جایگاه اقلیم در ترکیب بندی بناهای معاصر (مطالعه موردی: خانههای دوران قاجار در شهر دزفول)
محورهای موضوعی : معماریمحمدجواد مهدوی نژاد 1 , مجید منصورپور 2 , مصطفی مسعودی نژاد 3
1 - دانشیار دانشکدة هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
2 - کارشناسی ارشد معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
3 - مربی گروه معماری دانشگاه آزاد واحد اهواز، اهواز، ایران
کلید واژه: اقلیم, معماری معاصر, خانه های معاصر دزفول, فرایند طراحی معماری, دوران قاجاریه,
چکیده مقاله :
خانههای دوران قاجار در شهر دزفول، نمونه‌ای ارزشمند از معماری معاصر ایران به شمار می آیند که به خوبی توانسته‌اند با شرایط خاص اقلیمی خوزستان هماهنگ شوند. هدف از این پژوهش شناسایی الگوی مسکن قاجاری دزفول و چگونگی تاثیرپذیری آن از اقلیم، به عنوان عنصر هدایت کننده فرایند طراحی معماری است. از این رو با بررسی یازده نمونه از خانه های دورة قاجاریه دزفول و همچنین استفاده از تحلیل داده های حاصل از پرسش‌نامه های جمع آوری شده از متخصصان آشنا با معماری منطقه، مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها حاکی از آن است که بسیاری از ویژگی‌های خانه های دزفول به نحوی با متغییرهای فرهنگی، اعتقادی، زیباشناختی، اقتصادی و اجتماعی هماهنگ بوده‌اند؛ و تمامی آنها بر نقش ممتاز اقلیم در جهت دهی و شکل گیری معماری تأکید می‌نماید؛ و نشان می‌دهد که اقلیم چگونه به عنوان بخشی از فرایند طراحی معماری سبب ارتقاء کیفیت مسکن معاصر دزفول شده است.
The province of Khuzestan and ancient city of Dezfool are from among the most prosperous regions of Iran. Inhistorical perspective, there are lots of traditional monuments which show the quality of rich and valuable history ofthis ancient region. Dezfool has a hot semi-arid climate while in Köppen climate classification called “BSh”. Dezfoolhas extremely hot summers and mild winters, therefore the weather in summer is harsh. The level of rainfall ishigher than most of southern Iran, especially in winter to spring time. In other words, harsh climatic circumstancesof Dezfool made a necessity for its traditional architecture to be closer and closer to compensating outdoorsituation. In traditional architecture of Iran, buildings were planned by adoption of different approaches in order tofit the needs and demands of its inhabitants. Thus rethinking about the meaning of “Home” in valuable culture ofIran, might be considered as a source of inspiration for contemporary architecture in general, and for contemporaryarchitecture of developing countries such as Iran especially. It is very important to explain that nowadays morethan ever, learning from eco-friendly concept of traditional architecture is significant to make a better future forcontemporary architecture of developing countries such as Iran.This paper is to show the leading role of climate in outlining contemporary architecture. Therefore eleven exemplarof Dezfool houses in Qajar era selected by purpose as case studies of the paper. The research team organizeda questionnaire for data gathering from among eleven invaluable houses which selected by purpose in Dezfool.Focus discussion group (FDG) was set in order to interpret the questionnaire in which five experts gathered tocollaborate and find the possibility of role climatic issues in outlining contemporary architecture of Dezfool in Qajarera. Contemporary architecture of Dezfool in Qajar era might be called one the most prosperous periods in whichconsiderable number of valuable buildings are made by the hand of its wise architects. Literature review of thepaper shows that in Iranian culture, home is an illustration of peace and prosperity for family members to keepthem safe and relax especially in harsh climate such as south-west of Iran. It is very important to explain thatsome classical issues like balance between building and urban scale, separation of public and private sectors ofhouse, spatial sequence and socio-cultural could easily be identified in traditional architecture of Iran especially inKhuzestan and Dezfool in Qajar era.The results of the paper show that the main parts of Dezfool contemporary houses such as entrance, vestibuleand corridor, yard, porch, hall, bedroom, belvedere etc. show that all these parts have a lot to do with climatewhile those are from among the most leading elements of architectural identity in this region. The results indicatethat some classical issues like balance between building and urban scale, separation of public and private sectorsof the house, spatial sequence and socio-cultural issues have a lot to do with climate in contemporary houses ofDezfool in Qajar era.... Keywords: Climate, Contemporary Architecture, Dezfool Houses, Qajar Era.
