درونی‌شدن فرهنگ جدید ارتباطی و چالش‌های جدید در روابط بين‌الملل فرهنگی منطقه خاورمیانه
محورهای موضوعی : مطالعات میان فرهنگی
1 - دکتری تخصصی روابط بین‌الملل و رئیس انجمن علمی ایرانی روابط بین الملل، تهران، ایران
کلید واژه: فضای مجازی, شبکه‌های اجتماعی, تحولات جدید, روابط بین‌الملل فرهنگی, جهانی‌شدن.,
چکیده مقاله :
در فضای جدید جهانی، گروه‌های اجتماعی برای آغاز و به انجام رساندن اهداف اجتماعی-فرهنگی خود از ابزار جدیدی مانند فیسبوک، توئیتر، تلگرام و سایر اپلیکیشن‌های مشابه استفاده می‌کنند. نمودِ بارز این تحول یک دهه پیش در اعتراضات فراگیر مردم مصر بر ضد حاکمیت وقت مشاهده شد. از سوی دیگر، سیاست‌مداران نیز با استفاده از شبکه‌های اجتماعی مانند توییتر و فیسبوک ارتباطات وسیعی با مخاطبان خود گرفته‌اند. بنابراین، روابط بین‌الملل وارد فاز جدیدی از شکل ارتباطات شده است که مقاله حاضر با استفاده از روش تحقیق تحلیلی-توصیفی، به بررسی میزان درونی‌شدن فرهنگ جدید ارتباطی و هماوردی آن با روابط بین‌الملل فرهنگی پرداخته است. براین اساس، پرسش اصلی مقاله آن است که تأثیر شبکه‌های اجتماعی مجازی بر دگرگونی و تحول روابط بين‌الملل فرهنگی چگونه است و این دو مؤلفه در چه ابعادی می‌توانند با یکدیگر همگرایی داشته باشند؟ فرضیه ما نیز این‌گونه بیان می‌شود که تحولات یک دهه اخیر نشان داده است که فضای مجازی به‌عنوان ابزاری جدید در راستای تغییر و اصلاح نگرش فرهنگ سیاسی شهروندان و در نتیجه، تغییر و دگرگونی نظام‌های سیاسی تأثیرگذار بوده و این تأثیرگذاری در آینده روابط بین‌الملل، بویژه حوزه فرهنگ و روابط بین‌الملل فرهنگی می‌تواند به‌مراتب پررنگ‌تر در نظر گرفته شود. یافته‌های مقاله نیز بیانگر آن است که ورود شبکه های اجتماعی اینترنتی در تحولات جهانی همزمان دو تأثیر متضاد و متناقض داشته و همزمان موجب هویت‌زائی و هویت‌زدایی شده است؛ اما بدون تردید در آینده جهانی می‌تواند تاثیرات بیشتر و عمیق‌تری بگذارد و به نوعی همگرایی سنتی جهانی را به نفع خود تغییر دهد. بنابراین، نویسنده ملموس‌ترین نتیجه این فرایند در خاورمیانه نه چندان دور را رخنه‌پذیری فرهنگی، لرزان شدن پایه‌های حاکمیت‌ها، تغییر پارادایم فرهنگی و در نتیجه، نوعی کودتای ناخوانده و خزنده تحت عنوان "تغییر رژیم نامرئی و خودسامان فرهنگی(Invisible Cultural Regime Change)" در منطقه پیش‌بینی کرده است.
بيگدلو، مهدی و ناصر هادیان (1397). تأثير كاركردهاي شبكه‌هاي اجتماعي بر سمت‌گيري‌هاي فرهنگ سياسي كاربران دانشگاهي در ايران (مطالعه موردي وايبر و تلگرام)، دوفصلنامه جامعه‌شناسي سياسي جهان اسلام، دوره 6، شماره 1، بهار و تابستان، صص 104-73.
جان، تاملینسون (1381). جهانی شدن و فرهنگ. ترجمة محسن حکیمی. دفتر پژوهش‌های فرهنگی. چاپ اول.
حبیبی فهیم، حبیب‌اله(1390). "بررسی رابطة فضای مجازی و عامگرایی کاربران اینترنت"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم‌ارتباطات‌اجتماعی، دانشکدة علوم ارتباطات اجتماعی علامه طباطبائی.
