بررسی گزاره‌های فقهی و حقوقی متأثر از اخلاق در باب نکاح و طلاق
محورهای موضوعی : حقوق خصوصی
بهنام قنبرپور
1
(استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد قائم شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائم شهر، ایران)
کلید واژه: قواعد اخلاقی, حقوق خانواده, فقه و اخلاق,
چکیده مقاله :
حقوق خانواده مبتنی بر ارزش‌های اخلاقی است. تأثیر گزاره‌های اخلاقی در این کانون عاطفی امری مسلم است. پیوند وثیق قواعد حقوقی با موازین اخلاقی از ویژگی‌های بارز نظام حقوقی اسلام است؛ لذا هرگاه در فقه احکام سخن از مندوبات و مکروهات است به گونه‌ای از مفاهیم اخلاقی حکایت دارد. این پژوهش که به منظور بررسی و تطبیق گزاره‌های اخلاقی مؤثر در باب نکاح و طلاق سامان یافته است با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی درصدد پاسخ به این پرسش است که آیا قواعد اخلاقی در حقوق خانواده به نحو شایسته مورد توجه قانونگذار واقع شده است؟ نگارنده بر این عقیده تأکید می‌ورزد از آن جایی که قوانین مربوط به نکاح و طلاق متأثر از فرهنگ غنی قرآنی است بدون شک نفوذ آموزه‌های اخلاقی در این زمینه اجتناب ناپذیر است. گزاره هایی نظیر تکلیف زن و شوهر به حسن معاشرت، عفو از مهر، پرداخت مهرالمتعه، تعهد به اجرای عدالت بین همسران، بایسته‌های اخلاقی در طلاق، حضانت، نفقه زوجه و اقارب از جمله مصادیق حقوقی و فقهی است که با موازین اخلاقی تلطیف یافته است.
Family rights base upon moral values. The effect of moral factors in this emotional community is a matter of fact. The correlation between legal regulations and moral principles is a main characteristic of Islamic law; hence approved and disapproved things in Islamic Jurisprudence point to moral concepts. The present paper aims at investigating and adapting moral factors affecting marriage and divorce and tries to employ descriptive and analytic methods to answer this question: Did legislators consider moral principles in family rights? The author emphasizes that since marriage and divorce rules are influenced by Quran culture, the influence of moral lessons is undoubtedly unavoidable in this area. Factors such as the responsibility of wife and husband to behave well, forgiveness, marriage portion due payment, commitment to justice among wives, moral principles of divorce, custodial, expenditures of wife and her relatives are all legal elements smoothened by moral principles.
1- قرآن کریم.
2- ابن منظور، (1414)، لسان العرب، نشر ادب الحوزه، قم.
3- بحرانی، یوسف بن احمد، (1405)، الحدایق الناضره، دفتر انتشارات اسلامی، قم.
4- برگسن، هانری، (1358)، دو سرچشمه اخلاق و دین، ترجمه حسین حبیبی، شرکت انتشار، تهران.
5- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، (1368)، حقوق خانواده، گنج دانش، تهران.
6- حرعاملی، محمدبن حسن، (بی تا)، وسایل الشیعه، التراث الاسلامی، بیروت.
7- دورکیم، امیل، (1368)، قواعد روش جامعه شناسی، ترجمه علی محمد کاروان، دانشگاه تهران، تهران.
8- راغب اصفهانی، (1412)، المفردات فی الغرائب القران، دار العلم الدارالشامیه، دمشق، بیروت.
9- روسو، ژان ژاک، (1360)، امیل یا آموزش و پرورش، ترجمه غلام حسن زیرکزاده، چهره، تهران.
10- سبزواری، عبدالعلی، (1413)، مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، کتابخانه آیت الله سبزواری، قم.
11- شیخ انصاری، مرتضی، (1370)، المکاسب، دارالحکمه، قم.
12- صفایی، سیدحسین، امامی، اسدالله، (1387)، حقوق خانواده، دانشگاه تهران، تهران.
13- طباطبایی، حایری، سیدعلی، (1412)، ریاض المسائل فی الاحکام، دارالهادی، بیروت.
14- طریحی، فخرالدین، (1416)، مجمع البحرین، کتابفروشی مرتضوی، تهران، چاپ سوم.
15- طوسی، ابوجعفرمحمدبن حسن (شیخ طوسی)، (1388)، المبسوط، انتشارات حیدری، تهران.
16- عاملی جبعی، زین الدین بن علی، (1372)، الروضه البهیه، مکتب الاعلام الاسلامی، قم.
17- کاتوزیان، ناصر، (1368)، حقوق مدنی (خانواده)، بهنشر، تهران.
18- کاتوزیان، ناصر، (1383)، مبانی حقوق عمومی، نشر میزان، تهران.
