بررسی جریان های سرمایه اجتماعی در بازارهای تاریخی برحسب مشاغل و فضاهای معماری مطالعه موردی: بازار تاریخی تبریز

محورهای موضوعی : معماری

علی مجنونی توتاخانه ¹ (دانشجوی دکتری، مدرس گروه مهندسی معماری، دانشگاه بناب.)
حسین اسمعیلی سنگری ² (استادیار گروه بنا، پژوهشکده ابنیه و بافت های تاریخی، پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور، تهران، ایران.)

تاریخ دریافت : 1398/07/10 تاریخ پذیرش : 1400/09/30 تاریخ انتشار : 1400/10/01

کلید واژه: سرمایه اجتماعی, تبریز, عوامل انسانی, بازار تاریخی, فضاهای معماری,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش بررسی سرمایه اجتماعی بازار تاریخی تبریز بر حسب عوامل انسانی و معماری است. جامعه آماری تحقیق، شهروندان مراجعه کننده به بازار است. با استفاده از روش نمونه‌گیری با جامعه آماری نامعلوم، 383 نفر به عنوان نمونه انتخاب گردید. پایایی پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ، 896/0 به دست آمد. یافته‌های پژوهش با استفاده از تحلیل عاملی منجر به کاهش 82 شغل در 15 گروه شغلی شده که سه گروه شامل مشاغل فرهنگی- مذهبی، جواهرسازی و صنایع‌دستی از اهمیت بیشتری برخوردار هستند. همچنین برحسب یافته‌ها، بیشترین ارتباط بین مشاغل با بعد ارتباطی سرمایه اجتماعی است. همچنین از نظر ارتباط بین فضاهای معماری با سرمایه اجتماعی، میزان سرمایه اجتماعی در راسته‌ها، مساجد و حسینیه به ترتیب با 452/0، 421/0 و 387/0، بیشتر از سایر فضاهاست. در نهایت، سه متغیر سن شهروندان، سن مغازه‌دار و تعداد دفعات خرید به ترتیب با دارای بیشترین همبستگی مثبت و معنادار با سرمایه اجتماعی هستند.

چکیده انگلیسی:

Nowadays, Historic Bazaars are considered the backbone of cities, and in addition to business development in cities, they are also the identity of the city and citizens. Historical Bazaars in Iran have continued to function for thousands of years because of the intersection of economics, culture, religion, and education, and the main reason for this is the presence of very rich social capital on the market. Not only in Iran but also globally, the historic bazaar of Tabriz is the most important bazaar recognized and registered by UNESCO as an international heritage. A variety of economic and social activities can be observed in this bazaar. The necessity of examining the status of social capital in the historic bazaar led to the present study aimed at examining the social capital in the historical bazaar of Tabriz in terms of architectural occupations and spaces. The research is of applied type, and its nature is descriptive-analytical. The statistical population of this research is citizens of Tabriz's historical bazaar. A Five-Likert scale questionnaire was used to assess social capital status. The validity of the questionnaire was confirmed by university professors, which was calculated by Cronbach's alpha 0.896. The results of the research findings using factor analysis model showed that 82 jobs were summarized in 15 major occupational groups and ranked as important as cultural-religious, jewelry, grocery, handicrafts, leather, carpet, textile industries, protein jobs, canteen, home appliances, computer services, building materials, chemicals, electrical appliances, and financial services named. The results of the regression test on the highest amount of social capital among the clients of traditional business applications in the traditional market showed that high-end jobs had a higher correlation rate than low-wage jobs. Then, based on the results of the multivariate regression test, it can be concluded that the sum of the variables studied in this study is capable of explaining 68.7% of the variance related to the amount of social capital available between businesses and citizens in Tabriz historical market complex. Moreover, the results of the regression test on the correlation between jobs and different segments of the Tabriz market showed that the order space was 0.415, the mosques were 0.386, the inns 0.364, the teams were 0.364. There are positive and significant correlations between social capital. The size of the shops, bathrooms, and schools was not significantly correlated with the amount of social capital. Multivariate regression analysis was used to assess the status of social capital in the Tabriz market in terms of human variables. Finally, the consequences of the multivariate regression test on the correlation between human variables with social capital in the historical market of Tabriz showed that, respectively, citizen's age (0.512), shopkeeper age (0.416), number of shops bought (0.369), shopkeeper gender (0.221) and citizen gender (0.220), have a significant positive correlation with social capital. As a result, based on the findings of the study, practical suggestions were made to strengthen the amount of social capital in the market as well as market management in terms of market social capital.

منابع و مأخذ:

1. اسمعیلی سنگری، حسین؛ و حق پرست، فرزین (1398). نقش سرمایه های اجتماعی در شکل گیری بازار تاریخی تبریز بعد از زلزله سال 1193 ه.ق، رساله دکتری. دانشگاه هنرهای اسلامی تبریز.


