بازپژوهی فقهی مسئولیت کیفری ناظر غیر دیده بان در جنایت قتل عمد
محورهای موضوعی : حقوق جزا و جرم شناسی
محمد نوذری فردوسیه
1
(استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران.)
علیرضا رستمی قفس آبادی
2
(استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران.)
محمد حسین جهانی
3
(دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران)
کلید واژه: مشاهده, معاونت, ناظر, قتل, دیده بان,
چکیده مقاله :
دیدهبانی در جنایت قتل که موجب تسهیل در تحقق جرم می شود، از مصادیق معاونت بوده و از نظر حقوقی به دلیل نظریه استعاره مجرمیت معاونت از جرم اصلی، قابل مجازات است و از نظر فقهی، با توجه به روایات موجود، مجازات کور کردن چشم برای دیدهبان پیشبینی شده است. اما در مورد ناظر غیر دیده بان مشهور فقها هیچ گونه مسئولیتی را متوجه شخص ناظر نمی دانند درحالیکه در فرض وجود وظیفه قانونی و ترک فعل از سوی ناظر ترتب مسئولیت کیفری امری انکار ناپذیر می باشد. از سوی دیگر در صورت عدم وجود مسئولیت قانونی، با سنجش حالت ناظر نسبت به مجنی علیه ترتب مسئولیت کیفری از راه معاونت و تسبیب امکان پذیر است. و با استناد به قاعده حرمت اعانت بر اثم و براساس قاعده التعزیر لکل امر محرّم قابلیت مجازات ناظر غیر دیده بان ثابت می باشد . در این پژوهش تلاش شده با بررسی نظریات مختلف، مسئولیت کیفری ناظر غیر دیده بان در جنایت به اثبات برسد تا با لزوم اقدام متناسب از سوی حاضران در صحنه قتل، از تحقق جرائم و آسیبهای اجتماعی پیشگیری شود.
Surveillance in the crime of murder, which facilitates the realization of the crime, is one of the examples of the vice and is punishable from the legal point of view due to the theory of the metaphor of the guilt of the vice from the main crime. And from the point of view of jurisprudence, based on the existing traditions, the punishment of blinding the eye is foreseen for the watcher. But in the case of a supervisor who does not guard, the famous jurists do not consider any responsibility towards the supervisor. While assuming the existence of a legal duty and leaving the legal duty on the part of the supervisor, the order of criminal liability is undeniable. On the other hand, if there is no legal responsibility, by measuring the state of the observer in relation to the victim, it is possible to prove the order of criminal responsibility through being a deputy and causation. And by referring to the rule of "sanctity of helping the wrongdoer" and based on the rule of "tazir for the sake of forbidden things", the possibility of punishing non-custodian supervisors is proven. In this research, an attempt has been made to prove the criminal responsibility of the non-observer in the crime by examining different theories, so that the realization of crimes and social harms can be prevented by taking appropriate action from those present at the crime scene.
قرآنکریم
ابن حزم. (1352ق). المحلی بالآثار. قاهره: اداره الطباعه المنیریه.
اردبیلى، احمدبنمحمد. (1403ق) . مجمع الفائدةوالبرهانفی شرحإرشادالأذهان. قم: اسلامى.
اردبیلى، عبدالکریمموسوى. (1427ق). فقهالحدودوالتعزیرات. قم: دانشگاهمفید.
اردبیلی، عبدالکریمموسوی. (1390ق). استفتائاتقضایی. تهران: معاونت آموزش قوه قضاییه.
اردبیلی، محمدعلی. (1398). حقوقجزایعمومی. تهران: میزان.
اردبیلى، احمدبنمحمد. (بیتا). زبدةالبیان فی أحکامالقرآن. تهران: المکتبةالجعفریة
اصفهانى، محمدبنحسن. (1416ق). کشفاللثام و الإبهام عنقواعدالأحکام. قم: اسلامى.
انصارى، مرتضى؛ شارح محمد، کلانتر. (1410ق). کتاب المکاسب (المحشّى). قم: دار الکتاب،
بجنوردى، سیدمحمدموسوى. (1401ق). قواعدفقهیه. تهران: عروج.
تبریزى، جواد. (1417ق). أسسالحدود و التعزیرات. دفتر مؤلف،قم: اول.
12.حلّى،یحیىبنسعید، (1405ق) ، الجامعللشرائع، قم، سیدالشهداءالعلمیة.
13. حائرى طباطبایى، سیدعلى ، (بیتا)، ریاضالمسائل، قم: آلالبیت.
16.حقی بروسی، اسماعیل، (بیتا)، تفسیر روحالبیان، بیروت: دارالفکر.
17.حلبى، ابوالصلاح، تقىالدین، (1403ق) الکافیفیالفقه، اصفهان: کتابخانه امیرالمؤمنین علیهالسلام.
18.حلّى، ابنادریس، محمدبنمنصور (1410ق ) ، السرائرالحاوی لتحریرالفتاوى، قم: اسلامی.
19.حلّى، محقق، جعفربنحسن، (1418ق) المختصرالنافع فی فقهالإمامیة، قم: انتشارات دینی
جزیرى، عبدالرحمن؛ غروى، سیدمحمد؛ یاسر، مازح.(1419ق). الفقه على المذاهبالأربعة . بیروت: دارالثقلین.
50. عاملى، شهید اول، محمدبنمکى،(بی تا)، القواعد و الفوائد، قم: مفید
66. لنکرانى، محمد فاضل موحدى، (1416ق) القواعد الفقهیة، قم: چاپخانه مهر،
75.مکارمشیرازى، ناصر ، (1426ق) أنوارالفقاهة – کتابالتجارة، قم: الإمامعلیبنأبیطالبعلیهالسلام.
