ارزیابی ابعاد تاب آوری شهری با استفاده از روش میانگین مجموع فواصل از حد بهینه(مطالعه موردی: منطقه ۹ شهرداری مشهد)

محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهری

حمید احمدزاده کرمانی ¹ , بهرام امین زاده گوهر ریزی ²

1 - ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﻰ ارﺷﺪ رﺷﺘﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰى ﺷهرى، داﻧﺸﮑﺪه ﻣﻌﻤﺎرى و ﺷهرﺳﺎزى، داﻧﺸﮕﺎه ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻰ اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﻰ(ره). ﻗﺰوﯾﻦ، اﯾﺮان.
2 - دانشیار گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین، ایران.

تاریخ دریافت : 1396/10/05 تاریخ پذیرش : 1398/02/30 تاریخ انتشار : 1399/01/01

کلید واژه: تاب آوری, ابعاد و شاخص ها, سنجه های تاب آوری, میانگین مجموع فواصل از حد بهینه, منطقه 9 شهرداری مشهد,

چکیده مقاله :

سوانح طبیعی همواره چالشی بزرگ در دستیابی به توسعه پایدار جوامع انسانی بوده است. نگاهی که تا کنون در مدیریت سوانح و مدیریت شهری وجود داشته ،بیشتر نگاه مقابله ای و کاهش مخاطرات بوده است. حوزه ادبیات مخاطرات در یک تغییر پارادایم از (ارزیابی مخاطرات) به سمت (تحلیل آسیب پذیری) تغییر رویه داده است. در پژوهش پیش رو با توجه به تبیین رابطة تاب آوری در جهت کاهش اثرات سوانح طبیعی ، در راستای شناخت ابعاد تاب آوری و راهبردهایی برای تقلیل خطر، ابعاد چهار گانه رویکرد تاب آوری بررسی شده است.هدف از پژوهش حاضر،تحلیل شاخص های تاب آوری، اندازه گیری تاب آوری،بررسی میزان تاب آوری منطقه 9 شهرداری مشهد میباشد.در این پژوهش با استفاده از مدل میانگین مجموع فواصل از حد بهینه مقادیر DSF,IIFو URF محاسبه گردید و میزان تاب آوری منطقه 9 شهرداری مشهد برابر با 0.89 بدست آمد که شرایطی نسبتا تاب آور را مشخص می کند.

چکیده انگلیسی:

Cities as the most complex human-made manifestations face a wide range of risks due to a wide range of hazards and multiple vulnerabilities.Natural disasters have always been a major challenge in achieving sustainable development of human societies. As a result, ways to achieve this development have become necessary through vulnerability reduction models. Today, disaster management and sustainable development perspectives and perspectives seek to create resilient societies against natural hazards. Hence, according to many researchers, resilience is one of the most important issues for achieving sustainability. Resilience is a way to strengthen societies by using its capacities, and different definitions, approaches, indicators, and measurement models have been developed. The view that has existed in disaster management and urban management has long been the focus of coping and mitigation. In the meantime, the concept of resilience is a new concept that is used more in the face of unknowns and uncertainties. It can be said that the domain of literature on hazards and disruptions has changed in a paradigm shift from (hazard assessment) to (vulnerability analysis). It can be understood that the system can absorb and manage risks ). The framework for the Hyogo plan was approved by the United Nations International Strategy for Disaster Reduction (UNISDR) on January 22, 2005, which is a positive move in this regard. This research is aimed at: the attempt to explain the components and characteristics of resilient constructivism and to determine the contribution of factors affecting the resilience strengthening, Emphasis on recognition of different levels of resilience of individuals and groups of society, efforts to provide solutions to reduce the natural disasters of earthquakes in urban areas.Considering the study and explanation of the relationship between urban community resilience to reduce the effects of natural disasters, especially earthquakes, in order to better understand the resilience dimensions and strategies for risk reduction policies, the four dimensions of the resiliency approach have been investigated. The purpose of this study was to analyze Indicators and resiliency measures, explanation of different models of resilient measurements, survey of resilience of Mashhad 9th district in accordance with selected indicators in resiliency. 9 area of Mashhad municipality in terms of accumulation of main branch faults Mashhad is of high importance in terms of crisis. Therefore, after analyzing the indices in the field of resonance and measuring these indices in the region and comparing them with the optimum level, the numerical value of the area's resilience was calculated using the average distance of the optimal range. In this The three dimensions of social, economic, and spatial dimensions were studied and the numerical values of the IIF, DSF and URF indices were calculated. Finally, the numerical value of the resilience of the area was 0.89, which shows a rather resilient state. Given the degree of resilience The weaknesses in the area were studied in the indexes and crisis in the economic dimension was strongly observed. At the end, suggestions are also given to maintain and improve desirable indicators and to improve desirable indices.

منابع و مأخذ:

