تبیین نقش رادیو در ترویج زبان فارسی و تقویت هویت فرهنگی (با تأکید بر برنامه¬های ادبی رادیو فرهنگ)

محورهای موضوعی : ادبیاتِ سیاسیِ ایران

منصوره کردی ¹ , بهرام پروین گنابادی ^{2 *} , مینو خانی ³

1 - سازمان صدا و سیما
2 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، تهران، ایران
3 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال / دانشکده علوم انسانی / گروه پژوهش و هنر

تاریخ دریافت : 1404/07/10 تاریخ پذیرش : 1404/07/26 تاریخ انتشار : 1404/08/20

کلید واژه: رسانه‌های جمعی, رادیو فرهنگ, زبان فارسی, برنامه‌های ادبی, تحلیل محتوا,

چکیده مقاله :

با توجه به گسترش رسانه‌های دیجیتال و تأثیر آن‌ها بر زبان و فرهنگ، بررسی نقش برنامه‌های ادبی رادیو فرهنگ در ترویج زبان فارسی ضروری به نظر می‌رسد. این پژوهش با هدف بررسی نقش برنامه‌های ادبی شبکه رادیویی فرهنگ در ترویج زبان فارسی، با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده که از طریق توزیع پرسشنامه­ای مشتمل بر یک بعد، پنج مؤلفه (مؤلفه­های زبانی، فرهنگی و ادبی، رسانه­ای، آموزشی؛ و اجتماعی و هویتی) و 25 شاخص (سئوال) در میان جامعه آماری شامل 100 نفر از شنوندگان مورد ارزیابی قرار گرفت. داده هاي گردآوري شده از طريق آزمون­های آماری تجزيه و تحليل گرديد و نتایج حاصل حاکی از آن اسـت که هر پنج مؤلفه و 25 شاخص مورد بررسـی، حائز اهمیت بوده و نقش مؤثری در ترویج زبان فارسی داشته و میزان تأثیر آن­ها نیز از متوسـط بـه بالا بوده و لذا رادیو فرهنگ در ترویج زبان فارسی، به‌ویژه از طریق مؤلفه‌های زبانی، فرهنگی و رسانه‌ای، عملکردی موفق داشته است. و مؤلفه‌های هویتی، ادبی و آموزشی نیز به ‌خوبی پوشش داده شده‌اند. ساختار پرسشنامه از اعتبار و پایایی بالایی برخوردار بوده (آلفای کرونباخ 947/0) و تحلیل عاملی نیز ساختار نظری آن را تأیید کرده است.

چکیده انگلیسی:

Considering the expansion of digital media and their impact on language and culture, it seems necessary to examine the role of literary programs of Radio Farhang in promoting the Persian language. This study aimed to examine the role of literary programs of Radio Farhang in promoting the Persian language and was conducted using a descriptive-analytical method. It was evaluated by distributing a questionnaire consisting of one dimension, five components (linguistic, cultural and literary, media, educational, and social and identity components) and 25 indicators (questions) among a statistical population of 100 listeners. The collected data were analyzed through statistical tests, and the results indicated that all five components and 25 indicators under study were important and had an effective role in promoting the Persian language, and their level of impact was also medium to high, and therefore Radio Farhang has had a successful performance in promoting the Persian language, especially through linguistic, cultural, and media components. And the identity, literary, and educational components are also well covered. The questionnaire structure has high validity and reliability (Cronbach's alpha 0.947) and factor analysis has confirmed its theoretical structure.

منابع و مأخذ:

