تحلیل و مکانیابی شهرک صنعتی شهرستان البرز قزوین با استفاده از مدل های AHP و ELECTRE
محورهای موضوعی : مدیریت صنعتیاحمد علی اوموئی میلان 1 * , رئوف امامی رازلیقی 2 , علیرضا ایرج پور 3
1 - گروه مدیریت صنعتی، دانشگاه آزاد اسلامی قزوین، قزوین، ایران
2 - دکتری، گروه مدیریت صنعتی، دانشگاه آزاد اسلامی قزوین، قزوین، ایران
3 - استادیار گروه مدیریت صنعتی، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قزوین، قزوین، ایران
کلید واژه: تحلیل فضایی, مکان یابی شهرک صنعتی, AHP, ELECTRE, شهرستان البرز قزوین,
چکیده مقاله :
مکان یابی مناسب برای استقرار صنایع یکی از ضروریات توسعه صنایع به شمار می رود، بنابراین اهمیت دادن به موضوع مکان یابی و ارزیابی اینکه تا چه میزان مکان گزینی شهرک های صنعتی مناسب است و صنعت این شهرک ها نسبت به هم و نسبت به مکان گزینی مناسب چگونه است، مهم می باشد. هدف اصلی این تحقیق، تحلیل و مکان یابی شهرک صنعتی شهرستان البرز قزوین با استفاده از روش های ترکیبی AHP و ELECTRE می باشد. نوع تحقیق کاربردی و روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بود و برای جمع آوری داده ها از مطالعات اسنادی، کتابخانه ای و روش دلفی استفاده شده است. به طوری که بعد از انتخاب معیارهای اولیه، در چهار گروه طبقه بندی شدند. سپس سوالات و پرسشنامه تدوین گردید. از 20 نفر از کارشناسان و متخصصان نظرخواهی به عمل آمد. به این ترتیب داده ها جمع آوری و مورد استفاده قرار گرفتند. برای تلفیق معیارها و زیرمعیارها به منظور شناسایی و تعیین وزن آن ها از مدل AHP در محیط نرم افزار Expert Choice استفاده گردید. در گام بعدی با اعمال وزن های حاصل از مدل AHP در محیط GIS به پهنه گذاری اراضی شهرستان البرز قزوین اقدام گردید. سپس پهنه های کاملا مناسب بالای 50 هکتار انتخاب و با استفاده از مدل ELECTRE باتوجه به 16 معیار مهم دخیل در مکان یابی سبز شهرک های صنعتی، ارزیابی و رتبه بندی گردید و مناسب ترین مکان ها در راستای ارزیابی مکان فعلی شهرک صنعتی شهرستان البرز قزوین مورد شناسایی قرار گرفت.
The selection of an appropriate site for establishing industries is a critical factor in fostering industrial development. Therefore, attention to the layout of industrial zones, assessment of existing industrial towns, and zoning of industrial areas are prioritized in development planning. This study aimed to analyze and identify the optimal location for the Alborz County (Qazvin) Industrial Town using a hybrid approach that combines the Analytic Hierarchy Process (AHP) and the ELECTRE method. The research was applied in nature and employed a descriptive-analytical methodology. Data collection involved a review of documents, library resources, and the Delphi technique. After identifying the initial criteria, they were grouped into four categories. A questionnaire was then developed, and expert opinions were gathered from 20 specialists in the field. The AHP model, implemented in Expert Choice software, was used to integrate and weigh the criteria and sub-criteria. The resulting weights were applied within a GIS environment to perform land zoning in Alborz County. Land parcels larger than 50 hectares and classified as entirely suitable were selected and evaluated using the ELECTRE method based on 16 key criteria relevant to site selection for an industrial town. The most appropriate locations were identified, and a comparative evaluation of the current site of the Alborz County (Qazvin) Industrial Town was conducted. The results indicated that the existing location aligns well with the principles and standards of site selection. Notably, the proposed area covers approximately 1,400 hectares, situated at an elevation of 1,304 meters above sea level, with a slope of just 2%. Considering the presence of numerous micro-faults in Qazvin Province, the site is located 19,000 meters away from known faults and is adjacent to agricultural land, orchards, and geologically stable terrain.
