مبانی فقهی اصل 11 ق. ا با برویکردی بر ادله امکان وحدت مذاهب اسلامی از منظر فریقین

محورهای موضوعی : فقه مدنی

زکیه ابراهیم زاده ^{1 *}

1 - دكتراي تخصصي فقه و مباني حقوق اسلامي، دانشگاه پيام نور، تهران، ايران.

تاریخ دریافت : 1399/11/14 تاریخ پذیرش : 1401/07/10 تاریخ انتشار : 1403/12/01

کلید واژه: تقریب مذاهب, وحدت, قرآن, امکان, روایت.,

چکیده مقاله :

اتحاد و یکپارچگی میان مذاهب اسلامی یکی از اصول مهمی است که مخالفان و موافقان وحدت مباحث مهمی را مطرح نمودند که در این نوشتار به مسألة امکان وحدت با توجه به نقد و بررسی ادله عدم امکان و امکان آن بر مبنای اصل یازده، پرداخته می¬شود. همچنین این مقاله به دنبال اعتبار سنجی امکان وحدت از منظر شیعه و اهل تسنّن می‏باشد. حاصل این پژوهش آن است که مفهوم شناسی وحدت که از سوی طرفداران وحدت ارائه می¬شود و با معنایی که طرفداران عدم امکان وحدت و مخالفان تقریب بیان می¬کنند، متفاوت می¬باشد. معنای وحدت اسلام و تقریب مذاهب اسلامی، واحد شدن مذهب اسلامی و یا ابطال مذاهب اسلامی دیگر نیست؛ بلکه معنای وحدت و تقریب آن است که همه مذاهب اسلامی با تمامی گستردگی¬های عقاید و آراء آن، قابل احترام هستند که نتیجه آن تکیه بر نقاط مشترک و اتحاد همه مذاهب و فرفه¬های اسلامی برای اعتلای اسلام در مقابل دشمنان اسلام و دفاع همه جانبه از همه مسلمانان جهان می¬باشند. مهم ترین ادله امکان وحدت، آیات و روایات و عقل و تاریخ است.

چکیده انگلیسی:

Unity and unity among Islamic religions is one of the important principles that the opponents and proponents of unity raised important issues. In this article, the issue of the possibility of unity is addressed according to the critique of the impossibilities and its possibility based on principle eleven.. This article also seeks to validate the possibility of unity from the perspective of Shiites and Sunnis. The result of this research is that the concept of unity presented by the proponents of unity is different from the meaning expressed by the proponents of the impossibility of unity and the opponents of approximation. The unity of Islam and the rapprochement of Islamic religions does not mean the unification of the Islamic religion or the annulment of other Islamic religions; Rather, it means unity and rapprochement that all Islamic religions with all the breadth of their beliefs and opinions are respectable, the result of which is relying on the common points and unity of all Islamic religions and sects for the promotion of Islam and against the enemies of Islam and defense. They are all Muslims of the world. The most important proofs are the possibility of unity, verses and narrations, reason and history.

منابع و مأخذ:

