بازنگری در خلأهای قانونی و چالش‌های اجرایی آرای قضایی درخصوص اجرت‌المثل ایام زوجیت؛ شرایط استحقاق و راهکارهای اصلاحی
محورهای موضوعی : حقوق خصوصیجواد حبیبی تبار 1 , الهام نجفی 2 * , اعظم خوش صورت موفق 3
1 - دانشیار، گروه فقه و حقوق قضایی، دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران
2 - دانشجوی دکترای مطالعات زنان گرایش حقوق زن در اسلام، دانشکده زن و خانواده، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم،ایران.,
3 - استادیار، دانشکده زن و خانواده، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.
کلید واژه: اجرت‌المثل ایام زوجیت, دادگاه خانواده, رویه قضایی, وحدت رویه.,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر با هدف بررسی عملکرد دادگاه‌های خانواده در خصوص احکام صادره پیرامون اجرت‌المثل ایام زوجیت و تحلیل رویه قضایی موجود در نظام حقوقی ایران انجام شده است. با توجه به اینکه رویه قضایی یکی از منابع حقوق به شمار می‌رود، تلاش شده است رویه عملی دادگاه‌ها با استناد به مبانی فقهی و قانونی این نهاد حقوقی مورد واکاوی قرار گیرد. در این راستا، برخی آرای متناقض صادره از محاکم خانواده به‌صورت نمونه انتخاب و مورد تحلیل قرار گرفته‌اند. روش تحقیق به‌کاررفته، توصیفی ـ تحلیلی و از نوع بنیادی است. یافته‌ها نشان می‌دهد که خلأها و ابهامات موجود در قوانین مربوط به اجرت‌المثل، در کنار برداشت‌های ناصحیح برخی قضات، موجب صدور آرای متهافت و نبود وحدت رویه در محاکم خانواده شده است. بر این اساس، اصلاح و تفسیر قوانین، صدور آرای وحدت رویه و استفاده از ظرفیت‌های قانون مسئولیت مدنی می‌تواند زمینه‌ساز انسجام رویه قضایی و کاهش چالش‌های اجرایی در این حوزه باشد.
The present study aims to examine the performance of family courts in issuing judgments related to the Ojrat-ol-Mesl (compensation for domestic services during marriage) and to analyze the current judicial practice in the Iranian legal system. Given that judicial precedent is considered one of the sources of law, this research investigates the practical approach of courts with reference to the jurisprudential and legal foundations of Ojrat-ol-Mesl. To this end, several randomly selected and conflicting family court rulings have been analyzed.This research employs a descriptive-analytical method and is fundamental in nature. The findings reveal that legal ambiguities and gaps, coupled with misinterpretations of the law by some judges, have led to inconsistent verdicts and a lack of uniformity in judicial practice. Consequently, it is suggested that revising, clarifying, and interpreting relevant laws—along with issuing unifying judicial decisions and leveraging the principles of civil liability—can foster coherence in legal practice and reduce implementation challenges.
احمدیه، مریم. (1383). حق اجرت المثل و نحله در یک بررسی حقوقی، مطالعات راهبردی زنان، شماره 25.
احمدیه، مریم وجعفرپور، جشمید(1380). درخواست طلاق به درخواست شوهر، تهران: سفیر صبح.
اسدی، لیلا. (1381). آثار حقوقی طلاق به درخواست زوج - قسمت اول، فقه و حقوق خانواده (ندای صادق)، شماره 28.
اسدی، لیلا. (1381). قم: مرکز تحقيقات فقهی، معاونت آموزش و تحقيقات قوه قضاییه.
اسدی، لیلا.(1381).تحلیل قوانین حقوقی زنان از تصویب تا اجرا،مطالعات راهبردی زنان. شماره 15.
امام خمینی(ره)(1392). تحریر الوسیله، جلد1، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س).
امام خمینی،(1392). استفتائات، ج6، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
بروجردی، لیلا،( 1377). مجموعه مقالات هشتمین سمینار بررسی سیره نظری و عملی حضرت امام خمینی(س)، حقوق و تکالیف زن و شوهر از دیدگاه امام خمینی(س)، انتشارات جمعیت زنان جمهوری اسلامی ایران، تهران: مؤسسه چاپ و نشرعروج.
پایگاه اطلاع رسانی اداره کل حقوقی قوه قضائیه https://eadl.ir/nazarmashverati
جعفری دولت آبادی، عباس. (1385). بررسی حقوق مالی زوجه در موارد صدورحکم طلاق به درخواست زوج ،دادرسی، شماره 57.
حسینی سیستانی، سید علی (1417). منهاج‌الصالحین، جلد 3، قم: دفتر حضرت آیت‌الله سیستانی.
حسینی سیستانی، سید علی،(1381). منهاج‌الصالحین، جلد 3، قم: مدین.
زارعی، محمد مهدی.(1390). درآمدی بر جایگاه اخلاق در ازدواج و حقوق خانواده، فقه و اصول، شماره 87
شهیدثانی، (1386). روضةالبهیة، ج5، قم: (بی جا).
صفایی، سیدحسین و رحیمی حبیب‌الله. (1396). مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد): تجدید نظر و اضافات ، تهران:انتشارات سمت.
طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم. (1392).عروة الوثقی، مترجم: شیخ عباس قمی، تهران: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم. (1419). العروة الوثقی (المحشّی)، جلد 5، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طبرسی، فضل بن الحسن،(1408). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفه.
فاضل موحدى لنکرانى، محمد (بی‌تا). جامع المسائل، جلد 1 و 2، قم: امیر قلم.
فاضل موحدى لنکرانى،(1383). محمد جامع المسائل، جلد 1 و 2، قم: امير العلم.
قانون الحاق یک تبصره به ماده (336) قانون مدنی.
قانون مدنی مصوب1307.
کاتوزیان، ناصر. (1394). دوره حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها: انحلال قرارداد، تهران:گنج دانش.
مرکز تحقيقات فقهی.(1381). مجموعه آراء فقهی قضایی در امور حقوقی. قم: مرکز تحقیقات فقهی قوه قضاییه، معاونت آموزش و تحقیقات.
مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی،(1371و1370).
مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی،(1371و1370).دوره سوم.
مظفر؛محمدرضا،( بی تا). اصول الفقه، ج3، قم: بوستان کتاب.
مکارم شیرازی،ناصر.(1370) القواعد الفقهیة، جلد۱، قم: مدرسه الامام علي بن ابي طالب ع .
نجفی؛ محمد حسن، (1392). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام،تهران: اسلامیه.
هدایت نیاگنجی، فرج الله، (1385). حقوق مالی زوجه، قم: پژوهشکده فقه و حقوق.