رابطه عزت نفس، سبک های دلبستگی و اضطراب وجودی با ترس از ازدواج؛ نقش واسطه ای سرسختی روانشناختی

محورهای موضوعی : روان شناسی

سمیه عباسی ¹ , امیر پناه علی ^{2 *} , علی نقی اقدسی ³ , مرضیه علیوندی وفا ⁴

1 - دانشجوی دکتری مشاوره، گروه مشاوره، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تبریز، ایران
2 - استادیار گروه مشاوره، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، تبریز، ایران
3 - استادیار گروه مشاوره، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، تبریز، ایران
4 - استادیار گروه روان‌شناسی و مشاوره، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، تبریز، ایران

تاریخ دریافت : 1403/04/06 تاریخ پذیرش : 1403/06/03 تاریخ انتشار : 1403/06/30

کلید واژه: عزت‌نفس, سبک های دلبستگی, سرسختی روان‌شناختی, ترس از ازدواج, دانشجویان,

چکیده مقاله :

سابقه و هدف: لذا مطالعه حاضر با هدف تعیین رابطه بین عزت‌نفس و سبک ایمن با ترس از ازدواج در دانشجویان با میانجی‌گری سرسختی روان‌شناختی انجام شد. روش کار: پژوهش حاضر از نوع توصیفی-همبستگی بود. جامعه آماری تمامی دانشجویان دختر و پسر دانشگاه آزاد اسلامی واحد سردشت به تعداد 670 نفر بودند که 358 نفر از آن ها به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه های عزت‌نفس روزنبرگ (1965)، سبک های دلبستگی هازان و شیور، سرسختی روان‌شناختی اهواز (2006) و ترس از ازدواج ریچارد (2007) استفاده شد. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها نیز با استفاده از آزمون‌های همبستگی اسپیرمن و مدل‌سازی معادلات ساختاری در نرم‌افزار SPSS و AMOS نسخه 24 انجام شد. یافته‌ها: عزت‌نفس بر ترس از ازدواج اثر معکوس و معنادار داشت. سبک ایمن نیز بر ترس از ازدواج اثر معکوس و معناداری داشت. همچنین سرسختی روان‌شناختی اثر معنادار بر ترس از ازدواج داشت. اثر غیرمستقیم عزت‌نفس بر ترس از ازدواج، از طریق سرسختی روان‌شناختی نیز معنادار بود. در عین حال اثر غیرمستقیم سبک ایمن بر ترس از ازدواج از طریق سرسختی روانشناختی نیز معنادار بود. نتیجه‌گیری: عزت‌نفس، سبک ایمن و سرسختی روان‌شناختی به طور معناداری بر ترس از ازدواج تأثیر معکوس داشتند که این امر تأکیدی بر نقش کاهشی آن‌ها در این پدیده است. به طور خاص، مشخص شد که عزت‌نفس و سبک ایمن نه تنها به طور مستقیم بلکه به طور غیرمستقیم از طریق افزایش سرسختی روان‌شناختی، ترس از ازدواج را کاهش می‌دهند.

چکیده انگلیسی:

Background and Objective: Therefore, the present study was conducted with the aim of determining the relationship between self-esteem and secure style with fear of marriage in students mediated by psychological hardiness.

Methods: The present study was descriptive-correlational. The statistical population was all male and female students of Islamic Azad University, Sardasht Branch, 670 of whom were selected through purposive sampling. Rosenberg's self-esteem questionnaire , Hazan and Shaver's attachment styles, Ahvaz psychological hardiness, and Richard's fear of marriage were used to collect data. Data analysis was also performed using Spearman's correlation tests and structural equation modeling in SPSS and AMOS version 24 software.

Findings: Self-esteem had an inverse and significant effect on fear of marriage (β=-0.330, P<0.001). Safe style also had a significant and inverse effect on fear of marriage (β=-0.210, P<0.001). Psychological hardiness also had a significant effect on fear of marriage (β=-0.20, P<0.001). The indirect effect of self-esteem on fear of marriage through psychological hardiness was also significant (β=-0.054, P<0.001). At the same time, the indirect effect of safe style on fear of marriage through psychological hardiness was also significant (β=-0.062, P<0.001).

Conclusion: Self-esteem, safe style, and psychological hardiness had a significant inverse effect on fear of marriage, which emphasizes their reducing role in this phenomenon. Specifically, it was found that self-esteem and a secure style reduced fear of marriage not only directly.

منابع و مأخذ:

Abbasi, S., Panah Ali, A., Aghdasi, A. N., & Aliwandi Wafa, M. (2023). Explaining the relationship of fear of marriage based on existential anxiety with the mediation of psychological toughness. Iranian Journal of Family Studies, 3(1), 113-133. (Full text in Persian)
Adhikari, P. (2017). Attitudes of present generation towards marriage: A survey of marriageable college students. Tribhuvan University Journal, 31, 167-184. https://doi.org/10.3126/tuj.v31i1-2.25353
Aghajani Saifollah, & Samadi Fard, H. (2018). Correlation of spiritual well-being with spiritual intelligence and emotional intelligence in students of Ardabil University. Health Promotion Management, 8(4), 1-7. (Full text in Persian)
Ahmadi, A., Zainalipour, H., & Rahmani, M. (2013). Studying the role of academic hardiness in academic achievement of students of Islamic Azad University, Bandar Abbas Branch. Journal of Life Sciences and Biomedicine, 3(6), 418-423. (Full text in Persian)
Alipour, S., & Zoghibi Qanad, S. (2016). Investigating the relationship between mindfulness and psychological well-being: The role of regulating strategic commitment and self-esteem. Research Papers in Positive Psychology, 3(2), 1-18. https://doi.org/10.22108/ppls.2017.103132.1071. (Full text in Persian)
Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84(2), 191–215.
Banks, R. R. (2007). The aftermath of Loving v. Virginia: Sex asymmetry in African American intermarriage. Wisconsin Law Review, 533.
Baron, R. M., & Kenny, D. A. (1986). The moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182.
Batool, S. S., & Khalid, R. (2017). Self-esteem, resilience, and social trust as mediators in the relationship between emotional intelligence and life satisfaction: A multivariate analysis. Journal of the Pakistan Medical Association, 67(6), 854-858.
Becerra, M. B., Arias, D., Cha, L., & Becerra, B. J. (2021). Self-esteem among college students: The intersectionality of psychological distress, discrimination, and gender. Journal of Public Mental Health, 20(1), 15-23.
Behrouzi, N., Haghighi, J., Yousefi, N., & Beshlideh, K. (2011). Examining the factor structure of the Rosenberg self-esteem scale with three forms of positive and negative word processing and half positive and half negative items in students of Shahid Chamran University of Ahvaz. Educational Psychology Studies, 9(15), 41-66. (Full text in Persian)
Bowlby, J. (1988). A Secure Base: Parent-Child Attachment and Healthy Human Development. Basic Books.
Emmons, R. A. (2000). Is spirituality an intelligence? Motivation, cognition, and the psychology of ultimate concern. International Journal of Psychology and Religion, 10(1), 3-26.
Emram, G. (2015). The multidimensional nature of secure attachment style: Effects on life decisions. Journal of Psychological Research, 34(3), 567-584.
Ercan, M., Koçak, O., & Ercan, F. Z. (2022). An investigation of the relationship between gender roles attitudes and self-esteem of married individuals. İçtimaiyat, 6(2), 704-716. https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1187299.Arkan, G., Koçak, E., & Arkan, B. (2016). Gender roles, self-esteem, and marital expectations. Journal of Psychology and Behavioral Science, 14(2), 34-45.
Gettens, C. M., & Fowler, C. A. (2018). Social support and academic engagement in college students: The importance of the relationship with faculty. Journal of College Student Retention: Research, Theory & Practice, 20(1), 51-63.
Ghafouri Varnosfadrani, M., Kamali, M., & Nouri, A. (2008). The relationship between progress motivation and psychological toughness with thrill seeking and responsibility. Knowledge Research in Applied Psychology, 10(35-36), 165-188. (Full text in Persian)
Greenberger, E., Chen, C., Dmitrieva, J., & Farruggia, S. P. (2003). Item wording and the dimensionality of the Rosenberg Self-Esteem Scale: Do they matter? Journal of Personality and Individual Differences, 35(6), 1241-1254.
Hayes, A. F. (2018). Introduction to Mediation, Moderation, and Conditional Process Analysis: A Regression-Based Approach (2nd ed.). The Guilford Press.
King, D. B. (2008). Rethinking claims of spiritual intelligence: A definition, model, & measure (Thesis). Trent University, Ontario, Canada.
Kiyamrsie, A., Najarian, B., & Mehrabizadeh, M. (1998). Construction and validation of a scale to measure psychological hardiness. Psychological Journal, 2(3), 271-284. (Full text in Persian)
Lifebroar, A., & Rijken, F. (2017). Religious beliefs and marriage attitudes in young adults. Journal of Social Psychology, 28(4), 477-489.
Lyons-Ruth, K. (2015). Dissociation and the parent–infant dialogue: A longitudinal perspective from attachment research. Attachment, 9(3), 253-276.
Maddi, S. R. (2017). Resilience at Work: How to Succeed No Matter What Life Throws at You. McGraw-Hill Education.
Mikulincer, M., & Shaver, P. R. (2007). Attachment in Adulthood: Structure, Dynamics, and Change. Guilford Press.
Miller, D. L., Whitaker, T. R., & Bradford, P. G. (2015). Positive self-regard and romantic relationships: The role of self-esteem. Psychological Science, 25(7), 2030-2041.
Mohammadi, S., Kazemi Rezaei, S. A., Gasemi Argene, H., Kazemi Rezaei, S. V., & Mousavi, S. A. (2017). The relationship between personality dimensions with attachment styles and identity styles in students with hearing impairment. Journal of Clinical Mental Health, 4(1), 88-98.
Moradi, K., Asadzadeh, H., Karami, A., & Najafi, M. (2019). Modeling the academic achievements based on academic emotions and academic engagement with the mediating role of positive development youth. Educational Psychology, 15(51), 147-173. (Full text in Persian)
Pahlavani, M., et al. (2015). The role of self-esteem and self-efficacy in emotional well-being. Journal of Psychological and Behavioral Studies, 3(2), 56-63. (Full text in Persian)
Rosenberg, M. (2011). Society and the adolescent self-image. Princeton University Press.
Sadat Raqib, M., Siadat, S. A., Hakimini Nia, B., & Ahmadi, S. J. (2010). Validation of King's Spiritual Intelligence Scale (SISRI-24) in Isfahan University students. Psychological Achievements, 17(1), 141-164. (Full text in Persian)
Safari, H., Jenaabadi, H., Salmabadi, M., & Abasi, A. (2016). Prediction of academic aspiration based on spiritual intelligence and tenacity. Educational Strategies in Medical Sciences, 8(6), 7-12. (Full text in Persian)
Senmar, M., Azimian, J., Noorian, S., Aliakbari, M., & Chegini, N. (2023). Relationship between spiritual intelligence and lifestyle with life satisfaction among students of medical sciences. BMC Medical Education, 23, 520. (Full text in Persian)
Smith, K. (2016). Changing marriage patterns: The role of education. Marriage and Family Review, 42(5), 437-448.
Thompson, R. S., Garcia, M. E., & Peterson, L. M. (2017). Psychological hardiness and its relationship to anxiety and marriage. Journal of Marriage and Family Therapy, 29(2), 108-117.
Wright, M. D. (2016). Spirituality as a coping mechanism. Journal of Counseling Psychology, 41(3), 354-369.
Yoon, K. L., & Zinbarg, R. E. (2007). Generalized anxiety disorder and entry into marriage or a marriage-like relationship. Journal of Anxiety Disorders, 21(7), 955-965. https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2006.10.006
Yoon, M., Shim, S., & Jong, H. (2018). Self-esteem and its effects on relationships and marriage. Journal of Family Studies, 19(3), 267-278.
Zohar, D., & Marshall, I. N. (2000). SQ: Spiritual Intelligence, the Ultimate Intelligence. Bloomsbury Publishing.
Makhubela, M., & Mashegoane, S. (2017). Psychological validation of the Rosenberg Self-Esteem Scale (RSES) in South Africa: Method effects and dimensionality in black African and white university students. Journal of Psychology in Africa, 27(3), 277-281.

