تأثیرآموزش مؤلفه های هوش موفق بر خلاقیت و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دوره ابتدایی

محورهای موضوعی : خلاقیت و نوآوری از جنبه‏های روان‏شناختی، علوم شناختی، علوم تربیتی و آموزشی (خلاقیت شناسی روان‏شناختی، خلاقیت شناسی پرورشی)

لیلا قبادی ¹ (دانشجوی دکتری روانشناسی تربیتی، گروه علوم تربیتی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران)
رامین حبیبی کلیبر ² (دانشیار، گروه علوم تربیتی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران)
ابوالفضل فرید ³ (دانشیار، گروه علوم تربیتی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان. تبریز، ایران)
جواد مصرآبادی ⁴ ( استاد، گروه علوم تربیتی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران )

تاریخ دریافت : 1399/09/29 تاریخ پذیرش : 1400/06/13 تاریخ انتشار : 1400/06/01

کلید واژه: خلاقیت, عملکرد تحصیلی, هوش موفق,

چکیده مقاله :

هدف: هدف از پژوهش حاضر تعیین اثر آموزش مؤلفه‌های هوش موفق بر خلاقیت و عملکرد تحصیلی در دانش‌آموزان دوره ابتدایی بود. روش: طرح پژوهش نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون – پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری شامل کلیه دانش‌آموزان دختر پایه پنجم ابتدایی شهر تهران در سال تحصیلی ۹۸-۱۳۹۷ بود. با روش نمونه‌گیری در دسترس دو کلاس پایه پنجم ابتدایی شهر تهران انتخاب شد. تعداد ۶۰ دانش‌آموز دختر به عنوان نمونه انتخاب شده و به صورت تصادفی در دو کلاس ۳۰ نفره آزمایش و گواه جایگزین شدند. در این پژوهش از آزمون تفکر خلاق تورنس (۱۹۷۴)، فرم B تصویری تورنس برای ارزیابی خلاقیت دانش‌آموزان استفاده شد. دانش‌آموزان گروه آزمایش به مدت ۲۲ جلسه ۴۵ دقیقه‌ای برنامه آموزش مؤلفه‌های هوش موفق استر نبرگ را دریافت نمودند و دانش‌آموزان گروه گواه تحت این آموزش قرار نگرفتند. یافته ها: تحلیل کوواریانس چند متغیری نشان داد که پس از مداخله، تفاوت معناداری بین دو گروه در خلاقیت و عملکرد تحصیلی وجود دارد (0/05≥p). اثر مداخله در طول زمان پایدار است و تفاوت میانگین دو متغیر خلاقیت و عملکرد تحصیلی در زمان های مختلف معنادار است. نتیجه گیری: از آنجایی که هوش موفق به عنوان یک هوش چند بعدی تفکر تحلیلی، خلاقانه و عملی را تقویت می‌کند، می‌توان از آموزش هوش موفق برای افزایش خلاقیت و عملکرد تحصیلی استفاده کرد.

چکیده انگلیسی:

AbstractBackground and Purpose: The aim of the study was to determine the effect of successful intelligence component training on creativity and academic performance in elementary school students.Method: The research design was a quasi-experimental pretest-posttest with a control group.. The research population included all female students of the fifth grade in elementary school in the City of Tehran in the academic year of 1397-98, who were selected using available sampling method and were randomly placed in experimental and control groups. Sixty female students were selected as samples and randomly divided into two experimental(N=30) and control (N=30) classes. Torrance's creative thinking test (1974), Form B image was used to assessment student's creativity. Students in the experimental group received the Stenberg Successful Intelligence components Training Program for 22 sessions in 45-minute, and the control group continued their regular classroom programs.Findings: Analysis of multivariate covariance showed that there was a significant difference between the two groups in creativity and academic performance (p 05/0≥) after intervention. The effect of the intervention is stable over time and the difference between the mean of the two variables of creativity and academic performance at different times is significant.Conclusion: Because successful intelligence, as a multidimensional intelligence, enhances analytical, creative, and practical thinking, successful intelligence training can be used to increase student's creativity and academic performance.

