همخوانی اصول و منازل سلوک دعای عرفه در مقایسه با سنّت عرفانی اسلام

محورهای موضوعی : نقد کلامی و فلسفی موضوعات دینی- اسلامی

یاسین فتح الهی ^{1 *} , سینا فتح الهی ² , سوسن اسمعیلی اشرف آبادی ³

1 - دانش‌آموخته دانشگاه فرهنگیان اراک
2 - دانش‌آموخته زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه لرستان
3 - دبیر آموزش و پرورش در استان لرستان

تاریخ دریافت : 1403/07/25 تاریخ پذیرش : 1403/11/13 تاریخ انتشار : 1402/12/19

کلید واژه: دعای عرفه, سنت عرفانی اسلام, منازل عرفانی, خداشناسی,

چکیده مقاله :

دعا در فرهنگ اسلامی گفت‌وگوی لفظی و پیوند بندگان با خداوند است. دعای عرفه امام حسین (ع) نیایشی معتبر و مشتمل بر دو بخش است. بخش اول آن نقل عموم محدثان است، امّا بخش دوم از صبغه عرفاني، جذاب و زيباتری برخوردار است. هدف این نوشتار بیان همخوانی مضامین ذوقی و عارفانه دعای عرفه با سنّت عارفان مسلمان و صیانت از شریعت و تأکید بر زیست در عرصه اجتماع در راستای هدایت پیروان است. نتایج این مقاله با روش توصیفی نشان می­دهد که دعای عرفه بر اصول مورد وفاق عارفان مسلمان همچون بیان توحید و صفات حق، درک معرفت بی­واسطه و محبّت الهی برای زدودن اغيار از دل سالك و نیل به زندگی سعادتمندانه انسان در جامعه مبتنی است. این نیایش عرفانی بر پذیرش مشتاقان محنتِ محبّت، انس با مرگ و ایثار نفس، ترجیح رضای الهي، توکّل، خوف، رجا، فقر و فنای در محبوب به مثابه مقامات و منازل سلوک برای نیل به مقصود و قرب محبوب تأکید دارد. 

چکیده انگلیسی:

In Islamic culture, prayer is a verbal dialogue and a connection between servants and God. The Arafat Prayer of Imam Hussein (AS) is a valid prayer consisting of two parts. The first part is generally narrated by the hadith scholars, but the second part has a more attractive and beautiful mystical character. The purpose of this article is to express the harmony of the spiritual and mystical themes of Arafat Prayer with the tradition of Muslim mystics and the protection of Sharia .and the emphasis on living in the community in order to guide the followers.

Employing a descriptive method, the results of this article, showed that the prayer of Arafa is based on the principles agreed upon by Muslim mystics, such as expression of monotheism and attributes of truth, understanding of direct knowledge, and divine love to remove the impurities from the heart of the seeker and to achieve a happy human life in the society. This mystical prayer emphasizes the acceptance of those who are eager for the hardships of love, familiarity with death and self-sacrifice, preference for divine pleasure, reliance, fear, hope, poverty, and annihilation in the beloved as the stations and stages of the path to achieve the goal and closeness to the beloved.

منابع و مأخذ:

