جایگاه سوء ظن در حوزه ادله اثبات در بخش های تأمینی
محورهای موضوعی : فقه و حقوق جزا و جرم شناسیزهرا حسینی تبار 1 , امان الله علیمرادی 2 , محمدرضا آیتی 3 , اصغر افتخاری 4
1 - 1. دانشجوی رشته فقه و حقوق اسلامی، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران .
2 - استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، واحد علوم تحقیقات ، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - استادگروه فقه و حقوق اسلامی، واحد علوم تحقیقات ، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
4 - استاد گروه معارف اسلامی و علوم سیاسی دانشگاه امام صادق ،تهران ، ایران.
کلید واژه: سوء ظن, فقه, منابع فقه, حقوق موضوعه.,
چکیده مقاله :
سوءظن، نوعی خارج شدن از حالت اعتدال و به معنای حمل برداشت های ذهنی خود نسبت به دیگران بر وجه ناپسند و پذیرش گمان بد در دل و ترتیب اثر دادن به آن در گفتار و رفتار؛ صفت رذیله ای است که بر اثر عواملی همچون ضعف ایمان، محیط اجتماعی و خانوادگی ناسالم، عوامل روانی و اخلاقی و جبن و ضعف نفس ایجاد می شود. هدف از این پژوهش بررسی جایگاه سوء ظن در حوزه ادله اثبات در بخش های تأمینی می باشد. در این پژوهش رویکرد محقق به صورت توصیفی- تحلیلی بوده و روش جمعآوری داده ها؛ روش اسنادی(کتابخانهای) و با ابزار فیش برداری انجام شده است. بررسیها نشان داد به خاطر گستردگی قلمرو دین و محدود نبودن آن به امور فردی و عبادی، و از آنجایی که رواج سوءظن، باعث افزایش ترس میان آحاد جامعه و مانع همکاری های اجتماعی و اتحاد و همدلی است؛ کارکرد اجتماعی آن نیز مورد اهتمام واقع شده است. سوءظن در حقوق و قوانین موضوعه به صورت عنوان مستقل وجود ندارد ولی با مسامحه لفظ سوءظن محمول بر قصد ارتکاب جرم می شود که قصد نیز با توجه به ماده 122 قانون مجازات تفسیر می شود. لکن مطابق نظر حقوقدانان می توان به نحو ترادف ماده 515 قانون مجازات اسلامی مشعر بر سوءقصد را محمول بر سوءظن کرد. در حقوق کیفری در برخی موارد مانند ممنوعیت تهمت و افترا، توهین، قتلهای سوءظنی، دفاع مشروع و نشراکاذیب؛ به عنوان منشأ از سوءظن نام برده شده است.
Suspicion is a sort of exercising immoderation and it means one’s own mental perception of others about unpleasant things and reckoning bad ideas in heart and mind and putting these thoughts into effect in words and behaviors; suspiciousness is a bad attribute that comes about as a result of factors like faith weakness, unhealthy and unsound social and familial environment, psychological and ethical factors and cowardice and frailty. The present study tries investigating the position of suspicion in the area of proof justification in the security sectors. The researcher adopts a descriptive-analytical approach towards the study subject. Documentary method (library research) and note-taking have been the methods of choice for gathering information. The investigations indicated that due to the vastness of the religion’s realm and its not being limited to the individual and worshipping affairs and since the prevalence of suspicion causes an increase in the fear amongst the individual members of the society and prevents the social cooperation, unification and sympathy, the religion’s social function should be also taken into account. Suspicion does not exist in the form of an independent title in the laws and statutory provisions but, with a little compromise, the term “suspicion” can be considered as an intention for the perpetration of crime with the intention being interpretable according to article 122 of the penal lore. However, according to jurists, the malicious intention stipulated in article 515 of the Islamic penal code of law can be synonymously taken as suspicion. In the penal laws, some of the cases like the prohibition of slandering and aspersion, insolence, suspected murders, legitimate defense and dispersion of falsehood can be enumerated amongst the sources of suspicion.
اکبری، محمود(1390). خوش‌بینی و بدبینی: سوءظن، زمینه‌ها و راههای درمان. تهران. ناشر فتیان
امامی، حسن.(1389). حقوق مدنی، تهران: انتشارات اسلامیه، چاپ دوم.
انصاری، مرتضی(1415)، القضاء و الشهادات، قم
ایازی، محمدعلی.(1379). آزادی در قرآن، تهران: نشر ذکر، چاپ اول.
