولیه معماری اقلیمی	0.842	0.796	0.046	توافق
R6	درنظرگیری نقش عوامل طبیعی (نور، باد، بارندگی و...) در طراحی بومی همساز با اقلیم	0.808	0.788	0.021	توافق
R7	استفاده ازمصالح بوم‌آورد و مقرون به صرفه، با رویکرد کاهش مصرف انرژی (اصل خودبسندگی)	0.819	0.8	0.019	توافق
R8	استفاده از تکنیک‌های ساخت و ساز دوستدار محیط زیست، با کمترین آثار سوء زیست محیطی	0.879	0.783	0.096	توافق
R9	توجه به پایداری اجتماعی در طراحی و معماری (اصول سه‌گانه توسعه پایدار)	0.846	0.782	0.064	توافق
R10	توجه به پایداری زیست‌محیطی در طراحی و معماری (اصول سه‌گانه توسعه پایدار)	0.854	0.817	0.037	توافق
R11	توجه به پایداری اقتصادی در طراحی و معماری (اصول سه‌گانه توسعه پایدار)	0.825	0.803	0.023	توافق
R12	بهره‌گیری از اصول پایداری و شاخص‌های معماری سبز با تاکید بر حفاظت از منابع انرژی	0.842	0.783	0.058	توافق
R13	ترویج فرهنگ و سبک زندگی ایرانی- اسلامی	0.854	0.783	0.071	توافق
R14	برقراری تناسبات انسان، محیط و معماری با تکیه بر اصول معماری پایدار (اصل کل‌گرایی)	0.863	0.769	0.093	توافق
R15	درنظرگیری تاثیر روانشناسی محیطی بر طراحی معماری در جهت حفظ آسایش و رفاه کاربران	0.858	0.819	0.039	توافق
R16	التزام به رعایت نظم هارمونی و هندسی در طراحی معماری بومی	0.842	0.792	0.05	توافق
R17	درنظرگیری نقش مولفه‌های کالبدی و عملکردی در طراحی معماری بومی	0.858	0.817	0.042	توافق
R18	استفاده از دانش، مهارت و فن‌آوری محلی و شیوه‌های پایدار بومی	0.829	0.783	0.046	توافق
R19	طراحی و توسعه سیستم‌های گرمایش و سرمایش طبیعت- محور با استفاده از ظرفیت اقلیم موجود	0.79	0.779	0.011	توافق
R20	پرهیز از بیهودگی با استفاده حداکثری از پتانسیل فیزیکی موجود درخلق فضاهای چندعملکردی	0.842	0.829	0.013	توافق
R21	توجه به خلق و توسعه فضا سبز محیطی	0.854	0.842	0.013	توافق
R22	ایجاد الگوی بهینه در توسعه و ترویج سبک زندگی پایدار ازطریق همزیستی سازگار با طبیعت	0.854	0.788	0.067	توافق
R23	طراحی سازه‌های مستحکم که هزینه تعمیرات و نگهداری را کاهش می‌دهد (اصل نیارش)	0.823	0.821	0.002	توافق
R24	تبیین مبانی نمود فرهنگ در معماری از طریق ایجاد حس تعلق به مکان در مردمان بومی منطقه	0.813	0.792	0.021	توافق
R25	بهره‌گیری از روش طراحی مینمالیسم با تاکید ویژه بر خلق کاربردی بودن فضاهای مورد استفاده	0.813	0.746	0.067	توافق
R26	خلق نمادها و سمبل‌های فرهنگی مردمان بومی یک منطقه از طریق ایجاد طراحی مکان-محور	0.811	0.8	0.011	توافق
R27	پرهیز از تقلیدگرایی از طریق طراحی و توسعه سازه‌های نوآور و پایدار با رویکرد حل مساله بومی	0.867	0.763	0.104	توافق
R28	برخورداری از پتانسیل حل مسائل روزمره معاصر در مدیریت پایدار انرژی و مبارزه با تغییر اقلیم	0.821	0.813	0.008	توافق

 

با توجه به نتایج جداول بالا و معیار قراردادن "شاخص فازی زدایی Crisp،" هیچ شاخصی در دور دوم حذف نشد که این خود، نشانگر پایان گام‌های شناسایی عوامل تشکیل‌دهنده مدل پژوهش است. به ‌طور کلی، یک رویکرد برای پایان شناسایی عوامل آن است که میانگین امتیازات سوالات گام اول و دوم با هم مقایسه شده و در صورتی که اختلاف میان دو مرحله، از حد آستانه خیلی کم (0.2) کوچکتر شود، فرآیند نظرسنجی متوقف می‌شود. بنابراین 28 شاخص تأیید شده در دو گام، به عنوان شاخص‌های نهایی مدل تحقیق تعیین شدند. در پایان و با توجه به اطلاعات بدست آمده، میزان آنتروپی هر شاخص (Ej) به صورت زیر محاسبه می‌گردد و k به عنوان مقدار ثابت، مقدار Ej را بین 0 و 1 نگه می‌دارد. در اين رابطه، مقدار m نشان دهنده تعداد گزينه‌هاست.

 

(2)

در ادامه، مقدار dj  (درجه انحراف) محاسبه می‌شود که بیان می‌کند شاخص مربوطه (dj) تا چه میزان، اطلاعات مفیدی جهت تصمیم‌گیری در اختیار پژوهشگر قرار می‌دهد. در حقیقت، هر چه میزان مقادیر اندازه‌گیری‌شده شاخصی به هم نزدیک باشند، نشان‌دهنده آن است که گزینه‌های رقیب از نظر آن شاخص، تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند؛ لذا نقش آن شاخص در تصمیم‌گیری، بایستی به همان اندازه کاهش یابد. در گام بعدی و با توجه به رابطه dj=1- Ej‌، مقدار وزن Wj محاسبه می‌گردد. در واقع وزن معیار برابر با هر dj تقسیم بر مجموع dj‌ها می‌باشد. در نهایت، با استفاده از رابطه Wj=dj/∑dj‌، محاسبات مربوط به شاخص آنتروپی برای ابعاد در جدول زیر تهیه شد. لازم به ذکر است وزن کمتر، نشان دهنده آن است که اثر شاخص، برای کلیه گزینه‌ها یکسان بوده و میزان اهمیت آن در تصمیم‌‎گیری نهایی جهت انتخاب گزینه‌ها ناچیز است.

