مدل‌ها و الگوهای سنجش و اندازه‌گیری سرانه مطالعه در ایران

محورهای موضوعی : نظام ها و خدمات اطلاعاتی

قاسم امیدعلی ¹ , حمزه علی نورمحمدی ²

1 - دانشجوی کارشناسی ارشد علم‌سنجی، گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران
2 - دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1394/11/18 تاریخ پذیرش : 1395/10/05 تاریخ انتشار : 1396/03/01

کلید واژه: سرانه مطالعه, مدل‌های سرانه مطالعه, مطالعه,

چکیده مقاله :

هدف: این پژوهش به منظور شناسایی و تحلیل استانداردها، معیارها و شاخص‌های سنجش و اندازه‌گیری سرانه مطالعه در ایران بر اساس مطالعات اسنادی و اجماع نظر متخصصان حوزه مطالعه انجام‌شده است. روش‌شناسی: این پژوهش از نوع پیمایشی و اسنادی بود. همچنین، بخش‌هایی از پژوهش، با تکیه بر متون انجام‌ و برای گردآوری اطلاعات موردنیاز ، از روش دلفی استفاده‌شده است. یافته‌ها: در دور اول پرسشنامه، 87 شاخص گردآوری شد که 5 شاخص مربوط به تعاریف، 5 شاخص منابع مطالعاتی با کاربرد غیردرسی و درسی (تحصیلی) و 2 شاخص به منابع مطالعاتی با کاربرد شغلی و حرفه‌ای، 7 شاخص به منابع کتابی (کتاب، مجله و روزنامه)، 11 شاخص به منابع غیر‌کتابی کاغذی، 6 شاخص به منابع غیر‌کتابی غیرکاغذی (فقط دیداری)، 36 شاخص به منابع غیرکتابی غیرکاغذی (دیداری- شنیداری)، 6 شاخص به عنوان شاخص‌های میانجی، 4 شاخص به عنوان شاخص‌های کتابخانه‌ای (ورودی) و 5 شاخص به عنوان شاخص‌های انتشارات انتخاب‌شده‌اند. نتیجه‌گیری: در بررسی میانگین‌های به دست آمده از شاخص‌های دور اول، مشاهده می‌شود که بالای 50 درصد از متخصصان، در انتخاب 53 شاخص از مجموع شاخص‌ها، باهم وحدت نظر داشته‌اند و به عبارتی بر سر این شاخص‌ها به توافق رسیده‌اند.

چکیده انگلیسی:

Objective: This research aims to identify and analyze of standards, criteria and indicators to assess and measure the study's per capita based on documentary studies and consensus of experts that conducted the areas of study. Methodology: Survey and documentary study was used in this research. Also, parts of the research, based on the literature, has studied indicators used to calculate per capita. Information needed for this study was obtained by taking notes from sources that are generally related to the study. The Delphi method was used in this research. In the Delphi method, including common tools for collecting data, a questionnaire is used to gather experts ideas collect information and fulfil research needs. The statistical society was consisted of 10 experts. The main factor in choosing the sample has been known as being exports study, having essays written, experience in management and per capita or being member of measurement committee of per capita studying. Results: In the first round of questioning, 87 indicators were collected; 5 indicators about definitions, 5 indicators of reading non-school and school (education) and 2 indicators studies with the use of career resources index, 7 indicators of a book material (book, magazines and newspapers), 11 indicators non-book material ‌paper, 6 indicators non-‌paper‌ book material, (visual only), 36 indicators non-‌paper‌ book material (audiovisual), 6 indicators as indicators of intermediary, 4 indicators as based on library (entrance) and 5 indicators as publications indicators were selected. The indicators results of the first round showed that more than 50% of experts in the selection of 53 indicators, have agreed to hand over these indicators. Overall, this model consists of 4 components which form the structural, systematic and precise measurements per capita for managers, planners and policy makers.

منابع و مأخذ:

اوزبورن، پ. (1388). بررسی وضعیت کتاب و کتابخوانی در جهان: عادت‌های کتابخوانی دانش آموزان آمریکایی. (ح. قبادی دانا، م. الهیاری فومنی، ع. کاظمی، و ا. راضی، مترجم). تهران: شرکت تعاونی کارآفرینان فرهنگ و هنر.

