تحلیل انتقادی مبانی فقهی مفاد ماده 1146 ق م با تاکید بر حقوق زنان
حجت عزیزالهی
1
(
گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه یزد،یزد،ایران
)
کلید واژه: طلاق, خلع, فدیه, عوض خلع, کراهت. ,
چکیده مقاله :
ماده 1146 ق م در مورد طلاق خلع چنین مقرر نموده: « طلاق خلع آن است که زن به واسطه کراهتی که از شوهر خود دارد در مقابل مالی که به شوهر می دهد طلاق بگیرد اعم ازاینکه مال مزبور عین مهر یا معادل آن و یا بیشتر و یا کمتر از مهر باشد.» همانگونه که دیده میشود؛ از دیدگاه قانونگذار میزان فدیه بستگی به تراضی طرفین داشته و میتواند از مقدار مهریه بیشتر باشد؛ این مطلب همسو با نظریه اکثر فقها امامیه میباشد؛ اما در مقابل برخی فقها ادله این نظریه را نقد ناکافی دانسته و فدیه بیش از مهریه را در طلاق خلع مجاز نمیدانند؛ و برخی دیگر فدیه را محدود به مهریه و اموال تملیک شده به زوجه از سوی زوج میدانند؛ با توجه به میزان بالای طلاق خلع در محاکم فعلی بررسی محدوده فدیه در طلاق خلع ضروری به نظر میرسد. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی در صدد نقد و بررسی ادله این نظرات بر آمده و در نتیجه میتوان بین طلاق خلع عادی و طلاق خلع قضایی فرق گذاشت؛ به این صورت که اگر دادگاه طلاق را برای زن ضروری بداند؛ باید میزان فدیه را مشخص کند؛ و جلوی سوء استفاده مرد از این وضعیت را بگیرد.
چکیده انگلیسی :
Article 1146 BC stipulates the following regarding divorce divorce: "Divorce divorce is when a woman divorces her husband due to her dislike for the property she gives to her husband, regardless of whether the said property is the same as the dowry or its equivalent or more, and or less than Mehr." as it can be seen; From the point of view of the legislator, the ransom amount depends on the agreement of the parties and can be higher than the dowry amount; This article is in line with the theory of most Imami jurists; But on the other hand, some jurists consider the evidence of this theory to be insufficient criticism and do not allow fidya more than the dowry in divorce divorce; And some others consider fidya to be limited to dowry and property given to the wife by the husband; Considering the high rate of divorce divorce in the current courts, it seems necessary to examine the scope of redemption in divorce divorce. The present study aims to criticize and examine the evidence of these opinions with a descriptive and analytical method, and as a result, it is possible to distinguish between normal divorce and judicial divorce; in such a way that if the court deems divorce necessary for the woman; must specify the amount of ransom; And stop the man from abusing this situation.
1. قرآن کریم.
2. نهج‌البلاغه.
3. ابن ابى جمهور احسايى (1405 ه ق)، محمد بن على، عوالي اللئالي العزيزية، قم: دار سيد الشهداء للنشر.
4. ابن ادريس حلّى، محمد (1410)، السرائر الحاوي لتحرير الفتاوى، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم.
5. ابن قدامه، حنبلی، عبدالله بن احمد (بی تا)، المغنی، بیروت: دارالکتب الاسلامیه.
6. ابن ماجه، محمد (1430)، سنن ابن ماجه، قاهره: دار الرسالة العالمية،
7. ابو الصلاح حلبى ، تقى الدين بن نجم الدين (1403 ه ق )، الكافي في الفقه، اصفهان: كتابخانه عمومى امام امير المؤمنين علیه‌السلام.
8. اردبیلی احمد بن محمد (بی تا) زبدة البيان في أحكام القرآن؛ تهران: المكتبة الجعفرية لإحياء الآثار الجعفریه.
9. این زهره حلبی، حمزه بن علی (۱۴۱۷)غنية النزوع إلى علمى الأصول والفروع؛ قم: مؤسسه امام صادق.
10. بحرانی محمد سند (۱۴۲۹) سند العروة الوثقى (كتاب النكاح)، قم: مكتبة فدك.
11. بحرانی، یوسف (۱۴۰۵)، حدائق الناضرة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
12. بیضاوی، عبد الله بن عمر (۱۴۱۸) أنوار التنزيل و أسرار التأويل بيروت: دار إحياء التراث العربي.
13. جوادی آملی، عبدالله (۱۳۸۸) تفسیر تسنیم؛ ج۱۸، قم: اسراء.
14. جوهرى، اسماعيل (1410)، الصحاح - تاج اللغة و صحاح العربية، بيروت: دار العلم للملايين.
15. حر عاملى، محمد بن حسن (1409)، وسائل الشيعة، قم: مؤسسه آل البيت عليهم السلام.
16. خمینی، سید روح الله (۱۴۱۰) تهذيب الأصول؛ تقرير جعفر سبحانی، قم: انتشارات دار الفكر.
17. خوانساری، آقا جمال الدین محمد (بي تا) التعليقات على الروضة البهية؛ قم: منشورات المدرسة الرضوية.
18. دار قطنی، علی بن عمر (۱۴۱۷) سنن الدار قطنی تحقیق مجدی شوری بیروت: دار الکتب العلميه.
19. راغب اصفهانى، حسين بن محمد ( 1412 ه ق)، مفردات ألفاظ القرآن، لبنان – سوريه: دار العلم - الدار الشامية.