 

جدول 13: محاسبه رتبه شاخص‌ها با استفاده از آنتروپی شانون

 

مولفه‌ها	محاسبه آنتروپی	درجه انحراف	وزن نرمال
بهره‌برداری از منابع انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر با استفاده از الگوی بهینه‌سازی مصرف انرژی	0.98	0.02	0.014
مدیریت پایدار انرژی از طریق الگوبرداری و الهام از طبیعت با تمرکز بر مفهوم زیست تقلید	0.982	0.018	0.013
سازگاری با میراث، ارزش‌ها و تعاملات فرهنگی منطقه‌ای و نیازهای بومی (اصل مردم‌واری)	0.845	0.155	0.109
استفاده از ظرفیت‌ و پتانسیل زیرساخت‌های فیزیکی، جغرافیایی و اکولوژیکی منطقه	0.914	0.086	0.06
تبدیل چالش‌ها و تهدیدهای زیست محیطی به فرصت، با تکیه بر اصول اولیه معماری اقلیمی	0.857	0.143	0.1
درنظرگیری نقش عوامل طبیعی (نور، باد، بارندگی و...) در طراحی بومی همساز با اقلیم	0.972	0.028	0.02
استفاده ازمصالح بوم‌آورد و مقرون به صرفه، با رویکرد کاهش مصرف انرژی (اصل خودبسندگی)	0.992	0.008	0.005
استفاده از تکنیک‌های ساخت و ساز دوستدار محیط زیست، با کمترین آثار سوء زیست محیطی	0.97	0.03	0.021
توجه به پایداری اجتماعی در طراحی و معماری (اصول سه‌گانه توسعه پایدار)	0.989	0.011	0.008
توجه به پایداری زیست‌محیطی در طراحی و معماری (اصول سه‌گانه توسعه پایدار)	0.963	0.037	0.026
توجه به پایداری اقتصادی در طراحی و معماری (اصول سه‌گانه توسعه پایدار)	0.999	0.001	0.001
بهره‌گیری از اصول پایداری و شاخص‌های معماری سبز با تاکید بر حفاظت از منابع انرژی	0.996	0.004	0.003
ترویج فرهنگ و سبک زندگی ایرانی- اسلامی	0.937	0.063	0.044
برقراری تناسبات انسان، محیط و معماری با تکیه بر اصول معماری پایدار (اصل کل‌گرایی)	0.941	0.059	0.041
درنظرگیری تاثیر روانشناسی محیطی بر طراحی معماری در جهت حفظ آسایش و رفاه کاربران	0.982	0.018	0.012
التزام به رعایت نظم هارمونی و هندسی در طراحی معماری بومی	0.937	0.063	0.044
درنظرگیری نقش مولفه‌های کالبدی و عملکردی در طراحی معماری بومی	0.967	0.033	0.023
استفاده از دانش، مهارت و فن‌آوری محلی و شیوه‌های پایدار بومی	0.974	0.026	0.019
طراحی و توسعه سیستم‌های گرمایش و سرمایش طبیعت- محور با استفاده از ظرفیت اقلیم موجود	0.987	0.013	0.009
پرهیز از بیهودگی با استفاده حداکثری از پتانسیل فیزیکی موجود درخلق فضاهای چندعملکردی	0.954	0.046	0.033
توجه به خلق و توسعه فضا سبز محیطی	0.949	0.051	0.036
ایجاد الگوی بهینه در توسعه و ترویج سبک زندگی پایدار ازطریق همزیستی سازگار با طبیعت	0.998	0.002	0.002
طراحی سازه‌های مستحکم که هزینه تعمیرات و نگهداری را کاهش می‌دهد (اصل نیارش)	0.988	0.012	0.008
تبیین مبانی نمود فرهنگ در معماری از طریق ایجاد حس تعلق به مکان در مردمان بومی منطقه	0.971	0.029	0.02
بهره‌گیری از روش طراحی مینمالیسم با تاکید ویژه بر خلق کاربردی بودن فضاهای مورد استفاده	0.989	0.011	0.008
خلق نمادها و سمبل‌های فرهنگی مردمان بومی یک منطقه از طریق ایجاد طراحی مکان-محور	0.942	0.058	0.041
پرهیز از تقلیدگرایی از طریق طراحی و توسعه سازه‌های نوآور و پایدار با رویکرد حل مساله بومی	0.0949	0.051	0.036
برخورداری از پتانسیل حل مسائل روزمره معاصر در مدیریت پایدار انرژی و مبارزه با تغییر اقلیم	0.928	0.072	0.051

 

5-       بخش دوم- فاز آموزش

همان‌گونه که در مقدمه مقاله حاضر نیز بیان شد؛ به منظور تهیه و تحلیل داده‌های پژوهش، تحقیق حاضر از متد ترکیبی بهره برده است که این روش‌شناسی، یک رویکرد جامع و دقیق نسبت به آنالیز اثربخشی رویکرد آموزشی تحقیق ایجاد نموده است. از این رو، پس از تهیه اولیه مولفه‌های بیست‌ و هشت گانه معماری بومی درگام اول پژوهش و آزمون آن با استفاده از تکنیک‌ دلفی فازی؛ در گام بعدی و پس از اجراء دوره‌های آموزشی مرتبط در طول سال تحصیلی به منظور تعیین میزان یادگیری و درک دانش‌آموزان از مفاهیم مرتبط با اصول پایداری و معماری بومی، از ابزار پرسش‌نامه استفاده شده است که این تکنیک، به همراه مشاهدات میدانی، پژوهشگران را در پیگیری اهداف پژوهش یاری رسانده است. لازم به ذکر است که در این بخش و به منظور صحت سنجی اطلاعات به‌دست آمده از پرسش‌نامه دانش‌آموزان، پژوهشگران با استفاده از دو عامل "تحلیل اعتبار" و "تحلیل ویژگی‌های فردی" بار دیگر از مزایاء تکنیک فازی بهره برده‌اند که اطلاعات آن در ادامه آورده شده است:

 

6-       سیستم‌های تحلیل فازی پرسش‌نامه

نظرسنجي‌های پژوهشی معمولا با استفاده از پرسش‌نامه‌های کلاسیک صورت مي‌گيرند که طی آن افراد به تعدادي سوال جواب مي‌دهند و پاسخ‌هاي خام براي مطالعات بيشتر مورد تحلیل قرار می‌گیرند. با این حال، عموماً مقادير زيادي عدم قطعيت و نويز در چنين اطلاعات جمع‌آوري شده‌اي وجود دارد كه تاكنون براي تصحيح و پالايش آن، معمولاً با افزايش تعداد سوالات و همچنين تعداد افراد پاسخ دهنده، مشكل فوق حل مي‌شده است. با اين وجود، استفاده از الگوريتم‌هاي قوي‌تر در تحليل داده‌ها نظیر سیستم‌های تحلیل فازی، مي‌تواند در جبران‌سازي اين عدم قطعيت‌ها و نويزها موثر باشد. هدفی که به دنبال حذف نويزهاي ناخواسته و تحليل مطلوب پاسخ‌ها بر مبناء ويژگي‌هاي افرادي كه در نظرسنجي شركت مي‌كنند، می‌باشد.