مقالات
علیشاهی قلعه جویی، ابوالفضل؛ کریمی، اسحاق. (1398) مجازات معاونت به گونه امساک در فقه شیعه و حقوق کیفری ایران. فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، ۱۶(۵۸): 1۷۲-1۴۷
_||_The holy Quran.
1.Aamily, Muhammad ibn Hasan, (1989) Vasael Al-shia, Qom: Al-Bayt.
3.Aamili, Seyyed Javad bin Mohammad Hosseini, (1999), Miftah al-Karama fi Sharh Qaaba al-Allamah, Qom: Islami.
4.Aamily, Zain al-Din bin Ali, (1993) Masalak al-Afham to the revision of the laws of Islam, Qom: Al-Ma'arif-al-Islamiya.
11.Ali-Abadi, Abdul Hossein, (1989) Criminal Law, Tehran: Ferdowsi.
14.Dilami, Salar, Hamza-bin-Abdul-Aziz, (1984) Al-Marasim al-Alawiya and Al-Ahkam al-Nabawiyya, Qom: Al-Harameen.
15.Ebn hazm, (1942) almohalla belasar, gahere: Attebaate almonirie.
.18Golpaygani, Seyyed Mohammad Reza Mousavi, (1990), Majmaul al-Masail, Qom: Dar al-Qur'an
23.Haghi Brusi, Ismail, (no date), Tafsir Ruh-al Bayan, Beirut: Dar al-Fekr.
29.Helli, Hasan-bin-Yusuf, (1993), Qa'aaal-ul-Ahkam fi-Ma'rafa-al-Halal-u-Haram, Qom: Islamic.
32.Helli, Muhammad bin Shuja'a, (2004) Ma'alim al-Din fiqh al-Yasin, Qom: Imam Sadiq (peace be upon him).
36.Jeziri, Abdurrahman-Gharavi, Seyyed Mohammad-Yasermazeh, (1999), Fiqh Ali al-Mahhab al-Al-Adhare, Beirut: Dar al-Saqlain.
41.Khoiy, Sayyedab al-Qasim, (2010) Misbah al-Faqaha, Karbala, Khoi
42.Khoiy, Seyyedab al-Qasim, (2002), the basics of the completion of al-Manhaj, Qom: Revival of the works of Imam al-Khoiy.
43.Zamakhshari, Mahmoud, (2007), Al-Kashf on the facts of Ghwamaz al-Tanzir, Lebanon: Dar al-Kitab al-Arabi.
45.Kashani, Reza Madani, (2010), Kitab Al-Qasas for Fiqha and Khawas, Qom: Islamic.
52.Marashi Najafi, Seyyed Shahabuddin, (1995) Al-Qasas Ali-Abdu Al-Qur'an and Sunnah, Qom: Marashi
55.Mofid, Muhammad bin Muhammad, (1993), Al-Maqna'a, Qom: World Congress of Hazara Sheikh Mofid.
57.Maliki-Mianji, Mohammad Baqer, (1980) Bada'e-al-ahkam fi Tafsir Ayat-al-ahkam, Beirut: Wafa
58.Makarem-Shirazi, Nasser, (2006) Anwar al-Faqaha - Kitab-Al-Tijara, Qom: Imam Ali Ibn Abi Talib peace be upon him.
59.Makarem-Shirazi, Nasser, (2007) New Esfatatayat, Qom: Imam Ali Ibn Abi Talib, peace be upon him.
60.Najafi, Kashf-al-Ghata, Mahdi, (2003) Hakam-ul-Matajir al-Muharma, Najaf: Kashf-al-Ghata
61.Najafi, Mohammad Hasan, (1984) Javaher al-Kalam fi Sharh-Sharae-ul-Islam, Beirut: Dar-e-Hiya-Al-Trath-Al-Arabi.
62.Najafabadi, Hossein-Ali Montazeri, (1989) Studies in Islamic jurisprudence and jurisprudence, Qom: Thought.
63.Najafabadi, Hossein Ali Montazeri, (1995) Studies in Al-Mukhasab al-Muharmah, Qom: Tassara.
64.Najafabadi, Hossein Ali Montazeri, (no date), Majma al-Fawadee. Qom
65.Naraghi, Ahmed Ibn Mohammad Mahdi, (1997) Awaed Al-Ayam in the statement of the rules of the law, Qom: Tablighiat-Islami.
,67. Odeh, Abdul Qadir, (2009). Islamic jurisprudence compared to the state law, Cairo
75.Shushtri, Seyyed Mohammad Hassan Marashi, (2007) New perspectives in law, Tehran: Mizan.
76.Sadouq, Muhammad Bin Ali, (1993) Man Lay Hazra Al-Faqih, Qom: Islamic
.77.- Tabarsi Fazl bin Hassan, (1958). Tafsir Jameem-Al-Jamee, Tehran: University of Tehran
Tabasi, Mohammadreza, (no date) Sahikar-al-Salehin, manuscript.78
Tareehi, Fakhreddin, (1996) Majma-ul-Bahrin, Tehran: Mortazavi.79
Tusi, Muhammad Bin Hasan, (1986) Al-Khilaf, Qom: Islamic.80
Tusi, Mohammad bin Hasan, (1968) Al-Mabusut Fi-Fiqh al-Imamiya, Tehran: Al-Mortazawiyyah.81
82.Tusi, Muhammad bin Hasan, (1980) The end of jurisprudence and al-fatawi, Beirut: Dar al-Kitab al-Arabi.