تلقیح مصنوعی از منظر فقهای اهل سنت

محورهای موضوعی : حقوق خصوصی

سید رضا احسان پور ¹ (استادیار حقوق، دانشگاه شاهد، تهران، ایران)
هادی عظیمی گرکانی ² (استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
مدیحه هاشم پور ³ (دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1398/05/16 تاریخ پذیرش : 1398/05/16 تاریخ انتشار : 1398/05/01

کلید واژه: تلقیح مصنوعی, حرمت, جواز, فقهای اهل سنت,

چکیده مقاله :

از منظر فقهای اهل سنت حکم شرعی تلقیح مصنوعی محل اختلاف است. برحسب اینکه تلقیح مصنوعی، داخل رحمی یا خارج رحمی باشد مبانی اختلاف در حرمت و جواز آن نیز متعدد خواهد بود. در رابطه با تلقیح مصنوعی داخل رحمی، غالب فقهای مخالف با تلقیح مصنوعی آن را مخالف با نصوص قرانی و روایات وارده از رسول خدا می‌دانند و قائل به اختلاط انساب در نتیجه مبادرت به این عملیات طبی هستند. از دیگر ادلّه مخالفان، حرمت استمناء در مقام اخذ اسپرم و حرمت نگاه به نامحرم در مقام تلقیح است. درمقابل موافقان به ادله طرف مقابل چنین پاسخ می‌دهندکه اولاً نصوص قرآنی و روایات وارده در این رابطه به هیچ وجه دلالتی بر ادعای مخالفان تلقیح مصنوعی ندارد، ثانیاً انجام این عمل طبی موجب اختلاط انساب نمی‌گردد و ثالثاً اخذ اسپرم از زوج توسط زوجه و انجام عملیات طبی توسط پزشک محرم حرمت مذکور را از بین خواهد برد. مضاف بر اینکه الضرورات تبیح المحظورات. در خصوص تلقیح اسپرم زوج متوفی به زوجه حیّ یا زوجین طلاق گرفته این اختلافات شدیدتر است. در مجموع فقهای اهل سنت تلقیح مصنوعی بنحو مزبور را مشروط به انجام آن در زمان عده فوت یا طلاق جایز و در غیر آن حرام می‌دانند. در رابطه با تلقیح مصنوعی خارج رحمی نیز ادلّه فوق مجرا است با این تفاوت که برخی از موافقان، پذیرش آن را مشروط به شروطی از جمله تضمین عدم نقض حق حیات جنین پس از تولد می‌دانند.

چکیده انگلیسی:

Sunni jurists have different views about the artificial simulation. Permission or forbiddance of simulation depends on its type: IUI or IVF. Most of the jurists who oppose IUI believe that it is against the Quran verses and Sunna of Holly Prophet and results in disturbing the lineage. In addition, IUI surgery pre-requirements are ejaculation by sperm donor and touching body of women by physician to simulate, which both of them are forbidden. On the other side, those jurists who are in believe of artificial simulation surgeries answers: there are no clear and explicit Islamic verses, which ban this kind of surgery, it never results in lineage disturbance and ejaculating for obtaining sperm from husbands by their wives will solve the forbiddance (Hurmat). In addition, there is a juridical rule saying: Necessities makes bans and forbiddance permitted. Arguments about simulating by sperm of dead or divorced husband are more controversial. In sum, most of the Sunni jurists believe that artificial simulation is permitted only if done in waiting time of death and divorce. These arguments are also true about IVF but some jurists depended it on some conditions including ensuring the right of the fetus life.

منابع و مأخذ:

1. قرآن کریم.


2. ابن قدامه، عبداله ابن احمد، (1405)، المغنی، دار الفکر، بیروت.


3. التمیمی، رجب (1986)، المناقشه، مجمع الفقه الاسلامیه، مکه المکرمه.


4. حمد الخلیلی، احمد، (1986)، المناقشه، مجمع الفقه الاسلامیه، مکه المکرمه.