همان‌گونه که در چکیده مقاله نیز عنوان شد، تجزيه و تحليل و استخراج اطلاعات حاصل از نظرسنجي‌هايي كه به منظور ارزيابي میزان اثربخشی رویکرد آموزشی برنامه پیشنهادی تحقیق حاضر انجام مي‌شود، یکی دیگر از اهداف اصلي به‌کارگیری تکنیک‌ فازی در مدل‌سازی نهایی یافته‌های پژوهش خواهد بود. علت استفاده مجدد از رویکرد فازی در تحلیل نتایج پرسش‌نامه به این نکته اساسی برمی‌گردد که در نظرسنجي‌هاي متداول (كلاسيك)، با تمام افراد يك جمعيت آماري به صورت يكسان برخورد مي‌شود، به گونه‌ای که تاثير پاسخ‌ها در امتياز كل، به ويژگي‌هاي فردي پرسش‌شونده، بستگي نخواهد داشت. در این حالت، امتيازات خام تعلق گرفته به پاسخ‌ها، به سادگي با يكديگر جمع شده و در ميانگين امتياز هر پرسش، مورد استفاده قرار مي‌گيرد. اين در حالي است كه ارزش پاسخ به يك پرسش خاص، قطعاً به ويژگي‌هاي فرد پرسش‌شونده مرتبط است. لذا در سيستم فازي طراحي شده جهت پژوهش حاضر، امتيازات خام بر مبناي اينكه "چه كسي" و "چگونه" به پرسش مورد نظر پاسخ داده، تشديد و يا تضعيف مي‌گردد. بدین منظور، دو سيستم مجزا در تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصل از پرسش‌نامه‌های فاز اجرایی طراحی شده‌ است كه وظيفه‌ی كاهش و يا افزايش امتيازات را بر عهده خواهد داشت.

سيستم اول که سيستم "تحليل اعتبار"¹⁴ ناميده می‌شود، امتياز تمامی پاسخ‌های يک برگه را بر مبناء اعتبار آن کاهش داده و يا ثابت نگاه مي‌دارد. این سیستم فازی، اعتبار كلي يك پاسخ‌نامه را از طريق مشخص نمودن ميزان تناقض در پاسخ‌هاي داده شده توسط پرسش‌شونده تعيين مي‌كند. این سیستم به گونه‌اي طراحي شده است تا سهم پاسخ‌نامه‌هايي كه تناقضات بيشتري را نشان مي‌دهند، در نتيجه نهایی نظرسنجي کاهش دهد. اين تناقضات معمولاً زمانی اتفاق مي‌افتد كه شخصی به طور تصادفي و بدون دقت، به پرسش‌ها پاسخ دهد که در این حالت، تناقض بر اساس ميزان اختلاف در پاسخ به پرسش‌هاي مشابه تعريف شده است. بر این اساس، ویژگی تحليل اعتبار، تاثير پاسخ‌هاي تصادفي و فاقد اعتبار در يك نظرسنجي را شديداً كاهش داده و به عبارت ديگر، تنها نظرات منطقي و مبتني بر دقت نظر و توجه نظردهنده به سوالات را در محاسبه امتيازات نهايي در نظر مي‌گيرد. بدین منظور، در مطالعات فازی پژوهش، سطوح پايين‌تر تناقض، به معني بالا بودن درجه اعتبار پاسخ‌نامه است. لذا در این حالت، اگر يك فرد درباره سوالات به درستي تفكر كند و پاسخ دهد، تناقض بين پاسخ‌ها وجود نخواهد داشت ‌[26]. 

سيستم دوم که سيستم "تحليل ويژگی‌های فردی¹⁵" ناميده می‌شود، امتياز پاسخ‌های داده شده به پرسش‌های مختلف را به صورت مجزا و بر مبناء ويژگی‌های فردی پاسخ دهنده، افزايش و يا کاهش می‌دهد. اين تحليل، ويژگي‌هاي شخصي پاسخ‌دهندگان را جهت تصميم‌گيري مطلوب‌تر در مورد ميزان صحت يك پاسخ به‌كار مي‌گيرد که این مهم، از طريق نسبت دادن يك فاكتور وزني به هر پاسخ انجام مي‌شود ‌[26]. لذا، در اين پژوهش يك سيستم فازي ارائه شده است كه قادر خواهد بود تا بر مبناء ويژگي‌هاي شخصي ذكر شده در مورد افراد، پیرامون ارزش پاسخ هر سوال تصميم‌گيري ‌نماید. در نتیجه، دانش انساني موجود درباره شايستگي افراد مختلف در پاسخ‌دهي به هر سوال درنظر گرفته شده و تاثیرات آن در تحليل و امتيازدهي نهایی پاسخ‌ها به ‌كار گرفته شده است. 

براي اين موضوع، مجموعه‌اي از قواعد شهودي "اگر-آنگاه" فازي وجود دارد كه به عنوان پايگاه داده براي سيستم فازي به‌كارگرفته می‌شود. این سيستم، اطلاعات مربوط به ويژگي‌هاي فردي اشخاص پرسش‌شونده را در ابتدا دريافت نموده و در گام بعدی، ميزان اعتبار پاسخ‌هاي داده شده از طرف پاسخ‌دهنده به هر سوال را تعيين می‌نماید، فرآیندی که نتایج آن در تشكيل امتياز نهايي نظرسنجي لحاظ خواهد شد ‌[27]. لذا، پرسش‌نامه نهایی از دو قسمت اصلی تشكيل شده است. قسمت اول که توسط خود دانش‌آموز پر شده است و درباره اطلاعات ويژگي‌هاي شخصي وی می‌باشد که داده‌هاي آن جهت تحليل پاسخ‌ها، در قسمت PA سيستم مورد استفاده قرار گرفته است. قسمت دوم نیز شامل 28 پرسش در جهت سنجش میزان اثربخشی رویکرد پژوهشی برنامه پیشنهادی تحقیق حاضر بر افزایش میزان آگاهی دانش‌آموزان از اصول پایداری معماری بومی ایرانی-اسلامی مي‌باشد. در نهایت و پس از انجام تجزیه و تحلیل نهایی، داده‌های فوق به کمک برنامه‌هاي كامپيوتري و نرم‌افزارهای مختلف طراحي و پياده‌سازي شده که در مدل‌سازی نهایی اعمال شده است.