ابراهیم¬زاده، معصومه. (1402). "نقش رسانه در زبان و ادبیات فارسی"، ارائه شده در دومین کنفرانس بین¬المللی مدیریت اقتصاد، کارآفرینی و مهندسی صنایع، تهران، اسفند 1402، صص. 123 تا 128.
افتخاری، سیداسماعیل. (1393). نمایه گروه واژه¬گزینی نظامی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران: نشر روناس، ویراست دوم، تابستان 1393، ص. 18.
آشنا، حسام¬الدین و روحانی، محمدرضا. (1389). "هویت فرهنگی ایرانیان از رویکردهای نظری تا مؤلفه¬های بنیادی"، فصلنامه تحقیقات فرهنگي، دوره سوم، شماره چهار، زمستان ۱۳۸9، صص. 157 تا 185.
بلوکی، ابراهیم. (1380). "گویندگان رادیو و زبان فارسی"، نشریه رادیو، سال دوم، شماره 8، ص 5.
تبریزی، ایرج. (1402). "زبان فارسی در صدا و سیما از دیدگاه مقام معظم رهبری"، چهارمین کنفرانس ملی نوآوری و تحقیق در فرهنگ، زبان و ادبیات فارسی، اردیبهشت 1402.
جزمومنی، سیدرضا. (۱۳۸۷). "تنوع فرهنگی و نقش رادیو". کتاب ماه هنر، شماره ۸، فروردین، ص. ۱۵.
جزمومنی، سیدرضا. (1387). "زبان فارسی و رسانه¬های عمومی"، ارائه شده در همایش ملی پژوهش¬های نوین در زبان و ادبیات فارسی، 26 اردیبهشت 1387، ورامین، صص. 1 تا 21.
جوزف، جان. (۲۰۰۴). زبان و هویت: ملی، قومی، دینی. ترجمه نشده. لندن: پالگریو مک‌میلان، ص. 18.
حسن¬بیگی، ابراهیم و حبیبیان، محمدحسن.¬ (1388). "راهبرد کنترل تهدیدات رسانه‌ای فارسی‌زبان ماهواره¬ای". نشریه مطالعات دفاعی استراتژیک، شماره37، پاییز 1388، صص 85 تا 114.
حسن‌بیگی، ابراهیم و حبیبیان، محمدحسن. (1388). "راهبرد کنترل تهدیدات رسانه‌ای فارسی‌زبان ماهواره‌ای". فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک، سال پنجم، شماره 2، صص. 59 تا 75.
خجسته، حسن. (۱۳۸۱) درآمدی بر جامعه شناسی رادیو، تهران: اداره كل پژوهش¬های رادیو، ص. 20.
دادور، المیرا. (1385). "رسانه¬های جمعی و زبان"، نشریه پژوهش ادبیات معاصر جهان، دوره 11، شماره30، فروردین 1385، صص. 42 تا 51.
دادور، المیرا. (1385). "رسانه‌های جمعی و زبان". نشریه پژوهش زبان‌های خارجی، شماره 23، صص. 40 تا 52.
داوری، حسین، داوری اردکانی، نگار و عظیمی¬فرد، فاطمه. (1403). "رویکرد رسانه ملی به زبان فارسی و زبان‌های محلی؛ تحلیلی انتقادی در چهارچوب سیاست و برنامه‌ریزی زبان"، پژوهش¬های زبان¬شناسی: نظریه و کاربرد، سال سوم، شماره 2، تابستان 1403، صص. 29 تا 59.
دانش¬پژوهان. (1398). "تبیین نقش رادیو در انسجام¬بخشی هویت ملی، با نگرش به کاربرد زبان فارسی"، ارائه شده در ششمین اجلاس جهانی صدا، دوم تا چهارم اردیبهشت ماه 1398، صص. 227تا 246.
ذوالفقاری، حسن. (۱۳۹۸). زبان فارسی در رسانه. تهران: انتشارات علم، ص. 22.
ربانی، علی، ربانی، رسول و حسنی، محمدرضا. (1388). "رسانه¬های جمعی و هویت ملی"، فصلنامه پژوهش¬های ارتباطی، سال شانزدهم، شماره 2، پیاپی 58، تابستان 1388، 65 تا 93.
رحمانیان، محمدصادق. (1396). "زبان رسانه ملی و مقایسه آن با زبان گفتار"، ارائه شده در جشنواره صدای سخن رادیو، اردیبهشت 1396، تهران: سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران.
رحمانیان، محمدصادق. (1398). "زبان رسانه ملی و مقایسه آن با زبان گفتار"، ارائه شده در ششمین اجلاس جهانی صدا، دوم تا چهارم اردیبهشت ماه 1398، تهران: سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، صص. 207 تا 226.
سمیعی گیلانی، احمد. (1382). "زبان رسانه¬هـا"، نشریه پیک نور- علوم انسانی، دوره اول، شماره 3، پاییز 1382، صص. 3 تا 10.
صادقی تحصیلی، طاهره و امیدی¬فر، فاطمه. (1392). "زبان فارسی و رسانه‌ها"، ارائه شده در نخستین همایش آموزش زبان فارسی، دانشگاه تربیت مدرس، اسفند 1393، ص. 78.
صفری، جهانگیر، خلجی، مریم و ظاهری عبدوند، ابراهیم. (1393). "زبان فارسي و راديو"، ارائه شده در نخستین همایش آموزش زبان و ادبیات فارسی، اسفند 1393، تهران: دانشگاه تربیت مدرس، صص. 235 تا 242.