خانيکي، هادي و بابایي، محمود (1391). تأثير سازوکارهاي ارتباطي اینترنت بر الگوهاي تعامل کنشگران فضاي سایبر ایران، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 12.
دعاگویان، داود و محمدرضا خیراندیش (1398). تأثیر شبکه‌های اجتماعی تحت تلفن همراه در روابط اجتماعی خانواده‌های مناطق غربی تهران بزرگ(مورد مطالعه تلگرام)، فصلنامه مطالعات حفاظت و امنیت انتظامی، سال چهاردهم، شمارة پنجاه و سوم، زمستان، صص 156-131.
رابرتسون، رونالد (1385). جهاني‌شدن: تئـوري‌هـاي اجتمـاعي و فرهنـگ جهـاني، ترجمـه كمـال پولادي، تهران : نشرثالث.
رحمن‌زاده، سیدعلی (1389). کارکرد شبکه‌های اجتماعی مجازی در عصر جهانی شدن، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، مقاله 2، دوره 1، شماره 1 .
روشه، گي (1922). جامعه‌شناسی پارسونز، ترجمه عبدالحسين نيک‌گوهر، تهران: تبيان.
زارع ابراهيم آباد، اکرم و بي بي سادات ميراسماعيلي(1394). بررسي تاثير شبکه اجتماعي فيس بوک بر تغيير هويت فرهنگي و اجتماعي دانشجويان دانشگاه آزاد اسلامي واحد علوم و تحقيقات تهران، مديريت فرهنگي، سال نهم، شماره بيست و هشتم، تابستان، صص 93-73.
سینایی، وحید و غلامرضا ابراهیم‌آبادی (1384). کثرت گرایی فرهنگی در عصر جهانی شدن و تحول فرهنگ سیاسی نخبگان در ایران، نامه علوم اجتماعی، شماره 25، بهار، صص 139-107.
شایگان، داریوش (1393). افسون‌زدگي جديد، هويت چهل‌تكه و تفكر سيار. ترجمه فاطمه ولياني. نشر و پژوهش فرزان روز، چاپ هشتم.
عبداللهی‌نژاد، علیرضا و سندس محمدی نوسودی (1400). کنش‌گری اجتماعی در فضای مجازی(مطالعه موردیِ کنشگران کُرد عراق)، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، دوره 71 ،شماره 36 ، تابستان، صص 127-103.
فاریابی، محمدرضا و جوانمرد، مهدی (1393). کاربرد واقعیت مجازی، مجموعه مقالات اولین همایش ملی دستاوردهای نوین در علوم مهندسی و پایه، تهران.
فرج‌اله‌زاده سنجبد، شهريار (1386). جهاني‌شدن فرهنگ و بنيادگرايي اسلامي، پايان‌نامـه كارشناسي ارشد مطالعات منطقه‌ای، دانشگاه تهران.
فرهنگي علي اكبر، علیرضا قرائتي و حسن کربلايي حاجي‌اوغلي (1393). ديپلماسي ديجيتال و روابط ميان دولت ها در جوامع معاصر، فصلنامه مطالعات رسانه‌اي، دوره 9، شماره 24، بهار، صص 99-89.
فوکویاما، فرانسیس (1381). جهانی‌شدن همان آمریکایی‌شدن است، روزنامه جام‌جم، یکشنبه، 7 مهرماه.
قاسم‌زاده، مرتضي (1391). نقش شبکه‌های اجتماعی در تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی. پرتال سیاست ما، دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای، ص 5.
قزلسفلی، محمدتقی (1395). فلسفهء فلسفه سیاسی، تهران: انتشارات رشد آموزش.
کاظمی نجف آبادی، حسنا، وحید عقیلی و علی دلاور (1397). نقش شبکه‌های اجتماعی مجازی بر شکل‌گیری ارتباطات بین فرهنگی (درایران)، مطالعات میان رشته ای در رسانه و فرهنگ، سال هشتم، شماره 1 (پیاپی 15)، بهار و تابستان، صص 218-199.
کریمی راهجردی، اشرف، عبدالعلی قوام، رها خرازی آذر و علی گرانمایه‌پور (1398). جایگاه شبکه‌های اجتماعی مجازی و پیام‌رسان موبایلی در شکل‌گیری خرد جمعی، فصلنامه مطالعات رسانه‌های نوین، سال پنجم، شماره 17، بهار، صص 34-1.
