کاربست مفهوم فضاهای تنفس گاهی در محلات شهری با تأکید بر مؤلفه زیست محیطی(مطالعه موردی: مقایسه تطبیقی محله بلاغی و جانبازان قزوین)
محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهریرعنا شیر محمدیان زاده 1 , سیدمحمدرضا خطیبی 2
1 - کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.
2 - استادیار گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.
کلید واژه: فضای باز, محله بلاغی قزوین, محله جانبازان قزوین, فضاهای تنفسگاهی, روش AHP, فضای سبز,
چکیده مقاله :
عدم وجود فضای تنفس در محلات به دلیل فشردگی ناشی از افزایش شهرنشینی در شهرها، استفاده از روش های نوین راجهت رفع این کمبود ضروری نموده است؛ بنابراین پژوهش باهدف کاربست مفهوم فضاهای تنف سگاهی ب هعنوان فضاهای سبزو باز کوچک مقیاس در بافت فشرده شهرها با تأکید بر مؤلفه زیست محیطی مطرح می شود. در این پژوهش برای چگونگی ایجادفضاهای تنف سگاهی در بافت-های مختلف و تأثیر آن بر کیفیت زندگی محلات، معیارهای مرتبط با فضاهای تنف سگاهی بااستفاده ازنظر متخصصان و روش دلفی مشخص شده و سپس با استفاده از روش AHP رتبه بندی می شوند؛ درنهایت معیارها را دردو محله با ویژگی های متفاوت موردبررسی قرار داده و این نتیجه حاصل شد، معیارهای ب هدست آمده از پژوهش، تأثیر مستقیم برمعیارهای کیفیت زندگی در محلات دارند و به دلیل ماهیت این فضاها، اجرای آنها در بافت های فشرده و نیاز به بهسازی-نوسازیبا اتخاذ سیاست های متناسب کاربرد دارند.
The lack of breathing space in neighborhoods, due to the congestion caused by the increasing urbanization of cities, has necessitated the use of new approaches to address this shortage. Therefore, this study aims to utilize the concept of breathing spaces that are small and open-green spaces in compact cities texture with an emphasis on the environmental dimension. In this study, the criteria for the creation of breathing spaces in different fabrics and their effects on the quality of life of the neighborhoods are determined by using the consensus of experts and the Delphi method and then ranked by the AHP method. Finally, the criteria studied in two neighborhoods with different characteristics. It concluded, the criteria obtained from the research have a direct effect on the quality of life criteria in the neighborhoods. This is because of the nature of these spaces, their implementation in compact fabrics and rehabilitation's need and renovation is more applicable by adopting appropriate policies.In this paper, based on the mentioned methods, four criteria and eight sub-criteria were selected to achieve the research goal and to answer this challenge and then ranked by using the AHP method. According to the results, the criteria were prioritized into four sections. 1. Land use with vegetation criterion has two sub-criteria: greenspaces and green levels. 2. Wastelands and open spaces criterion have two sub-criteria: natural and human production. 3. Environmental criterion has two sub-criteria: Biological and physical. 4. Localscale criterion has two sub-criteria: socio-cultural and functional-operational. Sub-criteria were prioritized: greenspace, natural of open space, green levels, and biological characteristics of the environment, human production of open space, socio-cultural characteristics of the local scale, physical characteristics of the environment and functional-operational characteristics of the local scale. Then, to better understand the subject under study and to evaluate the criteria obtained from different research methods, selected two neighborhoods of Qazvin city as samples of this research. One of them is Bolaghi, which is the old neighborhood. Another is the new one that called Janbazan. They were compared by matching. Finally, the criteria were studied in two neighborhoods with different characteristics historical and modern neighborhoods. The results of the survey of the neighborhoods based on the criteria and sub-criteria indicate that none of them has enough open spaces and wastelands and land use with vegetation. Regarding environmental criteria, it can be said that the physical sub-criterion of Janbazan neighborhood is better than the Bolaghi neighborhood because the fabric of the Janbazan neighborhood is planned. In general, little attention has been paid to this criterion and its sub-criteria in both neighborhoods. The only difference between the two neighborhoods is the social-cultural aspect at the local scale criterion. This is because the original inhabitants of the Bolaghi neighborhood have a greater sense of belonging and social interaction than the Janbazan neighborhood. Therefore, it is necessary to create breathing spaces in these neighborhoods to improve their qualification. Furthermore, these spaces are effective in reducing a variety of contaminants and natural hazards.