1. خاکپور، براتعلی. (۱۳۹۰). تحلیل میزان آسیب پذیری فیزیکی - کالبدی منطقه 9 شهر مشهد از دیدگاه زلزله خیزی. فصلنامه جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای.7(16). 81-95.
2. داداش پور، هاشم؛و عادلی، زینب. (1394). سنجش ظرفیت های تاب آوری در مجموعه ی شهری قزوین. دوفصلنامه علمی پژوهشی مدیریت بحران.4(2). 73-84.
3. رضایی، محمدرضا ؛ سرائی، محمدحسین؛ و بسطامی نیا، امیر. (1395). تبیین و تحلیل مفهوم «تاب آوری»و شاخص ها و چارچوب های آن در سوانح طبیعی، فصلنامه دانش پیشگیری ومدیریت بحران.6(1)، 32-47.
4. رضایی، محمدرضا؛ وکاویان پور، گلشن. (1395). ارزیابی میزان تاب آوری اجتماعی و کالبدی _محیطی محلات شهری در مواجهه با سوانح طبیعی (زلزله)(مطالعه موردی: کلانشهر مشهد). سومین کنفرانس جامع مدیریت بحران و HSE. اسفند27-28. (ص1-10). تهران.
5. رفیعیان، مجتبی ؛ مطوف، شریف؛ و نقشیزادیان، ساناز. (1395). سنجش مولفه های اجتماعات تاب آور در فرایند مدیریت بحران شهری (منطقه 17 شهرداری تهران). مجله علمی پژوهشی صفه.21(4)، 111-124.
6. فرزاد بهتاش، محمدرضا ؛کی نژاد، محمدعلی؛آقابابایی، محمدتقی؛ و عسگری، علی. (1392). ارزیابی و تحلیل ابعاد و مؤلفه‌های تاب‌آوری کلان‌شهر تبریز. نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی،18(3)،33-42.
7. مهندسین مشاور نقش پیراوش. (۱۳۸۸). الگوی توسعه و طرح تفصیلی حوزه جنوب غربی. مشهد: نهاد مطالعات و برنامه ریزی توسعه و عمران شهر مشهد.
8. معاونت برنامه ریزی و توسعه شهر مشهد با نظارت آمار، تحلیل و عملکرد. (۱۳۹۴). آمارنامه شهر مشهد۱۳۹۳(جلد اول). مشهد: پدیدآورنده.
9. معاونت برنامه ریزی و توسعه شهر مشهد با نظارت امار، تحلیل و عملکرد. (۱۳۹۴). آمارنامه شهر مشهد۱۳۹۳(جلد دوم). مشهد:پدیدآورنده.

10. Adger, W. N. (2000). Social and ecological resilience: Are they related?. Progress in Human Geography, 24(3), 347–364.
11. Ahern, J. (2011). From fail-safe to safe-to-fail: Sus‌tainability and resilience in the new urban world. Landscape and Urban Planning, 100(4), 341–343.
12. Ainuddin, S., & Routray, J. K. (2012).Community resilience framework for an earthquake prone area in Baluchis‌tan. International Journal of Disas‌ter Risk Reduction, 2(1), 25–36.
13. Ainuddin, S., & Routray, J. K. (2012).Earthquake hazards and community resilience in Baluchis‌tan. Natural Hazards, 63(2), 909–937.
14. Alberti, M., Marzluff, J. M., Shulenberger, E., Bradley, G., Ryan, C., & Zumbrunnen, C. (2003). Integrating humans into ecology: Opportunities and challenges for s‌tudying urban ecosys‌tems. BioScience, 53(12), 1169–1179.
15. Bene, C. (2013).Towards a Quantifiable Measure of Resilience. International Journal of Disas‌ter Risk Reduction, 1(8), 111–126.
16. Campanella, T. J. (2006). Urban resilience and the recovery of New Orleans. Journal of the American Planning Association, 72(2), 141–146.
17. Carpenter, S., Walker, B., Anderies, J. M., & Abel, N. (2001). From metaphor to measurement: resilience of what to what?. Ecosys‌tems, 4(8), 765-781.‏
18. Cutter, S. L., Barnes, L., Berry, M., Burton, C,. Evans, E., Tate, E., & Webb, J. (2008). A place-based model for unders‌tanding community resilience to natural disas‌ters. Global environmental change, 18(4), 598-606.‏
19. Erns‌tson, H., Van der Leeuw, S. E., Redman, C. L., Meffert, D. J., Davis, G., Alfsen, C., & Elmqvis‌t, T. (2010). Urban transitions: on urban resilience and human-dominated ecosys‌tems. Ambio, 39(8), 531-545.‏
20. Foley, J. A., DeFries, R. Asner, G. P., Barford, C., Bonan, G., Carpenter, S. R., & Helkowski, J. H. (2005). Global consequences of land use. science, 309(5734), 570-574.‏
21. Godschalk, D. R. (2003).Urban Hazard Mitigation: Creating Resilient Cities. Natural Hazards Review, 4(3),136–143.
22. Holling, C. S. (1973). Resilience and s‌tability of ecological sys‌tems. Annual Review of Ecology and Sys‌tematics, 4(1),1–23.
23. Klein, R. J. T., Nicholls, R. J., & Thomalla, F. (2003).Resilience to natural hazards: How useful is this concept?. Environmental Hazards, 5(1–2), 35–45.
24. Kutum, I., & Al-Jaberi, K. (2015). Jordan Banks Financial Soundness Indicators. International Journal of Finance & Banking S‌tudies, 4(3),134-145.‏
25. Mayunga, J. S. (2007).Unders‌tanding and Applying the Concept of Community Disas‌ter Resilience: A capital-based approach. Landscape Architecture, 4(7), 22–28.
26. Mileti, D. (1999). Disas‌ters by design: A reassessment of natural hazards in the United S‌tates. New York: Joseph Henry Press.‏
27. Norris, F.H., S‌tevens, S.P., Pfefferbaum, B., Wyche, K.F., & Pfefferbaum, R.L. ( 2008). Community resilience as a metaphor, theory, set of capacities, and s‌trategy for disas‌ter readiness. American journal of community psychology, 41(1-2), 127–150.
28. Rose, A., & Liao, S. Y. (2005).Modeling regional economic resilience to disas‌ters: A computable general equilibrium analysis of water service disruptions. Journal of Regional Science, 45(1), 75–112.
29. Wagner, I., & Breil, P. (2013). The role of ecohydrology in creating more resilient cities. Ecohydrology & Hydrobiology, 13(2), 113–134.