متن کامل:



The relationship between self-esteem, attachment styles and existential anxiety with fear of marriage; the mediating role of psychological hardiness

Somaieh Abbasi 1, Amirpana Ali *2, Ali Naghi Aghdasi 3, Marzieh Alivandi Vafa 4

1 PhD Student in Counseling, Counseling Department, Islamic Azad University, Tabriz Branch, Tabriz, Iran     https://orcid. org/0009 6494-0189-0003

2 Assistant Professor, Counseling Department, Islamic Azad University, Tabriz Branch, Tabriz, Iran     

https://orcid. org/0000-0001-8183-8611

3 Assistant Professor, Counseling Department, Islamic Azad University, Tabriz Branch, Tabriz, Iran    https://orcid. org/0000-0003 9786-2053

4 Assistant Professor, Department of Psychology and Counseling, Islamic Azad University, Tabriz Branch, Tabriz, Iran https://orcid. org/ 0000-0002-1197-9598

Correspondence: Dr. Amir Panahali Email: [e-mail]

Abstract

Discovering how psychological structures interact and the collective influence on attitudes towards marriage in our society seems to be crucial and addresses a significant gap in psychology and marital counseling. Therefore, the present study aimed to determine the relationship between self-esteem and secure style with fear of marriage in students mediated by psychological toughness. The present study was descriptive-correlational. The statistical population was all male and female students of Islamic Azad University, Sardasht Branch, 670 people, of whom 358 were selected through purposive sampling. Standardized tools such as Rosenberg's self-esteem (1965), Hazan and Shaver's attachment styles, Ahvaz's psychological hardiness (2006), and Richard's fear of marriage (2007) were used to collect data. Data analysis was also performed using Spearman's correlation tests and structural equation modeling in SPSS and AMOS version 24 software. Self-esteem had a significant and inverse effect on fear of marriage (β= 0.330, P<0.001). Safe style also had a significant and inverse effect on fear of marriage (β=-0.210, P<0.001). Psychological hardiness also had a significant and inverse effect on fear of marriage (β=-0.20, P<0.001). The indirect effect of self-esteem on fear of marriage through psychological hardiness was also negative and significant (β=-0.054, P<0.001). At the same time, the indirect effect of secure style on fear of marriage through psychological hardiness was also negative and significant (β=-0.062, P<0.001). Self-esteem, secure style, and psychological hardiness had a significant negative effect on fear of marriage, which emphasizes their reducing role in this phenomenon. Specifically, it was found that self-esteem and secure style not only directly but also indirectly reduce fear of marriage through increasing psychological hardiness.

 

Keywords: Self-esteem, attachment styles, psychological hardiness, fear of marriage, students

 

 

رابطه عزت نفس، سبک های دلبستگی و اضطراب وجودی با ترس از ازدواج؛ نقش واسطه ای سرسختی روانشناختی 

سمیه عباسی 1، امیرپناه علی *2، علی نقی اقدسی3، مرضیه علیوندی وفا 4

1 دانشجوی دکتری مشاوره، گروه مشاوره، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، تبریز، ایران

 https://orcid. org/0009 6494-0189-0003

2 استادیار گروه مشاوره، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، تبریز، ایران

 https://orcid. org/0000-0001-8183-8611 

3 استادیار گروه مشاوره، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، تبریز، ایران

 https://orcid. org/0000-0003 9786-2053

4 استادیار گروه روانشناسی و مشاوره، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، تبریز، ایران

https://orcid. org/ 0000-0002-1197-9598

مکاتبات: خطاب به دکتر امیر پناه علی رایانامه: [e-mail]

چکیده

کشف چگونگی تعامل ساختارهای روان‌شناختی و تأثیر جمعی بر نگرش‌ها نسبت به ازدواج در جامعه ما امری حیاتی به نظر می‌رسد و به شکاف قابل‌توجهی در روانشناسی و مشاوره زناشویی می‌پردازد. لذا مطالعه حاضر با هدف تعیین رابطه بین عزت‌نفس و سبک ایمن با ترس از ازدواج در دانشجویان با میانجی‌گری سرسختی روان‌شناختی انجام شد. پژوهش حاضر از نوع توصیفی-همبستگی بود. جامعه آماری تمامی دانشجویان دختر و پسر دانشگاه آزاد اسلامی واحد سردشت به تعداد 670 نفر بودند که 358 نفر از آن ها به روش نمونه گیری غیراحتمالی هدفمند انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از ابزارهای استاندارد شده عزت‌نفس روزنبرگ (1965)، سبک های دلبستگی هازان و شیور، سرسختی روان‌شناختی اهواز (2006) و ترس از ازدواج ریچارد (2007) استفاده شد. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها نیز با استفاده از آزمون‌های همبستگی اسپیرمن و مدل‌سازی معادلات ساختاری در نرم‌افزار SPSS و AMOS نسخه 24 انجام شد. نتایج نشان داد؛ عزت‌نفس بر ترس از ازدواج اثر معکوس و معنادار داشت (330/0-=β، 001/0P<). سبک ایمن نیز بر ترس از ازدواج اثر معکوس و معناداری داشت (210/0-=β، 001/0P<). همچنین سرسختی روان‌شناختی اثر معکوس و معنادار بر ترس از ازدواج داشت (20/0-=β، 001/0P<). اثر غیرمستقیم عزت‌نفس بر ترس از ازدواج، از طریق سرسختی روان‌شناختی نیز معکوس و معنادار بود (054/0- β=، 001/0P<). در عین حال اثر غیرمستقیم سبک ایمن بر ترس از ازدواج از طریق سرسختی روانشناختی نیز منفی و معنادار بود (062/0- β=، 001/0P<). بنابراین عزت‌نفس، سبک ایمن و سرسختی روان‌شناختی به طور معناداری بر ترس از ازدواج تأثیر معکوس داشتند که این امر تأکیدی بر نقش کاهشی آن‌ها در این پدیده است. به طور خاص، مشخص شد که عزت‌نفس و سبک ایمن نه تنها به طور مستقیم بلکه به طور غیرمستقیم از طریق افزایش سرسختی روان‌شناختی، ترس از ازدواج را کاهش می‌دهند.

کلیدواژگان: عزت‌نفس، سبک های دلبستگی، سرسختی روان‌شناختی، ترس از ازدواج، دانشجویان

 

 

 

مقدمه

ازدواج به‌عنوان یکی از مهم‌ترین رویدادهای زندگی اجتماعی، تاثیرات عمیقی بر روند زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها دارد. این پدیده معمولاً در سنین جوانی اتفاق می‌افتد و به‌طور قابل توجهی بر شکل‌گیری و پیشرفت زندگی افراد تأثیر می‌گذارد (سهیلی‌نژاد، 1400). در دنیای امروز، انتخاب همسر و تصمیم به ازدواج برای جوانان در جوامع مختلف به مسئله‌ای حساس و پیچیده تبدیل شده است (فرزاد، نوابی‌نژاد و رستمی، 1399). مشکلات اقتصادی، اجتماعی و خانوادگی از جمله عواملی هستند که موجب تأخیر در ازدواج و ایجاد نگرانی و ترس در جوانان می‌شوند (رستمی و قزلسفلو، 1397).