منابع و مأخذ:

آزادی، نفیسه؛ شیروانی شیری، علی. (۱۳۹۹). نظریه هوش‌های چندگانه و شاخص‌های خلاقیت و درگیری یادگیرنده در کتب ریاضی، ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، ۱۰(۲)۱۵۱-۱۷۰.

      اسمعیل نیا، سعید؛ صرامی، غلامرضا و بنی جمال، شکوه سادات. (۱۳۹۸). پیش‌بینی یادگیری زبان انگلیسی در دختران و پسران بر اساس هوش موفق، خرد و خلاقیت. روان شناسی تربیتی (روانشناسی و علوم تربیتی)، ۱۵(۵۴ )، ۲۰۷-۲۳۴.

آقا بابایی، سارا؛ ملک پور، مختار؛ محمدباقر، کجباف، عابدی، احمد. (۱۳۹۴). اثربخشی آموزش هوش موفق بر توانایی‌های تحلیلی، خلاقانه و عملی دختران تیزهوش ۲۱-۹ ساله شهر اصفهان، فصلنامه کودکان استثنایی، ۱۵(۴)،۲؛۳۷-۴۴.

امرایی، فروزان؛ قدم پور، عزت الله؛ شریفی، طیبه و احمد غضنفری، احمد. (۱۳۹۸). مقایسه تأثیر آموزش مهارت‌های وسعت‌بخشی تفکر و راهبردهای یادگیری خود تنظیمی بر خلاقیت (سیالی، ابتکار، انعطاف‌پذیری، بسط) دانش‌آموزان، ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، ۸(۴)، ۹۷-۱۲۸ .

بابایی، علی؛ مکتبی، غلامحسین؛ بهروزی، ناصر و آتش افروز، عسگر. (۱۳۹۶). تأثیر آموزش هوش موفق بر انگیزه پیشرفت تحصیلی و خود کارآمدی معلم در دانشجو معلمان دانشگاه فرهنگیان. روش‌ها و مدل‌های روان شناختی، ۸(۳۰ )، ۱۵۹-۱۷۶.

باقری، نیلوفر و لطیفی، زهره. (۱۴۰۰). اثربخشی مداخله بسته‌ی مغز برتر بر تمرکز، حافظه و خلاقیت دانش‌آموزان مقطع دبستان شهر اصفهان، نشریه علمی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، ۱۰(۴)،۶۳-۸۶.

بروجردی، مینا؛ استفاده، حسن؛ حجازی، مسعود؛ انتصار فومنی؛ غلام حسین. (۱۳۹۹). تأثیر آموزش موسیقی و نقاشی در افزایش خلاقیت و کاهش پرخاشگری کودکان پیش دبستانی شهر همدان. نشریه علمی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی.۱۰(۱)۱-۲۶.

پرپنجی، معصومه؛ دلاور، علی و فرخی، نورعلی. (۱۳۹۸). نقش سالمت روان در رفتارهای خلاقانه دانش‌آموزان شهر تهران، ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، ۸(۴)، ۱۵۳-۱۷۰.

پیر خائفی، علیرضا. (۱۳۷۳ ). بررسی رابطه هوش و خلاقیت در بین دانش‌آموزان پسر مقطع دوم نظـری دبیرستان‌های شهر تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد، گـروه روانشناسـی، دانشـکده روانشناسـی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی.

جعفر لو، غلام؛ شریفی، نسترن و شریفی، حسن پاشا. (۱۳۹۸). ارائه مدلی جهت پیش‌بینی خلاقیت بر اساس سخت رویی، خود کارآمدی، کمال گرایی، تحصیلات والدین، سوابق کارهای خلاقانه افراد خانواده و خویشاوندان نزدیک با میانجی انگیزش پیشرفت در دانش‌آموزان، ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، ۹(۱)، 153-184.

جلیلی، اکبر؛ حجازی، مسعود؛ انتصار فومنی، غلامحسین؛ مروتی، ذکر له. (۱۳۹۶). رابطه بهره هوشی و عملکرد تحصیلی با میانجیگری حل مسئله. نشریه مدیریت ارتقای سلامت، ۷(۱)؛ ۱-۸.