 

6-1- تحلیل اعتبار پاسخ‌نامه¹⁶

ابتدا به منظور يافتن تناقضات ممكن در يك مجموعه از جواب‌ها، پاسخ‌نامه مورد تحليل قرار می‌گيرد. سطوح پايين تناقض، به معني بالا بودن درجه اعتبار است. اگر يك فرد درباره سوالات به درستي فكر كند و پاسخ دهد، تناقض، میان پاسخ‌ها وجود نخواهد داشت. در اينجا معيار سنجش، ميزان تناقض يا عدم تناقض بر مبناء دور يا نزديکتر بودن پاسخ سوالات مشابه است ‌[26]. لذا براي تحقق اهداف مورد نظر، لازم است ميزان تشابه سوالات به يكديگر مشخص شود كه براي اين موضوع، ماتريس تشابه سوالات تعريف می‌شود که در جدول 14 ديده مي‌شود. در این جدول، تشابه بين هر دو پرسش با عدد بين صفر و 1 نشان داده شده است:

 

جدول 14 : ماتريس تشابه بين پرسش‌ها

 

	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	22	23	24	25	26	27	28
1	1	0.5	0.3	-	0.3	-	-	0.3	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	0.3	-	-	-	-	0.2	-	-
2	0.5	1	0.5	-	0.5	0.5	0.1	-	-	-	-	-	-	-	-	0.1	-	0.3	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
3	0.3	0.5	1	-	-	-	0.4	-	-	-	-	-	-	0.1	-	-	-	0.4	0.2	0.2	-	0.5	-	-	-	0.1	-	-
4	-	-	-	1	-	-	-	-	-	-	-	-	0.1	-	-	-	-	0.2	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
5	0.3	0.5	-	-	1	0.4	-	0.2	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	0.3	-	-	-	-	-	-	0.3	-	-
6	-	0.5	-	-	0.4	1	-	0.8	-	-	-	0.6	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
7	-	0.1	0.4	-	-	-	1	-	-	-	-	-	-	-	0.3	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
8	-	-	-	-	0.2	0.8	-	1	-	-	-	0.3	-	-	-	-	-	-	0.2	-	-	-	-	-	-	-	-	-
9	-	-	-	-	-	-	-	-	1	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
10	-	-	-	-	-	-	-	-	-	1	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
11	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	1	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
12	-	-	-	-	-	0.6	-	0.3	-	-	-	1	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	0.3	-	-	-	-
13	-	-	-	0.1	-	-	-	-	-	-	-	-	1	-	-	-	-	0.4	-	-	-	-	-	-	-	0.2	-	-
14	-	-	0.1	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	1	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
15	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	1	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
16	-	0.1	-	-	-	-	-	-	-	0.3	-	-	-	-	-	1	-	-	-	-	0.5	-	-	-	0.7	-	-	-
17	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	1	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
18	-	0.3	0.4	0.2	-	-	-	-	-	-	-	-	0.4	-	-	-	-	1	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
19	-	-	0.2	-	0.3	-	-	0.2	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	1	-	-	-	-	-	-	-	-	0.3
20	-	-	0.2	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	1	-	-	-	-	-	-	-	-
21	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	0.5	-	-	-	-	1	-	-	-	0.6	-	-	-
22	-	-	0.5	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	1	0.1	0.1	-	-	-	-
23	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	0.1	1	-	-	-	-	-
24	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	0.1	-	1	-	-	-	-
25	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	0.7	-	-	-	-	0.6	-	-	-	1	-	-	-
26	0.2	-	0.1	-	0.3	-	-	-	-	-	-	-	0.2	-	-	-	-	0.3	-	-	-	-	-	-	-	1	-	-
27	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	1	-
28	0.3	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	1

 

قبل از توضيح روش تحليل، ابتدا پارامترهای زير تعريف می‌شود:

1-       معيار تشابه: بين هر زوج از سوالات، ميزان مشخصي تشابه وجود دارد که براي آن عددي حقيقي بين 0 و 1 منظور مي‌شود. بدين صورت كه صفر به معني عدم وجود تشابه و 1 به معناء كاملاً يكسان بودن سوال iام و jام مي‌باشد.

2-       معيار اختلاف‌: هر سوال داراي يك پاسخ مي‌باشد و "معيار اختلاف"، تفاوت بين پاسخ‌هاي يك زوج سوال را نشان مي‌دهد. اين معيار به شباهت میان سوالات ارتباط ندارد، اگر چه طبيعتاً انتظار مي‌رود كه مقدار اين معيار براي سوالاتی كه بيشتر به هم شبيه هستند، كمتر باشد. (در صورتی كه سوالات به طور تصادفي پاسخ داده نشده باشند)، براي پرسش‌های چهارگزينه‌اي با پاسخ‌هاي ممكن d,c,b,a‌، معيار تفاوت در جدول نمونه زير تعريف شده است. در اينجا نيز معيار اختلاف با عددی بين 0 (گزينه‌های يکسان) و 1 (گزينه‌های کاملا متفاوت) تعريف خواهد شد.

جدول 15: معيار اختلاف بين پاسخ‌ها

	a	b	c	d
a	0	0.3	0.61	1.0
b	0.3	0	0.31	0.65
c	0.61	0.3	0	0.3
d	1.0	0.61	0.3	0

سپس مقدار تناقض كل¹⁷ (TC) براي هر پاسخ‌نامه به شكل زير محاسبه مي‌شود:

به طوري كه:

n : تعداد پرسش‌ها می‌باشد.

: معيار تشابه بين پرسش i ام و پرسش j ام می‌باشد.

: اختلاف بين پاسخ‌های داده شده به پرسش i ام و پرسش j ام می‌باشد.

