بررسی فقهی و حقوقی امکان صدور قرارهای فوری در رسیدگی های داوری
محورهای موضوعی : حقوق خصوصی
1 - استادیار گروه حقوق خصوصی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران.
کلید واژه: تأمین خواسته, تأمین دلیل, دستور موقت, قرار فوری, داوری,
چکیده مقاله :
با اینکه امکان صدور قرارهای فوری از جمله دستور موقت، قرارتأمین خواسته و قرار تأمین دلیل در رسیدگی های قضایی، مسلم بوده، جواز صدور آنها در رسیدگی های داوری، مخصوصا داوری داخلی و همچنین مرجع صدور آنها پیش و حتی پس از تشکیل داوری، همواره محل مناقشه بوده است. چنانکه در فقدان نص قانونی، عده ای به طور کلی، امکان صدور آنها در رسیدگی های داوری داخلی را رد نمودند و برخی نیز به استناد اصول حقوقی، آنرا به طور کلی پذیرفتند. گروهی نیز در صورت توافق طرفین بر امکان صدور آنها از سوی داور، آنرا لازم الاجرا می دانند. اگرچه صدور این نوع قرارها در پرتو اصل حقوقی نفی خلأ دادرسی و پاره ای از قواعد فقهی از جمله لوازم إذن، مقدمۀ واجب و لزوم دفع خطر احتمالی و ... در رسیدگی های داوری، قابل قبول می نماید، صدور آن از سوی مرجع داوری، مخصوصا در صورت توافق طرفین ممکن می باشد. با این حال هرگاه اجرای آنها مستلزم استفاده از قوۀ قهریه یا برخورد با حقوق اشخاص ثالث باشد، مداخلۀ دادگاه لازم می باشد.
Although it is certain that the possibility of issuing urgent measures, including interim order, concervatory measure and preservation of evidence in judicial proceedings, the permission to issue them in arbitration proceedings,especially internal arbitration and authority to issue them before and even after formation of arbitration and has always been controversial. As in the absence of legal text, some generally rejected the possibility of issuing them in domestic arbitration proceedings, and some accepted it in general based on legal principles. A group also considers it binding if the parties agree on possibility of issuing them by arbitrator. Although the issuance of this type of order is acceptable in the light of legal principle of negation of vacuum of justice and some of jurisprudential rules, such as requirements of permission,obligatory precedent, necessity of disposing of possible danger, etc. in arbitration proceedings, its issuance by arbitrator is possible,especially if parties agree. However, where their implementation requires the use of coercive power or contradict with the rights of third parties, court intervention is necessary.
1-ابن شاس، أبومحمد (1423). عقدالجواهر الثمينة في¬مذهب عالم المدين (چاپ اول). بيروت: دارالغرب الإسلامي.
2- ابن عسکر، عبدالرحمن (بی¬تا). إرْشَادُ السَّالِك إلىَ أَشرَفِ المَسَالِكِ فِي فقهِ الإمَامِ مَالِك (جاپ سوم). مصر: شرکه مکتبه و مطبعه مصطفی الیایی الحلبی و اولاده.
3- ابن قدامه، موفق الدین (بی¬تا). المغنی، ج11، (بی¬چا). بیروت: دارالفکر.
4-اردبیلی، احمد (1417). مجمع¬البرهان فی شرح ارشادالاذهان،ج12 (جاپ سوم). قم: مؤسسه النشرالاسلامی.
5- ابهری، حمید؛ محمدی، سام؛ زارعی، رضا (1389). مقایسه دستور موقت و تأمین خواسته و روش های اعتراض به دستور موقت، مجله پژوهشنامۀ حقوق کیفری، دورۀ 1، شماره 1، ص3-18.
اسفندیاری، احمد (1401). بررسی فقهی و حقوقی قرارهای تأمینی و موقتی در رسیدگی های داوری داخلی، فصلنامه پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی، دوره 18، شماره 70، ص11-41
6- اصفهانی، بهاءالدین (1424). کشف اللثام عن ¬قواعدالاحکام،ج10 (جاپ سوم). قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
7- امیرمعزی، احمد (1393). داوری بین المللی در دعاوی بازرگانی (چاپ چهارم). تهران: نشر دادگستر.
8-امین، محمدبن¬عابدین (1415). ردالمحتارعلی الدرالمختار¬شرح تنویرالابصار،ج2 (چاپ اول). بیروت: دارالکتب العلمیه.
9- انصاری، مرتضی (1419). فراید الاصول، ج2 (چاپ اول). قم: اتشارات باقری.
10- انصاری معین، پرویز (1389). قواعد بازنگری شده داوری آنسیترال 25 2010 و رسیدگی¬های موازی در داوری (چاپ اول). تهران: بنیاد حقوقی میزان.