[1] ارغان، عباس عسکری، مجتهدزاده ۱۴۰۰ . مقایسه شهرک های صنعتی با تأکید بر میزان جذب متقاضیان، اشتغال و سرمایه گذاری با استفاده از GIS مطالعه موردی: شهرک های صنعتی عباس آباد، ایوانکی، گرمسار و سمنان فصل نامه آمایش محیط، شماره ۵۲، بهار
[2] افراسیابی، م، ارجمند، ع، دستپاک ، ر ۱۳۹۵ مکان یابی شهرک های صنعتی با استفاده از روش AHP ، سومین کنفرانس بین المللی عمران، معماری و سازه، موسسه تحقیقاتی، پژوهشی علوم و تکنولوژی نروژ
[3] اخوان، ح، نظری، ر. ۱۳۸۶. عملکرد شهرک های صنعتی در استان گلستان و ارائه راهکار اجرایی برای بهبود آن ها، مجله اقتصادی ، ۷۳ و ۷۴(۷) : ۲۳-۱
[4] امیدنیا، عباس، غوابش، عبد القاسم، کاکا، جاسم، مقدم، محمد، آبسته، منی، کریمی کیا، اسماء. ۱۳۸۳ گزارش نهایی طرح تحقیقاتی بررسی عملکرد شهرک های صنعتی در استان خوزستان، وزارت امور اقتصادی و دارایی، معاونت امور اقتصادی، (شهریور) دبیرخانه کمیته تخصصی
[5] تولایی، سیمین ۱۳۷۰. تحلیلی از کارکردهای فضایی مکان شهرک های صنعتی ایران (البرز، کاوه، رشت) ، رساله دکتری دانشگاه آزاد اسلامی
[6] جعفریه، م. ۱۳۹۰. ارزیابی مکان یابی شهرک های صنعتی غرب استان تهران، نمونه موردی (اشتهارد و نظر آباد) ، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور تهران.
[7] حاجبی، ش، سلیمانی، غ، پورمحمد، ر. ۱۳۹۵. مکان یابی شهرک های صنعتی با استفاده از تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره (مطالعه موردی: شهرک صنعتی شهرستان دیواندره در استان کردستان)، فصلنامه مدیریت صنعتی دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، ۳۴ (۱۰) : ۷۳-۶۴
[8] رضایی، م، ر، خاوریان، گرمسیر، الف، ر. 1393، تحلیلی بر معیارها و شاخص های مکان یابی شهرک های صنعتی با تاکید بر اصول برنامه ریزی فضایی و آمایش سرزمین در ایران، جغرافیا و آمایش شهری- منطقه ای 12(4) 12-1
[9] رئیسی، م؛ سقانیان، ع، ۱۳۸۹. مکان یابی صنایع با استفاده از معیارهای جغرافیایی (مطالعه موردی: شعاع پنجاه کیلومتری شرق اصفهان) ، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی ۴(۹۹) ۱۳۴- 115
[10] رضویان، محمد تقی، ۱۳۷۶. مکان گزینی واحدهای صنعتی، چاپ اول، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اهواز
[11] سازمان مدیریت و برنامه ریزی استانداری آذربایجان شرقی، سالنامه آماری استان، سال 1385 و 390
[12] شوشتری، رضا معروف نژاد، عباس. ۱۳۹۹ . رتبه بندی جایگاه های پمپ بنزین از منظر شهروندان با استفاده از مدل Vikor مطالعه موردی: شرق کلانشهر اهواز فصل نامه آمایش محیط، شماره ۴۸ ، بهار.
[13] شریفی پور، ر، احمدیان، ر، دانه کار، ۱. ۱۳۸۹ . تعیین و اولویت بندی معیارهای مکان یابی شهر جدید پارس با استفاده از ارزیابی چند معیاره مکانی و کاربرد تحلیل سلسله مراتبی، آمایش سرزمین، 2(۲) : 65-51
[14] شرکت شهرک های صنعتی ایران. ۱۳۷۸. شهرک صنعتی به روایتی دیگر، تهران انتشارات شرکت شهرک های صنعتی ایران، چاپ اول.