همان‌طورکه ديده می‌شود، مقدار TC به گونه‌ای تعريف مي‌شوند كه سطح بالاي اختلاف جواب‌ها به سوالات مشابه، منجر به زياد شدن تناقض در مجموع شود. سپس ميزان اعتبار¹⁸ يك پاسخ‌نامه، از طریق رابطه زير بدست مي‌آيد:

 

(3)

w يك مقدار حقيقي مثبت است كه براي تعريف ارتباط میان ميزان اعتبار و تناقض كل استفاده مي‌شود و ارتباط اين دو براي مقادير مختلف w در شكل زير ديده مي‌شود:

 

شکل 1 : ارتباط از نوع Yager بين ميزان اعتبار و تناقض كل

 

مقدار w را مي‌توان به عنوان يك فاكتور وزني براي اين تحليل اعتبار در نظر گرفت. زياد بودن w شدت تاثير تناقض كل را بر ميزان اعتبار كاهش مي‌دهد. به اين معني كه تنها در صورتی که تناقض كل زياد باشد، ميزان اعتبار پاسخ‌نامه، به میزان قابل ملاحظه‌اي كاهش خواهد يافت. اين در حالي است كه مقادير كمتر w به معني حساس‌تر بودن اين ارتباط است؛ به طوري كه مقدار كمي از تناقض كل، مي‌تواند به ميزان قابل ملاحظه‌اي اعتبار آن را كاهش دهد. اين ميزان اعتبار مي‌تواند به عنوان يك فاكتور وزني جهت تنظيم صحيح ميزان تاثير هر پاسخ‌نامه خاص در كل پاسخ‌نامه‌ها (نظرسنجي) به‌كار رود. بنابراین، سیستم تحلیل اعتبار، امتياز تمام پاسخ‌های يک برگه را بر مبنای اعتبار آن برگه کاهش داده و يا ثابت نگاه مي‌دارد ‌[26].

6-2- تحلیل ویژگی‌‌‌های فردی¹⁹

در نظرسنجي‌هاي متداول (كلاسيك)، با تمام افراد يك جمعيت آماري به طور يكسان برخورد مي‌شود و تاثير پاسخ‌ها در امتياز كل، به ويژگي‌هاي فردي پرسش‌شونده بستگي نخواهد داشت. اين در حالي است كه ارزش پاسخ به يك پرسش خاص، قطعاً به ويژگي‌هاي فرد پاسخ‌دهنده مرتبط است. هرچند اين امكان وجود ندارد كه بتوان افراد پرسش‌شونده را به دسته‌هاي مشخصی طبقه‌بندي نمود و سپس درباره ارزش پاسخ‌هاي داده شده، براساس تعلق به هر طبقه، اظهار نظر کرد؛ ولي معمولاً حقايق شهودي پذيرفته شده‌اي در اين مورد وجود دارد از قبيل:

"دانش‌آموزان قوي‌تر و برتر، صلاحيت بيشتري جهت قضاوت در مورد میزان کارآیی رویکرد پژوهشی تحقیق حاضر در زمینه مدل‌سازی معماری بومی دارند."

با در نظرگیری مطالب عنوان شده در اين تحقيق، يك سيستم فازي ارائه شده است كه مي‌توان به کمک آن ارزش پاسخ هر سوال را تعيين نمود. اين سيستم، بر مبناي ويژگي‌هاي شخصي ذكر شده پیرامون افراد، در مورد ارزش پاسخ هر سوال تصميم‌گيري مي‌كند و پاسخ‌های داده شده به پرسش‌های مختلف را به طور مجزا و بر مبناء ويژگی‌های فردی پاسخ‌دهنده افزايش يا کاهش می‌دهد. لذا در قسمت بعد، نشان داده شده است که كدام یک از ويژگي‌هاي شخصی و به چه ترتيب براي اين تحليل كار خواهد رفت:

الف- تحلیل ويژگی‌های فردی:

برخی از ويژگي‌هاي يك دانش‌آموز كه در پرسش‌نامه نهايی پرسيده مي‌شود، به قرار زير است:

·       معدل (ميانگين نمرات واحد‌های گذرانده يك دانش‌آموز كه معياري از وضعيت تحصيلی او مي‌باشد.)

·       مقطع تحصيلي: مقطع تحصيلي دانش‌آموز كه يكي از دو مورد زير مي‌باشد:

 متوسطه اول         متوسطه دوم     

·       ميزان علاقه‌مندي به دوره

تا چه حد به این دوره علاقه‌مندید؟

الف- بسیار زیاد ب- زیاد ج- کم د- بسیار کم

 

·       ميزان تلاش در يادگيری اين دوره:

(تلاش در اين دوره كه معرف ميزان مطالعه و مشاركت دانش‌آموز در كلاس درس مي‌باشد.)

تا چه حد جهت یادگیری بیشتر در طول این دوره تلاش کردید؟

الف- بسیار زیاد ب- زیاد ج- کم د- بسیار کم

 

·       حضور در كلاس: (تعداد تقريبی جلساتي كه دانش‌آموز در اين دوره شركت داشته است.)

·       تا چه حد در جلسات این دوره شرکت کردید؟

الف- تقریبا در اکثر جلسات ب- معمولا در اکثر جلسات ج- فقط در تعدادی از جلسات د- حضور کم

·       ميزان اهميت درس از نقطه نظر دانش‌آموز: 

میزان اهمیت این دوره از نظر شما به چه میزان بوده است؟

الف- بسیار زیاد ب- زیاد ج- کم د- بسیار کم

 

همان‌گونه که عنوان شد، سيستم فازي طراحي شده در قسمت تحلیل ویژگی‌های فردی، با استفاده از مجموعه از قوانين اگر-آنگاه فازي به عنوان پايگاه داده، ضرايب وزني مناسب را براي هر پاسخ تعيين مي‌كند. امتياز کل برای هر سوال، به شکل زير محاسبه می‌شود:

(4)

به طوري كه:

 : score(i) امتياز محاسبه شده براي پرسش i ام در نظرسنجي است.

 rsi(n)‌: امتياز خام داده‌شده به پاسخي كه n امين فرد در افراد پرسش‌شونده به i امين پرسش مي‌دهد. 

امتياز خام بر مبناي جدول زير محاسبه مي شود:

جدول 16: امتيازات خام داده شده به هر پرسش

(5)

پاسخ داده شده	عالی	خوب	متوسط	ضعيف
امتياز خام	4	3	2	1

 

 

 

براي تعريف توابع فازي ورودي و خروجي، ابتدا پارامترهاي زير را تعريف مي‌كنيم.