دولتی، حسین، نریمانی، محمد، صبحی قرا ملکی، ناصر، صادقی هشتجین، گودرز. (۱۳۹۸). مقایسه اثر بخشی آموزش هوش شخصی و هوش موفق بر میزان خلاقیت و ابعاد آن در دانش‌آموزان تیزهوش.  دو فصلنامه راهبردهای شناختی در یادگیری.

رابرت. ج استرنبرگ، النالئونیدوونا گریگورنگو. (۱۳۹۲) تدریس در جهت هوش موفق برای افزایش یادگیری و پیشرفت دانش‌آموزان (ترجمه فولادوند، خدیجه؛ چراغی، فاطمه، عبیدی زادگان، افسانه).تاریخ انتشار به زبان اصلی ۲۰۱۱. جهاد دانشگاهی واحد خوارزمی. البرز.

راقبیان، رویا؛ اخوان تفتی، مهناز؛ حجازی، الهه. (۱۳۹۱). اثربخشی برنامه طراحی‌شده بر اساس رویکردهای پرسش از نویسنده و درک خواندن سه وجهی بر افزایش درک خواندن دانش‌آموزان. فصلنامه روانشناسی مدرسه، ۱(۲)؛ ۳۹-۵۸.

رحیمی، سعید و فضیلتی، منصوره. (۱۳۹۵). کار بست نظریه هوش‌های چندگانه گارد نر در آموزش و یادگیری، مجله رویش روان شناسی، ۳، ( ۱۶)؛ 5-30.

رقیبی، مهوش و خان محمد زاده، زهرا. (۱۳۹۸). پرورش خلاقیت کودکان ۶ ساله با استفاده از آموزش نقاشی خلاق. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، ۸(۴)؛129-195.

سعیدی، الهه؛ پیر خائفی، علیرضا. (۱۳۹۹ ). مقایسه خلاقیت و حافظه دانش‌آموزان دارا و بدون ناتوانی یادگیری ریاضی. فصلنامه پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی. ۷(۴ :)۲۱-۳۰.

سیف، علی‌اکبر. (۱۴۰۰).روانشناسی پرورشی نوین (روانشناسی یادگیری و آموزش)، چاپ بیستم. تهران: نشر دوران.

شکوهی امیرآبادی، لیلا؛ دلاور، علی؛ عباسی سروک، لطف الله؛ کوشکی، شیرین. (۱۳۹۷ ). تحلیل محتوای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بر اساس خلاقیت و شادکامی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، ۸(۳)،۱۶۵-۱۹۲.

غفاری، سعید، بقایی، حسن و قربانی رضوان، طیبه. (۱۳۹۹). تأثیر آموزش مهارت‌های تفکر خلاق در کتابخانه‌های عمومی بر میزان خلاقیت کودکان (مطالعه موردی: کودکان دختر ۱۲ ساله عضو کتابخانه عمومی امام علی (ع) شهر قم). خانواده و پژوهش، ۱۷(۱ (پیاپی ۴۶) )، ۱۲۷-۱۴۳. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=۵۰۸۱۲۹

الله کرمی، آزاد و علی آبادی، خدیجه (۱۳۹۱). نقش خلاقیت در پیش بینی تفکر انتقادی و شادکامی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، ۲(۲)؛ ۴۹-۶۹.

مرتضایی راد، حدیث. (۱۳۹۸). اثربخشی آموزش هوش موفق بر حل مسئله و تفکر خلاق در درس علوم تجربی دانش‌آموزان دختر پایه ششم شهرستان مسجدسلیمان، اولین همایش ملی مدرسه فردا، اردبیل، https://civilica.com/doc/1013263

مهدوی نجم آبادی، زهرا؛ کدیور، پروین؛ ارجمند نیا، علی اکبر و پوشنه، کامبیز. (۱۳۹۹). بررسی رابطه پردازش دیداری فضایی و حافظه فعال با خلاقیت و اضطراب ریاضی: نقش میانجیگری خود کارآمدی ریاضی و هوش اجتماعی، ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، ۹(۴)، ۱-۳۴.

