بررسی تطبیقی مواجهه اسطوره کیکاووس و زئوس با حوزه قدرت (نظریه تیپ شناسی بولن)
محورهای موضوعی : تحولات سیاسی در ایران
مریم جمشیدی
1
*
,
بهروز اتونی
2
,
رضا فهیمی
3
1 -
2 - استادیار دانشگاه آزاد واحد قم
3 - عضو هیات علمی گروه ادبيات فارسي ، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامي ، قم ، ايران.
کلید واژه: اسطوره, کیکاووس, زئوس, کهن الگو, قدرت, بولن,
چکیده مقاله :
ایران و یونان با سبقه تاریخی و تمدنی دیرپا، مملو از اسطوره ها و کهن الگوهایی که نام و عملکرد آنها در منظومه ها و متون قدیم درج شده است. این اسطوره ها به منزله ناخوادگاه جمعی ما عمل می کنند. کیکاووس و زئوس دو تن از اسطوره ها و کهن الگوهای ایران ویونان هستند که جایگاه مهمی در متون اسطورهای این دو تمدن دارند.این، پژوهش درصدد شناخت عملکرد کیکاووس و زئوس، دو اسطوره مشهور ایرانی و یونانی در حوزه قدرت است و این پرسش را مطرح می کند که براساس نظریه تیپ شخصیتی جین شینودا بولن، عملکرد این دو اسطوره در حوزه قدرت چه تفاوت ها و شباهت هایی با هم دارد؟ پژوهش با استفاده از روش مقایسه ای انجام گرفت و یافته های تحقیق مبین آن است که از منظر تیپ شخصیتی زئوس و ارسی بولن، کیکاووس و زئوس، پادشاهانی قدرت طلب، توانا و ریاست جو هستند،زئوس برخلاف کیکاووس قدرت را با برادرانش تقسیم می کند. کیکاووس پادشاهی مشورت ناپذیر، کم خرد، خودکامه،احساساتی،قدرنشناس،بدبین به اطرافیان و بزرگان ایران زمین و ناتوان دردرک پیشامدهای روزگار است و قدرت رافی نفسه برای ارضاء حس جاه طلبی خود می داند.زئوس هم باوجود این که برخلاف کیکاووس در تدبیرامور، گسترش عدالت و نظم اجتماعی کوشاست،اما رگه هایی از کهن الگوی ارسی در رفتارش هویداست و خشونت فزاینده، هراس از انسان ها و اسطوره هایی مانند پرومته، او را به وادی تصمیمات نابخردانه ای مانند گسترش شر در جهان و سرازیر کردن سیل برای نابودی بشر می کشاند.
Iran and Greece, with a long-standing historical and civilizational background,are full of myths and archetypes whose names and functions are recorded in ancient poems and texts.Thes myths act asour collective refuge.Kikavus and Zeus are two of the myths and archetypes of Iran and Greece that have an important place in the mythological texts of these two civilizations. Therefore,the research seeks to understand the function of Kikavus and Zeus,two famous Iranian and Greek myths,in the field of power and raises the question:What are the differences and similarities in the function of these two myths in the field of power, based on the personality type theory ofJane Shinoda Bolen? The research was conducted using a comparative method and the findingsof the research show that from the perspective of Zeusand Orsi Bolen's personalitytype,Kikavus and Zeus are power-seeking, capable,ambitious and presiding kings.Both fac challenges from rivals during their reign.Unlike Kikavus,Zeus shares powerwith his brothers.Kikavus is an indecisive,short-sighted,autocratic, emotional,ungrateful king,pessimistic about those around him and the elders of Iran, and incapable of understanding the events of the day, and considers power in itself to satisfy his sense of ambition.Although Zeus,unlike Kikavus,is diligent in managing affairs and spreading justice and social order,traces of theOrsiarchetype are evident in his behavior,and increasing violence, fear of humans, and myths such as Prometheus le him to make unwise decisions such as spreading evil in the world and sending a flood to destroyhumanity
آذرفرنبغ دادگی (1378). بندهش، برگردانِ مهرداد بهار، تهران: توس.
اسماعیل پور، ابوالقاسم. (1387). اسطوره، بیان نمادین، تهران: سروش.
آموزگار، ژاله. (1374). تاریخ اساطیری ایران، تهران: سمت.
امینی، علی (1391). بررسی روایات کیکاووس در متون اساطیری، حماسی، تاریخی ایران و مقایسه‌ی آن با روایات مشابه ملل دیگر، پایان نامه دکتری، شیراز، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شیراز.
بوشاسب، حمید. (1390). بررسى تطبیقى شخصیت فریدون ـ زئوس و ضحاک ـ تیفوئوس، ماهنامه رشد زبان و ادب فارسی، شماره 97، بهار، صص 49-43.
بولن، جین شینودا (1386). نمادهای اسطوره ای و روان شناسی زنان، ترجمه آذر یوسفی، چاپ چهارم، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
بولن، جین شینودا (1393). نمادهای اسطوره ای و روان شناسی مردان، ترجمه مینو پرنیانی و پرتو پارسی، چاپ سوم، تهران: آشیان.