صفوی، کورش. (۱۴۰۰). تحلیل گفتمان رسانه‌ای. تهران: نشر نی، ص. 58.
عباسی، ابراهیم. (1395). "رادیو و زبان فارسی و نقش آن در تحکیم هویت ملی"؛ مطالعه موردی ابوالقاسم انجوی شیرازی و محمدرضا حکمت شیرازی، ارائه شده در همایش ملی زبان و هویت،24 شهریور 1395، شیراز، ص. 1 تا 19.
علیمحمدی، حمزه. (1398). "بررسی ارتباط بینامتنی زبان گفتاری، متأثر از رسانه رادیو"، ارائه شده در ششمین اجلاس جهانی صدا، دوم تا چهارم اردیبهشت ماه 13981398، صص. 247تا 262.
فاکس، کارل و ساندرز، جو. (1399). اخلاق رسانه؛ آزادی بیان و الزامات دموکراسی، (ترجمه محدثه عقبایی). قم: اداره کل پژوهش¬های اسلامی رسانه، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران؛ نشر دین و رسانه، ص. 47.
فتحی، عارفه. (1403). "در دریای دری بر موج اف ام (بررسی تاثیر رادیو بر خط، زبان و ادبیات فارسی)"، نمایه شده در پایگاه اینترنتی سیویلیکا. مهر 1403، ص. 4
قاسم¬پور، محدثه. (1399). "بازنمایی زبان معیار (روزمره) در رسانه‌های مدرن"، نشریه مدیریت رسانه، شماره 51، آبان 1399، صص. 89 تا 100.
قاضی‌زاده، علی‌اکبر. (۱۳۸۲). نوشتن برای رادیو. تهران: انتشارات صدا، ص. 33.
کرایسل، اندرو. (۱۹۹۱). درك رادیو. ترجمه معصومه عصام، تهران: اداره كل پژوهش¬های رادیو، ص. 22.
محقق‌زاده، محمد. (۱۳۹۶). "نقش رادیو در زبان معیار"، فصلنامه رسانه، ۱۲(۳)، صص 45 تا 67.
مختاری اصفهانی، رضا. (1390). سرگذشت رادیو در ایران به روایت اسناد، تهران: نشر طرح آینده، ص. 515.
مستقیمی، حسین. (1393). "رادیو و کارویژه‎های عصر نو: نقطه‎گذاری فرهنگی، رایانش اجتماعی،‌ باغبانی زبانی"، دوفصلنامه مطالعات میان¬رشته¬¬ای در رسانه و فرهنگ، سال چهارم، بهار و تابستان 1393، شماره 1، صص 86 تا 106.
مژدهی¬فر، شیوا و رزمجو، علی¬اکبر. (1402). "مطالعه ظرفیت¬های ادبیات کهن برای ترویج هویت اجتماعی در برنامه¬های رادیویی"، دو فصلنامه مطالعات میان¬رشته¬¬ای در رسانه و فرهنگ، سال 13، شماره 1، مرداد 1402، صص. 141 تا 171.
مظاهری، امیرمسعود و لبیبی، محمدمهدی. (1402). "رسانه‌های نوپدید و دگرگونی فرهنگی در ایران". نشریه رسانه و فرهنگ، پاییز و زمستان 1402، ص. 92.
معینی، علیرضا. (1392). "نقش رادیو در گسترش فرهنگ مطالعه و کتابخوانی". نشریه رادیو، شماره 69، فروردین 1392، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، صص. 7 تا 22.
معینی، علیرضا. (1392). "نقش رادیو در گسترش فرهنگ مطالعه و کتابخوانی". فصلنامه علمی‌پژوهشی رادیو، شماره 12، صص. 25–38.
مک‌لوهان، مارشال. (1964). رسانه، پیام است. ترجمه: علی‌اصغر مهاجر. تهران: انتشارات سروش. ص. 45.
ویژه، مسعود و اسکندریان، نرگس. (1395). "تأثیر رسانه¬ها در همگرایی گویش¬های زبان فارسی" مطالعه موردی: گویش همدانی، ارائه شده در نخستین همایش ارتباطات، زبان و ادبیات فارسی و مطالعات زبان شناختی، اردیبهشت 1395، همدان، صص. 1 تا 15.
هال، استوارت. (1396). چه کسی به هویت نیاز دارد؟. در: مورلی، دیوید و چن، کوان- شینگ (ویراستاران). پروبلماتیک هویت در مطالعات فرهنگی: هویت و جهانی شدن. ترجمه سیاوش قلی‌پور و علیرضا مرادی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، صص. 11 تا 35.
هال، استوارت. (1997). بازنمایی: فرهنگ و معنا. ترجمه: فریدون بدره‌ای. تهران: نشر آگه. ص. 112.
هولمز، جانت. (2013). زبان‌شناسی اجتماعی. ترجمه: محمدرضا باطنی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی. ص. 78.
یراق¬بافان، مجید، مظاهری، امیرمسعود و لبیبی، محمدمهدی. (1402). "رسانه¬‏های نوپدید و دگرگونی فرهنگی در ایران"، دو فصلنامه مطالعات میان رشته¬ای در رسانه و فرهنگ، سال 13، پاییز و زمستان 1402، شماره 2، صص. 309 تا 332.