قرآن‌کریم
نهج البلاغه
1- ابن‌ادريس، محمدبن‌منصور بن‌احمد حلّى (1410). السرائر الحاوي لتحرير الفتاوى. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم.
2- ابن‌بابويه، محمدبن على (1413). من لايحضره الفقيه. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم.
3- ابن‌بابويه، محمدبن على، الخصال (1362). جامعه مدرسين. قم.
4- ابن‏عاشور، محمدطاهر (1420). تفسير التحرير و التنوير المعروف بتفسير ابن عاشور. بيروت: مؤسسة التاريخ العربي.
5- ابوالفتوح رازى، حسين‌بن‌على (1408). روض الجنان و روح الجنان في‌تفسير القرآن. مشهد: آستان قدس رضوى، بنياد پژوهش¬هاى اسلامى.
6- اخگری، محمد جواد (1387). امام موسی صدر و وحدت اسلامی. اندیشه تقریب: شماره 17 (‎16 صفحه از 93 تا 108).
7- اصفهانى، مجلسى دوم، محمدباقر بن‌محمد تقى (1404). مرآة العقول في‌شرح أخبار آل‌الرسول. تهران: دارالكتب الإسلامية.
8- آلوسى، محمودبن‌عبدالله (1415هـ). روح المعاني في‌تفسير القرآن العظيم و السبع المثاني. بيروت: دارالكتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون.
9- امینی‌نجفی، عبدالحسین (1414). الغدیر فی‌الکتاب و السنه و الادب. بيروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
10- بروجردى، آقاحسين (1386). جامع أحاديث الشيعة (للبروجردي). تهران: انتشارات فرهنگ سبز.
11- بزرگی، سیدمهدی (1384). نقش انقلاب‌اسلامی در بیداری و وحدت مسلمانان. مجله اندیشه تقریب: شماره 5.
12- بن‌حمزه، محمدبن‌على طوسى. (1408). الوسيلة إلى نيل الفضيلة. قم: انتشارات كتابخانه آية‌الله مرعشى نجفى.
13- بهراني، آلعصفور، يوسف بن‌احمدبن ابراهيم (1405). الحدائق الناضرة في‌أحكام العترة الطاهرة. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم.
14- بی‌آزار شیرازی، عبدالکریم (1354). اسلام آیین همبستگی. بعثت: بی¬تا.
15- بی‌آزار شیرازی، عبدالکریم (1387). همبستگی مذاهب اسلامی، بحث¬های علمی و اصطلاحی بیست تن از پیشوایان تشیع و تسنن. ترجمه تهران: دانشگاه مذاهب اسلامی.
16- حلّى، علامه، حسن بن‌يوسف بن‌مطهر اسدى (1412). منتهى المطلب في‌تحقيق المذهب. مشهد: مجمع البحوث الإسلامية.
17- حلّى، علامه، حسن‌بن يوسف بن‌مطهر اسدى (1413). مختلف الشيعة في‌أحكام الشريعة. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم.
18- حلّى، محقق، نجم‌الدين، جعفر بن‌حسن (1408). شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام. قم: مؤسسه اسماعيليان، ج 4.
19- خمینی، روح‌الله موسوی (1389). صحیفه امام (بیانات، پیام¬ها، مصاحبه¬ها، احکام، اجازات شرعی و نامه¬ها). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
20- دخيل، على ‌محمدعلى (1422). الوجيز في تفسير الكتاب‌العزيز. بيروت: دارالتعارف للمطبوعات.
21- رستگار جویباری، یعسوب‌الدین. حقیقت وحدت در دین و حکمت عـید الزهـراء علیهاالسلام. بی‌نا: بی‌تا.
22- زنجانى، عباس على‌عميد (1421). فقه سياسى (عميد). تهران: انتشارات اميركبير.
23- سيوطى، عبدالرحمن بن‌ابى‏بكر (1404). الدر المنثور فى‌التفسير بالماثور. قم: كتابخانه عمومى حضرت آيت‌الله‌العظمى مرعشى نجفى (ره).
24- شريف‌الرضي، محمدبن‌حسين (1386). نهج البلاغة. ترجمه انصاريان، تهران: پيام آزادى.
25- شهيد ثانى، زين‌الدين بن‌على عاملى (1413). مسالك الأفهام إلى تنقيح شرائع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامية، ج 15.