یکی از عواملی که بر تصمیم‌گیری‌های فردی در خصوص ازدواج تأثیرگذار است، نگرش به این پدیده است. نگرش‌ها، احساسات، سوگیری‌ها، پیش‌داوری‌ها و ترس‌ها در مورد ازدواج، به‌طور مستقیم بر تصمیم افراد برای ورود به این رابطه تأثیر می‌گذارند. نگرش‌های افراد نسبت به ازدواج شامل طرز فکر و احساسات آن‌ها در این زمینه است (ممانی و ماتیتی، 2016). بسیاری از جوانان در آستانه ازدواج از نگرانی‌ها و ترس‌های متعددی در خصوص تعهد و مسئولیت‌های ناشی از ازدواج رنج می‌برند (علامه، 1397). این پدیده که به‌عنوان "ترس از ازدواج" شناخته می‌شود، به حالتی اشاره دارد که در آن فرد از متعهد شدن و ایجاد یک رابطه پایدار و صادقانه با فردی دیگر هراس دارد (ریچارد، 2007).

ترس از ازدواج می‌تواند منجر به مجرد ماندن فرد و از دست دادن مزایای این نوع ارتباطات شود. تحقیقات نشان داده‌اند که ایجاد نگرش درست و انتظارات منطقی از ازدواج می‌تواند به کاهش این ترس کمک کند و به‌طور غیرمستقیم رضایت از زندگی زناشویی را افزایش دهد. در صورتی که فرد از ازدواج و مسئولیت‌های آن درک صحیحی داشته باشد، احتمال کاهش ترس از ازدواج و افزایش انگیزه برای آن بیشتر می‌شود (شعاع‌کاظمی و فرازنده‌پور، 1398). یکی از چالش‌های عمده در جوامع امروزی، به‌ویژه در میان دانشجویان، افزایش سن ازدواج و ترس از این پدیده است که ارتباط معناداری با سطح تحصیلات و عدم تمایل به ازدواج دارد (گونزالس و مارچین، 2018).

علاوه بر نگرش‌های فردی، عوامل روان‌شناختی نیز نقش برجسته‌ای در ترس از ازدواج ایفا می‌کنند. یکی از این عوامل، عزت نفس است که تأثیرات عمیقی بر کیفیت زندگی فردی و اجتماعی افراد دارد (گراهام، لیندو، برایان و ویور، 2016). عزت نفس به‌عنوان یک نیاز اساسی انسان، هم بر رشد فردی و هم بر توانایی برقراری ارتباطات سالم تأثیرگذار است. افراد با عزت نفس پایین معمولاً در تعاملات اجتماعی دچار مشکلاتی همچون اضطراب، ترس از رد شدن و اجتناب از ارتباطات می‌شوند، که این وضعیت ممکن است مانع از تصمیم‌گیری برای ازدواج شود (حس‌پور، طهماسبی، علوی و ذوالاکتاف، 2014). در کنار عزت نفس، سبک‌های دلبستگی نیز به‌طور قابل‌توجهی بر رفتارهای ارتباطی افراد تأثیرگذارند. سبک های دلبستگی از طریق ایجاد مدل های درون کاری بر نحوه اسناد دهی افراد نسبت وقایع ارتباطی تاثیر می گذارند. به طور کلی افراد با سبک دلبستگی ایمن بیشتر از اسنادهای غنی کننده رابطه (مثبت) برای توجیه رفتارهای منفی خود استفاده می کنند و افراد ناایمن بیشتر از اسنادهای منفی در این خصوص بیشتر استفاده می کنند (لیونز، 2015). افراد با سبک های دلبستگی ایمن در مقایسه با افراد با سبک های دلبستگی ناایمن، رابطه عشقی و رمانتیک بهتر و پایدارتری دارند، اعتماد به خود بالاتری دارند و به همنوعان خود بیشتر اعتماد کرده و تعاملات آن ها سازنده تر است. در مقابل افراد با سبک دلبستگی اجتنابی از افراد به شکل واضحی دوری می کند و دلبستگی در آن ها کمتر است، این عوامل می تواند نقش مهم و تاثیرگذاری در زندگی افراد ایفا نمایند (محمدی و همکاران، 1396). افراد با سبک دلبستگی ایمن معمولاً روابط رمانتیک پایدارتر و رضایت‌بخش‌تری دارند، در حالی که افراد با سبک‌های دلبستگی ناایمن از مشکلات بیشتری در برقراری ارتباطات سالم رنج می‌برند (عبدالجبار، حسین‌پورلنگرودی و مصباح، 1389). این تفاوت‌ها در سبک‌های دلبستگی می‌تواند به‌طور مستقیم بر ترس از ازدواج و تصمیم‌گیری‌های مرتبط با آن تأثیر بگذارد.

اضطراب وجودی یکی دیگر از متغیرهای روان‌شناختی است که می‌تواند ارتباط مستقیمی با ترس از ازدواج داشته باشد. گود و گود (1974) اضطراب وجودی را ناشی از ناامیدی، بیگانگی و احساس پوچی می‌دانند. این اضطراب به‌ویژه زمانی که فرد با مسئولیت‌های بلندمدت ازدواج مواجه می‌شود، می‌تواند ترس از ازدواج را تشدید کند و مانع از تصمیم‌گیری مثبت در این زمینه شود. به‌طور کلی، اضطراب وجودی می‌تواند با کاهش اعتماد به نفس و ترس از تعهد، افراد را از اقدام به ازدواج بازدارد (گود و گود، 1974).  از سوی دیگر، پژوهش‌ها نشان داده‌اند که سرسختی روان‌شناختی، به‌ویژه در شرایط استرس‌زا، می‌تواند به افراد کمک کند تا اضطراب‌های خود را مدیریت کرده و به نحو بهتری با چالش‌های زندگی روبه‌رو شوند (عظیمی، سادات‌حسینی، عارفی و پرندین، 1398). افراد با سرسختی روان‌شناختی بالا، به‌طور مؤثرتری اضطراب‌های خود را کنترل کرده و کمتر از ازدواج هراس دارند (سالواتور و همکاران، 2010).

با توجه به اهمیت این عوامل روان‌شناختی و روابط آن‌ها با ترس از ازدواج، پژوهش حاضر به بررسی اثرات عزت نفس، سبک‌های دلبستگی و اضطراب وجودی بر ترس از ازدواج در میان دانشجویان، با در نظر گرفتن نقش واسطه‌ای سرسختی روان‌شناختی، پرداخته است. هدف اصلی این تحقیق تعیین روابط مستقیم و غیرمستقیم این متغیرها با ترس از ازدواج است تا از این طریق راهکارهای مؤثری برای کاهش این ترس و ارتقاء رضایت از ازدواج ارائه گردد.

روش کار

پیروی از اصول اخلاق پژوهش: برای رعایت اصول اخلاقی توضیحات لازم ازجمله هدف از پژوهش، نحوة پاسخ‌دهی به سؤالات و شرکت داوطلبانه در متن تکمیلی همراه پرسشنامه ارائه شد و به شرکت‌کنندگان پژوهش اطمینان داده شد که اطلاعاتشان محرمانه خواهد ماند.

این مطالعه با استفاده از یک طرح توصیفی-همبستگی در بین دانشجویان دختر و پسر دانشگاه آزاد اسلامی واحد سردشت در سال 1400 انجام شد. جامعه پژوهش تمامی دانشجویان شاغل به تحصیل در سال تحصیلی 1401-1400 به میزان 670 نفر بودند. با توجه به پیچیدگی‌های مدل معادلات ساختاری و تعداد متغیّرهای مورد بررسی، حجم نمونه‌ای به تعداد 244 نفر  با استفاده از روش کوکران و نمونه گیری غیراحتمالی هدفمند انتخاب شدند. این تصمیم با هدف ایجاد تعادل بین دسترسی به نمونه و نیازهای تحلیلی مطالعه و همچنین افزایش دقت و قابلیت اطمینان نتایج تحلیلی، صورت پذیرفت. بااین‌حال، با توجه به محوریت ترس از ازدواج به‌عنوان متغیّر وابسته در این مطالعه، نمونه‌گیری به‌گونه‌ای انجام شد که تنها دانشجویان مجرد وارد مطالعه شدند؛ بنابراین نمونه‌گیری به‌صورت هدفمند و داوطلبانه انجام شد تا اطمینان حاصل شود که تنها دانشجویان مجردی که ممکن است تجربیات و دیدگاه‌های مرتبط با ترس از ازدواج دارند، در مطالعه شرکت کنند. فراخوان برای مشارکت از طریق پلتفرم‌های آنلاین به اشتراک گذاشته شد و شرکت‌کنندگان بر اساس ملاک‌های ورود تعیین شده انتخاب شدند. با توجه به ماهیت آنلاین این نظرسنجی، درمجموع 400 پرسشنامه از طریق سامانه بومی پرسلاین و در قالب لینک در گروه‌های مجازی دانشجویان توزیع شد که تعداد پاسخ‌های معتبر نهایی 358 مورد به دست آمد. در این مطالعه، به‌منظور تضمین همگنی نمونه و دقت نتایج، ملاک‌های ورود و خروج به‌دقت تعیین شدند. ملاک‌های ورود شامل مجرد بودن و اشتغال به تحصیل در دانشگاه آزاد اسلامی واحد سردشت، قرار گرفتن در گستره سنی 18 تا 30 سال، اعلام رضایت آگاهانه برای شرکت در مطالعه، داشتن تلفن همراه یا کامپیوتر و دسترسی به اینترنت بود. از سوی دیگر، ملاک‌های خروج شامل دانشجویانی می‌شد که در طول دوره تحقیق ازدواج نموده، پرسشنامه‌ها را ناقص پر کرده و یا دانشجویانی که تمایل خود را برای ادامه مشارکت در مطالعه از دست می‌دهند.