[15] عبدلی، گ، عباسی نژاد، ح. ۱۳۸۶. تجمع های صنعتی در توسعه صنعتی و منطقه ای، مجله تحقیقات جغرافیایی، ۷۸: ۵۹-۸۶
[16] علیجانی، بهلول. ۱۳۹۴. تحلیل فضایی، نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، ۳(۲): ۱۴-۱
[17] قنبران، عبدالحمید. حسینعلی فرهاد، حسینی، سید باقر. بهرامی دوست، پیمان. ۱۳۹۵ . مکان یابی مراکز بیمارستانی با تکیه بر مخاطرات طبیعی و با استفاده از مدل تحلیل شبکه ای ANP نمونه موردی : منطقه پنج شهر تهران، فصل نامه آمایش محیط، شماره ۴۴۰
[18] قدسی پور، ح. ۱۳۸۷. فرایند تحلیل سلسله مراتبی، چاپ پنجم، تهران، انتشارات دانشگاه صنعتی امیر کبیر
[19] مقدم ، مهدی. ۱۳۹۱. مکان یابی صنایع در فضایی نابرابر، دو فصلنامه علمی - تخصصی اقتصاد توسعه و برنامه ریزی (پاییز و زمستان، ۲ (۱) : ۳۲-۱۹
[20] مرکز آمار ایران. ۱۳۹۰. نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن کشور
[21] مطیعی لنگرودی، س. ح. ۱۳۸۰. اثرات اقتصادی اجتماعی شهرک های صنعتی در نواحی روستایی (مطالعه موردی: شهرک صنعتی مشهد) ، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، پیاپی ۶۱، 2 (16) : 38-21.
[22] منوری، سید مسعود، طبیبیان، سحر، (۱۳۸۵). تعیین عوامل زیست محیطی در مکان یابی شهرهای جدید در ایران، علوم و تکنولوژی محیط زیست، ۳(۸) : ۹-۱ .
[23] نصراللهی، ز. صالحی قهفرخی، ف. ۱۳۹۱. عوامل مؤثر بر مکان یابی شهرک های صنعتی با توجه به شاخص های توسعه پایدار و اولویت بندی آن ها با استفاده از اعداد فازی مثلثی (مورد نمونه اراک) ، فصلنامه پژوهش های رشد و توسعه اقتصادی۷(۲): ۱۲۳ - ۹۳
[24] وارثی، ح. ر. تقوایی، م. شریفی، ن. ۱۳۹۴. تحلیل فضایی و مکان یابی بهینه فضاهای سبز شهری (نمونه موردی شهر نجف آباد) مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، ۲۱(۶) : ۷۲-۵۱
[25] Bertolini, M., & Braglia, M. 2006. Application of the AHP Methodology in Making a Proposal for a Public Work Contract, 17 January.
[26] Fernando,G.M.T.S. Pinnawala Sangasumana, Ven. Edussuriya, C.H. 2015. A GIS Model for Site Selection of Industrial Zones in Sri Lanka, (A Case Study of Kesbewa Divisional Secretariat Division in Colombo District), International Journal of Scientific & Engineering Research, 6. (11),2229-5518.
[27] Fataei, E. Aalipour erdi, M. Farhadi, H. Mohammadian, M. 2015. Industrial State Site Selection Using MCDM Method and GIS in Germi, Ardabil, Iran. Journal of Industrial and Intelligent Information 3, (4), 324-329
[28] Fernandez, I. and Ruiz, M. C. 2009. Descriptive model and evaluation system to locate sustainable industrial areas. Journal of Cleaner Production, 17, 87-100
[29] Gibbs,D.and Deutz, P. (2007); Reflections on Implementing Industrial Ecology Through Eco-Industrial Park Development. Journal of Cleaner Production 15, PP: 1683-1695
[30] Moreno-Jiminez, J.M., Joven, J.A., Pirla, A.R., & Lanuza, A.T., (2005), Α Spreadsheet Module for Consistent Consensus Building in AHP Decision Making. Journal of Group Decision and Negotiation, Vol. 14, Pp. 89- 108Malczewski.j. 1999.GIS and Multi Criteria Decision Analysis, Edition John Wiley and sonsINC.
[31] Ruiz, M.C. E. Romero, M.A. Perez, and J. Fernandez. 2011. Development and Application of a Multi- Criteria Spatial Decision Support System Planning Sustainable Industrial area in Northern Spain, Automation in Construction, 22, 320-333. [32] Ramanathan, R. 2001. A note on the use of the analytic hierarchy process for environmental impact assessment, Journal of Environmental Management,63, 27-35, doi:10.1006٫jema. 2001,0455.
[33] Rikalovic, A. Cosic, L Lazarevic, D. 2014. GIS Based Multi-Criteria Analysis for Industrial Site Selection. Procedia Engineering 69, 1054 1063.