پی‌جوییِ بارزه‌های شهر از منظر حافظ
محورهای موضوعی : معماری
محمد نقی زاده
1
(عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم وتحقیقات تهران، ایران.)
کلید واژه: architecture, City, ایران, Iran, معماری, شهر, انسان, عرفان, حافظ, Meaning, mysticism, Persian literature, معنا, Mankind, ادبیّات فارسی, Hafiz,
چکیده مقاله :
در زمینه شناخت دیدگاه های تفکّر و تمدّن ایرانی در مورد موضوعات مختلف مربوط به شهر و معماری و محیط زندگی، یکی از مشکلات اصلی کمبود آثار مکتوبی است که مبانی نظری و اصول شکل‌گیری فضا و محیط زندگی ایرانیان را صراحتاً توضیح داده باشند.1 در عین حال، بسیاری از آثار وجود دارند که به ذکر مستقیم یا غیرمستقیمِ اصول و ارزش هایی اشاره دارند که مستخرج از فرهنگ ایرانی بوده و برای شکل دادن محیط زندگی یا تعریف شهر آرمانی این تمدّن قابل استناد هستند. این اصول و ارزشها، در تبیین مدینه فاضله و شهر ایده‌آل و محیط زندگی آرمانی صاحبان اندیشه و رهبران فکری این تمدّن نقشی بی‌بدیل ایفا نموده‌اند. مقاله حاضر سعی بر آن دارد تا اصول و ارزش های حاکم بر شهر و محیط آرمانی و مدینه فاضله‌ای را که حضرت حافظ، با بهره‌گیری از الهامات خویش، برای پیروان تفکّر توحیدی توصیه می‌نماید، شناسایی و معرّفی کند.
A shortage (or a lack) in written documents including theoretical foundations of formation of Iranian urban elements and spaces is one of the main problems in the study of Iranian civilization vestiges. Nevertheless, many principles and values, which have played an essential role in the formation of Iranian civilization, are indicated in a wide range of written documents, such as philosophical, mystical and poetical literature. Moreover, travel accounts and historic books have mentioned these principles and values, which are derived from Iranian ideology and culture, and play a fundamental role in the definition of Iranian utopia and the ideal environment and space for a desired life. Therefore, classification and documentation of these principles and values in addition to seeking their historical evidences through a series of deep and fundamental researches can compensate for the shortage of written documents. Additionally, the role of these principles and values in the manifestation of Iranian utopia and commentary of attributes of historic cities can be recognized. This article, as a step, endeavors to introduce the principles and values that should be governed over the Iranian utopia according to Hafiz’s opinions derived from his poems. Hafiz, one of the famous Iranian mystic poets, is inspired from the first Islamic principle: Unity (Towhead).
1- قرآن کریم.
2- دعای کمیل امام‌الموحّدین علی (ع).
3- دیوان خواجه شمس‌الدّین محمّد حافظ شیرازی.
4- ابن‌اخوه قرشی، محمدبن‌احمد، (1360). «آیین شهرداری»، ترجمه جعفر شعار، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران.
5- امین‌زاده، بهناز و محمّد نقی‌زاده، (1381). « آرمانشهر اسلام: شهر عدالت»، مجلّة صفّه، شمارة 35، پاییز و زمستان 1381.
6- جعفری، [علامه] محمّدتقی، (1361). «تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی جلال‌الدّین محمّد مولوی»، (ج12)، انتشارات اسلامی، تهران.
7- طباطبایی، [علامه]سیّدمحمّدحسین (ترجمه عبدالکریم نیّری بروجردی)، (1346). «تفسیر المیزان»، (ج6)، دارالعلم، قم.
8- طباطبایی، [علامه]سیّدمحمّدحسین ، (ترجمه سیّدمحمّدباقر موسوی همدانی)، (1362). «تفسیر المیزان»، (ج 15)، محمّدی، تهران.
9- غزّالی، [امام] محمّد، (1361الف). «علم لدنّی»، ترجمة زین‌الدّین کیایی‌نژاد، تهران.
10- غزّالی، [امام] محمّد، علم لدنّی، (1361ب). «کیمیای سعادت»، انتشارات طلوع و زرّین، تهران.
11- فارابی، ابونصر، (1376). « السیاسه‌المدنیّه»، ترجمه و شرح حسن ملکشاهی، انتشارات سروش، تهران.
12- کوماراسوامی، آناندا (ترجمة غلامرضا اعوانی)، (1372). «رقص شیوا»، در مجموعه مقالات مبانی هنر معنوی (گردآورنده: علی تاجدینی)، دفتر مطالعات دینی هنر، تهران.
13- نقی‌زاده، محمّد، (1384 الف). «جایگاه طبیعت و محیط زیست در فرهنگ و شهرهای ایرانی»، واحد علوم و تحقیقات، تهران.
14- نقی‌زاده، محمّد، (1384 ب). «مبانی هنر دینی در فرهنگ اسلامی: جلد اوّل: مبانی و نظام فکری»، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران.
15- نقی‌زاده، محمّد، (1385 الف). «معماری و شهرسازی و اسلامی (مبانی نظری)»، سازمان نظام مهندسی استان اصفهان، اصفهان.
16- نقی‌زاده، محمّد، (1385 ب). « مبانی هنر دینی در فرهنگ اسلامی: تجلّیات عینی و کالبدی»، انتشارات راهیان، اصفهان.
_||_