2. الوانی، سید مهدی؛ و شیروانی، علیرضا. (1383). سرمایه اجتماعی اصل محوری توسعه، ماهنامه تدبیر. (147)، 16-23.

http://ensani.ir/file/download/article/20110130171319-(1754).pdf

3. پور احمد، احمد (1377)، جغرافیا و کارکردهای بازار کرمان، انتشارات مرکز کرمان­شناسی، چاپ اول، جلد یک، کرمان


4. پورجعفر، محمدضا؛ و پورجعفر، علی. (1390). نقش سرمایه اجتماعی در وضعیت اقتصادی بازارهای سنتی در ایران. فصلنامه مدیریت شهری، 9(1)، 203-221

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=165475

5. حق پرست، فرزین؛ آصفی، مازیار؛ و ابی زاده، الناز. (1398). تحلیل تأثیرات زمینه های ادراکی و دلبستگی مکانی بر وفاداری کنشی گردشگران (نمونه موردی: بازار تاریخی تبریز)، فصلنامه برنامه ریزی فضایی، 9(1)، 25-44.

https://sppl.ui.ac.ir/article_23618.html

6. زنگی­آبادی، علی؛ علی­زاده، جابر؛ و رنجبرنیا، بهزاد. (1391). برنامه­ریزی راهبردی، برای سامان­دهی بازارهای سنتی ایران (مطالعه موردی: بازار سنتی تبریز). فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی. 2(7)، 26 -13.

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=198598

7. سرائی، محمدحسین. (1389). تحولات بازارهای ایرانی ـ اسلامی (مطالعه موردی: بازار یزد). فصلنامه مطالعاتی شهر ایرانی اسلامی. 1(2)، 25 -35.

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=127679

8. سمیعی، امیر؛ زین الدین، سپیده؛ و آل یاسین، آزاده. (1396). بررسی تأثیرات متقابل ساختاری و شکلی کالبد بازار سرپوشیده شهر اراک بر شکل­گیری تعزیه سیار در اراک. نشریه پژوهش هنر. 7(13)، 85-93.

http://ph.aui.ac.ir/browse.php?a_id=427&sid=1&slc_lang=fa

9. صیامی، قدیر؛ اختری تکله، اکرم؛ و خانی زاده، محمدعلی (1395). سنجش معیارهای سرزندگی اقتصادی بازارهای تاریخی ایران با رویکرد بازآفرینی؛(مطالعه موردی: بازار تاریخی قزوین). فصلنامه آمایش محیط. (34)، 1-25.

http://ebtp.malayeriau.ac.ir/article_527322.html

10. طرح تفضیلی بافت تاریخی شهر تبریز (1397). طرح تحقیقاتی، 5 جلد، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، تبریز


11. عبدالله زاده طرف، اکبر. (1388). سیر تحول شکل‌گیری فضاهای تجاری در غرب و شرق از نگاه تاریخ معماری. فصلنامه آبادی. (64)، 62-69.

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=200768

12. عمرانی، بهروز؛ و اسمعیلی، سنگری (1385). بافت تاریخی شهر تبریز، انتشارات سمیرا، چاپ اول


13. فرزین حق پرست، و حسین اسمعیلی سنگری. (1397). مدیریت مجموعه میراث جهانی بازار تاریخی تبریز با تکیه بر مشارکت مردمی. فصلنامه مدیریت شهری، 17 (50): 145-160.

https://www.sid.ir/Fa/Journal/ViewPaper.aspx?ID=483897

14. فروتن، منوچهر؛ عراقچیان، محمدرضا؛ و صنعتگر کاخکی، مریم. (1390). نقش بازارهای سنتی در ساختار فضایی شهرهای اسلامی و ایرانی، پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی همدان.


15. کوهکن، علیرضا (1387). مؤلفه­های سرمایه اجتماعی، فصلنامه راهبرد، شماره (17)، 124-144

http://rahbord.csr.ir/issue_17051_17057.html

 

16. مرصوصی، نفیسه؛ و خانی، محمدباقر. (1390). تحلیل کارکردهای اقتصادی بازار تبریز و حوزه نفوذ آن. پژوهش­های جغرافیای انسانی. 43(75)، 133-152.

https://jhgr.ut.ac.ir/article_24490.html

17. Assari, A., Mahesh, T., & Assari, E. (2012). Conservation of historic urban core in traditional Islamic culture: case study of Isfahan city. Indian Journal of Science and Technology, 5(1), 1970-1976.

https://indjst.org/articles/conservation-of-historic-urban-core-in-traditional-islamic-culture-case-study-of-isfahan-city

 

18. Colombo, M. G., Franzoni, C., & Rossi‐Lamastra, C. (2015). Internal social capital and the attraction of early contributions in crowdfunding. Entrepreneurship theory and practice, 39(1), 75-100.

https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1111/etap.12118

19. Helliwell, J. F., Huang, H., & Wang, S. (2014). Social capital and well-being in times of crisis. Journal of Happiness Studies, 15(1), 145-162.

https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs10902-013-9441-z

20. Key, A. (2005). Societal, The social Economy and community development. Oxford university press and community. Development Journal. Advance Access Publication.

https://www.jstor.org/stable/44258961

21. Moosavi, M. S. (2005). Bazaar and its role in the development of Iranian traditional cities. Paper presented at the Conference Proceedings 2005 IRCICA International Conference of Islamic Archaeology, Tabriz: Tabriz Azad University, Faculty of Art & Architecture.

https://www.semanticscholar.org/paper/Bazaar-and-its-role-in-the-development-of-Iranian-Moosavi/95688f04dad906f813e695d710f2985ba2f6f8b6

22. Pourjafar, M., Amini, M., Varzaneh, E. H., & Mahdavinejad, M. (2014). Role of bazaars as a unifying factor in traditional cities of Iran: The Isfahan bazaar. Frontiers of Architectural research, 3(1), 10-19.

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2095263513000769?via%3Dihub