گل‌محمدی، احمد (1391). جهانی‌شدن، فرهنگ، هویت، تهران: چاپ اکسیر.
محسنی، منوچهر (1380). جامعه‌شناسی جامعه اطلاعاتی، تهران: نشر دیدار.
محمود اوغلی، رضا (1395). بررسي تأثيرات شبکه‌هاي اجتماعي بر کنشگري سياسي دانشجويان دانشگاه اصفهان، فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی- فرهنگی، دوره چهارم، شماره 4، بهار 59، صفحات 561-549.
موسوی شفائی، سید مسعود و سمیه خداخواه آذر (1398). رسانه‌های اجتماعی مبتنی بر وب دو و تحول کارگزاری در روابط بین‌الملل، فصلنامه پژوهش‌های روابط بین‌الملل، دوره نهم، شماره دوم، شماره پیاپی 32، تابستان، صص 68-29.
واترز، مالکوم (1379). جهانی‌شدن، ترجمه اسماعیل مردانی گیوی، تهران: سازمان مدیریت صنعتی.
Amini, Ansar& Akbarsefat, Mehdi (2016). "Qatar's Modern Diplomacy and Al-Jazeera’s Role in Middle East’s Evolutions over the Recent Decades", Journal of Sociological Research, ISSN 1948-5468, Vol. 7, No. 1.
Andrew Bourne, Paul (2010): Unconventional political participation in a Middle Income Developing Country. Journal of social sciences.
Baghramian, M and A. Ingram (2000). “Pluralism: The Philosophy and Politics of Diversity". “London New York: Routledge.
Binsbergen, W (1999). Globalization and Virtuality, in b. Meyer and P. Geschiere (eds) Globalization and Identity.
Boyd, d. m., & Nickson, Christopher (2009). “The History of Social Networking", Accessed September 12, 2010, www.digitaltrends.com/features/the-history-of-social-networking/
Castells, M. (1997). “The information age: Economy, society and culture”, Vol. I &II, Translated by Aliqulian, A., Khakbazan, A., & Chavoshyan,
Castells, Manuel. (2009). Communcation Power. UK: Oxford University.
Ellison, N. B (2007)."Social network sites: “. Journal of Computer-Mediated Communication, V13, article 11،
H., Edited by Paya, A., Tehran: New Plan (in Persian).
Held, David (1991). "Democracy, the nation-state and the global system", Journal of Economy and Society, Volume 20, 1991 - Issue 2
Hoogeveen, M. (2004). "Towards a Theory of effectiveness of multimedia systems". International Journal of Human-Computer Interaction.
Hsu Thiri Zaw, (2018). The Impact of Social Media on Cultural Adaptation Process: Study on Chinese Government Scholarship Students, Advances in Journalism and Communication, Vol.6 No.3, September, 75-89.
Kriesi, Hanspeter, Rucht, Dieter (1999). "Social Movements in a Globalizing World", London: MacMillan.
Lin, Nan (2001). “Social Capital: Theory of Social Capital and action”, Cambridge: Cambridge University Press
Marwan M. Kraidy, (2017). Global Digital Culture, Convergence and Disjuncture in Global Digital Culture- An Introduction, International Journal of Communication, 11, 3808–3814.
Mellucci, A and L. Avritzer (2000). “Complexity, Cultural Pluralism and Democracy”. Social Science Information, Vol 39, No. 4.
Noy, Darren (2009). Material and Spiritual Conceptions of Development (A Framework of Ideal Types), Journal of Developing Societies, 25 (3): 391- 425.
Sadykova Raikhana, Myrzabekova Ryskeldyc, Moldakhmetkyzy Alua (2014). The interaction of globalization and culture in the modern world, 2nd World Conference on Design, Arts and Education DAE-2013, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 122, 8 – 12.
Sebastia. Valenzuela & Etal (2009). "Lessons from Facebook: The Effect of Social Network Sites on College Students Social Capital،" University of Texas at Austin, International Symposium on Online Journalism, April 2008.
Stone, Wendy (2001).” Measuring Social Capital: Towards a Theoretically Informed Measurement Framework for Researching Social Capital in Family and Community Life. “Australian Institute of Family Studies Research", Paper No. 24.
Woolcock, Michael and Narayan, Deepa (2000). "Social Capital: Implications for Development Theory, Research, and Policy", Final version submitted to the World Bank Research Observer, to be published in Vol. 15(2).