جایگاه حق بر سلامت و حفظ جان از منظر فقه و اسناد بین المللی

محورهای موضوعی : حقوق خصوصی

سید محمد حسینی ¹ , علی بابایی مهر ^{2 *} , مریم آقایی بجستانی ³

1 - دانشجوی دکتری حقوق عمومی،واحد سمنان،دانشگاه آزاد اسلامی،سمنان،ایران
2 - استادیار گروه حقوق ،واحد بابل،دانشگاه آزاد اسلامی،بابل،ایران
3 - دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی ،واحد سمنان،دانشگاه آزاد اسلامی،سمنان ،ایران

تاریخ دریافت : 1403/09/06 تاریخ پذیرش : 1402/05/04 تاریخ انتشار : 1404/02/01

کلید واژه: حق بر سلامت, فقه, اسناد بین المللی, بهداشت جهانی,

چکیده مقاله :

دین مبین اسلام تأکیدات فراوانی بر لزوم حفظ و ارتقای سلامت افراد در جامعه دارد، اساساً دستورات اکید اسلام در زمینه نظافت و بهداشت و تغذیه و احکام اطعمه و اشربه و تحریم برخی خوراکی ها،در راستای حفظ سلامت بوده است. در این میان حمایت از سلامتی برخی گروه ها، اهمیت دو چندان دارد. برای نمونه نه تنها بیماران از جهاد معذورند، بلکه به منظور تكريم سالمندان، جمهور فقها اتفاق نظر دارند که در جنگ با کفار، سالمندان کافر که در حال جنگیدن با مسلمانان نیستند، کشته شدنشان توسط سپاه اسلام حرام است. پس، حق سلامتی به اندازه ای اهمیت دارد که یکی از مهمترین تکالیف دینی از بیمار ساقط می شود و حتی اجازه کشتن کافران آنها در جنگ را هم به مسلمانان نمی دهد.سازمان ملل متحد و سازمان بهداشت جهانی نیز به عنوان یک سازمان بین المللی عام و تخصصی در بسیاری از مأموریتها و اهداف خود در زمینه بهداشت انسانی کامیاب بوده است. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، به بررسی سازو کارهای حمایتی حقوق بشری،از حق سلامت در فقه پویای شیعه و اسناد بین المللی پرداخته است.

چکیده انگلیسی:

The religion of Islam emphasizes the importance of maintaining and improving the health of people in the society. Basically, the strict orders of Islam in the field of cleanliness, hygiene, and nutrition, as well as the rulings on food and drink and the prohibition of certain foods, have been aimed at maintaining health. In the meantime, supporting the health of some groups is doubly important, for example, not only are the sick exempted from Jihad (Toba / 91), but also in order to honor the elderly, the majority of jurists agree that in the war with the infidels, the elderly infidels who are They are not fighting with Muslims, it is forbidden to kill them by the Islamic army. Therefore, the right to health is so important that one of the most important religious duties is dropped from the patient, and he does not even allow Muslims to kill their infidels in war. United Nations United and the World Health Organization, as a general and specialized international organization, has been successful in many of its missions and goals in the field of human health. This article, with descriptive-analytical method, examines the protection mechanisms of human rights, the right to health in dynamic Shia jurisprudence and international documents.

منابع و مأخذ:

