تحلیل فقهی و حقوقی موانع امکان نقل و انتقال حق معنوی مؤلف

محورهای موضوعی : حقوق خصوصی

علی امینی نژاد ¹ (دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
سید حسین صفایی ² (استاد گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1394/04/15 تاریخ پذیرش : 1396/02/05 تاریخ انتشار : 1396/02/01

کلید واژه: مؤلف, انتقال, حق معنوی, موانع انتقال,

چکیده مقاله :

در این پژوهش نقل و انتقال حقوق معنوی مؤلف در فقه و حقوق مورد مطالعه قرار خواهد گرفت. با وجود بداهت امکان نقل و انتقال حقوق مادی مؤلف، امکان نقل و انتقال حقوق معنوی او با تردیدهایی روبرو است. برای رسیدن به پاسخ صحیح، ابتدا به شناسایی و تحلیل مفهوم حق، مؤلف و همچنین انواع انتقال خواهیم پرداخت و سپس از منظر فقه و حقوق، موانع انتقال این دسته از حقوق را مورد مطالعه قرار می دهیم. حقوق دانان اصولاً نظر به وابستگی حق معنوی مؤلف با شخصیت او، با انتقال اختیاری آن مخالفند. فقها نیز اگرچه با انتقال اختیاری حق معنوی مؤلف مخالف هستند ولی علت مخالفت را وقوع دروغ و یا تقلّب دانسته اند و از این جهت بر حرمت انتساب اثر غیر به خود، فتوا می دهند. نگارندگان بر این باورند که توجه به فقه مقصدگرا و نیز شناخت دقیق ماهیّت موضوعات نوظهور، در تحلیل درست موضوع ضروری و راهگشاست در این پژوهش با بهره‌گیری از استفتائات انجام شده، موانع انتقال این دسته از حقوق در آئینه‌ی فقه و فقاهت مورد نقد و بررسی قرار گرفته است به اعتقاد نگارندگان برای ورود به بحث انتقال حقوق معنوی مؤلف در فقه (صرفنظر از امکان یا عدم امکان آن) توجه به موارد پیشنهادی ضروری است

چکیده انگلیسی:

In This study, the transfer of author's moral rights will be considered in legal and jurisprudence's point of view. Despite evidence of possibility for the transfer of author's economic rights, the possibility for transfer of moral rights is doubtful. To find the correct answer, first of all we tried to identify and analyze conceptions of RIGHT, AUTHOR, and types of transfer and then we will consider barriers of transfer of this type of rights from legal and jurisprudence's point of view. Generally, legislators are opposed to the optional transfer of moral rights as they suppose it as one's integral part of author's personality. Islamic jurists besides their opposition of authors' optional transfer of moral rights announced their opposition because of lies and frauds occurrence in the issue. Authors believed that attention to the target oriented jurisprudence and understanding the nature of emerging issues helps to a correct analysis; authors believe that the barriers on transfer of the right has been well criticized and analyzed here.

منابع و مأخذ:

آریانپور، عباس و منوچهر، (1370) فرهنگ دانشگاهی انگلیسی- فارسی، سپهر، تهران.

2.   آیتی، حمید، (1375) حقوق آفرینش‌های فکری، نشر حقوقدان، تهران.

4.   ابن منظور، جمال‌الدین، (1414)، لسان العرب، بیروت، دارالفکر.

5.   اصغری آقمشهدی، فخرالدین، (1391) درآمدی برحقوق مالکیت فکری، انتشارات دانشگاه مازندران، بابلسر.

6.   انصاری، شیخ‌ مرتضی، (بی‌تا)، المکاسب، جلد6، دارالکتاب، قم.

7.   ایروانی، محمدرضا، (1374)، حق ابتکار در فقه اسلامی مقارن، مجله نامه مفید، شماره4، ‌سال اول.

8.   باهری، محمد، (1333)، صیانت حقوق مؤلف، مجله سخن، دوره­ی پنجم، شماره 6.

9.   بحرالعلوم، محمدبن محمدتقی، (1403 )، بلغه‌الفقیه، منشورات مکتبه الصادق، طهران.

10. بحرانی، یوسف بن احمدبن ابراهیم، (1405)، الحدائق الناظره فی‌الأحکام العتره الطاهره، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، قم.

11.  جزائری، سیدمحمدجعفر، (1416)، هدی‌الطالب فی شرح المکاسب، دارالکتاب، قم.

12.  جعفرزاده، میرقاسم، (1385) مبانی فقهی مشروعیت حقوق فکری، نشریه الهیات و حقوق دانشگاه علوم اسلامی رضوی، سال ششم، شماره 19.

13.  جعفری­تبار، حسن، (1386)، ملک معنی در کنار گفتاری در فلسفه حقوق مالکیت فکری، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، تهران، سال 37، شماره 2،.

14.  جعفری لنگرودی، محمدجعفر، (1389)، ترمینولوژی حقوق، انتشارات گنج دانش، تهران.

15.  حکیم، سیدمحمد سعید، (1415) منهاج الصالحین، دارالصفوه، بیروت.

16.  حلی، علامه، حسن بن یوسف، (1414) تذکره الفقهاء، مؤسسه آل البیت، قم.

17.  خراسانی، آخوند، محمدکاظم، (1406)، حاشیه کتاب المکاسب، تهران.

19.  خمینی، روح‌الله، (1379)، کتاب‌البیع، تهران.

20.  خوانساری نجفی، موسی، (1418)، منیه الطالب فی شرح المکاسب، انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، قم.

21.  الدولی، ابراهیم احمد، (2012) حقوق المؤلف وحقوق الرقابه، قاهره.