1 . .(1386).قرآن کریم. (مهدی الهی قمشهای،مترجم). قم: انتشارات مصطفی. 2. اردلان، نادر؛ و بختیار، لاله. (1382). حس وحدت. نشر خاک، تهران. 3. اعظم آزاده، منصوره؛ و توکلی، عاطفه.(1386).فردگرایی، جمع‌گرایی و دین‌داری. فصلنامة انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات.،9، 125-101.
4. حائری، محمدرضا. (1374). پژوهشی درباره کاربرد اصول معماری خانه های سنتی/ تاریخی در مسکن امروزی. ج 1 و3 . تهران: وزارت مسکن و شهرسازی.
5. حبیب، فرح.(1385).هماوایی نور و رنگ در فضای شهری ایرانی. نشریة هنرهای زیبا. 27، 27-34.
6. حبیبی، محسن. (1371). الگوی ساخت مسکن در شهرهای خوزستان ـ دزفول. تهران: مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
7. دوبد، بارون.(1371). سفرنامة لرستان و خوزستان.( محمدحسین آریا، مترجم).تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
8. دیولافوا، ژان.(1369). ایران، کلده و شوش.( شادروان علی‌محمد فره‌وشی، مترجم).تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
9. زبردست، اسفندیار.(1380).کاربرد فرایند سلسله مراتبی در برنامه ریزی شهری و منطقهای. نشریه هنرهای زیبا، 10، 13-21.
10. سپنچی، امیر عبدالرضا.(1388).فرهنگ عمومی و ارتباطات اجتماعی ایرانیان از نگاه سفرنامه‌نویسان اروپایی در دوران قاجاریه و پهلوی.نامة پژوهش فرهنگی. 10(31)، 73-98.
11. سیفیان، محمد کاظم؛ و محمودی،محمدرضا.(1386). محرمیتدرمعماری سنتیایران. هویت شهر، (1)1، 3-14.
12. قبادیان، وحید .(1382). بررسی ابنیة سنتی ایران. چاپ دوم. تهران: مؤسسة انتشارات و چاپ.
13. کارشناس، مجید.(1376).مسکن، معماری، شهرسازی معاصر و تهاجم فرهنگی.نشریة علوم انسانی،3، 38.-42.
14. گلکار، کوروش. (1379).طراحی شهری پایدار در حاشیة کویر. هنرهای زیبا، 8 ، 43-52.
15. لایارد، سراوستن هنری.(1371). سیری در قلمرو بختیاری و عشایر بومی خوزستان.( مهراب امیری، مترجم).تهران: انتشارات فرهنگسرا.
16. ماجدی، حمید.(1389). توسعة شهری امروز، بافت‌های فرسودة آینده. هویت شهر،4(6)، 87-94.
17. محمودی، عبدالله.(1384).بازنگری اهمیت ایوان در خانههای سنتی. هنرهای زیبا، 22، 53-62.
18. مهدوینژاد، محمدجواد.(1381). هنر اسلامی، در چالش با مفاهیم معاصر و افق‌های جدید. هنرهای زیبا، 12، 23-32.
19. مهدوینژاد، محمدجواد. (1383). حکمت معماری اسلامی. جستجو در ژرفساختهای معنوی معماری اسلامی. هنرهای زیبا، 19، 57-66.
20. مهدوینژاد، محمدجواد.(1392). الگوی انرژی دوستی در ساختمان بر اساس رفتار حرارتی بام. نقش جهان، 3(2)،35-43.
21. مهدوینژاد، محمدجواد.(1393). چالش فناوری و شکوفایی در معماری معاصر کشورهای در حال توسعه. نقش جهان، 4(2)، 43-53.
22. مهدوینژاد، محمدجواد؛ بمانیان، محمدرضا؛ و خاکسار، ندا. (1389). هویت معماری. تبین معنای هویت در دوره های پیشامدرن. مدرن و فرامدرن. هویت شهر. 4(7)،113-122.
23. مهدوینژاد، محمدجواد؛و جوانرودی، کاوان. (1390). مقایسه تطبیقی اثر جریان هوا بر دوگونه بادگیر یزدی و کرمانی. هنرهای زیبا، 48، 69-79.
24. مهدوینژاد، محمدجواد؛ منصورپور، مجید و‌‌‌‌هادیان پور، محمد. (1393). نقش حیاط در معماری معاصر ایران؛ مطالعه موردی: دوره‌‌‌‌های قاجار و پهلوی. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 4(15)، 35-45.
25. نعیما، غلامرضا.(1376).دزفول شهر آجر. تهران: نشر سازمان میراث فرهنگی کشور.
_||_