11- بهمئی، محمدعلی (1388)، تقریرات درس داوری¬های تجاری بین المللی (بی¬چا). بی¬جا: بی¬نا.
12-تحيوي، محمودالسيد (2000). الوسيلة الفنية لأعمال الأثرالسلبي للاتفاق علی¬التحكيم (چاپ اول). الإسكندرية: منشأة المعارف.
13- تفرشی، محمدعیسی، اسدی نژاد؛ سیدمحمد (1378). ویژگی مقررات داوری سازمان تجارت مالکیت فکری و مقایسه آن با قانون داوری تجاری بین المللی، مجله مطالعات حقوقی، دانشکده حقوق تهران، دوره 38، شماره 1، ص 91-109.
14- تولایی، علی (1389). پیشینه تاریخی مقدمه واجب در فقه اسلامی، مجله فقه و مبانی حقوق اسلامی، دوره 43 ، شماره 1، ص 31-56.
15- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1372). ترمینولوزی حقوق (چاپ ششم). تهران: کتابخانه گنج دانش.
16-جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1386). مبسوط درترمینولوژی، 4 (چاپ سوم). تهران: کتابخانه گنج دانش.
17- جنیدی، لعیا (1378). نقد و بررسی تطبیقی قانون داوری تجاری بین المللی (چاپ اول). تهران: انتشارات دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
18-حداد، حفيظة السيد (1996). مدى اختصاص القضاء الوطني باتخاذ الإجراءات الوقتية والتحفظية في المنازعات الخاصة الدولية المتفق بشأنها على التحكيم (بی¬چا). الإسكندرية: دار الفكر الجامعي.
19-حداد، حمزة أحمد (2008). التحكيم في القوانين العربية (چاپ دوم). عمان: المعهد العربي للتحكيم والتسويات البديلة.
20- حرعاملی، محمدبن حسن (بی¬تا). وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج18 (بی¬چا). بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
21- حلی، حسن بن¬یوسف (1420). تحریرالاحکام الشرعیه علی مذهب الامامیه،ج5 (چاپ اول). قم: مؤسسه الامام صادق.
22- حلی، حسن بن¬یوسف (1421). تلخیص المرام فی معرفه الاحکام (چاپ اول). قم: دفتر تبلیغات حوزۀ علمیۀ قم.
23-حلی، حسن بن¬یوسف (1419). قواعدالاحکام فی معرفه الحلال والحرام،ج3 (چاپ اول). قم: مؤسسه النشرالاسلامی.
24- حلی، حسن بن¬یوسف (1418). مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، ج2 (چاپ اول). قم: مؤسسه النشرالاسلامی.
25- حلی هذلی، یحیی بن سعید (1405). الجامع للشرایع (بی¬چا). قم: مؤسسه سیدالشهداء- العلمیه.
26- خسروی، حسن (1389). حقوق اساسی2 (چاپ اول). تهران: دانشگاه پیام نور.
27- خویی، سیدابوالقاسم (1428). القضاء والشهادات، ج 1(چاپ اول). بی¬جا: مؤسسه الخویی الاسلامیه.
28-خویی، سیدابوالقاسم (1380ق.). مصابیح الاصول (بی¬چا). تهران: مرکزنشرکتاب.
29- درویشی هویدا، یوسف (1388). شیوه های جایگزین حل و فصل اختلاف (چاپ اول). تهران: نشر میزان.
30- درویشی هویدا، یوسف (1390). نفی صلاحیت دادگاههای دولتی درصورت وجود موافقتنامه ای دی آر با تأکید برنظام حقوقی کامن¬لا و رویه¬های بین¬المللی، مجلۀ حقوق بین¬المللی، دوره28، شماره45، ص85-103
31- دهخدا، علی اکبر (137). لغتنامه، ج 6 و 13(چاپ اوّل). تهران: مؤسّسۀ چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
32- دراوشه، جبرئیل معتصم محمد (2003). الاختصاص النوعی لقاضی الامور المستعجله، دراسه مقارنه، اطروحه الماجیستر فی القانون الخاص، (بی¬چا). ، فلسطین: جامعه النجاح الوطنیه فی نابلس.
33- دسوقی، محمدبن أحمد (بی¬تا). حاشية الدسوقي على الشرح الكبير، ج4 (بی¬چا). بیروت: دارالفكر.
34-راتب، محمدعلي (1985). قضاء الأمور المستعجلة (بی¬چا). القاهرة: عالم الكتب.
35-راشد، ساميا (1984). التحكيم في العلاقات الدولية الخاصة (بی¬چا). القاهرة: دار النهضة العربية.
36-زندی، محمدرضا (1390). داوری، رویه دادگاههای تجدیدنظراستان تهران (چاپ دوم). تهران: نشر جنگل.