19- کاتوزیان، ناصر، (1352)، فلسفه حقوق، دانشگاه تهران، تهران.
20- کاتوزیان، ناصر، (1365)، مقدمه علم حقوق، بهنشر، تهران.
21- کاتوزیان، ناصر، (1385)، فلسفه حقوق، شرکت سهامی انتشار، تهران.
22- محقق حلی، جعفربن الحسن، (1409)، شرایع الاسلام، مؤسسه اسماعیلیان، قم.
23- مصباح یزدی، محمدتقی، (1405)، تعلیقه علی نهایه الحکمه، مؤسسه در راه حق، قم.
24- مطهری، مرتضی، (1362)، آشنایی با علوم اسلامی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
25- مغنیه، محمدجواد، (1361)، فلسفه اخلاق اسلامی، انتشارات پدر، تهران.
26- مقری القیومی، احمد بن محمد، (بیتا)، مصباح المنیر، المکتبه العلمیه، بیروت.
27- نائینی، محمدحسن، (1373)، منیه الطالب فی حاشیه المکاسب، المکتبه المحمدیه، تهران.
28- نجفی، محمدحسن، (1366)، جواهرالکلام، دارالکتب الاسلامی، تهران.
29- نراقی، محمدمهدی، (1408)، جامع السعادت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت.
30- نصیرالدین طوسی، محمدبن محمد، (1320)، منتخب اخلاق ناصری به اهتمام جلال همایی، تهران.
31- نقیبی، سیدابوالقاسم، (1387)، تعهدبه اجرای عدالت بین همسران، التزام حقوقی یا اخلاقی، مجله خانواده پژوهی، دوره چهارم، زمستان.
32- نوری، حسین، (1408)، مستدرک الوسایل، مؤسسه آل البیت، بیروت.
_||_
Holly Quran
Ameli Jabaei, A. (1993). Al-Roze Al-Bahieh. Qom: Islamic Sciences Office.
Bahrani, Y. (1986). Al-Hadeyegh Al-Nazere. Qom: Islamic Publication Office.
Bergsen, H. (1979). Origins of morality and religion. Translated by Habibi, H. Tehran: Enteshar Company.
Dorkim, E. (1989). Principles of sociology. Translated by Karvan, M. Tehran University.
Ibn Manzur. H. (1993). Lisan Al-Arab. Qom: Adam Publication.
Jafari, M. (1989). Family rights. Tehran: Ganj Danesh.
Katoozian, N. (1973). Law philosophy. Tehran: Tehran University.
Katoozian, N. (1986). An introduction to law. Tehran: Beh Nashr.
Katoozian, N. (1989). Civil rights of family. Tehran: Behnashr.
Katoozian, N. (2004). Principles of general law. Tehran: Mizan publications
Katoozian, N. (2006). Philosophy of law. Tehran: Enteshar Company.
Mesbah Yazdi, M. (1984). Taliq Ala Nahayeh Al-Hekmah. Qom: Rah Hagh Institute.
Mohaghegh Helli, J. (1988). Sharaye Al-Islam. Qom: Esmaeilian Institute.
Moqnieh, M. (1982). Philosophy of Islamic morale. Tehran: Pedar Publication.
Moqri Al-Qayomi, A. (No date). Mesbah Al-Monir. Beirut: Islamic Publication.
Motahari, M. (1983). An introduction to Islamic science. Qom: Islamic culture propagation office.
Naeini, M. (1994). Monie Al-Taeb fi Hashiye Al-Makaseb. Tehran: Mohamadieh School.
Najafi, M. (1987). Javahir Al-Kalam. Tehran: Islamic School.
Naraqi, M. (1987). Jame Al- Sadaat. Beirut: Scientific Institute.
Nouri, H. (1987). Mostadrak Al-Vasayel. Beirut: Aal-Bayt Institute.
Ragheb, I. (1991). Almofradat fi Al-Gharayeb Al-Quran. Damascus: Dar Al-Elm Al-Dar Al-Shamieh
Sabzevari, A. (1992). Mahzab Al-Ahkam fi Bayan Al-Halaal va Al-Haram. Qom: Sabzevari Library.
Safaei, H., Emami, A. (2008). Family rights. Tehran: Tehran University.
Sheikh Ansari, M., (1991). Al-Makaseb. Qom: Islamic Publication.
Tabatabaei, A. (1991). Riaz Al-Masayel fi Al-Ahkam. Beirut: Dar Al-Hadi.
Tarihi, F. (1995). Majma’a Al-Bahrain (3rd ed.). Tehran: Mortazavi Bookshop.
Tousi, A. (2009). Al-Mabsout. Tehran: Heydari Publication.