قرآن
نهج البلاغة، (1414 ق)، گرداوری سید رضی محمد بن حسین الموسوی، ناشر مؤسسه نهج البلاغه، قم، چاپ اول‌.
منابع فارسی
1-ابراهیمی ،جهان بخش، (1382 ش)، سیری در حقوق بشر، تهران، انتشارات زوار.
2-آرتور، اس، ربر، (1390 ش)، فرهنگ روان شناسی، ترجمه یوسف کریمی، تهران، انتشارات رشد.
3-آسبیورن، ایده و دیگران، (1389 ش)، حقوق اقتصادی ،اجتماعی ،فرهنگی، ترجمه اردشیر امیر ارجمند، تهران، انتشارات مجد.
4-باقری ،حامد و دیگران، (1397 ش)، «حق بر سلامت و بهداشت عمومی از منظر حقوق بنیادین بشر با تأکید بر سند ۲۰۳۰ يونسكو»، فصلنامه حقوق پزشکی،سال12، شماره ۴۶.
5-بطحایی گلپایگانی، محمد هاشم،1383،اسلام و حقوق بشر(مجموعه مقالات حقوق بشر در جهان امروز)، تهران، شرکت
6-جوان آراسته، حسین، (1397ش)، حقوق بشر در اسلام، مفاهیم، مبانی و مصادیق، قم پژوهشگاه حوزه و دانشگاه سهامی انتشار.
7-حسین¬نژاد، سید مجتبی – ایزدی¬فرد، علی¬اکبر، (1395 ش)،بررسی فقهی قتل در فضای مجازی، مجله مطالعات غفخ و حقوق اسلامی، سال هشتم، شماره 14.
8-راسخ، محمد، (1381 ش)، حق و مصلحت، مقالاتی در فلسفه حقوق، فلسفه حق و فلسفه ارزش، تهران، انتشارات طرح نو.
9-صرامی، سیف الله، (1385 ش)، حق، حکم و تکلیف (گفتگو با جمعی از اساتید حوزه و دانشگاه)، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
10-عبدی، یاسین و احمد کتابی رودی، (1393ش)، جایگاه حق بر سلامت در اسلام و حقوق بین الملل»، فصلنامه تامین اجتماعی، سال دوازدهم شماره ۴۴.
11-فلسفی هدایت الله ،(۱۳۷5 – ۱۳۷4 ش)، تدوین و اعتلای حقوق بشر در جامعه بین المللی، مجله تحقیقات حقوقی، شماره ۱۶ – ۱۷.
12-قاری، سید فاطمی، محمد ، (1388 ش)، حقوق بشر در جهان معاصر، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهردانش.
13-ورعی، جواد، (1381 ش)، حقوق و وظایف شهروندان و دولتمردان، قم، دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری.
منابع عربی
1- ابوصلاح حلبى، تقى الدين بن نجم الدين، (1403 ق)، الكافي في الفقه‌، ناشر كتابخانه عمومى امام امير المؤمنين عليه السلام، اصفهان، چاپ اول‌.
2- اشعث كوفى، محمد بن محمد، (بی¬تا)، الجعفريات - الأشعثيات، ناشر مكتبة نينوى الحديثة، تهران، چاپ اول.
3- انصاری دزفولى، مرتضى بن محمد امين، (1415 ق)، كتاب المكاسب المحرمة و البيع و الخيارات، ناشر كنگره جهانى بزرگداشت شيخ اعظم انصارى، قم، چاپ اول.
4- البار، محمد على، (1429ق)، الطبیب ادبه وفقهه، دمشق، دار القلم
5- جبعی عاملى، شهيد ثانى، زين الدين بن على، (2021 م)، روض الجنان في شرح إرشاد الأذهان‌، ناشر مؤسسه آل البيت عليهم السلام، قم، چاپ اول.
6- حر عاملی، محمد بن حسن،1409ق، تفصيل وسائل الشيعة إلى تحصيل مسائل الشريعه، قم، آل البيت (ع)
7- حسینی شيرازى، سيد محمد، (1426 ق)، الفقه، السلم و السلام، ناشر دار العلوم للتحقيق و الطباعة و النشر و التوزيع، بیروت، چاپ اول.
8- الرملي شهاب الدین،1410ق، نهاية المحتاج، دمشق، المكتب الاسلامي
9- شريف مرتضى، على بن حسين موسوى، (1405 ق)، رسائل الشريف المرتضى، ناشر دار القرآن الكريم، قم، چاپ اول.
10- صدوق قمّى، محمّد بن على بن بابويه، (1413 ق)، من لا يحضره الفقيه، ناشر دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، قم، چاپ دوم.
11- الطبسی، نجم الدین،1374ش، موارد السجن في النصوص والفتاوی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی
12- طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن، (1390 ق)، الاستبصار فيما اختلف من الأخبار، ناشر دار الكتب الإسلامية، تهران، چاپ اول.
13- طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، (1407 ق)، الخلاف‌، ناشر دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، قم، چاپ اول‌.
14- طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، (1387 ق)، المبسوط في فقه الإمامية، ناشر المكتبة المرتضوية لإحياء الآثار الجعفرية، تهران، چاپ سوم.
15- قاضی عبدالبراج طرابلسى، ابن براج، (1406 ق)، المهذب، ناشر دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، قم، چاپ اول.
16- كلينى، ابو جعفر، محمد بن يعقوب، (1407 ق)، الكافي، ناشر دار الكتب الإسلامية، تهران، چاپ چهارم.
17- موسوی سبزواری، سيد عبد الأعلى، (1413ق)، مهذب الأحكام، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
18- نجفی، محمد حسن بن باقر، (1404ق)، جواهر الكلام في شرح شرائع الاسلام، چاپ هفتم، بیروت، دارالاحياء التراث العربی.
19- نراقى، مولى محمد مهدى بن ابى ذر، (1422 ق)، معتمد الشيعة في أحكام الشريعة، ناشر كنگره بزرگداشت نراقى رحمه الله، قم، چاپ: اول‌.
20- وحید خراسانى، حسين، (1428 ق)، توضيح المسائل‌، ناشر مدرسه امام باقر عليه السلام، قم، چاپ نهم.