آشوری، محمد.(1378). «نگاهی به حقوق متهم در حقوق اساسی و قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری، مجله مجتمع آموزش عالی، قم: سال اول، شماره 3.
ترحینى عاملى، محمد حسین.(1427). الزبدة الفقهیة فی شرح الروضة البهیة، قم: دارالفقه للطباعه، چاپ چهارم.
جعفری‌لنگرودی، محمدجعفر.(1376). دانشنامه حقوقی، تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ ششم.
جعفری‌لنگرودی، محمدجعفر.(۱۳۸۸). ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج‌دانش.
حرعاملی، محمدبن حسن.(1414). وسائل الشیعه، قم: ناشر آل البیت.
حسینی بوشهری، سیدهاشم.(1437). القواعدالفقهیه، قم: مسیا.
حلی(علامه)، حسنبنیوسف.(1420)/ احکام الشرعیه علی مذهب الامامیه، قم: انتشارات موسسه امام صادق(ع)، چاپ اول.
حلی، محمدبن حسن.(1387). ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم: موسسه اسماعیلیان، چاپ اول.
خالقی، علی، آیین دادرسی کیفری، 161.
رحیمی، کورش(1389).ظن و گمان و آثار سوء اخلاقی آن.
شربینی، محمد بن احمد(2009)، مغنی المحتاج الی معرفه معانی الفاظ المنهاج ، بیروت
شیخ مفید(1413). المقنعة. قم : کنگره جهانى هزاره شیخ مفید، چاپ اول.
صانعی، پرویز.(1376). حقوق جزای عمومی، تهران :
طوسی، محمدبن حسن.(1413). التبیان فی تفسیر القرآن، قم : جماعه المدرسين في الحوزه العلميه.
طوسی، محمدبنحسن.(1407). الخلاف، قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم.
عباسی ولدی، محسن(1392). طعم شیرین خدا (دوره شش جلدی). تهران . آیین فطرت
عربیان، اصغر.(1385). اعتبار علم قاضی و چالش های پیش رو، مجله برهان و عرفان، شماره 7.
فاضل هندی، محمدبن حسن.(1416). کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
فلچر، جورج، تجدید نظر در قوانین جزایی، 972.
فیروزیان حاجی، ابراهیم.(1397). اصل برائت و حقوق شهروندی و ریشه های آن، مجله پژوهش دینی، شماره 36.
فيض، عليرضا، مقارنه و تطبيق در حقوق جزاى عمومى اسلام، 1/ 157.
قربان وند، محمدباقر.(1387). حاکمیت قاعده ید در حقوق مدنی ایران، تهران: انتشارات ققنوس، چاپ اول.
کلانتری، کیومرث، ایرج گلدوزیان و محدثه صادقیان.(1398). جواز قتل در فراش تأکید دوباره قانون مجازات اسلامی در راستای جواز قتل مهدورالدم، فصلنامه تحقیقات حقوقی تطبیقی ایران و بین الملل، سال دوازدهم، شماره 44.
گلپایگانی، محمدرضا(1413). کتاب القضاء، قم. ناشر دارالقران کریم
مشکینی اردبیلی، علی.(1374). اصطلاحات الاصول و معظم ابحاثها، قم: نشر الهادی.
مظفر، محمدرضا.(1375). اصول فقه، قم: الاعلام الاسلامی، چاپ سوم.
مقنیان، محمدعلی.(1391). ادله اثبات دعوا، تهران، انتشارات جنگل، چاپ اول.
منزوی پوربنا، امین و عبدالامیر ریشه.(1395). حمایتهای کیفری از اصل کرامت انسانی در قانون آیین دادرسی کیفری ایران، سومین کنفرانس بین المللی پژوهشهای نوین، باتومی گرجستان
ميرمحمد صادقي، حسين.(1386). جرايم عليه اشخاص، تهران، بنياد حقوقي ميزان.
نراقی، احمد (1373). مستند الشیعه فی احکام الشریعه، تهران: انتشارات عبد محمدلواسانی، چاپ اول.
نوربها، رضا. (1382). زمینه حقوق جزای عمومی، تهران:
ورعی، سیدجواد، (1386). مبانی و مستندات قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران. ناشر دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری
ولیدی، محمدصالح.(1373). حقوق جزای اختصاصی، تهران: انتشارات امیرکبیر.