موانع بازداشت اموال بدهکاران در حقوق اسلام، ایران و فرانسه
محورهای موضوعی : حقوق خصوصیفتاح سلیمی خورشیدی 1 , مسعود البرزی ورکی 2 , سلمان ولی زاده 3
1 - دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران
2 - دانشیار گروه حقوق،دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین،ایران.
3 - استادیار گروه حقوق خصوصی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
کلید واژه: موانع بازداشت, اموال دولتی, مستثنیات دین, حقوق فرانسه, حقوق اسلام اسلام,
چکیده مقاله :
گرچه هدف غایی از تحصیل حکم یا تنظیم سند لازم الاجرا برای محکوم له یا ذینفع سند، اخذ مطالبات یا اجرای تعهدات و پرداخت بدهی ها توسط محکوم علیه، متعهد یا شخص ثالث است، اما به صرف تحصیل حکم یا تنظیم سند، چنین هدفی حاصل نمی¬شود. از جمله درخواست¬های محکوم له یا متعهدله بازداشت مال یا اموال شخص متعهد به عنوان یکی از مهمترین عملیات اجرایی، می باشد. به دلیل موانع متعدد، اجرای این اقدامات در مراجع قضایی و ثبتی ایران به راحتی امکان پذیر نبوده، مسیر عملیات اجرایی، به ویژه در رابطه با بازداشت اموال، با چالش های جدی مواجه است. پژوهش حاضر، به روش توصیفی- تحلیلی, درصدد تبیین خلاء‌های ناشی از سکوت قانونگذار در بیان بعضی احکام و مقررات بازداشت، وجود مشکلات، محدودیت ها و یا موانع بازداشت اموال دولتی، عمومی، شهرداری ها، سفارتخانه و کنسولگری ها و اجرای قواعد مقررات مستثنیات دین است، که رفع آنها در گرو اصلاح یا بازنگری مقررات مربوطه می‌باشد. در حقوق فرانسه، اسلام و برخی از کشورهای اسلامی نیز این موارد وجود دارد. اما در حقوق فرانسه، به واسطه ایجاد ساختارحقوقی و اجرایی مناسب، اصلاح و تصویب قوانین جدید و... بسیاری از موانع مرتفع گردیده و امر بازداشت با مشکلات کمتری مواجه است.
Although, the final judgement is obtained or the binding deed is issued for the wining party or the beneficiary of the deed requiring the claims to be collected or the obligations to be fulfilled by the judgment debtor, undertaken party, or third party, the mere issuance of judgement or drawing-up of the writ shall not lead to this purpose. One of the requests applied by the beneficiary or the winning party is the confiscation of the undertaken person’ properties, which is one of the most important stage of executive proceedings. Indeed, the enforcement of such measures is not easily accomplished by the judicial and registration authorities in Iran, because of multiple challenges, the enforcement operations, particularly with respect to the properties confiscation, is seriously challenging. This descriptive-analytical study aims to elaborate the gaps caused by the legislator’s silence on articulating some of the decrees and regulations on confiscation, the problems, restriction, and/or impedances for confiscation of governmental and public properties as well as the properties possessed by the municipality, embassies, consulates, and enforcement of the religious exceptions, which can be removed by amending and revising the respective regulations. The French Law as well as Islamic law in some Islamic countries are posing with such challenges. However, in French law, due to the establishment of a proper legal and enforcement structure, amending and ratification of new rules, etc. such challenges have been removed or are less challenging.
الف)کتب
1- ابراهیمی، محمد، (1396)، اسلام و حقوق بین‌الملل عمومی، سمت، تهران، چاپ هفتم.
2- اشرف، احمد، (1357)، شهرنشینی در ایران از دیدگاه جامعه شناسی تاریخی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، چاپ دوم.
3- السنهوری عبدالرزاق، احمد، (2009)، الوسیط فی شرح القانون االمدنی الجدید، منشورات الحلبی الحقوقیه، بیروت، چاپ هفتم.
4- الشامی، علی حسین، (1994)، الدبلوماسیه، نشاتها و تطورها و قواعدها، دارلعلم للملایین، بیروت، چاپ دوم.
5- الماسی، نجاد علی، (1393)، حقوق بین‌الملل خصوصی، میزان، تهران، چاپ سزدهم.