20. شریف مرتضی علی بن حسين (۱۴۱۷)المسائل الناصريات؛ تهران رابطة الثقافة والعلاقات الإسلاميه.
21. شهيد ثانى، زين الدين بن على (1413)، مسالك الأفهام إلى تنقيح شرائع الإسلام، قم: مؤسسة المعارف الإسلامية.
22. صانعی، یوسف (۱۳۸۶)وجوب طلاق خلع بر مرد قم انتشارات میثم تمار.
23. طباطبايى يزدى، سيد محمد كاظم (1414 ه ق)، تكملة العروة الوثقى، قم: كتابفروشى داورى.
24. طباطبایی، سید محمدحسین (۱۳۹۲)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
25. طبرسی، احمد (1415)، مجمع البيان، بيروت: مؤسسة الأعلمي للمطبوعات.
26. طريحى، فخر الدين (1416 ه ق)، مجمع البحرين، تهران:كتابفروشى مرتضوى.
27. طوسى، محمد بن حسن (1387)، المبسوط في فقه الإمامية، تهران: المكتبة المرتضوية لإحياء الآثار الجعفرية.
28. طوسى، محمد بن حسن (۱۴۰۰)النهاية في مجرد الفقه والفتاوی ج ۲، بیروت: دار الكتاب العربي.
29. طوسى، محمد بن حسن (1407 ه ق) تهذيب الأحكام، تهران: دار الكتب الإسلامية.
30. طوسى، محمد بن حسن (۱۴۰۷)الخلاف قم دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
31. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن(۱۳۹۰) الاستبصار فيما إختلف من الأخبار؛ تهران: دار الكتب الإسلاميه.
32. طوسی، محمد بن علی بن حمزه (۱۴۰۸) الوسيلة إلى نيل الفضيلة قم: كتابخانه آیة الله مرعشی نجفی.
33. عاملی (شهید ثانی)، زین الدین بن على (۱۴۱۰) الروضة البهية في شرح اللمعة الدمشقية؛ قم: کتابفروشی داوری.
34. علامه حلی، حسن بن یوسف (۱۴۱۳) مختلف الشيعة في أحكام الشريعة؛ ج ۲، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
35. عیاشی، محمد بن مسعود (۱۳۸۰)تفسير العياشي؛ تهران: مكتبة العلمية الإسلاميه.
36. فاضل جواد جواد بن سعید (۱۳۶۵) مسالك الأفهام إلى آيات الأحكام؛ ج ۲، تهران: مرتضوی.
37. فاضل لنکرانی، محمد (بی تا)؛ جامع المسائل؛ ج ۱۱، قم: انتشارات امیر قلم.
38. فخر رازی، محمد بن عمر (۱۴۲۲)، تفسیر الکبیر، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
39. فيومى، احمد بن محمد مقرى (بی تا)، المصباح المنير في غريب الشرح الكبير للرافعي، قم: منشورات دار الرضي.
40. قرضاوی، یوسف (1۳۸۰)دیدگاههای فقهی معاصر ترجمه احمد نعمتی؛ تهران: احسان .
41. كلينى، محمد بن يعقوب (1407 ه ق)، الكافي، تهران: دار الكتب الإسلامية.
42. گلپايگانى، سيد محمد رضا (1409 ه ق)، مجمع المسائل، قم: دار القرآن الكريم.
43. متقی هندی، علاء الدین (1401)، كنز العمال في سنن الأقوال والأفعال، قاهره: مؤسسة الرسالة.
44. مجلسى ، محمد باقر بن محمد تقى (1403 ق، )، بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بيروت: دار إحياء التراث العربي.
45. مجلسى ، محمد باقر بن محمد تقى (1404 ه ق)، مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول، تهران: دار الكتب الإسلامية.
46. محقق حلی، جعفر (1408)، شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام، قم: مؤسسه اسماعيليان.
47. مصطفوى، حسن(1402ق )، التحقيق في كلمات القرآن الكريم، تهران: مركز الكتاب للترجمة و النشر.
48. مطهری، مرتضی(۱۳۷۴) مجموعه آثار ج ۶، قم انتشارات صدرا.
49. مغنیه، محمد جواد (۱۴۲۱)الفقه على المذاهب الخمسة، ج ۱۰، بیروت: دار التيار الجديد.
50. مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۱)، تفسیر نمونه ج ۱۰، تهران: دار الكتب الإسلاميه.
51. منتظری نجف آبادی حسینعلی (۱۴۲۹)حکومت دینی و حقوق انسان قم ارغوان دانش.
52. موسوی عاملی، محمد بن على نهاية( ۱۴۱۱ق) المرام في شرح مختصر شرائع الإسلام؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
53. نجفى، محمد حسن (1404)، جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام، بيروت: دار إحياء التراث العربي.
54. نورى، ميرزا حسين (1408 ه ق)، مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، بيروت: مؤسسه آل البيت عليهم السلام.
55. هالجین، ریچارد پی و سوزان کراس دینبورن آسیب شناسی روانی؛ ترجمه یحیی سید محمدی؛ ج ۱۱، تهران: نشر روان، ۱۳۹۱
56. هدایت نیا، فرج الله و انزجار زوجه و وجوب طلاق خلع در قرآن کریم، قرآن، فقه و حقوق اسلامی ش ۱۲ بهار و تابستان ۱۳۹۹، ص ۵۷-۸۴ عناوین ثانوی و حقوق خانواده تهران پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی