نگرشی جدید به مبنای مسئولیت مدنی دارنده در قانون بیمه اجباری مصوب 1395
محورهای موضوعی : حقوق خصوصی
محمدرضا امینی
1
,
علی اکبر جهانی
2
*
,
سعید ابراهیمی
3
1 - دانش آموخته گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.
2 - استادیار گروه فقه و مبانی حقوق، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.
3 - استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.
کلید واژه: مسئولیت مدنی, قابلیت انتساب, بیمه مسئولیت, دارنده, رابطه سببیت.,
چکیده مقاله :
پیشرفت صنعتی جوامع علی¬رغم تدارک آسایش برای جوامع اما ثمراتی نامبارک به همراه دارد؛ از جمله آنها گسترش حوادث رانندگی است، که از شاخه‌های مهم مسئولیت مدنی است. در نظام حقوقی ایران نظیر حقوق فرانسه مسئولیت مدنی مبتنی بر نظریه تقصیر است، اما مرور زمان عریانی و ناکارآمدی نظریه تقصیر را آشکار ساخت. نقطه اوج این سیر تکامل اقدام قانونگذاران در جهت وضع قوانینی خاص در مورد بیمه اجباری در حوادث رانندگی است. قانون حاکم در مورد بیمه اجباری شخص ثالث مصوب ۱۳۹۵ است. این مقاله با هدف ارائه راهکاری جدید در جهت تبیین مسئولیتی تفصیلی است که موجب ابهام‌زدایی و رفع تناقض از مبنای مسئولیت مدنی دارنده در حوادث رانندگی، می¬گردد. نتیجه آنکه حمایت بیمه¬ اجباری از زیان¬دیده بدون مبنا و حد و حصر معیّن، با نظام حقوقی ایران و قواعد عام مسئولیت مدنی سازگار نیست. لذا باید با توجه به مجرای اتلاف و تسبیب، برای راهیابی به نظریه و تفسیری متعادل، از نظریه انتساب حادثه یا همان «قابلیت انتساب و اسناد عرفی» استفاده نمود.
Despite the provision of comfort for the societies, the industrial progress of the societies brings unfortunate results; Among them is the spread of traffic accidents, which is one of the important branches of civil liability. In Iran's legal system, like French law, civil liability is based on the theory of fault, but the passage of time revealed the nakedness and ineffectiveness of the theory of fault. The culmination of this evolution is the action of legislators to enact special laws on mandatory insurance in traffic accidents. The governing law on compulsory third party insurance was approved in 2015. This article aims to provide a new solution to explain the detailed liability, which will disambiguate and remove the contradiction from the basis of the holder's civil liability in traffic accidents. The result is that the mandatory insurance protection of the victim without a certain basis and limit is not compatible with the legal system of Iran and the general rules of civil liability. Therefore, according to the channel of waste and attribution, in order to find a way to a balanced theory and interpretation, the theory of attribution of the incident or "attributability and customary documents" should be used.
الف- فارسی
1. امامی، سید حسن، (۱۳۸۹). حقوق مدنی. جلد ۱، چاپ سی‌ام، تهران: انتشارات اسلامیه.
2. باریکلو، علیرضا، (1389). مسئولیت مدنی. چاپ سوم، تهران: بنیاد حقوقی میزان.
3. بجنوردی، ﺳﻴﺪ محمد، (1379). ﻗﻮاﻋﺪ فقه. چاپ سوم، ﺗﻬﺮان: ﻋﺮوج.
4. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، (۱۳۷۸). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. جلد 1، تهران: کتابخانه گنج دانش.
5. خدابخشی، عبدالله، مسئولیت مدنی ناشی از حوادث رانندگی و تحولات آن در حقوق ایران، مجله حقوقی دادگستری، شماره ۷۴، صفحات ۱۰۳-۱۲۸، (۱۳۹۰).
6. خدابخشی، عبدالله، (1400). حقوق بیمه و مسئولیت مدنی. چاپ سوم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
7. داراب¬پور، مهراب، (۱۳۸۷). مسئولیت¬های خارج از قرارداد. تهران: انتشارات مجد.