6- امامی، حسن، (1391)، حقوق مدنی، اسلامیه، تهران، چاپ چهارم.
7- انصاری، شیخ مرتضی، (1382)، کتاب المکاسب، آرموس، قم، چاپ دوم.
8- بخاری، محمد، (1410)، صحیح بخاری، الاعلی للشئون الاسلامیه، قاهره، چاپ دوم.
9- جبعی العاملی، زین الدین ( بی‌تا ) الروضه فی شرح اللمعه الدمشقیه، منشورات مکتبه الداوری، قم، چاپ اول.
10- جعفریان، رسول، (1390)، تاریخ تحول دولت و خلافت، بوستان کتاب، قم، چاپ ششم.
11- جعفری لنگرودی، محمد جعفر، (1386)، ترمینولوژی حقوق، گنج دانش، تهران، چاپ چهارم.
12- --------------------، (1381)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، گنج دانش، تهران، چاپ دوم.
13- جلالی، سید مهدی، (1393)، اجرای احکام مدنی، خرسندی، تهران، چاپ اول.
14- حر عاملی، محمدبن حسن، (1387)، وسائل الشیعه، موسسه آل بیت (ع)، قم، چاپ دوم.
15- حسینی حائری، سید کاظم ، (1381)، فقه العقود، مجمع الفکر اسلامی، قم، چاپ دوم.
16- حسینی روحانی، سید محمد صادق (1414)، المسائل المستحدثه، موسسه دارالکتاب ، قم، چاپ چهارم.
17- حلی، حسین، (1415)، بحوث الفقهیه، موسسه المنار، قم، چاپ چهارم.
18- خرازی، محسن، (1398)، شرح کتاب احیاء الموات من شرایع الاسلام، دارالکتب الاسلامیه، تهران، چاپ دوم.
19- خویی، ابوالقاسم ، (1369)، منهاج الصالحین، مدینه العلم، قم، چاپ بیست و هشتم.
20- -------------، (1355)، مستحدثات المسائل، مطبعه الآداب، نجف، چاپ اول.
21- خیر آبادی، مسعود، (1376)، شهرهای ایران، نیکا، مشهد، چاپ دوم.
22- رودیجانی، محمد مجتبی، (1392)، تفسیر جامع قانون اجرای احکام مدنی، کتاب آوا، تهران، چاپ سوم.
23- سیستانی، سید علی، (1388)، منهاج الصالحین، مکتب آیه اله العظمی السید السیستانی، قم، چاپ سوم.
24- سیفی مازندرانی، علی اکبر، (1373) دلیل تحریر الوسیله، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) تهران، چاپ اول.
25- شاه حسینی، رضا، ( 1390)، مستثنیات، پژوهشی در حقوق ایران و مطالعه تطبیقی، جنگل، تهران، چاپ اول.
26- شهابی، علی اکبر، (1343)، تاریخچه وقف در اسلام، دانشگاه تهران، تهران، چاپ اول.
27- شعبانی، قاسم، (1393)، حقوق اساسی و ساختار حکومت جمهوری اسلامی، اطلاعات، تهران، چاپ پنجاه و چهارم.
28- شیرازی، سید محمد، (1377)، الفقه، القانون، مرکز الرسول الاعظم (ص) للتحقیق و النشر، قم،چاپ سوم.
29- صافی گلپایگانی، لطف اله، (1374)، هدایه العباد، دار القران الکریم، قم، چاپ چهارم.
30- صدر، جواد، (1389)، حقوق دیپلماتیک و کنسولی، دانشگاه تهران، تهران، چاپ دوم.
31- طالقانی، محمود، (1358)، اسلام و مالکیت در مقایسه با نظامهای اقتصادی غرب، ارشاد، تهران، چاپ اول.
32- طباطبائی قمی، سید محمد، (1426)، مبانی منهاج الصالحین، منشورات قلم الشرق، قم، چاپ دوم.
33- طباطبایی موتمنی، منوچهر، (1397)، حقوق اداری، سمت، تهران، چاپ دهم.
34- طباطبائی یزدی، سید محمد کاظم، (1378) العروه الوثقی، موسسه نشر اسلامی، قم، چاپ اول.
35- طوسی، ابوجعفر محمد، (1364)، تهذیب، دارالکتب الاسلامیه، تهران، چاپ چهارم.