ابزارهای جمع آوری اطلاعات

الف) پرسشنامه عزت‌نفس روزنبرگ (1965): این پرسشنامه توسط روزنبرگ در سال ۱۹۶۵ طراحی شد و متشکّل از 10 سؤال است که احساس‌‌های مثبت و منفی فرد دربارۀ خودش را می‌سنجد. در این پرسشنامه از آزمودنی خواسته می‌شود تا بر اساس پرسشنامه لیکرت چهاردرجه‌ای از کاملاً موافق تا کاملاً مخالف به‌دقت به آن‌ها پاسخ دهد. دامنه نمرات این پرسشنامه از ۱۰ تا ۴۰ بوده که نمرات بالاتر نشان‌دهنده عزت‌نفس بالاتر است. 5 عبارت آن به شکل مثبت (گویه های شماره ۱ تا ۵) و ۵ عبارت دیگر به‌صورت منفی (گویه های شماره ۶ تا ۱۰) ارائه شده است. سبک نمره‌گذاری این پرسشنامه به‌این‌ترتیب است: سؤالات ۱ الی ۵، کاملاً مخالفم = صفر، مخالفم= ۱، موافقم=۲ و کاملاً موافقم دارای نمره ۳ است. همچنین در سؤالات ۶ الی ۱۰، کاملاً موافقم = صفر، موافقم= یک، مخالفم=۲ و کاملاً مخالفم دارای نمره ۳ است. از جمع کل نمرات برای تفسیر نتایج استفاده می شود. در مطالعه اصلی روزنبرگ پایایی این ابزار را با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ اندازه‌گیری نمود که مقادیری بین 77/0 تا 88/0 را نشان داد که نشان‌دهنده پایایی مطلوب پرسشنامه است. روایی پرسشنامه نیز از طریق روایی سازه و روایی هم‌زمان با سایر ابزارهای اندازه‌گیری عزت نفس و متغیرهای مرتبط ارزیابی و به طور کلی قابل قبول گزارش شد (2). گرین‎برگر، چن، دمیتریوا و فراگیا¹، همسانی درونی این پرسشنامه را 84/0 و ضرایب باز آزمایی آن را بافاصله زمانی دو هفته، پنج ماه و یک سال به ترتیب 84/0، 67/0 و 62/0 گزارش کردند (14). مکوبلا و ماشگان² روایی پرسشنامه را با استفاده از روش تحلیل عاملی تأیید کردند (15). در ایران نیز بهروزی، حقیقی، یوسفی و بشلیده، روایی پرسش‌‌نامه را باهمان روش مطلوب گزارش کردند (16). در پژوهش عالیپور و زغیبی قناد تمام ماده‌‌های این پرسشنامه جز یک ماده از بار عاملی کافی (بالای 30/0) برخوردار بودند. پایایی پرسشنامه نیز در مطالعه یادشده نیز به روش همسانی درونی، 75/0 به دست آمد (17). در مطالعه حاضر نیز روایی و پایایی پرسشنامه با استفاده از روش روایی صوری همسانی درونی بررسی و تأیید شد. ضریب همسانی درونی پرسشنامه نیز 76/0 محاسبه شد.

ب) پرسشنامه دلبستگی (AAQ) توسط هازان و شیور (1987): این پرسشنامه توسط هازان و شیور طراحی و دارای 15 گویه است که به هریک از سه سـبک دلبـستگی ایمن، اجتنابی و دوسوگرا به ترتیب پنج‌گویه تعلق می‌گیرد. نمره‌گذاری‌ در پرسشنامه لیـکرت از هرگز (نمره 1) تا تقریبا همیشه (نمره 5) صورت می‌گیرد. در این پرسشنامه از مشارکت کنندگان خواسته می شود گزينه‌هايي را انتخاب کنند که سبک مشخص آن را در روابط نزديک بهتر توصيف مي‌کند و خرده‌مقياسي که آزمودني نمره بالاتري در آن کسب نمايد به عنوان سبک دلبستگي فرد لحاظ مي‌شود. حداقل و حداکثر نمره آزمودنی در خرده پرسشنامه های آزمون به ترتیب 5 و 25 خواهد بود. هازان و شيور (1987) پايايي بازآزمايي کل اين پرسش‌نامه را 81/0 و پايايي با آلفاي کرونباخ را 87/0 بدست آوردند. کوليتز و ريد پايايي ابزار را با استفاده از روش آلفاي کرونباخ 79/0 به دست آوردند و علاوه بر اين خالديان (1389) نيز در پژوهشي پرسش‌نامه را بر روي يک نمونه 60 نفري اجرا کرد و آلفاي کرونباخ را 82/0 به دست آورد که مقدار قابل قبولي بود. اعتبار آلفای کرونباخ این ابزار در پژوهش رحیمیان بوگر و همکاران (1386) برای کلّ آزمون، سبک اضطرابی، دوری‌جو و ایمن به ترتیب ، 75/0، 83/0 و 77/0 بدست آمد، که اعتبار مـطلوبی را نـشان می‌دهد. تحليل عاملي پرسش‌نامه‌ هازن و شيور (1987) توسط کوليتز و ريد به استخراج سه عامل عمده منجر شد که توسط پژوهشگران به عنوان ظرفيت پيوستن به روابط صميمي و نزديک تفسير مي‌شود. هازن و شيور روايي محتوايي و ملاکي را خوب گزارش نمودند و روايي سازه آن را در حد بسيار مطلوب گزارش داده‌اند. همچنين رحميان (1383؛ به نقل از وفائيان، 1385) روايي همزمان اين پرسش نامه را با مصاحبه ساختاريافته ماين براي دلبستگي بزرگسالان به ترتيب، ايمن (79/0)، ناايمن اجتنابي (84/0) و ناايمن دوسوگرا (87/0) گزارش داده است. در مطالعه حاضر روایی صوری با استفاده نظرات متخصصین این حوزه و پایایی با استفاده از روش آلفای کرونباخ 76/0 محاسبه شد. 

ج) پرسشنامه سرسختی روان‌شناختی: این توسط کیامرثی، نجاریان و مهرابی زاده هنرمند (1377) ساخته شد. پرسشنامه سرسختی روان‌شناختی دارای ۲۷ ماده است و هر ماده دارای چهار گزینۀ «هرگز»، «به‌ندرت»، «گاهی اوقات» و «بیشتر اوقات» است. در نمره‌گذاری برای هر ماده به ترتیب مقادیر ۰، ۱، ۲، ۳ در نظر گرفته شده است. به‌استثنای عبارات ۶، ۷، ۱۰، ۱۳، ۱۷، ۲۱ که دارای بار عاملی منفی هستند و به شیوه معکوس نمره‌گذاری می‌شوند. دامنه نمره در پرسشنامه سرسختی روان‌شناختی بین ۰ تا ۸۱ است. کسب نمره بالا در پرسشنامه سرسختی روان‌شناختی نشان‌دهندۀ سرسختی روان‌شناختی بالا در فرد است. در پژوهش اصلی کیامرثی و همکاران برای سنجش همسانی درونی پرسشنامه، از روش آلفای کرونباخ استفاده کردند که یافته‌ها نشان داد ضرایب آلفا برای کل نمونه‌ها اعم از پسر و دختر به ترتیب، ۷۶/۰، ۷۶/۰ و ۷۴/۰ است. همچنین پایایی ابزار با استفاده روش آزمون-باز آزمون برای کل آزمودنی ها ۸۴/۰، آزمودنی های پسر ۸۴/۰ و آزمودنی های دختر ۸۵/۰ به دست آمد (21). غفوری ورنو سفادرانی، کمالی و نوری روایی این آزمون را به روش روایی همزمان با سه ملاک، پرسشنامه اضطراب عمومی، پرسشنامه افسردگی و خودشکوفایی مزلو محاسبه کردند. ضرایب به دست آمده به ترتیب ۶۵/۰، ۶۷/۰ و ۶۲/۰ بود که کلیۀ ضرایب معنادار بودند (22). در مطالعه صفری و همکاران ضریب پایایی کل برای پرسشنامه 69/0 گزارش شد که در بازه مطلوب قرار داشت (23). در مطالعه حاضر پایایی به روش آلفای کرونباخ بررسی و ضریب همسانی درونی پرسشنامه 68/0 به دست آمد.

پرسشنامه اضطراب وجودی گود و گود :(EAI) این پرسشنامه 32 ماده ای توسط گود و گود (1974) ساخته شده و گنجی (1388) آن را به فارسی ترجمه نمود. هالت در سال (1994) روایی این پرسشنامه را با همبسته کردن با آزمون های هدفمندی در زندگی، پیگیری اهداف معرفتی و افسردگی محاسبه کرد. نمره¬¬گذاری به صورت صفر و یک است. سوالات 1، 2، 4، 5، 6، 8،9، 10، 11، 12، 13، 14، 16، 17، 19، 20، 21، 23، 24، 25، 26، 27، 28، 29، 30، 31 اگر جواب صحیح داده باشند نمره یک دریافت می کنند و سوالات 3، 7، 15، 18، 32 اگر جواب غلط داده باشند، نمره یک دریافت می کنند.  نمره کمتر از 12 به معنی اضطراب وجودی پایین است.  نمره بین 13 تا 23 به معنی اضطراب وجودی متوسط است.  نمره بیشتر از 24 به معنی اضطراب وجودی  بالا است.  همبستگی نمره پرسشنامه اضطراب وجودی با ترکیب نمره سه پرسشنامه پیش گفته 66/0 بود. این آزمون در ایران در پژوهش نورعلیزاده و جان بزرگی  به روش آلفای کرونباخ اعتبار یابی شده که ضریب آلفای خوبی برابر با 88/0 به دست آمده است همسانی درونی این پرسشنامه به روش دو نیمه کردن نیز به دست آمد که عبارت است از بخش اول = 72/0 و بخش دوم =86/0از طریق تحلیل مواد روایی این آزمون را بررسی شده است به نحوی که همبستگی بالایی بین کلیه سؤال ها و نمره ی کل آزمون گزارش کرده است (مرعشی و همکاران، 2012). در مطالعه حاضر نیز روایی و پایایی پرسشنامه بررسی شد که طی آن روایی صوری با استفاده نظرات اساتید و متخصصین این حوزه تأیید شد. همچنین پایایی پرسشنامه با استفاده روش آلفای کرونباخ بررسی ومقدار 82/0 بدست آمد.