- ابن ابي الحديد، عزالدين ابوحامد(1965) شرح نهج البلاغه، بیروت؛ دار احياء التراث.
- ابن شهرآشوب المازندراني، محمد، (1406ق) مناقب آل أبي طالب(ع)، قم؛ مؤسسۀ العلامۀ المهدي(عج).
- ابن طاوس الحلّي، علي بن موسی(1367) إقبال الأعمال، طهران؛ دار الكتب الاسلاميۀ.
- ابن‌العربي، محيي‌الدين (بی¬تا) الفتوحات المكية، بيروت؛ دار صادر.
- ابن‌الفارض، عمربن الحسين (1410) ديوان، شرح و مقدمه مهدي‌ محمد ناصرالدين، بيروت؛ دارالكتب العلمية.
- جعفري، محمد تقي (1361) نيايش حسين عليه السلام در صحراي عرفات، تهران؛ انتشارات ولي عصر(عج).
- حاجی خانی، علی و همکاران(1397) بررسی و تحلیل آموزه¬های عرفانی دعای عرفه امام حسین(ع)، پژوهشنامه معارف حسینی، شماره 11.
- حافظ شيرازي، شمس الدين محمد (1368) ديوان، تصحيح قزويني و غني، تهران؛ انتشارات اقبال.
- خویی، ابوالقاسم(1409) معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواۀ، ج3، قم؛ نشر دفتر آیت الله خویی.
- دعاي عرفه امام حسين(ع)، (1363) ترجمه آيت الله مشكيني، تهران؛ نشر نهضت زنان مسلمان.
- سعدی شیرازی، مصلح الدین(1371) گلستان، به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران؛ نشر صفی علیشاه.
- سنائي غزنوي، ابوالمجدمجدود بن آدم (1369) حديقۀ الحقيقۀ و شريعۀ الطريقۀ، تصحيح مدرس رضوي، تهران؛ انتشارات دانشگاه تهران.
- شجاعي، محمد (1372) مقالات، تهران؛ انتشارات سروش.
- عطار نیشابوری، فريدالدين محمد (1370) تذكرة‌الاولياء، تصحيح دكتر محمد استعلامي، تهران؛ انتشارات زوّار.
- . . . . . . . . . . (1372) مظهر العجايب ومظهر الاسرار،تصحيح احمد خوشنويس تهران؛ كتابخانه سنائي.
- . . . . . . . . . . (1373) مصيبت نامه، تصحيح نوراني وصال، تهران؛ انتشارات زواز.
- . . . . . . . . . . (1366) منطق الطير(مقامات الطيور)، تصحيح صادق گوهرين، تهران؛ انتشارات علمي و فرهنگي.
- عین القضات همدانی، عبداله بن محمد، (1373) تمهيدات، تصحيح عفيف عيسران، تهران؛ انتشارات منوچهري.
- الغزالي، ابوحامد محمد (بي¬تا) احياء علوم الدين، بیروت؛ انتشارات دار احياء التراث العربي.
- فاضلی، قادر(1380) خدا در عرفان عرفه، نشریه ترویجی میقات حج، شماره 38
- فتح الهي، علي (1380) بررسي تأثير روايات شيعي و نهج البلاغه و تطبيق آن با مفاهيم عرفاني، تهران؛ انتشارات مدحت.
- فرغانی، سعدالین سعید(1399) مشارق الدراری، تعلیقات جلال الدین آشتیانی، قم؛ بوستان کتاب.
- فروغي بسطامي، ميرزاعباس، (1368) ديوان، تصحيح م.درويش، تهران؛ انتشارات جاويدان.
- قشيري، ابوالقاسم عبدالكريم بن هوازن(1418) الرسالۀ القشيريۀ، بیروت؛ نشردار الكتب العلميه.
- كاشاني، عزّالدين محمود(1372) مصباح الهدايۀ ومفتاح الكفايۀ، تصحيح جلال الدين همايي، تهران؛ مؤسسه نشر هما.
-الكلاباذي، ابوبكرمحمد، (1422) التَّعرف لمذهب أهل التصوف، تقدیم الدکتور یوحنّا الحیسب، بیروت؛ دار صادر.
- كلاباذي، ابوبكرمحمد، (1422ه التَّعرف لمذهب أهل التصوف، ترجمه علی فتح الهي و همکاران، خرم¬آباد؛ انتشارات دانشگاه لرستان؛ 1402
- الکلینی الرازی، ابو جعفرمحمد بن يعقوب(1407) اصول كافي، تصحیح علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران؛ دار الكتب الإسلاميۀ.
- المجلسي، محمدباقر، (1403ق) بحار الأنوار الجامعه لدُرر أخبار الأئمۀ الأطهار، بيروت؛ مؤسسه الوفاء.
- مدرسی، محمدتقي(1375) زندگي و سيماي حضرت امام حسين سيد الشهدا(ع)، ترجمه محمد صادق شريعت، قم؛ انتشارات انصار الحسین(ع).
- المکّی، ابوطالب محمد بن علی، (1997) قُوت القلوب، صححه باسل عیون السود، بیروت؛ دارالکتب العلميۀ.
- مولوی بلخي، جلال الدين، (1362) مثنوي معنوي، تصحيح رينولد.ا.نيكلسن، به اهتمام نصراللّه پورجوادي، تهران؛ انتشارات امير كبير.
- نهج البلاغه، (1368)ترجمه جعفر شهيدي، تهران؛ انتشارات انقلاب اسلامي.
- الهجويري الجلابي، ابوعلي بن عثمان (1371) كشف المحجوب، تصحيح ژوكوفسكي، تهران؛ انتشارات طهوری.
- همايي، جلال الدين (1374) مولوي نامه(مولوي چه مي¬گويد؟)، تهران: مؤسسه نشر هما.