8. روژه بو، (1378).حقوق بیمه. ترجمه محمد حیاتی، چاپ دوم، تهران: بیمه مرکزی ایران.
9. ژوردن، پاتریس،(۱۳۸۵). اصول مسئولیت مدنی. ترجمه مجید ادیب، چاپ دوم، تهران: نشر میزان.
10. صفایی، سید حسین و اورک¬بختیاری، حسنعلی، نگاهی نو به مبانی مسئولیت مدنی دارندگان خودرو، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 4۴، شماره ۱، صفحات ۳۱-۵۰، (۱۳۹۳).
11. صفایی، سید حسین و رحیمی، حبیب الله، (۱۳۸۹). مسئولیت مدنی. چاپ اول، تهران: انتشارات سمت.
12. عابدی، محمد و نادی، محمدتقی، مسئولیت مدنی و نظام جبران خسارت در حوادث رانندگی، تهران: شرکت سهامی انتشار، ۱۴۰۰.
13. عابدی، محمد، معمای تعدد اسباب در قانون مجازات اسلامی با تأکید بر مسئولیت مدنی اسباب و عوامل متعدد در خطاهای پزشکی، چهارمین همایش سراسری طب و قضا، شیراز، صفحات ۱۴-۱۸، (۱۳۹۲).
14. غمامی، مجید،(۱۳۸۰). تحول حقوق فرانسه در زمینه حوادث رانندگی: در تحقیق مسئولیت مدنی ناشی از حوادث رانندگی. تهران: دانشگاه تهران، چاپ اول ، صفحات، ۱۴۲-۲۲۴.
15. فراهانی، احمد، (۱۳۹۴). مسئولیت مدنی ناشی از سوانح وسایل نقلیه موتوری زمینی و بیمه آن با تاکید بر قانون جدید بیمه اجباری و رویه قضایی. رساله دکتری رشته فقه و حقوق خصوصی دانشگاه خوارزمی.
16. قبله¬ا¬ي خويی، خلیل، (1380). قواعد فقه بخش جزا. چاپ اول، تهران: انتشارات سازمان مطالعه و تدوين کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).
17. کاتوزیان، ناصر و ایزانلو، محسن، (۱۴۰۰). الزام های خارج از قرارداد مسئولیت مدنی. جلد ۳، تهران: انتشارات گنج دانش.
18. کاتوزیان، ناصر، (۱۳۹۲). التزام¬های خارج از قرارداد: ضمان قهری. جلد اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
19. کاتوزیان، ناصر، جنیدی، لعیا و غمامی، مجید، (۱۳۸۶). مسئولیت مدنی ناشی از حوادث رانندگی. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ سوم.
20. کاتوزیان، ناصر، (۱۳۸۵). حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها. جلد ۱، چاپ هفتم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
21. کاتوزیان، ناصر، (۱۳۸۷). مسئولیت مدنی: مسئولیت¬های خاص و مختلط. چاپ هشتم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
22. کاتوزیان، ناصر، (۱۳۷۱). وقایع حقوقی (دوره مقدماتی حقوق مدنی). چاپ اول، تهران: نشر یلدا.
23. کاظمی، محمود، اثر فعل زیان¬دیده بر مسئولیت مدنی عامل زیان. فصلنامه علمی-پژوهشی دیدگاه¬های حقوقی قضایی، شماره ۵۷، صفحات ۷۹-۱۰۴، (۱۳۹۱).
24. گلپایگانی، محمد رضا، (1362). توضیح المسائل، قم: انتشارات داراالعلم قرآن کریم.
25. محقق داماد، سید مصطفی، (۱۳۸3). قواعد فقه (بخش مدنی ۲). چاپ چهارم، تهران: انتشارات سمت.
26. محمدی، ابوالحسن، (۱۳۷۳). قواعد فقه. چاپ اول، تهران: انتشارات یلدا.
27. محمود¬صالحی، جانعلی، (۱۳۸۴). حقوق بیمه. چاپ دوم، تهران: بیمه مرکزی ایران.
28. مرعشی، سیدمحمدحسین، (۱۳۶۵). شرح قانون حدود و قصاص. جلد اول، تهران: انتشارات چاپخانه وزارت ارشاد اسلامی، چاپ اول.