مهدی زاده، امیرحسین؛ عراقیه، علیرضا؛ حیدریه، حسـین. (۱۳۹۷). تـأثیر آمـوزش بـرای کودکـان بـر پرورش خلاقیت دانش‌آموزان پایه پنجم ابتدایی ناحیه یک آموزش و پرورش بهارستان. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، (۳) : ۲۰۱ -۲۲۴.

نگهبان سلامی، محمود. (۱۳۹۲). تأثیر آموزش هوش موفق بر تفکر انتقادی، خود کارآمدی و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان. رساله دکتری روانشناسی تربیتی، دانشگاه خوارزمی.

نوراللهی، شبنم. (۱۳۹۷). تبیین سهم عوامل هوش هیجانی، هوش موفق و هوش معنوی در پیش‌بینی خلاقیت دختران نوجوان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه خوارزمی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی.

نیرومن، محدثه و آقا بابایی، سارا. (۱۳۹۸).  بررسی رابطه بین خلاقیت و هوش عمومی با هوش موفق در دانش‌آموزان پایه پنجم و ششم دبستان شهر اصفهان، فصلنامه چشم انداز امین، ۷(۳)، https://civilica.com/doc/1004429

هاشمی، بهروز؛ غضنفری، احمد؛ شریفی، طیبه و احمدی، رضا. (۱۳۹۸). اثربخشی آموزش مؤلفه‌های هوش موفق برانگیزش پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر، مطالعات روانشناسی تربیتی، ۱۵(۳۶)؛ 183-203.

یار محمدی، زهره؛ مهدی، عرب زاده و کدیور، پروین. (۱۳۹۵). نقش هوش موفق، خرد و خلاقیت در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان تیز هوش و عادی. فصلنامه پژوهشنامه تربیتی، (۴۸)؛ 141-160.

 

Aljughaiman, A. M., & Ayoub, A. E. A. (2012). The effect of an enrichment program on developing analytical, creative, and practical abilities of elementary gifted students. Journal for the Education of the Gifted, 35(2), 153-174.

Aluja-Fabregat, A., & Blanch, A. (2004). Socialized Personality, Scholastic Aptitudes, Study Habits, and Academic Achievement: Exploring the Link. European Journal of Psychological Assessment, 20(3), 157. 165  

Arvin, L. (2018). The Introductory Study of Gardner's Multiple Intelligence Theory, in the Field of Lesson Subjects and the Students Compatibility، Social and Behavioral Sciences, 6:107-119.

Batey, M., Chamorro-Premuzic, T., & Furnham, A. (2009). Intelligence and personality as predictors of divergent thinking: The role of general, fluid and crystallised intelligence. Thinking Skills and Creativity, 4(1), 60-69. 

Briggs, S. R., & Cheek, J. M. (1986). The role of factor analysis in the development and evaluation of personality scales. Journal of personality, 54(1), 106-148.

Gajda, A., Karwowski, M., & Beghetto, R. A. (2017). Creativity and academic achievement: A meta-analysis. Journal of Educational Psychology, 109(2), 269. 

Glăveanu, V (2018).Educating which creativity?, Thinking Skills and Creativity, 27, 25–32

Hetzroni, O., Agada, H., & Leikin, M. (2019). Creativity in autism: an examination of general and mathematical creative thinking among children with autism spectrum disorder and children with typical development. Journal of autism and developmental disorders, 49(9), 3833-3844.

Hidayat, R. N., Rukmini, D., & Bharati, D. A. L. (2019). Developing Problem-Solving Based Assessment to Stimulate Critical Thinking and Creativity of Students’ Writing Skill. English Education Journal, 9(2), 164-171.

Im, H., Hokanson, B., & Johnson, K. K. (2015). Teaching creative thinking skills: A longitudinal study. Clothing and Textiles Research Journal, 33(2), 129-142.

Liao, Y. H., Chen, Y. L., Chen, H. C., & Chang, Y. L. (2018). Infusing creative pedagogy into an English as a foreign language classroom: Learning performance, creativity, and motivation. Thinking Skills and Creativity, 29, 213-223.