(6)

كه در آن :

تعداد واحد های گذرانده شده تقسيم بر تعداد ترم های گذرانده شده: P_Avg

همچنين در پژوهش حاضر، توابع عضويت زير نيز استفاده شده‌اند:

شکل 2: توابع عضويت پيوسته براي متغير كيفيت تحصيل

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تعداد خروجي‌هاي اين سيستم فازي، به تعداد پرسش‌هاي نظرسنجي وابسته مي‌باشد (28 عدد خروجي در اين تحقيق). هر خروجي سيستم فازي (متناظر با هر پرسش)، يك فاكتور وزني است كه متغيري بين0 تا 2 مي‌باشد تا بتواند با ضرب در امتياز خام يك پرسش، ارزش آن را کاهش يا افزايش دهد. در شکل زیر، توابع عضويت خروجي زير براي هر يك از متغيرهاي خروجي تعريف شده اند:

 

شکل 4: توابع عضويت متغير خروجي wf براي هر پرسش

 

6-3- قوانين فازي "اگر– آنگاه" بكار رفته در اين تحقيق 

يكي از مهمترين قسمت‌هاي سيستم فازي، پايگاه داده آن مي‌باشد. مركز اصلي پايگاه داده فازي، مجموعه‌اي از قوانين فازي است كه به فرم قوانين اگر- آنگاه بيان شده است. از آنجایی که قوانين فازي به‌كاررفته در اين پژوهش از اهميت فراوانی برخوردارند، لذا انتخاب آن پس از بحث و مشورت‌‌های فراوان با خبرگان و اساتید فن انجام گرفته است. جدول زیر، قوانين فازی به‌كاررفته در اين تحقيق را نشان مي‌دهد:

جدول 17: قوانين فازی به‌کاررفته در پژوهش

 

Rule_1:	If “quality of study” is “weak” then weighting factor for questions 1,2,3,22 is “high”
Rule_2:	If “quality of study” is “top” then weighting factor for questions 5,6,7,8,9,10,11,12 is “high”
Rule_3:	If “quality of study” is “weak” and “attendance” is “Low” then weighting factor for question 7 is “Low”
Rule_4:	If “quality of study” is “weak” and “attendance” is “Very Low” then weighting factor for question 7 is “Very Low”
Rule_5	If “quality of study” is “top” and “attendance” is “Much or Very Much” and “interest” is “Much or Very Much” and “work” is “Much or Very Much” then weighting factor for questions 1,5,6,7,8,10,17 is “Very High” and weighting factor for questions 2,3,22,11,12,19,26 is “High”
Rule_6	If “quality of study” is “weak” and “attendance” is “Low or Very Low” and “interest” is “Low or Very Low” and “work” is “Low or Very Low” then weighting factor for questions 1,5,6,7,8,10,17 is “Very Low” and weighting factor for questions 2,3,22,11,12,19,26 is “Low”

 

6-4- پياده‌سازي سيستم فازی توسط كامپيوتر

به منظور پياده‌سازي سيستم مطالعات فازی درمورد نظرسنجي‌هاي واقعي، برنامه‌هاي كامپيوتري مختلفي با استفاده از نرم‌افزارهاي MATLAB, Microsoft Access, Microsoft Excel طراحي و پياده‌سازي شده‌اند. در پژوهش حاضر، يك پايگاه داده جهت ذخيره پاسخنامه‌هاي هر نظرسنجي با استفاده از نرم افزار بانک اطلاعاتی Access طراحي و پياده‌سازي شده است. اين پايگاه داده، شامل دو بانك اطلاعاتي مرتبط با یکدیگر با نام‌هايanswers  و spec مي‌باشد. بانك spec‌، شامل قسمتي از مشخصات و ويژگي‌هاي فردي مرتبط با پرسش‌شونده‌ها مي‌باشد که اين اطلاعات، جهت تحليل PA مورد نياز است. بانكanswers  شامل پاسخ‌هاي داده‌شده به پرسش‌هاي چند‌گزينه‌اي نظرسنجي است که به دو بخش اصلی تقسيم مي‌شوند. بخش اول، شامل چهار پرسش زير است كه q1 تا q4  ناميده مي‌شود. اين قسمت نيز اطلاعات مربوط به PA را شامل مي‌شود:

1- تا چه میزان به اين دوره علاقه‌منديد؟        
الف- بسيار زياد ب- زياد ج- کم د- بسيارکم

2- تا چه میزان برای يادگيری اين دوره تلاش کرده‌ايد؟
الف- بسيار زياد ب- زياد ج- کم د- بسيارکم

3- تا چه میزان در جلسات اين دوره شرکت داشته‌ايد؟
الف- بسيار زياد ب- زياد ج- کم د- بسيارکم

4- ميزان اهميت اين دوره از نظر شما به چه میزان بوده است؟ 
الف- بسيار زياد ب- زياد ج- کم د- بسيارکم

 

قسمت دوم پرسش‌ها نیز همان‌طور كه در برگه‌هاي نظرسنجي درنظرگرفته شده است، شامل 28 پرسش است كه q1 تا q28 نامگذاري شده اند. هر برگه پاسخ‌نامه، داراي يك كد شناسايي منحصر به فرد است كه براي شناسايي هر برگه به‌كار مي‌رود. ركوردهاي دو بانك اطلاعاتي گفته شده از طريق اين كد شناسايي با يكديگر مرتبط مي‌باشند. اشكال ارائه شده در صفحه بعد، ركوردهاي هر يك از دو بانك اطلاعاتي و ارتباط آنها را با يكديگر نشان مي‌دهد:

 

شکل5: بانك‌هاي اطلاعاتيspec   و  answer و نحوه ارتباط آنها با يكديگر

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نحوه وارد نمودن اطلاعات در بانك‌هاي اطلاعاتي فوق، با استفاده از دو فرم طراحي شده به نام فرم 100 و فرم 220 مي‌باشد كه در شكل‌هاي 7-1 و 8-1 نشان داده شده‌اند. بانك‌هاي اطلاعاتي تشكيل شده سپس به محيط صفحه گسترده Excel وارد شده و به صورت جداول آماده براي تحليل درمي‌آيند. سپس اين جداول به محيط نرم افزار Matlab ارسال شده و تحليل‌هاي مربوطه توسط برنامه‌هايي كه به زبان Matlab نوشته شده‌اند، بر روي آن انجام مي‌گيرد. شكل 6-1 ارتباط قسمت‌هاي مختلف برنامه و نحوه تبادل اطلاعات را در آن نشان مي‌دهد:

شکل 6: ارتباط قسمت های مختلف نرم افزار

 

 

 

 

 

 

 

شکل7: نمونه فرم طراحي شده براي وارد كردن و نمايش اطلاعات بانك answer

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 8: نمونه فرم طراحي شده براي وارد كردن و نمايش اطلاعات بانك spec

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6-5- جمع‌بندی سیستم تحلیل فازی پاسخ‌نامه

در پایان اﯾﻦ بخش، الگوی پیاده‌سازی تکنیک فازی و ﻣﺮاﺣﻞ مختلف شکل‌گیری یک سیستم ﻓﺎزي که قبلا ﺟﺰﺋﯿﺎت آن در ﺟﻬﺖ آﻧﺎﻟﯿﺰ و اﻋﺘﺒﺎردهی ﺑﻪ ﺳﻮاﻻت ﻧﻈﺮسنجی عنوان ﺷﺪ، ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻼﺻﻪ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ:

1- طراحی پرسش‌نامه:

ﻃﺮاحی سوالاتی که ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺳﻨﺠﺶ مولفه‌های اصلی پژوهش، ﻣﻨﺎﺳﺐ روش ﺳﻨﺠﺶ ﻓﺎزي ﺑﺎﺷﻨﺪ.