د) پرسشنامه ترس از ازدواج ریچارد (2007): این پرسشنامه توسط ریچارد در سال 2007 و با هدف سنجش دلایل مختلف ترس از ازدواج در جوانان طراحی شد. این پرسشنامه دارای 30 سؤال و 10 بعد است. ابعاد این پرسشنامه شامل عامل محیطی ترس از ازدواج، عامل دوستان و اقوام، عامل ترس از شکست فردی، عامل شک در انتخاب طرف مقابل، عامل ترس از سرخوردگی و ناامیدی، عامل عدم توانایی در حفظ دوام روابط، عامل شکست در روابط قبلی، عامل توقع والدین، عامل اشتیاق برای مجرد ماندن و عامل ترس از فناپذیری عشق است. نمره‌گذاری پرسشنامه به‌صورت لیکرت 5 گزینه‌ای از کاملاً مخالفم 1 تا کاملاً موافقم 5 نمره‌گذاری می‌شود. به‌این‌ترتیب برای محاسبه امتیاز هر بعد مجموع امتیاز سؤالات آن بعد را باهم جمع می‌شود. برای به دست آوردن امتیاز کلی پرسشنامه، مجموع امتیازات همه سؤال‌ها باهم جمع می‌شود. این امتیاز دامنه‌ای از 30 تا 150 خواهد بود و هر چه امتیاز بالاتر باشد، بیانگر میزان ترس بیشتر شخص پاسخ‌دهنده از ازدواج و برعکس خواهد بود. در مطالعه اصلی که توسط ریچاد و در سال 2007 انجام شد، روایی سازه پرسشنامه با استفاده از تحلیل عاملی بررسی شد که بارهای عاملی سؤالات در محدوده 5/0 تا 8/0 قرار داشتند. پایایی پرسشنامه نیز با استفاده از آلفای کرونباخ 87/0 گزارش شد. در مطالعه بنکس³ روایی محتوایی پرسشنامه 85/0 و همسانی درونی آن 80/0 گزارش شد که هر دو نشان‌دهنده روایی و پایایی مناسب پرسشنامه است (24). در مطالعه عباسی و همکاران روایی صوری و پایایی (همسانی درونی) پرسشنامه مطلوب گزارش شد. بطوریکه پایایی آن با استفاده از روش آلفای کرونباخ 80/0 بود (25). در مطالعه حاضر پایایی پرسشنامه نیز با استفاده از روش آلفای کرونباخ 80/0 به دست آمد.

قبل از پاسخ به پرسشنامه‌ها، هدف، اهمیت و ملاحظات اخلاقی پژوهش برای شرکت‌کنندگان توضیح داده شد و از محرمانه بودن آن‌ها اطمینان حاصل شد. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از آزمون همبستگی اسپیرمن و مدل یابی معادلات ساختاری در نرم‌افزارهای SPSS  و AMOS نسخه 24 انجام شد.

یافته‌ها

از مجموع 244 شرکت‌کننده در پژوهش حاضر 144 نفر (60) دانشجوی دختر و 100 نفر (40) پسر بودند. میانگین سنی دانشجویان شرکت‌کننده 38/24 سال بود.

جدول 1) شاخص‌های توصیفی متغیّرهای مطالعه

متغیر	تعداد	میانگین	انحراف استاندارد	واریانس	کجی	کشیدگی
ترس از ازدواج	358	04/87	988/16	589/288	106/0-	245/0-
عزت نفس	358	29/7	587/2	693/6	236/0	141/0-
سبک دلبستگی ایمن	358	40/13	96/2	901/47	257/0	435/2
سبک دلبستگی اجتنابی	358	16/18	78/2	901/14	257/0	435/2
سبک دلبستگی دوسوگرا	358	02/19	87/3	901/12	257/0	435/2
اضطراب وجودی	358	49/14	688/5	351/13	111/0	858/0-
سرسختی	358	84/29	993/12	808/168	087/0-	390/0-

جدول 1 میانگین و انحراف معیار برای متغیّرهای حاضر در مطالعه را نشان می‌دهد.  همان‌گونه که ملاحظه گردید، میانگین ترس از ازدواج 55/87، عزت‌نفس (در کل) 41/30، سرسختی روان‌شناختی 94/32 بود.

جدول 2) ماتریس همبستگی متغیّرها و مؤلفه در دانشجویان

ردیف	متغیّر/مؤلفه	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
1	ترس از ازدواج	-
2	عزت‌نفس	336/0-**	-
3	سرسختی روان‌شناختی	201/0-**	274/0**	-
4	تعهد و تلاش	239/0-**	385/0**	617/0**	-
5	چالش پذیری	047/0-	041/0	458/0**	122/0	-
6	کنترل عاطفه	118/0-	241/0**	443/0**	327/0**	130/0	-
7	سبک دلبستگی ایمن	209/0-**	209/0**	311/0**	224/0**	080/0	241/0**	-
8	سبک دلبستگی اجتنابی	062/0-	016/0	221/0**	174/0*	046/0	022/0	389/0**	-
9	سبک دلبستگی دوسوگرا	141/0-	212/0**	222/0**	269/0**	045/0	226/0**	804/0**	667/0**	-
10	اضطراب وجودی	223/0-**	269/0**	356/0**	360/0**	106/0	251/0**	766/0**	520/0**	529/0**	-

**01/0P<

*05/0P<

نتایج آزمون همبستگی نشان داد که بین عزت‌نفس با ترس از ازدواج (336/0-=r و 001/0=P)، رابطه معنادار وجود دارد.  همچنین ارتباط بین سرسختی روان‌شناختی (201/0-r= و 017/0P=) و مؤلفه تلاش و تعهد (239/0-r= و 010/0P=) با ترس از ازدواج دانشجویان معنادار بود. رابطه بین سبک ایمن با ترس از ازدواج (209/0-r= و 001/0P=) نیز معنادار بود. نوع ارتباط در تمامی موارد به‌صورت منفی و معکوس بود. بطوریکه با افزایش نمرات متغیّرهای پیش‌بین، نمره متغیّر وابسته یعنی ترس از ازدواج کاهش می‌یافت. در ادامه برای اطمینان از صحت و دقت تحلیل‌های معادلات ساختاری، پیش‌شرط‌های لازم بررسی و تأیید شدند. در این پژوهش، کلیه فرضیات مرتبط با مدل‌سازی معادلات ساختاری دقیقاً بررسی و تأیید شدند. توزیع نرمال چند متغیره ارزیابی و با استفاده از روش حداکثر درستنمایی، اطمینان حاصل شد که انحرافات از نرمالیته تأثیر قابل توجهی بر نتایج آزمون کای دو نخواهند داشت. رابطه خطی بین متغیرهای درون‌زا و برون‌زا مورد پذیرش قرار گرفت و داده‌های پرت از تحلیل نهایی حذف شدند. رابطه علت و معلولی بین متغیرها با توالی منطقی تأیید شد. صحت کوواریانس‌های مشاهده شده نیز بررسی و مورد تأیید قرار گرفت. همچنین، حجم نمونه در محدوده توصیه شده، یعنی بین 200 تا 400 با 10 تا 15 شاخص، قرار گرفت که نشان‌دهنده قدرت کافی برای انجام تحلیل‌ها بود.

جدول 3) برازش مدل نهایی مدل پژوهش

شاخص‌های برازندگی	(X2)	df	(X2 /df)	sig	(RMSEA)	(GFI)	(IFI)	(NFI)	(AGFI)	(NNFI)	(CFI)
مقدار	58/120	60	01/2	046/0	07/0	90/0	93/0	91/0	85/0	93/0	93/0
مقادیر مطلوب	-	-	3>	05/0>	08/0>	90/0≥	90/0≥	90/0≥	90/0≥	90/0≥	90/0≥

بررسی شاخص‌های برازش مرتبط با کیفیت مدل طی جدول 3 نشان داد که برازش استاندارد شده (NFI)، برازش تطبیقی (CFI) نکویی برازش (GFI)، شاخص برازش این کری منتال (IFI) و شاخص برازش توکر - لوییس (TLI)، شاخص ریشه خطای میانگین مجذورات تقریبی (RMSEA) در بازه قابل‌قبول قرار داشته و مدل مورد تأیید است.

جدول 4) اثرات مستقیم و غیرمستقیم متغیّرها

مسیر از ←  به	β	t-value	P
عزت‌نفس← سرسختی روان‌شناختی	270/0	079/5	001/0
سبک ایمن← سرسختی روان‌شناختی	310/0	886/6	001/0
سرسختی روان‌شناختی← ترس از ازدواج	20/0-	002/2	046/0
عزت‌نفس← ترس از ازدواج	330/0-	451/6	001/0
سبک ایمن ← ترس از ازدواج	210/0-	026/2	041/0
عزت‌نفس← سرسختی روان‌شناختی← ترس از ازدواج	054/0-	056/2	001/0
سبک ایمن ← سرسختی روان‌شناختی← ترس از ازدواج	062/0-	270/2	001/0

در نهایت طی جدول 4 اثرات مستقیم و غیرمستقیم متغیّرها بر یکدیگر بررسی شد. براساس نتایج، عزت‌نفس و سبک ایمن به‌طور اثر مستقیم و معناداری بر سرسختی روان‌شناختی داشتند. از طرفی، سرسختی روان‌شناختی نیز به‌طور منفی و معناداری بر ترس از ازدواج اثرگذار بود. همچنین عزت‌نفس و سبک ایمن اثر مستقیم و مثبت بر ترس از ازدواج داشتند. تحلیل اثرات غیرمستقیم نیز نشان داد که عزت‌نفس و سبک ایمن از طریق سرسختی روان‌شناختی بر ترس از ازدواج اثر غیرمستقیم و معنادار دارند که این نتیجه نقش واسطه‌ای سرسختی روان‌شناختی را تأیید کرد.