36- عدل، مصطفی، (1378)، حقوق مدنی، طه، قزوین، چاپ اول.
37- عمید زنجانی، عباسعلی، (1395)، فقه سیاسی، امیرکبیر، تهران، چاپ سوم.
38- فاضل موحدی لنکرانی، محمد، (1391)، تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله، چاپ و نشر عروج، قم، چاپ اول.
39- قاضی شریعت پناهی، ابوالفضل، (1399)، با یسته های حقوق اساسی، میزان، تهران، چاپ پنجاه و نهم.
40- --------------، ( 1395)، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، میزان، تهران، چاپ چهاردهم.
41- قنبری، مجید، (1389)، تصرف غیرقانونی در وجوه و اموال دولتی و عمومی، نوآور، تهران، چاپ دوم.
42- کاتوزیان، ناصر، (1388)، حقوق مدنی (اموال و مالکیت)، میزان، تهران، چاپ هفتم.
43- -----------، (1369)، حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها، بهنشهر، تهران، چاپ اول.
44- کشاورز، بهمن، (1371)، سرقفلی و حق کسب و پیشه و تجارت در حقوق ایران و فقه اسلام، کیهان، تهران، چاپ دوم.
45- کنعانی، محمدطاهر، (1392)، تملک اموال عمومی و مباحات، بنیاد حقوقی میزان، تهران، چاپ دوم.
46- محقق اردبیلی، احمد بن محمد، (1379)، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان،الجماعه المدرسین، قم، چاپ سوم.
47- محقق حلی، ابوالقاسم، (1414)، شرایع الاسلام، دارالاضواء، بیروت، چاپ سوم.
48- محقق داماد، سید مصطفی، (1396)، حقوق بین‌الملل رهیافتی اسلامی،مرکز نشر علوم اسلامی، تهران، چاپ دوم.
49- مدنی، جلال الدین، (1385)، اجرای مفاد اسناد رسمی، پایدار، تهران، چاپ سوم.
50- -------، (1386)، مبانی و کلیات علم حقوق، پایدار، تهران، چاپ شانزدهم.
51- معین، محمد، (1386)، فرهنگ فارسی، ادنا، تهران، چاپ چهارم.
52- مقدسی، ابواسحاق ابراهیم اصطخری، (1368)، مسالک و ممالک ، ترجمه ایرج افشار، علمی و فرهنگی، تهران، چاپ سوم.
53- موسوی الخمینی، روح اله، (1388)، البیع، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، قم چاپ سوم.
54- --------، (1380)، تحریرالوسیله، علی اسلامی (مترجم)، اسلامی، قم، چاپ اول.
55- موسوی بجنوردی، سید محمد، (1398)، قواعد فقهیه، مجد، تهران، چاپ هفتم.
56- منتظری، حسینعلی، (1374)، در اسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الاسلامیه، تفکر، قم، چاپ دوم.
57- ---------(1387)، رساله توضیح المسائل، سرایی، تهران، چاپ بیست و سوم.
58- نظریان، اصغر، (1383)، جغرافیای شهری ایران، پیام نور، تهران، چاپ دوم.
59- نووی المسمی، محی الدین، (2007)، شرح صحیح مسلم، بیروت، چاپ چهاردهم.
60- نیسی، سعید، (1385)، مجموعه نظریه های مشورتی اداره حقوقی دادگستری، بهنامی، تهران، چاپ اول.
61- وحید خراسانی، حسین،(1386)، منهاج الصالحین، مدرسه الامام باقر العلوم (ع) قم، چاپ سوم.
62- هاشمی، سید محمد، (1372)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، چاپ اول.
ب) مقالات
63- آقایی طوق، مسلم و لطفی، حسن، قاعده عدم امکان توقیف اموال عمومی و دولتی در ایران –رویکرد انتقادی –تطبیقی، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، سال نوزدهم، شماره 56، (1396).
64- ابوالحمد، عبدالحمید، پیرامون یک رای وحدت رویه هیات عمومی دیوان عالی کشور و مسئله شخصیت حقوقی دولت، نشریه دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 25 ،(1369).
65- استیری، عصمت، اجرای احکام مدنی خارجی در حقوق ایران و لبنان، فصلنامه قضاوت، شماره 80 ، (1393) .