2- طراحی ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﺤﻠﯿﻞ اﻋﺘﺒﺎر:

اﻋﺘﺒﺎردهی ﺑﻪ ﻫﺮ پاسخ‌نامه که از ﻃﺮﯾﻖ ﻧﺴﺒﺖ دادن یک فاکتور وزنی ﺑﻪ ﻫﺮ پاسخ‌نامه ﺑه‌ﺪﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ و ﺳﻬﻢ دادهﻫﺎي ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻧﺎدرﺳﺖ را در اﻣﺘﯿﺎز نهایی کاهش می‌دهد.

3- طراحی ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﺤﻠﯿﻞ وﯾژگيﻫﺎي ﻓﺮدي:

اﻓﺰاﯾﺶ یا کاهش ﺳﻬﻢ ﻫﺮ پاسخ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺳﺌﻮال ﻣﻌﯿﻦ که ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺷﺨﺺ پرسش‌ﺷﻮﻧﺪه ﺻﻮرت می‌گیرد.

4- ﻃﺮاحی یک ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻓﺎزي:

ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻣﺘﯿﺎزدهی که اﺛﺮبخشی مدل آﻣﻮزﺷﯽ پژوهش را ﺑﺮاﺳﺎس دادهﻫﺎي ﺑه‌ﺪﺳﺖ آﻣﺪه از ﻧﻈﺮسنجی و روشﻫﺎي تحلیلی ذکر ﺷﺪه ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ می‌کند.

5- اﻧﺠﺎم ﻧﻈﺮسنجی ﺑﻪ ﺻﻮرت عملی:

اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﺎﻣﻞ اﻧﺠﺎم ﻧﻈﺮسنجیﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ از مراکز آموزشی و اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺘﺎﯾﺞ آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دادهﻫﺎي آﻣﺎري

ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد.

 

6-6- پیاده‌سازی و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺮم اﻓﺰار

گام آﺧﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﺎزي، ﺷﺎﻣﻞ اﯾﺠﺎد یک پایگاه داده ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺮم‌اﻓﺰار Access Microsoft و پیاده‌‎ﺳﺎزي ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻓﺎزي ﺑﺎ زﺑﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪنویسی Matlab است. ﻻزم ﺑﻪ ذکر اﺳﺖ که ﻫﺪف از اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ، ﻋﻤﺪﺗﺎ پالایش ﻧﻈﺮسنجی از اﻃﻼﻋﺎت ﻏﯿﺮدﻗﯿﻖ و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﺛﯿﺮگذاری واقعی اﻃﻼﻋﺎت در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﻈﺮسنجی نهایی ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ‌[27].

 

7-       نتیجه‌گیری

پژوهش حاضر از طریق مدل‌سازی هوشمند مولفه‌های معماری بومی ایرانی-اسلامی، اقدام به آموزش اصول پایداری به دانش‌آموزان مقاطع متوسطه نموده است. در این پژوهش از متد ‌ترکیبی، با تلفیقی از روش‌های کمی و کیفی با تمرکز بر متد ‌ترکیبی استفاده شده است. با توجه به این رویکرد و در مرحله اول، پژوهشگران اقدام به شناسایی و تبیین مولفه‌های معماری بومی نمودند تا شناخت بیشتری از بازیگران موثر بر آن حاصل گردد که این مرحله، از طریق روش تحلیل محتواء کیفی اجراء شده است. سپس در مرحله دوم و از طریق آزمون کمی، اثرگذاری عوامل شناسایی شده در مرحله قبل، بررسی شد و در نهایت و در مرحله سوم، شبکه ارتباطی میان عوامل شناسایی شده در مرحله اول که اثرگذاری آنها در مرحله دوم به تایید رسیده باشد، با استفاده از تکنیک دلفی فازی، بررسی شده و میزان قطعیت و دقت این عوامل جهت طراحی مدل‌ مفهومی پژوهش در دو مرحله مورد آزمون و تائید قرار گرفته است. 

لازم به ذکر است، با توجه به ماهیت کیفی داده‌های حاصل از مطالعات فاز اول پژوهش، استفاده از منطق فازی نه تنها به آنالیز بهتر و دقیق‌تر نتایج اثربخشی رویکرد آموزشی پژوهش کمک شایانی نموده است، بلکه پژوهشگران را قادر ساخت تا تاثیر طیف ابهامات در مدل‌سازی و همچنین نتایج حاصل از مدل نهایی را با دقت بالاتری بررسی نموده و عدم قطعیت بیشتری را در فرآیند مدل‌سازی نهایی پژوهش پوشش ‌دهند. شایان ذکر است که بزرگترین مزیت استفاده از تکنیک فازی در این پژوهش، به سادگی و شفافیت آن در انعکاس ارتباطات متقابل میان یک مجموعه متغیر بازگردد، چرا که خبرگان را قادر ساخت تا با تسلط بیشتری به بیان نظرات خود در رابطه با جهت و شدت اثرات میان عوامل بپردازند. از طرفی، همان‌گونه که عنوان شد، در روش‌هاي متداول (كلاسيك) امتيازات خام تعلق گرفته به پاسخ‌های یک نظرسنجی به سادگي با يكديگر جمع شده و در ميانگين امتياز هر پرسش مورد استفاده قرار مي‌گيرند، اين در حالي است كه در سيستم فازي طراحي شده در تحقيق حاضر، امتيازات خام نظرسنجی‌های صورت گرفته در فاز دوم پژوهش، بر مبناء اينكه "چه كسي" و "چگونه"به پرسش‌ها، پاسخ مي‌دهد تشديد يا تضعيف شده است. این سيستم فازي در نهایت، دانش انساني موجود پیرامون شايستگي افراد مختلف در پاسخگویی به هر سوال را در تحليل و امتيازدهي پاسخ‌های آن بكار گرفته است، رویکردی که موجبات بهينه‌سازي نظرسنجي‌های صورت گرفته و افزایش میزان دقت نتایج پژوهش را فراهم آورده و ضرورت استفاده از مجموعه‌های فازی به عنوان ابزاری موثر در بازنمایی ابهام و ارتباط با عدم قطعیت‌ها در مسائل دنیای واقعی و در جهت تجزیه و تحليل و استخراج بهينه اطلاعات پژوهش حاضر را به خوبی روشن می‌سازد.