Mandelman, S. D., Barbot, B., & Grigorenko, E. L. (2016). Predicting academic performance and trajectories from a measure of successful intelligence. Learning and Individual Differences, 51, 387-393

Manuel, D. (2018). Virtual Learning Communities of Problem Solvers: A Potential for Developing Creativity in Mathematics?. In Creativity and technology in mathematics education (pp. 531-557). Springer, Cham.

Mohamed Kazem, M., & Tarad, A. (2018). The strategy effect of successful intelligence in the student's achievement of the third grade of the college of education curriculum and teaching methods. Indian Journal of Public Health Research & Development, 9 (10), 736-739

Mysore, L., & Vijayalaxmi, A. (2018). Significance of successful intelligence in the academics of adolescents: a literature review. Internatioanl Journal of Home Sceince, 4(1), 13-16.

Patumai, K. (2006), Characteristics of Creativity charge in students. Vilniaus University.

Prieto, D., Ferrándiz, C., Ferrando, M., & Bermejo, M. R. (2015). Aurora Battery: A new assessment of successful intelligence. Revista de Educación, 368, 132-157.

Prieto, M. D., Parra, J., Ferrándo, M., Ferrándiz, C., Bermejo, M. R., & Sánchez, C. (2006). Creative abilities in early childhood. Journal of Early Childhood Research, 4(3), 277-290.

Raeeson M. (2016). The Study of the Relationship between self-observation IQ. J Med Educ Strategies, 22(9), 1-7.

Reynolds CR, Kamphause RW. (2014) Handbook of Psychological & Educational Assessment of Children: The Guilford Press

Rindermann, H., & Neubauer, A. C. (2001). The influence of personality on three aspects of cognitive performance: Processing speed, intelligence and school                              

Ritter, S. M., & Mostert, N. (2017). Enhancement of creative thinking skills using a cognitive-based creativity training. Journal of Cognitive Enhancement, 1(3), 243-253.

Ritter, SM, GU X, .Crijns, M., Biekens, P. (2020). Fostering students’ creative thinking skills by means of a one-year creativity training program. PLoS ONE, 15(3): e0229773. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0229773

Rushton, J. P. (1990). Creativity, intelligence, and psychoticism. Personality and Individual Differences, 11(12), 1291-1298.

Sharbaf Zadeh, Abedi, Yousefi & Aghababaei (2014). The Effect of Successful Intelligence Training Program on Academic Motivation and Academic Engagement Female High School Students.

Sternberg, R. (2015). Successful intelligence: A model for testing intelligence beyond IQ tests. European Journal of Education and Psychology, (8), 76-84

Sternberg, R. J. Torff, B. & Grigorenko, E.L. (1998a). Teaching for successful intelligence raises school achievement. Phi Delta Kappan .79: 667-669.

Sternberg, R. J., Kaufman, J. C., & Roberts, A. M. (2019). 16 The Relation of Creativity to Intelligence and Wisdom. The Cambridge Handbook of Creativity, 337.

Sternberg, R.J. Torff, B. & Grigorenko, E.L. (1998b). Teaching triarchically improves school achievement. J. Edu psychol. 90: 374-384.

Strenberg, R., & Grigorenko, E. (2010). Successful intelligence in the classroom Theory into practice. 211-247(4) 43.

Tang, C., Byrge, C., & Zhou, J. (2018). Creativity Perspective on Entrepreneurship. In The Palgrave Handbook of Multidisciplinary Perspectives on Entrepreneurship (pp. 81-102). Palgrave Macmillan, Cham.

Torrance, E. P. (1987). Teaching for creativity. Frontiers of creativity research: Beyond the basics, 189, 215.

Torrance.E.P. (1974).Norms–technical manual Torrance test of creative thinking .minisota un press.

 Vimple & Sandeep, S (2017). . All rights reserved Relationship between Academic Achievement and Successful Intelligence of Adolescents. Educational Quest: An Int. J. of Education and Applied Social Science: Vol. 8, No. 3, pp. 799-805.

Zbainos, D., Karoumpali, G., & Kentouri, D. (2013). Development of Successful Intelligence through Movie Making: The Role of the Forethought Phase of Self-Regulation. Journal of cognitive education and psychology, 12(2), 215.