37- سبحانی، جعفر (1418). نظام¬القضاء والشهاده فی¬الشریعه الاسلامیه الغراء(بی¬چا). قم:مؤسسۀ الامام صادق.
38- سبزواری، محمدباقر (1423). کفایه الاحکام (چاپ اول). قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
39- سرخسی، محمدبن احمد ( بی¬تا). المبسوط، ج21 (بی¬چا). بیروت: دارالمعرفه.
40- سنهوري، عبدالرزاق احمد (2004). الوسيط في شرح القانون المدني، ج2 (بی¬چا). منشأه معارف.
41-سوفانی، عبدالله (2010). التدخل القضائي في إجراءات التحكيم، دراسة نظرية مقارنة، مجلة جامعة النجاح للأبحاث (العلوم الانسانية)، دوره ٢٤، شمارۀ 4، ص1212-1240.
42- شربینی، شمس الدین (1424)، مغنی المحتاج الی معرفه الفاظ المنهاج، ج4، (بی¬چا). بیروت: دارالفکر.
43- شمس، عبدالله (1388). آیین دادرسی مدنی، ج2 (چاپ ششم). تهران: انتشارات دراک.
44- شمس، عبدالله (1385). آیین دادرسی مدنی، ج3 (چاپ هفتم). تهران: انتشارات دراک.
45- شهری، غلامرضا و خرازی، محمد (380). مجموعه نظریه¬های مشورتی اداره کل حقوقی و تدوین قوانین قوه قضائیه از سال 1363 تا 1380 (چاپ اول). تهران: انتشارات روزنامه.
46- صانعی، یوسف (1385). استفتائات قضایی، ج 1(چاپ دوم). تهران: نشر میزان.
47- صافی اصفهانی، حسن (1417). الهدایه فی الاصول، ج2 (چاپ اول). قم: مؤسسۀ صاحب الامر.
48- صدر، سیدمحمدباقر (1430). دروس فی علم الاصول، ج2 (چاپ هشتم). قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
49- صدر، سیدمحمدباقر (1380). دروس فی علم الاصول، ج3 (چاپ اول). قم: بوستان کتاب.
50- صدرزاده افشار، محسن (1379). آیین دادرسی دادگاههای عمومی وانقلاب (چاپ پنجم). تهران: جهاد دانشگاهی.
51- صفایی، سیدحسین (1378). حقوق بین¬الملل و داوری¬های بین¬المللی (چاپ دوم). تهران: نشر میزان.
52- عابدی، محمدتقی (1385). صلاحیت قضایی، صلاحیت داوری، مجله حقوقی، مرکز امور حقوق بین الملل معاونت حقوقی و امور مجلس ریاست جمهوری، دورۀ 35، شمارۀ 83، ص89-146
53- عاملی جبعی، زین¬الدین (1308). روضه¬البهیه فی¬شرح اللعمه الدمشقیه،ج2 (بی¬چا). تبریز: بخط عبدالرحیم.
54- عاملی جبعی، زین¬الدین (1425). مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام،ج13 (چاپ سوم). قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
56- عاملی مکی، محمد بن جمال الدین (1426). الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه،ج2 (چاپ دوم). مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی.
57-عاملی مکی، محمد بن جمال الدین (بی¬تا). الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه،ج2 (چاپ اول). قم: مؤسسه النشرالاسلامی.
58- عاملی مکی، محمد بن جمال الدین (1413). اللمعه الدمشقیه (چاپ دوم). قم: منشورات دارالفکر.
59- عبادی، علی سونا عمر ؛ الباز, عباس احمد (2016). سلطة هيئة التحكيم واختصاصها في اجراءات التحكيم في الفقه الاسلامي والقانون النموذجي اليونسترال، لمجله الاردنيه في الدراسات الاسلاميه، لجامعة الاردنية، دورۀ 12، شمارۀ 1، ص 83-100
60- عمید، حسن (1379). فرهنگ فارسی (چاپ نوزدهم). تهران: انتشارات امیرکبیر.
61- طوسی، محمدبن حسن (1387). المبسوط فی فقه الامامیه،ج8 (چاپ سوم). تهران: المکتبه المرتضویه.
62- طوسی، محمدبن حسن (1422). کتاب الخلاف، ج6 (چاپ دوم). قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
63- قرافی، أحمد (1994). الذخيرة، ج10(جاپ اول). بیروت: دارالغرب الاسلامی.
64- قلعه جی، محمد روّاس (1421). الموسوعه الفقهیه المیسره. (چاپ اول). بیروت: دارالنفائس.