مراجع

[1] ازقندی و همکاران (1402)، طراحی مدل هوشمند آموزش معماری بومی با رویکرد ساخت گرایی (تمرکز: یادگیری مبتنی بر واقعیت مجازی). مجله فناوری اطلاعات در طراحی مهندسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد ، دوره 16، شماره2، زمستان 1402، ص 26 الی 59

 

[2] Adrian, A. D. )2000). Fuzzy logic's diffusion in the study of business, the social sciences, philosophy, and medicine, Proceedings of 19th International Conference of the North American Fuzzy Information Processing Society, NAFIPS.

[3] Adrian, A. D. )1998). The potential for fuzzy logic questionnaires in management studies, Systems, Man, and Cybernetics, IEEE International Conference on, Volume: 3, 1998, 2144 -2149.

[4] Zadeh, L. A. (1965). Fuzzy sets. Information and Control. San Diego. 8 (3): 338–353. doi:10.1016/S0019-9958(65)90241-X. ISSN 0019-9958. Zbl 0139.24606. Wikidata Q25938993.

[5] Babuška, R. (1998). Fuzzy Modeling for Control. Springer Science & Business Media, ISBN 978-94-011-4868-9.

[6] Azar, A. and Taghiani, A. (2014). A review of fuzzy linear programming problem solving methods. Management Researches in Iran, 18 (1), pp. 55-82

[7] Nunes, I. N. and Simões-Marques, M. (2012). Applications of fuzzy logic in risk assessment – The RA_X Case, fuzzy inference system -theory and applications. ISBN: 978-953-51-0525-1

[8] Nurul I., Suziyani M., Mohd Isa H., Fakulti P. (2019). The application of the Fuzzy Delphi Technique to the required aspect of parental involvement in the effort to inculcate positive attitude among preschool children. Journal of Creative Education, 10 (12), 15.

[9] Ramanathan, T. and Sharma, D. (2017). Decision Tree Based Fuzzy Reasoning. International Journal of Computer Science Engineering, 6 (6), 152-157.

[10] Curl, J. S. (2006). A dictionary of architecture and landscape architecture. Oxford: Oxford University Press.

[11] Salman, M. (2018). Sustainability and vernacular architecture: Rethinking what identity is—In Hmood, K, Urban and Architectural Heritage Conservation within Sustainability. https://www.intechopen.com/chapters/64381

[12] Kazimee, B. A. (2018). Learning from vernacular architecture: Sustainability and cultural conformity. WIT Transactions on Ecology and the Environment, 113, 12. doi:10.2495/ARC080011

[13] Mirzadeh, M. R. (2009). Statistical analysis with SPSS software, Tychaz Pub., 1st edition.

[14] Cheng, C. H., and Lin, Y. (2002). Evaluating the best main battle tank using fuzzy decision theory with linguistic criteria evaluation. European Journal of Operational Research, 142(1), 174-186.

[15] Corbin, J. and Strauss, A. (2014). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Sage publications.

[16] Zarghami, I.; Khaki, A. and Sadat, A. (2016). A comparative study of sustainable architecture and its compatibility with native architecture of traditional houses in an Iranian-Islamic city, Journal of Sustainable Architecture and Urban Development, 3 (1), pp. 15-30

[17] Yousefi Moghadam, E. (2014). Vernacular Persian architecture with an Islamic approach. The first national conference on architecture, restoration, urban planning and sustainable environment, Hamadan, https://civilica.com/doc/263272

[18] Nguyen, A. T.; Truong, N. S. H.; Rockwood, D. and Tran Le, A. D. (2019). Studies on sustainable features of vernacular architecture in different regions across the world: A comprehensive synthesis and evaluation. Frontiers of Architectural Research, 8, 535-548. https://doi.org/10.1016/j.foar.2019.07.006

[19] Jahanara, A.; Javadi Eshkalak, N.; Shahidipour, S. M. & Karimizadeh, A. H. (2023). Vernacular architecture as a strategy: Toward sustainable building design. International Journal of Engineering Research and Technology (IJERT), 3 (6), 1726- 1734.

[20] Kırbaş, B. and Hızlı, N. (2016). Learning from vernacular architecture: Ecological solutions in traditional Erzurum houses. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 216, 788-799. Urban Planning and Architecture Design for Sustainable Development, UPADSD 14- 16 Oct. 2015.

[21] Abu-Ghazzeh, T. M. (1997). Vernacular architecture education in the Islamic society of Saudi Arabia: Towards the development of an authentic contemporary built Environment. Habitat Intl., 21 (2), 229-253.

[22] Asquith, L. and Vellinga. M. (2006). Vernacular architecture in the twenty-first century: Theory, education, and practice. London: Taylor & Francis. pp. 1-20

[23] Ozorhon, G. and Ozorhon I. F. (2020). Learning from vernacular architecture in architectural education. Megaron, 15 (4), 553-564. doi: 10.14744/MEGARON.2020.54036

[24] Biradar V. K. and Mama, Sh. (2017). Vernacular architecture: A sustainable approach. In Seta, F.; Biswas, A.; Khare, A. & Sen, j. Understanding built environment: Proceedings of the National Conference on Sustainable Built Environment 2015. pp. 125-137. Springer.

[25] Asgharpour, M. J. (2007). Multi-criteria decision-making, 6th edition, Tehran University Press, p. 319.

[26] Habibi, A.; Sarafrazi, A. and Izdiyar, S. (2015). Fuzzy multi-criteria decision making, Katibeh Publications, p. 125.

[27] Latifi, S.; Raheli, H.; Yadavar, H.; Saadi, H. and Shahrestani, A. (2019). Identifying and explaining the implementation stages of research with the fuzzy Delphi approach. Biosystem Engineering of Iran, 49 (1), pp. 107-120

 

 

 

 

 

---

[1] 1 Fuzzy Logic

[2] 2 Fuzzy Set 

[3] 1 Murray, Pipino, and Gigch

[4] 1 Judgmental Sampling

[5] 2 Snowball Sampling

[6] 3 Snowball Sampling

[7] Thematic analysis 1

[8] 2 Qualitative Content Analysis: QCA

[9] 3 Corbin, J. and Strauss, A. (2014)

[10] 4 Code

[11] 5 Category

[12] 6 Theme

[13] Percentage of Agreement Observation:PAO 1

[14] 1 Validity Analysis (VA)

[15] 2 Personality Analysis: PA

[16] 1 Validity Analysis (VA)

[17] 1 Total contradiction

[18] 2 Validity

[19] 1 Personality Analysis: PA

---