اسماعیلزاده، حسن؛ کانونی، رضا؛ و یارمرادی، کیومرث. (1395). راهبرد پایدارسازی محیطزیست شهری محمودآباد (با بهرهگیری از مدل SWOTو ماتریس QSPM). آمایش محیط، 9(32)، 125-150
حاجی ستاری، پویا؛ گل محمدی، شهریار؛ و ستاریساربانقلی، حسن. (1394). تأثیر فضای سبز و منظر بر روحیه و سرزندگی افراد در مجتمعهای مسکونی بالای بیست واحدی شهر اردبیل.مجموعه مقالاتاولین همایش توسعه پایدار فضای سبز شهری (شهریور 11-12). تبریز: دانشگاه تبریز-سازمان پارکها و فضای سبز
حکمتنیا، حسن؛ و موسوی، میرنجف. (1392). کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامهریزی شهریناحیهای. (سعید فدائی تهرانی، ویراستار). تهران: آزادپیما
حوزه معاونت معماری و شهرسازی قزوین. (1397). نقشههای کالبدی سیستم اطلاعات جغرافیای (GIS) محلات موردمطالعه و اطلاعات جمعیتی هریک از محلات
درویشی، یوسف و نظریان، صفرعلی. (1394). مروری تحلیل توصیفی بر اهمیت بام سبز در توسعه پایدار شهری. مجموعه مقالات اولین همایش توسعه پایدار فضای سبز شهری (شهریور 11-12). تبریز: دانشگاه تبریز-سازمان پارکها و فضای سبز
رفیعیان، مجتبی؛ بیابانیمقدم، حمیدرضا؛ عالیپور، امین؛ پولادی، رها؛ صالحی، احمد؛ علیپور، میثم؛ و همکاران. (1391). اطلس شهری قزوین. (نازنین خلیلیان، ویراستار). قزوین: شهرداری قزوین
زیاری، کرامتاله. (1391). مکتبها، نظریهها، مدلهای برنامه و برنامهریزی منطقهای. (چاپ اول). تهران: انتشارات دانشگاه تهران
صدریا، مرضیه. (1394). بررسی جایگاه نظریه «شهر فشرده» در نظریات شهرسازی.مجموعه مقالات کنفرانس بینالمللی پژوهشهای نوین در عمران، معماری و شهرسازی. آذر 5،تهران: مرکز همایشهای بینالمللی صداوسیما، بازیابی 15 اردیبهشت، 1398، ازhttp://www.sid.ir
طالقانی، محمد؛ شاهرودی، کامبیز؛ و صانعی، فرزانه. (1391). مقایسه تطبیقی AHPو AHPفازی در رتبهبندی ترجیحات خرید (موردمطالعه: صنعت لوازم‌خانگی). پژوهش در عملیات و کاربردهای آن، سال نهم، شماره اول (32)، 81-91، بازیابی 15 اردیبهشت، 1398، از http://www.sid.ir
فدایی، غلامرضا؛ نقشینه، نادر؛ و خسروجردی، محمود. (1387). بررسی عوامل فرهنگی، آموزشی-پژوهشی، فنی-راهبردی و سیاستی دخیل در کارآفرینی آموزش عالی در گستره جهانی. ماهنامه مهندسی فرهنگی، 2(15)، 13-24، بازیابی 15 اردیبهشت، 1398، از http://ensani.ir
قائمی، پونه؛ شبیری، محمد؛ لاریجانی، مریم؛ و رکرک، بهروز. (1395). ارزیابی روشهای آموزش محیطزیست بر اساس مدل AHP. فصلنامه آموزش محیطزیست و توسعه پایدار، 4(3)، 33-44، بازیابی 20 خرداد، 1398،از http://ensani.ir/fa/article
کاظمزاده، علی؛ نیسانیسامانی، نجمه؛ درویشیبلورانی، علی؛ و تومانیان، آرا. (1397). ارزیابی کیفیت زندگی شهری با استفاده از سنجش‌ازدور و GIS. فصلنامه علمی-پژوهشی اطلاعات جغرافیایی، 27(107)، 113- 132
کوئن، بروس. (1388). مبانی جامعهشناسی.(چاپ 22). (غلامعباس توسلی و رضا فاضل، مترجمان). تهران: انتشارات سمت
گلبازی، جلال؛ و پورشریفی، لعیا. (1394). توسعه پایدار فضای سبز با رویکردی به شهر اکولوژیک.مجموعه مقالاتاولین همایش توسعه پایدار فضای سبز شهری (شهریور 11-12). تبریز: دانشگاه تبریز-سازمان پارکها و فضای سبز
مرتضوی، شیرین؛ و بهمنش، حسین. (1394). حفاظت و توسعه پایدار فضای سبز از طریق راهکارهای طراحی (نمونه موردی: پارک جنگلی طرق مشهد).مجموعه مقالات اولین همایش توسعه پایدار فضای سبز شهری (شهریور 11-12). تبریز: دانشگاه تبریز-سازمان پارکها و فضای سبز