26- شهيد ثانى، زين‌الدين بن‌على (1421). رسائل الشهيدالثاني (ط- الحديثة). قم: انتشارات دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم.
27- صمیمی، سیدرشید (1386). آسیب‌شناسی، تقریب مذاهب: کوثر معارف، شماره چهارم، ص 187-223.
28- طباطبايى، محمدحسين (1390). الميزان في‌تفسير القرآن. بيروت: مؤسسة الأعلمي للمطبوعات.
29- طبرسى، فضل بن‌حسن (1372). مجمع‌البيان في‌تفسير القرآن. تهران: ناصر خسرو.
30- طوسى، محمدبن‌حسن (1387). المبسوط في فقه الإمامية. تهران: المكتبة المرتضوية لإحياء الآثار الجعفرية.
31- طوسى، محمدبن‌حسن (1400). النهاية في مجرد الفقه و الفتاوى. بيروت: دارالكتاب العربي.
32- عاملى، بهاء الدين، محمدبن‌حسين (1390). الحبل المتين في أحكام‌الدين. قم: كتابفروشى بصيرتى.
33- عاملی، حسین با عبدالصمد (1387). گفتگوی یک دانشمند شیعی با یک عالم سنی یا مـناظره و مـباحثه پدر شیخ بهایی. تهران: ترجمه میر سیداحمد روضاتی.
34- عبدلي، معصومه، ذكياني، غلامرضا، محمودنيا، عليرضا، باقري، خسرو (1394). مبناي نظري و روش‌هاي عملي امام موسي صدر در ايجاد وحدت ملي، فرهنگ در دانشگاه اسلامي. شماره 4، از صفحه 573 تا صفحه 586.
35- فاضل استرآبادی، محمد، شخصیت و جایگاه علامه حلی (ره). در فقه. مجله فقه اهل بیت، شماره 9، ص (179-197)، بی‌تا.
36- فخر رازى، محمدبن عمر (1402). التفسير الكبير (مفاتيح الغيب). بيروت: دار إحياء‌التراث العربي.
37- فغانی، رامین، زارعی، محمد مهدی، ابراهیمی، سعید (1400پاییز). همگرايي مفهوم عدالت فقهي در فقه مذاهب اسلامي. فصلنامه پژوهش‌هاي فقه و حقوق اسلامي، سال هفدهم، شماره 65.
38- قریشی، سیدحسن، اشرفی خیرآبادی، حمید (1394). نبرد چالدران؛ زمینه‌ها پیامدها و قهرمانان فداکار آن. تحقیقات جدید در علوم انسانی، شماره 1 از 39 تا 5.
39- القفاری، ناصر بن‌عبداللّه بن‌علی (1428). مسأله التقریب بین اهل السنه و الشیعه. ریاض: دارطیبه ‌للنشر و التوزیع.
40- مجلسى، محمدباقر بن‌محمدتقى (1403). بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار. بيروت: دارإحياء التراث العربي.
41- مجلسى، محمدتقى بن‌مقصودعلى (1414). لوامع صاحبقرانى مشهور به شرح فقيه. قم: مؤسسه اسماعيليان.
42- مطهری، مرتضی (1364). امامت و رهبری. تهران: صدرا.
43- مفيد، محمّدبن محمدبن نعمان عكبرى (1413). المقنعة (للشيخ المفيد). قم: كنگره جهانى هزاره شيخ مفيد.
44- مكارم شيرازى، ناصر (1411). القواعد الفقهية (لمكارم). قم: مدرسه امام اميرالمؤمنين.
45- مكارم شيرازى، ناصر (1371). تفسیر نمونه، تهران: الكتب الإسلامية.
46- مهریزی، مهدی (1389). جریان‌شناسی تقریب مذاهب اسلامی. مجله هفت آسمان، شماره ۴۷ (از صفحه ۵ تا ۲۶).
47- نجفى، صاحب الجواهر، محمدحسن (1404). جواهر الكلام في‌شرح شرائع الإسلام. بيروت: 43 جلد، دارإحياء التراث العربي.
48- النمر، عبدالمنعم (1988). المؤامره علی‌الکعبه من‌‌القرامطه الی‌الخمینی. قاهره: مکتبه التراث الاسلامیه، بی‌چا.
49- واعظ‌زاده خراسانی، محمد (1369). شش مقاله (الغدیر و وحدت اسلامی). تهران: صدرا.
50- واعظ‌زاده خراسانی، محمد (1385). یادداشت¬های استاد مطهری. تهران: صدرا.
51- واعظ‌زاده خراسانی، محمد (1371). وحدت اسلامی. تهران: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.