بولن، جین شینودا (1394). انواع مردان، ترجمه فرشید قهرمانی، چاپ هفتم، تهران: بنیاد فرهنگ و زندگی.
بی.نا. (1383). افسانه خدایان، گردآوری و ترجمه، شجاع الدین الدین شفا، تهران: دنیای نو.
پروان، حمیده و رضایی دشت ارژنه (1398). بررسی تحلیلی تطبیقی اسطوره های پرواز، (کی کاووس، نمرود، ووئی، ایکاروس و دانته، دو فصلنامه پژوهشنامه ادب حماسی، شماره 37، بهار و تابستان، صص 118-93.
پورداوود، ابراهیم (2536). پشت ها، به کوشش بهرام فره وشی، تهران: دانشگاه تهران.
جوینی، عزیز الله. (بی.تا). فردوسی، حکیم ابوالقاسم، جلد سوم، تهران: دانشگاه تهران.
حمیدیان، سعید. (1383). درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی، چاپ دوم، تهران: ناهید.
خلیل پور، غلامحسین؛ شهولی کوه شوری، شاپور و سهراب نژاد، سید علی. (1402). تحلیل شخصیت مردان در رمان شازده احتجاب از هوشنگ گلشیری بر اساس آرای كهن- الگویی جین شینودا بولن، فصلنامه سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، شماره 91، صص 93-77.
دزفولیان، کاظم و طالبی، معصومه. (1389). مقایسه اساطیر یونان و ایران براساس اندیشه باختین، فصلنامه ادبیات تطبیقی، سال دوم، شماره سوم، زمستان، صص 115-97.
رحیمی، کبری و رحیمی، سعد الله. (1399)، یافته هایی از کهن الگوی آرس و آرکی تایپ زئوس (جنگ و قدرت، فصلنامه دستاوردهای نوین در علوم انسانی، شماره 33، زمستان، صص 94-84.
ستاری، رضا. (1388). بررسی روند تطور شخصیت کاووس از روزگار باستان تا شاهنامه، فصلنامه تاریخ ادبیات، شماره 60، صص 112-103.
علی حسینی، علی؛ قائمی، فهیمه و ابراهیمی، علی. (1396). بررسی روش مقایسه ای در مطالعات فلسفی-سیاسی، فصلنامه مطالعات معرفتی، شماره 70، بهار، صص 126-105.
فاتحی، اقدس و شهریاری، حسن. (1399). سیر تحول ایزد وای از اسطوره به کیکاووس در حماسه، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، شماره 58، بهار، صص 218-187.
فردوسی، ابوالقاسم (1960). شاهنامه فروسی متن انتقادی، تحت نظر ی.ا. برتلس، چاپ مسکو.
کردنوقایی، رسول؛ کرمی، نسا؛ دلفان بیرانوند، آرزو و نظری، نجمه. (1397). مولفه های کم خردی از نظر فردوسی براساس شخصیت کیکاووس، فصلنامه پژوهش های ادبیات تطبیقی، شماره 17، پاییز، صص 151-132.
کزازی، میر جلال الدین. (1388). مازهای راز جستارهایی در شاهنامه، چاپ سوم، تهران: مرکز.
کلاهچیان، فاطمه و پناهی، لیلا (1392). روانشناسی شخصیت کاووس در شاهنامه، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، شماره 37، زمستان، صص 268-237.
گلی آیک، مجتبی. (1392). شخصیت شناسی کاووس در شاهنامه، فصلنامه کاوش نامه، شماره 27، صص 339-301.
لیتل، دانیل(1373 ). تبیین در علوم اجتماعی- درآمدي بر فلسفه علم الاجتماع. ترجمه عبدالکریم سروش، تهران: صراط.
میرشکاک، یوسفعلی. (1369). در سایه سیمرغ، تهران: کتاب نشر.
میرفخرایی، مهشید (1369). اسطوره کاووس در گذر زمان، فرهنگ، شماره 7، پاییز، صص 216-197.
مینوی خرد (1354). ترجمه احمد تفضلی، تهران: رز.
هوشنگی، مجید و مددیان پاک، طاهره (1401). بررسی روان کاوانه شخصیت های زال، کیکاووس و رستم با رویکرد تحلیل رفتار متقابل، مطالعات بین رشته ای ادبیات، هنر و علوم انسانی، شماره 3، بهار و تابستان، صص 98-73.
Angelic Master,Padre. (n.d), https://www.greekmythology.com/Olympians/Zeus/zeus.html#google_vignette.
Bakula,Jean.(2018), Zeus, Archetype of the Sky, Power, and Supremacy, available at: https://owlcation.com/humanities/Zeus-The-Greek-God-of-Sky-Power-and-Supremacy.
Buxton,Richard G.A&Smith, Jonathan Z.(2024), myth, available at: https://www.britannica.com/topic/myth
britannica.(2024), Zeus Greek god, available at: https://www.britannica.com/topic/Greek-mythology.
Hard,Robin. (2004), The Routledge Handbook of Greek Mythology: Based on H.J. Rose's Handbook of Greek Mythology, Routledge Press.
https://en.wikipedia.org/wiki/Zeus
Ogden, Daniel.(2013), Drakon: Dragon Myth and Serpent Cult in the Greek and Roman Worlds, Oxford University Press.