تعدیل قضایی قرارداد در اثر بیماری کرونا با توجه به حقوق ایران و آموزه‌های فقهی
محورهای موضوعی : حقوق خصوصی
محمدرضا حافظی قهستانی
1
,
دکتر عباس مقدری امیری
2
*
,
عبدالحمید مرتضوی
3
1 - دانشجوی دکتری رشته حقوق خصوصی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران.
2 - استادیار گروه حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی ، واحد جویبار، جویبار، ایران
3 - استادیار گروه حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ساری، ساری، ایران
کلید واژه: تعدیل قرارداد, تغییر اوضاع و احوال, فورس ماژور, کرونا ویروس.,
چکیده مقاله :
در عصر حاضر با وجود تکنولوژی پیشرفته، علاوه بر افزایش رفاه اجتماعی گاهی انسان را دستخوش تغییراتی می‌کند. بحران‌های جهانی و طبیعی همیشه علاوه بر مشکلات اجتماعی، فعالیتهای اقتصادی را نیز دچار آسیب ساختهاند. شیوع بیماری کرونا از عواملی است که به یک معضل اقتصادی، اجتماعی و تهدید بینالمللی از سوی سازمان بهداشت جهانی تبدیل شده است. از این رو موجب آسیب فعالیتهای اقتصادی و افت درآمد در اجتماع گردیده است. تغییر اوضاع و احوال ناشی از همهگیری کرونا، سبب دشواری و غیر ممکن شدن اجرای تعهدات قراردادی در بخشهای مختلف جامعه شده است. بنابراین در این پژوهش ضمن بررسی مفاهیم مربوط به تغییر اوضاع و احوال، قواعد فقهی لاضرر، عسر و حرج، اضطرار، عدالت و انصاف به توجیه و امکان تعدیل قضایی قرارداد توسط دادگاهها در شرایط همهگیری کرونا با استناد به مواد قانونی ۲۲۷ و ۲۲۹ قانون مدنی و قواعد فقهی با روش تحلیلی توصیفی پرداخته شده است.
In the present era, despite advanced technology, in addition to increasing social welfare, it sometimes changes humans. Global and natural crises have always damaged economic activities in addition to social problems. The spread of the coronavirus disease is one of the factors that has become an economic, social problem and an international threat by the World Health Organization. Therefore, it has caused damage to economic activities and a decline in income in society. The changing circumstances caused by the coronavirus pandemic have made it difficult and impossible to fulfill contractual obligations in various sectors of society. Therefore, in this study, while examining the concepts related to changing circumstances, the jurisprudential rules of harmlessness, hardship, urgency, justice, and fairness, the justification and possibility of judicial adjustment of contracts by the courts in the context of the coronavirus pandemic have been addressed by citing Articles 227 and 229 of the Civil Code and jurisprudential rules using a descriptive analytical method.
1) احمدی واستانی، عبدالغنی، 1363، مقاله شرح مختصر بیانیه های الجزایر، مجله حقوقی خدمات بین الملل، ش 1.
2) اسحاقی و همکاران، 1398، مسئولیت کیفری و مدنی ناقلان ویروس کرونا، ماهنامه دادرسی شماره 138، سال بیست و سوم.
3) الهامی‌نیک، مجید، 1384، تعدیل قرارداد و بررسی تطبیقی آن در فقه و مقررات قانونی، پایان نامه جهت اخذ مدرک کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد واحد مرکز.
4) امیری قائم مقامی، عبدالحمید، 1385، حقوق تعهدات، جلد 2، چاپ سوم، تهران، نشر میزان.
5) بذرافشان و همکاران، امین، 1398، دستورالعمل عمومی‌پیشگیری از ابتلا به ویروس کووید19، انتشارات مرکز بررسی استراتژی ریاست جمهوری.
6) بنی یعقوب، جواد، 1388، فرهنگ واژگان و اصطلاحات حقوقی، اقتصادی و اداری (انگلیسی-فارسی)، جلد اول، انتشارات جنگل، جاودانه، چاپ دوم، تهران.
7) بیگدلی، سعید، 1394، تعدیل قرارداد، چاپ چهارم، تهران، نشر میزان.
8) جعفری لنگرودی، محمدجعفر، 1391، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، جلد 4، چاپ 5، تهران.
9) حسین آبادی، امیر، 1377، تعادل اقتصادی قرارداد، تحقیقاتی حقوقی دانشگاه شهید بهشتی، شماره 21و 22، تهران.
10) حیدری فرد، علی اکبر، 1396، تعدیل قرارداد توسط قاضی، تهران، انتشارات خرسندی.