شکل 2) مدل معادلات ساختاری برای تبیین واریانس سرسختی روان‌شناختی و ترس از ازدواج

با توجه به شکل 2 متغیّرهای عزت‌نفس و سبک ایمن به‌طور مجموع 3/40% از تغییرات سرسختی روان‌شناختی و 33% از واریانس ترس از ازدواج را تبیین نمودند. این میزان تبیین ازنظر آماری معنادار بود و نشان داد که حدوداً یک‌سوم تغییرات در پدیده‌های مورد بررسی توسط مدل، پیش‌بینی می‌شود.

بحث و نتیجه­گیری

مطالعه حاضر با هدف بررسی نقش واسطه‌ای سرسختی روان‌شناختی در رابطه بین عزت‌نفس و سبک ایمن با ترس از ازدواج انجام شد. نتایج نشان داد که عزت‌نفس بر ترس از ازدواج اثر مستقیم و منفی دارد، به‌طوری‌که افراد با عزت‌نفس بالا ترس کمتری از ازدواج دارند. این یافته‌ها همسو با مطالعات ارکان، کوچاک و ارکان (2016)، چندلر و لورنس (2017)، یون، شیم و جونگ (2018)، و سایه میری و همکاران (2019) است. نتایج مطالعه یون، شیم و جونگ نشان داد که عزت‌نفس پایین بر سلامت روانی افراد و رفتارهای اجتماعی آنها تأثیر می‌گذارد و به‌طور بالقوه بر دیدگاه آنها در مورد روابط و ازدواج اثرگذار است (یون، شیم و جونگ، 2018). در مطالعه سایه میری نیز ارتباط معنی‌داری بین برخی ویژگی‌های شخصیتی ازجمله عزت‌نفس و ازدواج گزارش شده که نشان می‌دهد ویژگی‌هایی مانند عزت‌نفس تأثیرات قابل‌توجهی بر میزان رضایت افراد از ازدواج دارند (شایع میری و همکاران، 1398). در مطالعه ارکان و همکاران (2016)، نقش‌های جنسیتی برابرخواهانه و عزت‌نفس زنان، ازدواج را به‌طور معنادار و متوسط پیش‌بینی کردند (ارکان و کوچاک و ارکان، 2016). به‌طورکلی، تئوری‌های روان‌شناختی بیان می‌کنند که عزت‌نفس بالا می‌تواند به افراد کمک کند تا از چالش‌های زندگی، ازجمله ازدواج، با اعتمادبه‌نفس بیشتری روبرو شوند. از سوی دیگر، افراد با عزت‌نفس پایین ممکن است در برابر تصمیمات مهم زندگی، مانند ازدواج، تردید بیشتری داشته باشند که می‌تواند به تأخیر در ازدواج منجر شود (سالیوان، 2019). برای مثال، تحقیقات نشان داده‌اند که نگرش‌های مثبت نسبت به خود (که بخشی از عزت‌نفس است) با نگرش‌های مثبت نسبت به ازدواج همراه است. این ارتباط می‌تواند از طریق مکانیسم‌هایی مانند تقویت اعتمادبه‌نفس و بهبود مهارت‌های ارتباطی تبیین شود که هر دو برای موفقیت در روابط عاطفی ضروری هستند (میلر و همکاران، 2015).

نتایج مطالعه همچنین نشان داد که سبک ایمن بر ترس از ازدواج اثر مستقیم دارد و این اثر به‌صورت منفی و معکوس بود و نشان داد افرادی که سبک ایمن بالاتری دارند در مواجهه با تصمیم‌های مهمی مانند ازدواج ترس کمتری دارند. این نتیجه با مطالعه لیفبروار و ریجکن (2017) همسو بود. در مطالعه یادشده نتایج نشان داد که در مناطق مذهبی، هر دودسته مذهبی‌ها و غیرمذهبی‌ها نگرش‌های سنتی نسبت به ازدواج دارند و در این بین افراد مذهبی نگرش مثبت‌تری نسبت به ازدواج داشتند که ترس کمتری از ازدواج و تبعات آن را نشان می‌دهد (لایفبرور و لجکن، 2017). در مطالعه دیگری که به بررسی تغییر نگرش دانشجویان نسبت به ازدواج می‌پردازد و دیدگاه‌های کنونی را با دلایل ازدواج والدینشان مقایسه می‌کند، نشان داده شد که تغییر در بافت اجتماعی، یکی از دلایل افزایش میانگین سنی ازدواج است. به‌ویژه به نظر می‌رسد که سطح تحصیلات بر زمان ازدواج تأثیر می‌گذارد و افراد تحصیل‌کرده‌تر دیرتر ازدواج می‌کنند (اسمیت، 2016). این مطالعه همچنین نشان داد تأثیر باورهای معنوی در شکل‌گیری ازدواج در بین جوانان رو به کاهش است (اسمیت، 2016). که این نتیجه با یافته‌های حاصل از مطالعه حاضر همسو نبود. همچنین همسو با مطالعه امرام (2015)، که ماهیت چندبعدی سبک ایمن را بررسی نمود، مطالعه حاضر نیز نشان داد که سبک ایمن به‌طور قابل‌توجهی بر نحوه درک و پردازش تصمیمات پیچیده زندگی مانند ازدواج تأثیر می‌گذارد. امرام در مطالعه خود اشاره می‌کند که سبک ایمن افراد را قادر می‌سازد تا تجربیات خود را در چارچوب وجودی وسیع‌تری به‌صورت زمینه‌ای درآورند و درنتیجه بر پاسخ‌های عاطفی و روان‌شناختی آنها به چنین تجربیاتی تأثیر می‌گذارد (امرام، 2015).

رابطه بین معنویت و ترس، ازجمله ترس از ازدواج، نشان می‌دهد که معنویت می‌تواند به‌عنوان یک واسطه عمل کند و چارچوبی برای یافتن معنا، آرامش و حمایت در اختیار افراد قرار دهد که به کاهش ترس و بهبود سلامت روان کمک می‌کند. معنویت با ایجاد ارتباط عمیق با چیزی فراتر از خود، ابزارهایی را برای مقابله با عدم قطعیت‌ها و چالش‌ها، مانند ترس از ازدواج در میان افراد مجرد، با ترویج انعطاف‌پذیری، امید و دیدگاه مثبت به مشکلات زندگی ارائه می‌دهد (رایت، 2016).

سرسختی روان‌شناختی نیز بر ترس از ازدواج اثر مستقیم و معکوس داشت. این نتیجه نشان می‌دهد که افراد دارای سرسختی روان‌شناختی برای مقابله با اضطراب و عدم اطمینان مرتبط با ازدواج مجهزتر هستند. نتایج این مطالعه مبنی بر اینکه سرسختی روان‌شناختی مستقیماً بر ترس از ازدواج تأثیر می‌گذارد، بعد جدیدی به ادبیات موجود می‌افزاید که اغلب بر عوامل اجتماعی-اقتصادی و فرهنگی مؤثر بر ازدواج متمرکز است (تامپسون و همکاران، 2017). این نتیجه با نتایج مطالعه تامپسون و همکاران (2017) همسو بود. در مطالعه مذکور افراد با سطوح سرسختی بالاتر اضطراب کمتری در مورد تعهدات بلندمدت ازجمله ازدواج نشان دادند. این به‌موازات یافته‌های مطالعه حاضر در مورد سرسختی روان‌شناختی است و بر اهمیت این عامل در هدایت ابهامات مرتبط با ازدواج تأکید می‌کند (تامپسون و همکاران، 2017).

رابطه مستقیم و منفی بین سرسختی روان‌شناختی و ترس از ازدواج به این معنا است که با افزایش سرسختی روان‌شناختی در یک فرد، میزان ترس او از ازدواج کاهش می‌یابد. سرسختی روان‌شناختی، به‌عنوان یک ویژگی شخصیتی، بیانگر میزان توانایی فرد برای مقاومت در برابر استرس‌ها و چالش‌های زندگی، حفظ یکپارچگی روانی در مواجهه با فشارهای روحی و بهبودی پس از رویدادهای استرس‌زا است. افراد با سطح بالایی از سرسختی روان‌شناختی معمولاً دارای نگرش مثبت‌تری نسبت به زندگی هستند، بهتر با تغییرات کنار می‌آیند، و توانایی بیشتری در مدیریت استرس و حل مشکلات دارند. ترس از ازدواج می‌تواند شامل نگرانی‌هایی در مورد تعهد طولانی‌مدت، تغییر در سبک زندگی، از دست دادن استقلال و یا ترس از شکست در روابط باشد. افرادی که سرسختی روان‌شناختی بالایی دارند، معمولاً بهتر می‌توانند با این نوع نگرانی‌ها و ترس‌ها کنار بیایند، زیرا آنها توانایی سازگاری با تغییرات جدید و مقابله با چالش‌ها را دارند. این توانایی به آنها کمک می‌کند تا نگرانی‌های مرتبط با ازدواج را به شکلی سازنده‌تر مدیریت کنند، که در نتیجه منجر به کاهش ترس از ازدواج می‌شود. به عبارت دیگر، سرسختی روان‌شناختی به‌عنوان یک منبع درونی عمل می‌کند که به افراد کمک می‌کند تا با احساسات منفی مانند ترس، ناامنی، و دیگر موانع روانی که ممکن است در مسیر تصمیم‌گیری برای ازدواج وجود داشته باشد، به شکل مؤثرتری مقابله نمایند. از این رو، افزایش سرسختی روان‌شناختی می‌تواند به‌عنوان یک استراتژی برای کاهش ترس از ازدواج در نظر گرفته شود (مدی، 2017).