مهندسین مشاور شهر و برنامه. (1394). طرح توسعه و عمران شهر قزوین.طرح جامع مصوب شهر قزوین
ملکی، سعید؛ و سعیدی، جعفر. (1395). بررسی ابعاد زیستمحیطی و جایگاه محیطزیست شهری در برنامههای توسعه ایران.فصلنامه مطالعات شهری،8(27)، 69-89
میرکتولی، جعفر. (1393). تحلیل شکلگیری واحدهای همسایگی به‌عنوان محور تشکیل و توسعه شهرهای ترکمننشین مطالعه موردی: شهر آق‌قلا.فصلنامه علمی پژوهش و برنامهریزی شهری، 6(20)، 1-16
ناروئی، بهروز. (1394). گسترش فضای سبز شهری در مناطق کمآب بر اساس ایده خشک منظری اولین همایش توسعه پایدار فضای سبز شهری، مجموعه مقالاتاولین همایش توسعه پایدار فضای سبز شهری(شهریور 11-12). تبریز: دانشگاه تبریز-سازمان پارکها و فضای سبز
Byun, N., Choi, Y.,& Choi, j. (2014). The Neighborhood Unit: Effective or Obsolete?.Asian Architecture and Building Engineering, 13(3), 617-624, Retrieved December 10, 2018, from http://www.jastage.jst.go.jp
Hayman, M. (2011). City Center Breathing spaces strategy. Retrieved December10, 2018, from http://www. Demoncy.sheffield.gov.uk
Nottingham City Council. (2013). Breathing Space - Revitalizing Nottingham’s open and green spaces (2010-220). Nottingham: Author,RetrievedFebruary 9, 2019, fromhttps://nottinghaminsight.org.uk/Document-Library/Document-Library/63761
Omar, D., Omar, k.A., Othman, S.,& Yusoff, Z.M. (2016). Youth participation in urban Neighborhood community. Procedia-social and behavioral sciences, 234, 309-316, RetrievedFebruary 19, 2019, from http://www.science direct.com
Pawlowska, A.,& Matoga, L. (2016). Staycation as a way of spending free time by city dwellers: examples of tourism product created by local action groups in lesser Poland Voivodeship in response to a new trend in tourism. World scientific news journal, 51, 4-12, Retrieved February 19, 2019, from http://psjd.icm.edu.pl/psjd/element/bwmeta1.element.psjd-
Sapena, M.,& Ruiz, L.Á. (2019). Analysis of land use/land cover spatio-temporal metrics and population dynamic for urban hrowth characterization. Computers-environment and urban system, 73, 27-39, RetrievedJuly 1, 2019, from http://www.science direct.com
Sevtsuk, A., Ekmekci, O., Nixon, F.,& Amindarbari, R. (2013). Capturing Urban Intensity.In Conference on Computer-Aided Architectural Design Research in Asia (CAADRIA 2013) (Vol. 551, p. 560).Retrieved July 5, 2019, from Cityform.mit.edu
Song, S. (2011). Urban Park Landscapes, United Kingdom: Design Media Publishing Ltd, RetrievedDecember 10, 2018, from Available: http://www.shahrsazionline.com
Xu, G., Jiao, L., Yuan, M., Dong, T., Zhang, B.,& Du, Ch. (2019). How does urban population density decline over time? An exponential model for Chinese cities with international comparisons. Landscape and urban planning journal, 183, 59-67, RetrievedJuly 1, 2019, from http://www.science direct.com