11) دهخدا، علی اکبر، 1377، لغت نامه، جلد چهارم، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
12) شفایی، محمدرضا، 1376، بررسی تطبیقی نظریه تغییر اوضاع و احوال در قراردادها، چاپ اول، تهران، انتضارات ققنوس.
13) صادقی مقدم، محمد حسن، 1390، تغییردرشرایط قرارداد، چاپ سوم، نشر تهران.
14) صفایی، سید حسین، 1389، دوره مقدماتی حقوق مدنی، جلد 2، قواعد عمومی‌قرارداد‌ها، چاپ دهم، تهران، نشر میزان.
15) صفایی، سید حسین، رحیمی، حبیب¬الله، 1395، مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد)، چاپ نهم، تهران، نشر سمت.
16) طاهرى، حبیب الله، 1418ق، حقوق مدنى، چاپ ششم، ج ۳، ، قم، دفتر انتشارات اسلامى.
17) عباسلو، بختیار، 1395، مسئولیت مدنی با نگرش تطبیقی، چاپ دوم، تهران، نشر میزان.
18) عمید، حسن، 1386، فرهنگ عمید (فارسی)، جلداول، موسسه انتشارات امیرکبیر، تهران.
19) کاتوزیان، ناصر، 1383، دوره مقدماتی حقوق مدنی عقود معین ج1 و2، چاپ نهم، تهران، انتشارات گنج دانش.
20) کاتوزیان، ناصر، 1390، قواعد عمومی‌قرارداد‌ها، شرکت سهامی‌انتشار، جلد سوم، چاپ ششم، تهران.
21) کاتوزیان، ناصر، 1390، الزام های خارج از قرارداد، موسسه انتشارات دانشگاه تهران، جلد اول، چاپ دهم، تهران.
22) کاتوزیان، ناصر، 1390، قواعد عمومی‌قرارداد‌ها، شرکت سهامی‌انتشار، جلد چهارم، چاپ ششم، تهران.
23) محقق داماد، سید مصطفی و حانیه ذاکری نیا، 1398، نظریه عمومی نفی دشواری حقوق اسلامی، نشرسخن، تهران.
24) مزارعی، علی، 1394، تئوری عدم پیش‌بینی و تعدیل قرارداد، چاپ اول، تهران، مجد.
25) حافظی قهستانی، محمد رضا؛ مقدری امیری، عباس و مرتضوی، عبدالحمید، 1400، تعدیل قرارداد در اثر نوسانات اقتصادی، فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، سال هفدهم، شماره شصت و پنج.
2) منابع عربی
1) قرآن کریم.
2) ابوالقاسم نجم الدین جعفربن الحسن (محقق حلی)، 1383، شرایع الاسلام، جلد اول، انتشارات استقلال.
3) آخوندخراسانی، محمد کاظم، 1366، کفایه الاصول، ج 2، موسسه آل بیت لاحیا التراث، قم.
4) انصاری، مرتضی، 1420، مکاسب، ج 1، چ هفتم، قم، مجمع الفکرالاسلامی.
5) انصاری، مرتضی، 1414، رسائل الفقهیه، مطبعه باقری، قم.
6) طباطبایی، محمدحسین، 1363، تفسیر المیزان، ج 2، ترجمه : سید محمد باقر موسوی همدانی، دفتر قم، چاپ دوم، انتشارات اسلامی.
7) طوسی، ابوجعفر، محمدبن حسن، 1407ه.ق، تهذیب الاحکام، ج3، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، تهران.
8) مازندرانی، محمدصالح، 1421ق، شرح اصول کافی، تحقیق میرزا ابوالحسن شعرانی، تصحیح سید علی عاشورا، جلد8، چاپ اول، داراحیاء التراث العربی، بیروت.
9) محقق داماد، سید مصطفی، 1370، قواعد فقه، ج دوم، چ دوم، قم، انتشارات سمت.
10) محقق داماد، سیدمصطفی، 1385، قواعد فقه، بخش مدنی 2، انتشارات سمت، چاپ هفتم، تهران.
11) محقق داماد، سید مصطفی، 1391، قواعد فقه (4) بخش جزایی، چاپ بیست و چهارم، مرکز نشرعلوم اسلامی، تهران.
12) موسوی بجنوردی، سیدمحمد، 1387، قواعد فقیه، جلد اول، انتشارات مجد، چاپ دوم، تهران.
13) موسوی بجنوردی، آیت الله سید محمد، 1392، قواعد الفقیهه، جلداول، انتشارات مجد، چاپ سوم، تهران.
14) موسوی خمینی، سید روح الله، 1343 (1385ق)، الرسائل، نشرموسسه اسماعیلیان، قم، جلداول، چاپ اول.