دراین‌بین، نقش واسطه‌ای سرسختی روان‌شناختی در رابطه بین عزت‌نفس و ترس از ازدواج، تعامل روان‌شناختی پیچیده و چندلایه‌ای را به وجود آورده که در راستای مطالعات روان‌شناختی اخیر و بررسی مدل‌های میانجی‌گری در این‌گونه مطالعات قرار دارد. به‌طوری‌که هیز (2018) بر اهمیت درک تأثیرات غیرمستقیم در تحقیقات روان‌شناختی تأکید می‌کند، چنانکه نتایج مطالعه حاضر نیز نشان می‌دهد که سرسختی روان‌شناختی به‌عنوان یک واسطه عمل کرده و تأثیرات عزت‌نفس را بر ترس‌های مربوط به ازدواج هدایت می‌کند. با توجه به بررسی پیشینه مطالعات انجام شده، مطالعه‌ای که به‌صورت مستقیم به بررسی نقش واسطه‌ای سرسختی روان‌شناختی در بین دو متغیّر یادشده بپردازد، یافت نشد.

سرسختی روان‌شناختی به‌عنوان یک عامل میانجی در رابطه بین عزت نفس و ترس از ازدواج عمل می‌کند، به‌گونه‌ای که توانایی فرد در مقابله با چالش‌ها و استرس‌ها را تعدیل می‌کند. افرادی با عزت نفس بالا تمایل دارند نگرشی مثبت‌تر نسبت به خود و توانایی‌های خود داشته باشند، که این امر می‌تواند به افزایش سرسختی روان‌شناختی آنها منجر شود. سرسختی روان‌شناختی بیشتر، به نوبه خود، فرد را مجهز به مکانیزم‌های بهتری برای مقابله با ترس‌ها و نگرانی‌ها می‌کند، ازجمله ترس از ازدواج. بنابراین، سرسختی روان‌شناختی نقش مهمی در کاهش تأثیر منفی پایین عزت نفس بر ترس از تعهد و ازدواج دارد، به‌گونه‌ای که افراد با عزت نفس بالا و سرسختی روان‌شناختی قوی، کمتر احتمال دارد که از ازدواج بترسند (هیز، 2018). این مدل میانجی‌گری بیانگر این است که چگونه سرسختی روان‌شناختی می‌تواند به‌عنوان یک پل مثبت بین عزت نفس فردی و نگرش‌های آنها نسبت به ازدواج عمل کند (بارون و کنی، 1986).

لبینقش میانجی سرسختی روان‌شناختی در رابطه بین سبک ایمن و ترس از ازدواج نشان می‌دهد که چگونه درک عمیق‌تر و ارتباط معنادار با جهان و اطرافیان می‌تواند بر تجربیات عاطفی و تصمیمات بزرگ زندگی تأثیر بگذارد. سبک ایمن، که به توانایی فرد برای استفاده از ارزش‌ها، معنا و هدف برای مواجهه با چالش‌ها و برقراری ارتباط معنادار اشاره دارد، می‌تواند به تقویت سرسختی روان‌شناختی کمک کند. این نوع هوش با ترویج انعطاف‌پذیری فکری، خودآگاهی و تحمل نسبت به ابهام، فرد را در مواجهه با تغییرات و چالش‌های زندگی، از جمله ترس از ازدواج، مسلح می‌کند (بولبی، 1988). سرسختی روان‌شناختی که به‌عنوان توانایی انسان در حفظ ثبات روانی و بهبود پس از تجربه‌های استرس‌زا تعریف می‌شود، در اینجا به‌عنوان یک عامل میانجی عمل می‌کند؛ بدین معنا که افزایش سبک ایمن منجر به تقویت سرسختی روان‌شناختی می‌شود، که به نوبه خود، می‌تواند ترس از ازدواج را کاهش دهد. افرادی که در سطح بالایی از سبک ایمن قرار دارند، ممکن است با استفاده از منابع درونی خود و باورهای معنوی خود به‌گونه‌ای مؤثرتر با نگرانی‌ها و ترس‌های مرتبط با ازدواج مواجه شوند، و این امر از طریق سرسختی روان‌شناختی قوی‌تری که دارند، تسهیل می‌شود. این مدل میانجی‌گری تأکید می‌کند که چگونه سبک ایمن نه تنها به‌صورت مستقیم بلکه از طریق تقویت سرسختی روان‌شناختی، بر کاهش ترس از تعهد و ازدواج تأثیر می‌گذارد (میکولنسر و شیور، 2007) 

محدودیت‌های پژوهش

مطالعه حاضر از نمونه‌ای محدود به لحاظ جغرافیایی و فرهنگی استفاده کرده که ممکن است قابلیت تعمیم یافته‌ها به جمعیت‌های دیگر را محدود کند. به‌علاوه، استفاده از نمونه‌های غیر احتمالی ممکن است باعث خطا در انتخاب شرکت‌کنندگان شود. همچنین درحالی‌که ابزارهای مورداستفاده برای سنجش متغیّرها از اعتبار و روایی قابل قبولی برخوردار هستند، همواره محدودیت‌هایی در خصوص دقت این ابزارها وجود دارد. علاوه بر این، پاسخ‌های خودگزارش‌دهی ممکن است تحت تأثیر خطاهای شناختی و اجتماعی قرار گیرند. همین‌طور اگرچه مطالعه حاضر تلاش کرده است تا عوامل متعددی را بررسی کند، اما همچنان ممکن است متغیّرهای دیگری وجود داشته باشند که بر روابط مورد بررسی تأثیر بگذارند و در این مطالعه در نظر گرفته نشده‌اند. درنتیجه، ضروری است که یافته‌های تحقیق با دقت تفسیر شوند.

پیشنهادهای پژوهش

افزودن سرسختی روان‌شناختی به‌عنوان یک عامل واسطه‌ای بینش‌های جدیدی را در مورد چگونگی تعامل این عوامل ارائه می‌دهد. لذا پیشنهاد می‌شود که برنامه‌های مداخله‌ای که بر افزایش سبک ایمن و سرسختی روان‌شناختی تمرکز دارند و در کاهش ترس از ازدواج مؤثر هستند، در سطح دانشگاه‌ها طراحی و اجرا شود. همچنین با توجه به نقش سرسختی روان‌شناختی در سایر جنبه‌های روان‌شناختی و اجتماعی زندگی، پیشنهاد می‌شود پژوهش‌های بیشتری در این زمینه انجام می‌شود. درعین‌حال این پژوهش‌ها باید به بررسی چگونگی تأثیرگذاری این عوامل در گروه‌های مختلف فرهنگی و سنی و همچنین توسعه و آزمون برنامه‌های مداخله‌ای که به افزایش سرسختی روان‌شناختی در جهت کاهش ترس از ازدواج می‌پردازند، ادامه دهند. همچنین، توصیه می‌شود تحقیقات آتی به بررسی تأثیر سایر عوامل روان‌شناختی و اجتماعی که ممکن است در این فرایند نقش داشته باشند، بپردازند تا درک جامع‌تری از مکانیسم‌های اثرگذاری بر ترس از ازدواج ارائه دهند.

قدردانی

از تمامی دانشجویان که در این پژوهش همکاری داشتند کمال تشکر را داریم.

ملاحظات اخلاقی

بنا بر اظهار نویسندگان مقاله کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز این پژوهش را با کد IR. IAU. TABRIZ. REC. 1400. 086 تأیید کرده است.

حامی مالی

بنا بر اظهار نویسندگان، پژوهش حاضر حامی مالی نداشته و با هزینه شخصی مؤلفان انجام شده است.

تضاد منافع

نویسندگان مقاله هیچ‌گونه منافعی در مورد این پژوهش گزارش نکردند.

مشارکت مؤلفان

نگارش متن مقاله: مؤلف اول و دوم، استاد راهنما و مؤلف مسئول: مؤلف دوم، ناظر و استاد مشاور و همکار در تألیف نهایی مقاله: مؤلف سوم و چهارم

 

References

Abbasi, S., Panah Ali, A., Aghdasi, A. N., & Aliwandi Wafa, M. (2023). Explaining the relationship of fear of marriage based on existential anxiety with the mediation of psychological toughness. Iranian Journal of Family Studies, 3(1), 113-133. (Full text in Persian)

Adhikari, P. (2017). Attitudes of present generation towards marriage: A survey of marriageable college students. Tribhuvan University Journal, 31, 167-184. https://doi.org/10.3126/tuj.v31i1-2.25353

Aghajani Saifollah, & Samadi Fard, H. (2018). Correlation of spiritual well-being with spiritual intelligence and emotional intelligence in students of Ardabil University. Health Promotion Management, 8(4), 1-7. (Full text in Persian)

Ahmadi, A., Zainalipour, H., & Rahmani, M. (2013). Studying the role of academic hardiness in academic achievement of students of Islamic Azad University, Bandar Abbas Branch. Journal of Life Sciences and Biomedicine, 3(6), 418-423. (Full text in Persian)

Alipour, S., & Zoghibi Qanad, S. (2016). Investigating the relationship between mindfulness and psychological well-being: The role of regulating strategic commitment and self-esteem. Research Papers in Positive Psychology, 3(2), 1-18. https://doi.org/10.22108/ppls.2017.103132.1071. (Full text in Persian)

Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84(2), 191–215.

Banks, R. R. (2007). The aftermath of Loving v. Virginia: Sex asymmetry in African American intermarriage. Wisconsin Law Review, 533.

Baron, R. M., & Kenny, D. A. (1986). The moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182.

Batool, S. S., & Khalid, R. (2017). Self-esteem, resilience, and social trust as mediators in the relationship between emotional intelligence and life satisfaction: A multivariate analysis. Journal of the Pakistan Medical Association, 67(6), 854-858.

Becerra, M. B., Arias, D., Cha, L., & Becerra, B. J. (2021). Self-esteem among college students: The intersectionality of psychological distress, discrimination, and gender. Journal of Public Mental Health, 20(1), 15-23.