22.  راوندی، قطب‌الدین، سعیدبن عبدا...، (1405)، فقه القرآن، انتشارات کتابخانه آیه‌ا... مرعشی نجفی (ره)، قم.

23.  رحیمی، مرتضی و سلطانی، عبدالعلی، (1385) مبانی فقهی حقوق مالکیت معنوی در فقه شیعه، مجله مطالعات اسلامی، شماره73.

24.  روحانی، سیدصادق، (1425)، الفقه‌ المسائل المستحدثه، حدیث دل، تهران.

25.  زرکلام، ستار، (1388) حقوق مالکیت ادبی و هنری، انتشارات سمت، تهران.

27   شیخ طوسی، ابوجعفر، محمدبن حسن، (1407) الخلاف، قم، انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

28.  صفایی، سیدحسین، (1389)، اشخاص و اموال، نشر میزان، تهران.

29.  صفایی، سیدحسین، (1350) مالکیت ادبی و بررسی قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان، نشریه دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران،  تهران، شماره 6 و 7.

30.  طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، (1416) حاشیه المکاسب، دارالکتاب، قم.

31.  علیدوست، ابوالقاسم، (1392)، از فقه تا قانون، فقه و قانون ایده‌ها، پیشنهادها و راه حل‌های روشی، قم، مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی (گروهی از اندیشمندان).

32.  عوض الحلی، عبدالحلیم، (1384) (ترجمه هناء مدنی)، ابعاد فقهی حقوق چاپ و نشر (کپی رایت)، نشریه سفیر، پیش شماره یک.

33.  غروی اصفهانی، محمدحسین، (1418)، حاشیه کتاب المکاسب، انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، قم.

34.  کاتوزیان، ناصر، (1374) دوره‌ مقدماتی حقوق مدنی (اموال و مالکیت)، نشر یلدا، تهران، چاپ اول.

35.  لنکرانی، محمد فاضل، (1425)، جامع‌المسائل، انتشارات امیرقلم، قم.

36.  مامقانی، محمدامین، (1391)، فقه‌المستحدثات، مؤسسه بوستان کتاب، قم.

37.  محدث نوری، میرزا حسین، (1408)، المستدرک، مؤسسه آل البیت، قم.

38.  مکارم شیرازی، ناصر، (1389)، دائره المعارف فقه مقارن، انتشارات علی ابن ابیطالب(ع)، قم.

39.  موسوی گلپایگانی، سیدمحمدرضا، (1399)، بلغه الطالب فی‌التعلیق علی‌المکاسب، چاپخانه خیام.

منابع انگلیسی

1. Amy A. (2000). Against Moral Rights. California: Law Riview.

2. Claire, L. (2012). Copyright, moral rights and the first amendment: The problem of integrity and compulsory speech.

3. Lior, Z. (2011).  Moral Rights. Boston: Boston University School of Law.

 

 

1. Al-Dovi, I A. (2012). Author rights and control right. Cairo.

 

1. Alidoust, A. (2013). From Islamic Jurisprudence to Law, Islamic jurisprudence and ideas Act, methodical recommendations and solutions. Qom: Islamic Research Center of Islamic Parliament.

 

1. Amy, A. (2000). Against moral rights. California: California Law Review.

 

1. Ansari, M. (No date)). Al-Makasib. Qom: Darelketab.

 

1. Aryanpour, A. (1991). English-Farsi academic dictionary. Tehran: Sepehr Publication.

 

1. Asghari, F. (2012). An introduction to intellectual rights. Babolsar: University of Mazandaran Publication.

 

1. Avaz, H. (2005). Islamic jurisprudence aspects of printing and publication rights. Safir Magazine, No1.

 

1. Ayati, H. (1996). Intellectual property rights. Tehran: Hoquqdan Publication.

 

1. Baheri, M. (1954). Author’s rights protection. Tehran: Sokhan Magazine.

 

1. Claire, L. (2012). Copyright, moral rights and the first amendment: The problem of integrity and compulsory speech.

 

1. Iravani, M. (1995). Initiative in contemporary Islamic jurisprudence. Tehran: Mofid Magazine, No.4.

 

1.  Jafari Langroudi, M. (2010). Law Terminology. Tehran: Ganj Danesh Publication.

 

1. Jafari Tabaar, H. (2007). Realm of meaning in addition to an article on philosophy of intellectual rights, Hoquq Quarterly, Law and Political Science Faculty Magazine of University of Tehran, 37th Year, No.2.

 

1.  Jafarzadeh, Q. (2006). Islamic Jurisprudence and basis of legality of intellectual rights. Theology and Law Magazine.  Razavi Islamic Science University, Vol 6, No.19.


2.  Katouzian, N.(1995). Basic civil code (properties and property). Tehran: Yalda Publication.

 

1.  Khomeini, R. (2000). Ketab Al-Bay. Tehran.

 

1.  Lior, Z. (2011). Moral rights. Bostaon: Boston University.

 

1. Makaarem Shirazi, N. (2010). Contemporary Islamic jurisprudence encyclopedia. Qom: Ali Ibn AbitalibPublication.

 

1.  Mamghani, M. (2012). Fiqh Al-Mostahadesat. Qom: Bostan Ketab Institute.

 

1. Rahimi, M. & Soltani, A. (2006). Islamic Jurisprudence, Fundamentals of intellectual rights in Shiite Fiqh, Islamic Studies Magazine, No.73.

 

1. Safaei, H. (1971). Intellectual property and investigation of authors and artists’ rights protection act. Tehran: Law and Political Science Faculty Magazine, University of Tehran, No.6 & 7.

 

1. Safaei, H. (2010). Persons and properties. Tehran: Mizan Publication.

 

1. Zarkalam, S. (2009). Intellectual property rights. Tehran: SAMT Publication.