آمار واقعی مطالعه در ایران چقدر است؟ (1393) دسترسی از طریق: http://www.tabnak.ir/fa/news/432065/ . مشاهده در تاریخ: (06/02/1394)

پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات. (1388). بررسی مطالعه شهروندان تهرانی در اسفند 1388. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.

پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات. (1389). نظرسنجی تلفنی درباره بررسی میزان مطالعه شهروندان اصفهانی در دی‌ماه 1388. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.

حاجی زین‌العابدینی، م. (1381). منابع غیرکتابی. در دایرة المعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی. کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. دسترسی از طریق: http://portal.nlai.ir/ . مشاهده در تاریخ: (08/03/1394)

رضوی طوسی، م.، و باقری، ل. (1390). بررسی میزان مطالعه شهروندان تهرانی در سال‌های 1387 و 1388. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.

شورای عالی انقلاب فرهنگی. (1389). سند نهضت مطالعه مفید. تهران: شورای عالی انقلاب فرهنگی.

صحاف، م. (1393). وضع مطالعه و کتاب‌خوانی به روایت یک نظرسنجی. روزنامه جام جم. دسترسی از طریق:  http://www.magiran.com/npview.asp?ID=2945375. مشاهده در تاریخ: (02/03/1394).

غفاری، ج. (1387). خواندن قرآن، در سرانه مطالعه قرار می‌گیرد؟. روزنامه قدس. (31/04/1387).

فدایی، غ. (1391). مطالعه نوعی مسابقه است. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی, 18(1)، 1–6. دسترسی از طریق: http://www.ensani.ir/fa/content/310822/default.aspx. مشاهده در تاریخ: (06/02/1394)

قزل ایاغ, ث. (1388). ادبیات کودکان و نوجوانان و ترویج خواندن (مواد و خدمات کتابخانه برای کودکان و نوجوانان). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.

کلدی، ع.، فلاح مین باشی، ف. (1388). بررسی کارکردهای اجتماعی و فرهنگی دانشگاه‌ها از نظر دانشجویان: ( مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات). پژوهش‌نامه علوم اجتماعی، 3(1)، 71–89.  دسترس‌پذیر از طریق: http://journals.iau-garmsar.ac.ir/soc/library/upload/article/af_32355524-9.pdf مشاهده در تاریخ: 11/04/1394)

محبوب، س. (ب 1391). کتابخانه‌های عمومی و سرانه مطالعه. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 18(1)، 133–117.

محبوب، س. (ب 1393). سرانه مطالعه در مجلس شورای ملی ایران. مجله مطالعات خواندن. دسترسی از طریق: http://readingandreaders.com . مشاهده در تاریخ: (02/02/1394).

منصوریان, ی. (1393). آهسته خوانی و بازخوانی: تأملی بر فرایند خواندن و بهبود کیفیت مطالعه. کتاب ماه کلیات, 17(4), 10–14.

نوروزی چاکلی, ع. (1390). آشنایی با علم‌سنجی (مبانی، مفاهیم، روابط و ریشه‌ها). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها(سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی، دانشگاه شاهد.

نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور. (1392). چکیده‌ای از فعالیت‌ها و اقدامات نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور: در بازه زمانی 92- 1386. تهران. دسترسی از طریق: http://www.iranpl.ir/ . مشاهده در تاریخ: (02/05/1394)

نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور[ گردآورنده]. (1387). درآمدى بر مبانى نظرى سنجش سرانة مطالعه. تهران: نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور.

Duggan, M., & Rainie, L. (2012). E-book reading  jumps; print book reading declines. retrieved September 9, 2015, from http://libraries.pewinternet.org/files/legacy-pdf/PIP_Reading and ebooks_12.27.pdf

Merriam webster dictionary and thesaurus. (2015). retrieved February 16, 2015, from http://www.merriam-webster.com/dictionary/reading

Peacock, J., & Kirsch, A. (1973). The Human direction. retrieved from https://scholar.google.com/scholar?as_q=the+human+direction&as_epq=&as_oq=&as_eq=&as_occt=any&as_sauthors=peacock&as_publication=&as_ylo=&as_yhi=&btnG=&hl=en&as_sdt=0%2C5#1