Behrouzi, N., Haghighi, J., Yousefi, N., & Beshlideh, K. (2011). Examining the factor structure of the Rosenberg self-esteem scale with three forms of positive and negative word processing and half positive and half negative items in students of Shahid Chamran University of Ahvaz. Educational Psychology Studies, 9(15), 41-66. (Full text in Persian)

Bowlby, J. (1988). A Secure Base: Parent-Child Attachment and Healthy Human Development. Basic Books.

Emmons, R. A. (2000). Is spirituality an intelligence? Motivation, cognition, and the psychology of ultimate concern. International Journal of Psychology and Religion, 10(1), 3-26.

Emram, G. (2015). The multidimensional nature of secure attachment style: Effects on life decisions. Journal of Psychological Research, 34(3), 567-584.

Ercan, M., Koçak, O., & Ercan, F. Z. (2022). An investigation of the relationship between gender roles attitudes and self-esteem of married individuals. İçtimaiyat, 6(2), 704-716. https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1187299.Arkan, G., Koçak, E., & Arkan, B. (2016). Gender roles, self-esteem, and marital expectations. Journal of Psychology and Behavioral Science, 14(2), 34-45.

Gettens, C. M., & Fowler, C. A. (2018). Social support and academic engagement in college students: The importance of the relationship with faculty. Journal of College Student Retention: Research, Theory & Practice, 20(1), 51-63.

Ghafouri Varnosfadrani, M., Kamali, M., & Nouri, A. (2008). The relationship between progress motivation and psychological toughness with thrill seeking and responsibility. Knowledge Research in Applied Psychology, 10(35-36), 165-188. (Full text in Persian)

Greenberger, E., Chen, C., Dmitrieva, J., & Farruggia, S. P. (2003). Item wording and the dimensionality of the Rosenberg Self-Esteem Scale: Do they matter? Journal of Personality and Individual Differences, 35(6), 1241-1254.

Hayes, A. F. (2018). Introduction to Mediation, Moderation, and Conditional Process Analysis: A Regression-Based Approach (2nd ed.). The Guilford Press.

King, D. B. (2008). Rethinking claims of spiritual intelligence: A definition, model, & measure (Thesis). Trent University, Ontario, Canada.

Kiyamrsie, A., Najarian, B., & Mehrabizadeh, M. (1998). Construction and validation of a scale to measure psychological hardiness. Psychological Journal, 2(3), 271-284. (Full text in Persian)

Lifebroar, A., & Rijken, F. (2017). Religious beliefs and marriage attitudes in young adults. Journal of Social Psychology, 28(4), 477-489.

Lyons-Ruth, K. (2015). Dissociation and the parent–infant dialogue: A longitudinal perspective from attachment research. Attachment, 9(3), 253-276.

Maddi, S. R. (2017). Resilience at Work: How to Succeed No Matter What Life Throws at You. McGraw-Hill Education.

Mikulincer, M., & Shaver, P. R. (2007). Attachment in Adulthood: Structure, Dynamics, and Change. Guilford Press.

Miller, D. L., Whitaker, T. R., & Bradford, P. G. (2015). Positive self-regard and romantic relationships: The role of self-esteem. Psychological Science, 25(7), 2030-2041.

Mohammadi, S., Kazemi Rezaei, S. A., Gasemi Argene, H., Kazemi Rezaei, S. V., & Mousavi, S. A. (2017). The relationship between personality dimensions with attachment styles and identity styles in students with hearing impairment. Journal of Clinical Mental Health, 4(1), 88-98.

Moradi, K., Asadzadeh, H., Karami, A., & Najafi, M. (2019). Modeling the academic achievements based on academic emotions and academic engagement with the mediating role of positive development youth. Educational Psychology, 15(51), 147-173. (Full text in Persian)

Pahlavani, M., et al. (2015). The role of self-esteem and self-efficacy in emotional well-being. Journal of Psychological and Behavioral Studies, 3(2), 56-63. (Full text in Persian)

Rosenberg, M. (2011). Society and the adolescent self-image. Princeton University Press.

Sadat Raqib, M., Siadat, S. A., Hakimini Nia, B., & Ahmadi, S. J. (2010). Validation of King's Spiritual Intelligence Scale (SISRI-24) in Isfahan University students. Psychological Achievements, 17(1), 141-164. (Full text in Persian)

Safari, H., Jenaabadi, H., Salmabadi, M., & Abasi, A. (2016). Prediction of academic aspiration based on spiritual intelligence and tenacity. Educational Strategies in Medical Sciences, 8(6), 7-12. (Full text in Persian)

Senmar, M., Azimian, J., Noorian, S., Aliakbari, M., & Chegini, N. (2023). Relationship between spiritual intelligence and lifestyle with life satisfaction among students of medical sciences. BMC Medical Education, 23, 520. (Full text in Persian)

Smith, K. (2016). Changing marriage patterns: The role of education. Marriage and Family Review, 42(5), 437-448.

Thompson, R. S., Garcia, M. E., & Peterson, L. M. (2017). Psychological hardiness and its relationship to anxiety and marriage. Journal of Marriage and Family Therapy, 29(2), 108-117.

Wright, M. D. (2016). Spirituality as a coping mechanism. Journal of Counseling Psychology, 41(3), 354-369.

Yoon, K. L., & Zinbarg, R. E. (2007). Generalized anxiety disorder and entry into marriage or a marriage-like relationship. Journal of Anxiety Disorders, 21(7), 955-965. https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2006.10.006

Yoon, M., Shim, S., & Jong, H. (2018). Self-esteem and its effects on relationships and marriage. Journal of Family Studies, 19(3), 267-278.

Zohar, D., & Marshall, I. N. (2000). SQ: Spiritual Intelligence, the Ultimate Intelligence. Bloomsbury Publishing.

Makhubela, M., & Mashegoane, S. (2017). Psychological validation of the Rosenberg Self-Esteem Scale (RSES) in South Africa: Method effects and dimensionality in black African and white university students. Journal of Psychology in Africa, 27(3), 277-281.

 

 

 

 

 

 

منابع فارسی

عباسی، س.، پناه علی، ع.، اقدسی، ا. ن.، و علیوندی وفا، م. (2023). تبیین رابطه ترس از ازدواج بر اساس اضطراب وجودی با میانجی‌گری سرسختی روان‌شناختی. فصلنامه مطالعات خانواده ایرانی، 3(1)، 113-133.

آقاجانی سیف‌الله، و صمدی فرد، ح. (2018). همبستگی بین سلامت معنوی با هوش معنوی و هوش هیجانی در دانشجویان دانشگاه اردبیل. مدیریت ارتقای سلامت، 8(4)، 1-7.

احمدی، ا.، زینالی‌پور، ح.، و رحمانی، م. (2013). بررسی نقش سخت‌کوشی تحصیلی در پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس. مجله علوم زیستی و پزشکی، 3(6)، 418-423.

الپور، س.، و ذهنی قناد، س. (2016). بررسی رابطه بین ذهن‌آگاهی و بهزیستی روان‌شناختی: نقش تعهد راهبردی تنظیم و عزت نفس. مقالات پژوهشی در روان‌شناسی مثبت، 3(2)، 1-18.

بهروزی، ن.، حقیقی، ج.، یوسفی، ن.، و بشلیده، ک. (2011). بررسی ساختار عاملی مقیاس عزت نفس روزنبرگ با سه شکل پردازش کلمات مثبت و منفی و نیمه مثبت و نیمه منفی در دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز. مطالعات روان‌شناسی تربیتی، 9(15)، 41-66.

غفوری ورنوسفدرانی، م.، کمالی، م.، و نوری، ا. (2008). رابطه بین انگیزه پیشرفت و سرسختی روان‌شناختی با هیجان‌خواهی و مسئولیت‌پذیری. پژوهش‌های دانش در روان‌شناسی کاربردی، 10(35-36)، 165-188.

کیامرثی، ا.، نجاریان، ب.، و مهرابیزاده، م. (1998). ساخت و اعتباریابی مقیاسی برای اندازه‌گیری سرسختی روان‌شناختی. مجله روان‌شناسی، 2(3)، 271-284.

محمدی، س.، کاظمی رضایی، س. ا.، قاسمی ارگنه، ح.، کاظمی رضایی، س. و.، و موسوی، س. ا. (2017). رابطه ابعاد شخصیتی با سبک‌های دلبستگی و سبک‌های هویت در دانشجویان کم‌شنوا. فصلنامه سلامت روان بالینی، 4(1)، 88-98.

مرادی، ک.، اسدزاده، ح.، کرمی، ا.، و نجفی، م. (2019). مدل‌سازی پیشرفت تحصیلی بر اساس هیجان‌های تحصیلی و درگیری تحصیلی با نقش میانجی توسعه مثبت جوانان. روان‌شناسی تربیتی، 15(51)، 147-173.

پهلوانی، م. و همکاران. (2015). نقش عزت نفس و خودکارآمدی در بهزیستی هیجانی. مطالعات روان‌شناسی و رفتاری، 3(2)، 56-63.

رقیب سادات، م.، سیادت، س. ا.، حکیمی‌نیا، ب.، و احمدی، س. ج. (2010). اعتبارسنجی مقیاس هوش معنوی کینگ (SISRI-24) در دانشجویان دانشگاه اصفهان. دستاوردهای روان‌شناختی، 17(1)، 141-164.

صفری، ح.، جنا آبادی، ح.، سلم‌آبادی، م.، و عباسی، ع. (2016). پیش‌بینی آرمان‌گرایی تحصیلی بر اساس هوش معنوی و پشتکار. راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، 8(6)، 7-12.

سنمار، م.، عظیمیان، ج.، نوریان، س.، علی‌اکبری، م.، و چگینی، ن. (2023). رابطه بین هوش معنوی و سبک زندگی با رضایت از زندگی در دانشجویان علوم پزشکی. BMC آموزش پزشکی، 23، 520.

 

 

---

[1] ) Greenberger, Chen, Dmitrieva and Fragia

[2] ) Makubela and Mashgan

[3] ( Banx

---