65- قلی پور، حسن؛ احمدی، مهدی؛ جعفری، محمدحسن (1393). بررسی اصل تعادل ترافعی در دادرسی قضایی و داوری تجاری بین¬المللی، فصلنامه پژوهشهای فقه وحقوق اسلامی، دوره10، شماره 37، ص127-146
66- قربانی، فرج الله (1372)، مجموعه کامل قوانین و مقررات حقوقی (چاپ اول). تهران: انتشارات فردوسی.
67-گلپايگاني، سيدمحمدرضا (بی¬تا). کتاب القضا (بی¬چا). قم: دارالقرآن الکریم.
68- کاشف الغطا، محمدحسین (بی¬تا). تحریر المجله، (بی¬چا). قم: مؤسّسه الامام صادق.
69- کریمی، عباس و پرتو، حمیدرضا (1392). حقوق داوری داخلی (چاپ دوم). تهران: نشر دادگستر.
70- کریمی، عباس (بی¬تا). دوره درسی آیین دادرسی مدنی3 (بی¬چا). بی¬جا. دانشگاه پیام نور.
71- کسنوی، شادی (1396). بررسی قاعده فقهی اکل مال به باطل از دریچۀ حقوق و اقتصاد، فصلنامۀ فقه و اصول، دورۀ 49، شماره 111، ص111-134
72-کلینی، محمد بن یعقوب، (1367)، ج7، الکافی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، چاپ سوم
73- مافی، همایون؛ پارسافر، جواد، (1391). دخالت دادگاههای دولتی در رسیدگی¬های داوری در حقوق ایران فصلنامه علمی دیدگاههای حقوق قضایی، دوره 17، شماره57، ص 105-130
74- متین دفتری، احمد (1377). آیین دادرسی مدنی و بازرگانی، ج2 (چاپ دوم). تهران: انتشارات مجد.
75- محقق داماد، سیدمصطفی (1377). قواعد فقه بخش قضایی، ج3، (چاپ اول). تهران: نشر علوم اسلامی.
76- محمدی، ابوالحسن (1375). مبانی استنباط حقوق اسلامی (چاپ ششم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
77- مرتضی، احمد (1422)، البحرالذخارالجامع لمذاهب الامصار، ج6 (چاپ اول). بیروت: دارالکتب العلمیه.
78-مرداوی،علاءالدین (بی¬تا). الاوصاف فی¬معرفه¬الراجح من¬افکارالخلاف،ج2 (بی¬چا). بی¬جا:بیت الافکار الدولیه.
79- معین، محمد (1360). فرهنگ فارسی، ج1، چاپ چهارم، تهران انتشارات امیرکبیر.
80- مصطفوی، سیدمحمدکاظم (1421). القواعد، مأه قاعده فقهیه. (چاپ چهارم). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
81- مظفر، محمدرضا (1425). اصول الفقه، ج2 (چاپ سوم). قم: موسسه النشر الاسلامی.
82- مکارم شیرازی، ناصر (1385). القواعد الفقهیه (چاپ دوم). قم: انتشارات مدرسۀ علی ابن ابیطالب.
83- مغنیه، جواد (1408) علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید (چاپ دوم). بیروت: دارالجواد.
84- موسوی، سیدروح الله (بی¬تا)، تحریر الوسیله، ج2 (بی¬چا). قم: انتشارات دارالعلم.
85- موسوی بجنوردی، سیدمحمد (1385). قواعد فقهیه (چاپ اول). تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد.
86-نجفی، محمدحسن (1362). جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام،ج 26 و40 (چاپ پنچم). تهران: دارالکتب الاسلامیه.
87- نراقی، احمد (1429). مستندالشیعه الی احکام الشریعه، ج17 (چاپ اول). بیروت: مؤسسۀآل البیت لإحیاءالتراث.
88- نهرینی، فریدون (1400). آیین دادرسی مدنی، ج1و3 (چاپ سوم). تهران: کتابخانه گنج دانش.
89- نهرینی، فریدون (1390). دستور موقت در حقوق ایران و پژوهشی در حقوق تطبیقی (چاپ دوم). تهران: کتابخانه گنج دانش.
90- هاشمی، محمد (1387). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران (چاپ بیستم). تهران: نشر میزان.
91- هاشمی شاهرودی، سیدعلی (1426). دراسات فی¬علم¬الاصول،ج1(چاپ دوم). بی¬جا: دایره معارف الفقه الاسلامی.
92- هوشمند فیروزآبادی، حسین (1396). بررسی امکان استخراج ضمان از ادلۀ فقهی احترام، فصلنامۀ دین و قانون، دورۀ 5، شماره16، ص99-124.
93- واحدی، جواد (137). تقریرات درس آیین دادرسی مدنی3 (بی¬چا). به کوشش فاضلی آبلویی، میرفاضل، تهران: دانشکده حقوق دانشگاه تهران.