بازتولید اندیشه ایرانشاهی در سیاست‌نامه‌های دوره اسلامی: مطالعه موردی خواجه نظام‌الملک توسی
محورهای موضوعی : تاریخِ اندیشه سیاسی در ایران
شجاع احمدوند
1
(دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبابی، تهران، ایران)
علی سعیدیان نژاد
2
(کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبابی، تهران، ایران)
کلید واژه: خواجه نظام الملک توسی, اندیشة ایران‌شهری, اندیشة ایرانشاهی, شاهی آرمانی,
چکیده مقاله :
به زبان ساده سیاست ایرانشاهی ریشه در اندیشه و ساختار حکومت‌های ایران باستان دارد. اندیشه ایرانشاهی به‌سان مبنای نظری حکومت‌های ایران باستان، به‌رغم تغییر و تحول متأثر از مناسبات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و دینی، تا دوران معاصر و حداقل تا دوره سلطنت‌های جدید متأثر از اندیشه مونارشی غربی که ماهیت نظام ایرانشاهی را متحول ساخت، تداوم پیدا کرد. با این مبنا، هدف این مقاله بررسی تداوم سیاست ایرانشاهی در سیاست‌نامة خواجه نظام‌الملک توسی در دوران اسلامی ایران و زمام‎داری آل سلجوق است. روش این پژوهش کنش گفتاری کوِئینتن اسکینر و مبتنی بر فهم دوگانه متن(کتاب سیاست‌نامه) و بستر شکل‌گیری این متن است، البته داده‌ها به شکل کتاب‌خانه‌ای گردآوری شده‌اند. یافته پژوهش، نشان می‌دهد که سیاست‌نامة خواجه نظام‌الملک نه تنها تحت تأثیر اندیشه ایرانشاهی است بلکه این الگوی کهن حکومتی ایران به واسطه ترکیب با سنت اسلامی، تدوینی جدید یافته، به طوری‌که، شاه برگزیدة خداوند است و در رأس هرم قدرت قرار می‌گیرد و حتی دگرگونی‌های جهان نیز تابعی از دگرگونی‌های سرشت شاهی تلقی می‌شود. نتیجه پژوهش این است که سیاست ایرانشاهی با قرائت خواجه نظام‌الملک، با حفظ ساخت و عناصر سنتی ایرانشاهی، به دنبال کسب، حفظ و گسترش قدرت و تحقق نظم و عدالت است.
Iranshahi policy is rooted in the thought and structure of the Aancient Iranian governments. The idea of Iranshahi as the theoretical basis of the governments of Ancient Iran, despite the change and transformation affected by political, social, cultural and religious relations, continued until the modern era and at least until the period of new monarchies influenced by the western monarchical thoughts. With this basis, the purpose of this article is to examine the continuity of the Iranshahi policy in the Khwaja Nizam al-Molk Tosi thought during the Islamic era of the Seljuq dynasty. The method of this research is the speech act of Quinten Skinner and is based on the double understanding of the text and the formation platform of this text, although the data is collected in the form of a library. The findings of the research show that the Khwaja Nizam al-Molk book is not only influenced by the thought of Iranshahi, but this Ancient government model of Iran has been given a new formulation due to the combination with Islamic tradition, so that the king is God's chosen one and is placed at the top of the pyramid of power, and even the changes in the world are considered to be a function of the changes in the royal nature. The result of the research is that the politics of Iranshahi with the reading of Khwaja Nizam al-Molk, by preserving the structure and traditional elements of Iranshahi, seeks to gain, maintain and expand power and realize order and justice.
_||_