66- تولیت، سیدعباس، مفهوم و ضابطه مستثنیات دین، مجله دیدگاههای حقوقی دانشکده علوم قضایی شماره 12، (1377).
67- جلالی، محمد و کرمی، حامد، تمایز میان اموال اشخاص عمومی در حقوق فرانسه، مطالعات حقوق تطبیقی، دوره 5، شماره 2، (1393).
68- رستمی، ولی و عامری، معصومه، شهرداری در نظام حقوقی ایران و فرانسه، مطالعات حقوق تطبیقی، دوره 7، شماره 1، (1395).
69- سپهری، کیومرث و رستمی، ولی، اجرای احکام مدنی علیه اشخاص حقوقی حقوق عمومی، موانع و راهکارها، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 40، شماره 2، (1389).
70- سعیدی، پرویز، سازمان اداری و مالی در زمان رسول خدا، فصلنامه حکومت اسلامی، سال هشتم، شماره 30، (1382).
71- عباسی، بیژن، بررسی وظایف و اختیارات شوراهای شهر و روستا در فرانسه، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 38، شماره 4، (1387).
72- عزیزی، آریا، حقوق دیپلماتیک در اسلام، فصلنامه علمی –حقوقی قانون یار، دوره 4، شماره 4، (1396).
73- فلاح، اکبر و امیرزاده جیرکلی، منصور، جستاری در ادوار نگاری فقه امامیه، فصلنامه بژوهش های فقه و حقوق اسلامی، سال شانزدهم، شماره پنجاه و نه، (1399).
74- کرمی، حامد و میربد، سید علیرضا، ولایت دولت بر اموال عمومی از منظر حقوق اداری و فقه امامیه، فصلنامه حقوق اداری، سال هفتم، شماره 22، (1399).
75- کمیلی، محمد و زیاری، کرامت اله و پور احمد، احمد و حاتمی نژاد، حسین، بررسی تاثیر فرهنگ اسلامی ایرانی در مدیریت فضاهای شهری، فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، سال دوم، شماره 8، (1392).
76- مردانی، نادر و رودیجانی، محمدمجتبی، استثنائات وارده بر توقیف اموال در قانون اجرای احکام مدنی، مجله کانون وکلا، شماره 23-24، (1385).
77- معصومی، مسعود و عباسی، بیژن، جایگاه اموال دولتی در نظام حقوقی ایران، فصلنامه حقوق اداری، سال ششم، شماره 18، (1398).
ج)منابع لاتین
78 - Code des procedures civilesd, execution version consolideeoru 25 mars 2019
79- Batsele, Didier, Mortier, Tony, scarcez, Martine, (2018), Manuel de droit administratif, Bruylant, Bruxelles, 2edition
80- Berthelemy, Henry, (2013), Traite elementaire de droit adminisratif, Rousseau, Paris. 5edition.
81- De Laubadrere, et Gaudemet, yves, (2001), traite de droit administratif, L.G.D.J.16edition.
82- Dodd, Christian, 2011, the French code of civil procedure in English, oxford, 3 edition.
83- Dupis, George et autre, (2007), Droit Adminis tratif, Dalloz, paris.3edition.
84-Garcia, Esteban cirral y Jose Antonio Lopez, (2006), Reglamento de Bienes de Las Entidades locales, wolters Kluwer Espa a, Madrid.
85- Gaudemet, y, (2012), Droit Aministratif des biens, L.G.D.J, Paris.
86- Guettier, Christophe, (2008), Droit administrative des biens, puf, Paris.
87-Kayanova, Olga, Mckellar, James, (2006), manaying Government property Assets, International Experiences, the urban Institute.
88- Long, m, Weil, p, Braibant, G, Delvolve, pet B, Genevois, (2005), Les grands arrest de La Jurisprudence administrative, Dalloz.
89- Moreau, Jacques, (2004), Administration Regionale, Departementale et municipal, Dalloz, paris.
90- Navarro, Fernando martos, (2005), Grupo Bde Administracion Grupo B de Administracion General de La Generalitat valenciana Editorial mad, sevilla.
91- Prudhomme, Remy, (2006), Local Government organization and finance France, in local Government in Industrial countrires, the World Bank, washing ton.
92- Roburt, L B Le desoe and BoLes Law a Boczek, (1987), the international Law Dictionary, oxford.