29. مکارم شیرازی، ناصر، (1390)، توضیح المسائل، چاپ بیستم، انتشارات هدف، قم.
30. مرعشی، آیت الله سید محمدحسین. (1349). توضیح المسائل، چاپ چهل و نهم، تهران: انتشارات فراهانی.
ب- عربی
31. آخوند خراسانی، محمد کاظم، (1432). کفایه الاصول. چاپ هشتم، ج1، قم: موسسه نشر اسلامی.
32. الذنون، حسن علی، (2012). النظریة العامة لاللتزامات. بغداد: المکتبة القانونیة.
33. اللّهیبی صالح احمد، محمد، (۲۰۰۴). المباشر و التسبیب فی المسئولیة التقصیریة. عمان: الناشر دارالثقافة للنشر والتوزیع.
34. حسینی مراغی، میر عبدالفتاح، (۱۴۱۷). العناوین الفقهیة. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
35. الحکیم، عبد المجید، (2007). الموجز فی شرح القانون المدنی مصادر التزام. بغداد: المکتبة القانونیة.
36. حلی، حسین، (1405ق)، بحوث فقهیه. بیروت: دارالزهرا.
37. السنهوری، عبدالرزاق، (1988). الوسیط فی شرح قانون المدنی جدید. ج7، قاهره: دار النهضه العربیه.
38. خمینی، روح الله، (۱۴۲۵). تحریر الوسیله. قم: دفتر تبلیغات حوزه اسلامی.
39. روحانی، سید محمد صادق، (1398ق)، المسائل المستحدثه، قم، مدرسة الامام الصادق علیه السلام.
40. القشطینی، سعدون، (1972). تأثیر التأمین الالزامی فی المسؤولیة المدنیة الناشئة عن حوادث السیارات. بغداد: مطبعة الحوادث.
41. طوسی، محمدبن حسن، (1413). المبسوط فقه االمامیه. تهران: المطبعة الحیدریه.
42. عاملی، شمس الدین محمد بن جمال الدین [شهید اول]. (۱۳۷۴). اللمعة الدمشقیه. قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات.
43. معزی ملایری، اسماعیل، (1373). جامع احادیث الشیعه. جلد 26، قم: نشر المهر.
44. موحدی لنکرانی، محمدفاضل. (۱۴۲۱). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة- قصاص. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام، چاپ اول.
45. موسوی بجنوردی، سید محمد. (۱۳۸۷). قواعد فقهیه، جلد ۱، تهران: انتشارات مجد، چاپ دوم.
46. نجفی، محمد حسن، (۱۴۰۴). جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، جلد ۳۶ ، 42و 43، چاپ هفتم، بیروت: دارالإحیاء التراث العربی.
47. نجم جبران، یوسف، (1984). النظریة العامة للموجبات- القانون و الجرم و شبه الجرم. عویدات (بیروت)، چاپ سوم.
ج- فرانسه
48. Ghestin, Jacques, 1971. Traité de Droit Civil, Introduction General, L.G.P.J, Paris.
49. Josserand, Louis, 1939. Cours de droit civil positif fracais. t. II, Théorie général des obligations, 3em éd, Paris: Sirey.
50. Bénabent, Alain, 1991. Droit civil, les obligation, 3e éd, Paris: Montchrestien.
د- انگلیسی
51. Baker, c. d, 1991. Torts, 5th edition, sweet & Maxwell, London.
52. Harpwood, 2009. V. H. Modern tort law. London and New York: Routledge. Cavendish, Seventh Edition.
53. Jacob, Nicolas, 1974. Assuranceet Responsabilitécivil, T.II, Les As-surances, Jurisprudence General Dalloz.
54. Rogers (W. V. H.) 1994. Winfield and Jolowicz on tort, 4 th edition, sweet & Maxwell.
55. Street, horry, 1976. The law of torts, 6th edition, butter worth London.
56. Tunc, André, 1971. International Encyclpedia of Comparative Law, Vol. XT, Torts, Introduction.
57. Tunc, André, 1988. Towards a European Civil Code, Kluwer Law International, Second Revised and Expanded, London.