5. الدارمی، ابو محمد عبد الله، (1407)، سنن الدارمی، دار الکتاب العربی، بیروت.


6. الزحیلی، وهبه، (1989)، الفقه الاسلامی و ادلته، دار الفکر، دمشق.


7. الزرقاء، مصطفی، (1986)، المناقشه، مجمع الفقه الاسلامیه، مکه المکرمه.


8. السیواسی، الکمال بن الهمام،  (بی­تا)، فتح القدیر فی شرح الهدایه، دار الکتب الفکر، بیروت.


9. السیوطی، عبد الرحمن، (1403)، الاشباه و النظائر، دار الکتب العلمیه، بیروت.


10. الشربینی، محمد الخطیب، (بی­تا)، مغنی المحتاج، دار الفکر، بیروت.


11. الصابونی، محمد، (1992)، صفوه التفاسیر، مکتبه الغزالی، دمشق.


12. هرموش، محمود عبود، (1994)، غایه المامول فی توضیح الفروع للاصول،  مکتبه البحوث الثقافیه، لبنان.


13. علی البار، محمد، (1986)، التلقیح الصناعی و اطفال الانابیب، مجمع الفقه الاسلامیه، مکه المکرمه.


14. الکاسانی، علاء الدین، (1982)، بدائع الصنائع، دار الکتاب العربی، بیروت.


15. مجمع الفقهی،  (1407)، القرارات، الدور الثانیه، مجمع الفقه الاسلامیه، مکه المکرمه.


16. الشریف، محمد، (1986)، المناقشه، مجمع الفقه الاسلامیه، مکه المکرمه.


17. محمود حمزه، محمد، (1428)، اجاره الارحام بین الطب و الشریعه الاسلامیه، دار الکتب العلمیه، بیروت.


18. الدسوقی، محمد، (بی­تا)، حاشیه الدسوقی، دار الفکر، بیروت.


19. بخاری، محمد بن اسمعیل، (1407)، صحیح البخاری، دار ابن کثیر، بیروت.

 

 

Al-Bar, M. (1986). Al-Talqih Sanaei va Atfal Anabib. Mecca: Majma Fiqh Islamiyah.

Al-Dasoughi, M. (No date). Hashiah Dasoughi. Beirut: Darol Fekr.

Al-Kasani, A. (1982). Badaye Sanaeh. Beirut: Darol Ketab Arabi.

Al-Saboni, M. (1992). Safvah Tafasir. Damascus: Maktabah Ghazali.

Al-Seyvasi, K. (No date). Fathol Qadir fi Sharh Hedayah. Beirut: Darol Kotob Fkekr.

Al-Seyvati, A. R. (1983). Al-Ashbah Va Al-Nazaer. Beirut: Drol Kotob Elmiyeh.

Al-Sharif, M. (1986). Al-Monaqeshe. Mecca: Majma Fiqh Islamiyah.

Al-Sherbini, M. (No date). Mani Mohtaj.Beirut: Darol Fekr.

Al-Tamimi, R. (1986). Al-Monaqeshse. Mecca: Majma Fekr Islami.

Bokhari, M.E. (1987). Sahih Al-Bokhari. Beirut: Dar Ibn Kasir.

Daremi, A. M. (1987). Sonan Al-Daremi. Beirut: Darol Ketab Arabi.

Hamdol Khalili, A. (1986). Al-Monaqeshse. Mecca: Majma Fekr Islami.

Harmoosh, M. A. (1994). Ghayat Mamol fi Tozi Forou Lel. Lebanon: Maktabah Bohoos Saqafiyah.

Ibn Qodameh, A. (1985). Al-Moqni. Beirut: Darolfekr.

Mahmoud, M. (2007). Ejarah Arham Bayn Teb Val Shariah Islamiyah. Beirut: Darol Kotob Elmiyah.

Zarqa, M. (1986). Al-Monaqesheh. Mecca: Majma Fiqh Islami.

Zoheyli, V. (1989). Al-Fiqh Islami Va Adeleh. Damascus:  Darol Fekr.