نگاشت فضایی وضعيت زوال‌یافتگی پهنه‌های میراثی به مثابه پيامد مداخله‌های بازآفرينی (مطالعه موردی: پهنه میراثی شهر شیراز)
محورهای موضوعی : شهرسازی
مصطفی قادری دهکردی
1
*
,
سحر ندایی طوسی
2
1 - دکتری شهرسازی، گروه برنامه‌ریزی و طراحی شهری و منطقه‌ای، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
2 - دانشيار ، گروه برنامه‌ریزی و طراحی شهری و منطقه‌ای، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
کلید واژه: زواليافتگی, پهنه میراثی, پژوهش شبه‌تجربی, تحليل‌های آمار فضايی, رگرسيون فضايی, شهر شیراز,
چکیده مقاله :
زواليافتگی پهنه‌های ميراثی در شهرهاي تاريخی، به‌مثابه عامل اصلی عقب‌ماندگي ازجريان توسعه، سبب‌ساز افول کيفيت زندگي و کاهش جذابيت پهنه برای ساکنان می‌شود. بنابراين، شناسايی و تحليل فضايی-مکانی وقوع زواليافتگی بمنظور تغییر و اصلاح رویکرد مداخله در پهنه‌های‌فرسوده شهری حائزاهميت است. درهمین خصوص افت‌وخیزهای پهنۀمیراثی ۳۷۸هکتاری شهرشیراز و آسیب‌های احتمالی وارد شده به آن، روند فرساينده اين مکان را سبب شده است. در‌اين‌رابطه پژوهش پيش‌رو در جست‌‌و‌جوی اين موضوع برآمده است که زوال‌يافتگي پهنۀميراثی شيراز از چه الگويی پيروی مي‌کند؟و آیا مداخله‌هاي انجام‌پذيرفته، موجبات زوال‌یافتگی بيش از پيش را فراهم ساخته است؟روش‌شناسی پژوهش از نوع تحليل سببي به‌روش پژوهش شبه‌تجربی است که ابزارهای تحليل فضايی خوشه‌‌های گرم و سرد و تحليل رگرسيون‌فضايي را به کار گرفته است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که بدليل اثرگذاری نوع مداخله‌های متفاوت در پهنه میراثی شهر شیراز، زوال‌یافتگی در زمینه‌های اقتصادی و اجتماعی شدت یافته و این امر مستلزم سیاست‌گذاری صحیح در نحوه مداخلات این پهنه‌هاست.
Heritage areas in most cities of Iran, contrary to the values hidden in them, do not respond to the needs of their main residents today, and for this reason, they face the phenomenon of inefficiency and deterioration. The ineffectiveness of the conventional approaches to intervention in heritage areas has made urban development experts search for more sustainable methods of intervention. The deterioration of heritage areas in historic cities, as the main factor behind the development process, causes a decline in the quality of life and a decrease in the attractiveness of the area for residents. The ups and downs of the 378-hectare heritage area of Shiraz City and the possible damage done to it have caused an eroding process of destruction of the physical and semantic values of this historical-cultural site. This area has witnessed the collapse of the local community and increasing decline as a result of the migration of indigenous residents over the last 2–3 decades and their replacement by poor and socially disadvantaged people and foreign nationals. Urban decay is a multidimensional and complex phenomenon that includes physical, socio-economic, and environmental dimensions, and its identification requires indexing. Therefore, identifying and analyzing the spatial-spatial occurrence of decay is important in order to identify the priority of regeneration or changing and modifying the intervention approach in degraded urban areas. In this regard, the present research seeks to investigate what Place-spatial pattern the deterioration of Shiraz's heritage area follows. And have the interventions carried out in the area in the form of improvement, renovation, and recreation plans caused further deterioration? The research methodology is a causal analysis using a quasi-experimental research method that seeks to identify the net consequences of the intervention by comparing it with control areas using spatial analysis tools of hot and cold clusters and spatial regression analysis. In this regard, in the first step, by reviewing relevant sources, the factors of deterioration were identified, and in the second step, after selecting the city of Shiraz as a case study, the area was divided into three parts: the heritage zone, the surrounding areas, and the entire Shiraz metropolis, and the changes that have occurred in recent years were compared in the form of deterioration variables. Then, the relationship between the types of interventions as independent variables and the deterioration measures as dependent variables was analyzed using spatial regression. The results of the research show that due to the impact of different types of interventions in the heritage zone of Shiraz, decline and deterioration have intensified in all areas, including economic and social ones. In addition to educating and informing the residents of these areas, this requires a specific framework to coordinate policies regarding proper management and intervention in this area in the areas of commercialization, widening of streets, and acquisition and destruction, in order to pave the way for evaluating policies and interventions in order to develop a desirable vision for heritage areas, especially the heritage area of Shiraz.
1. ابراهیمی مینق، جعفر؛ و امیری، محمد. (1386). مکتب فرانکفورت و نظریه انتقادی (آراء و نظریه‌ها). پژوهش‌نامه علوم اجتماعی، 1(4)، 86- 65. https://sid.ir/paper/496316/fa
2. افراخته، حسن؛ حجی پور، محمد؛ گرزین، مریم؛ و نجاتی، بهناز. (1392). جایگاه توسعه پایدار کشاورزی در برنامه‌های توسعه ایران (مورد: برنامه‌های پنج ساله پس از انقلاب). سیاست‌های راهبردی و کلان، 1(1)، 43-62. https://sid.ir/paper/244395/fa
3. امان‌زادگان، الهام؛ و طبیبیان، منوچهر. (1400). کاربرد تکنیک FMEA و تاپسیس فازی در رتبه‌بندی محلات بافت تاریخی شیراز با هدف سنجش تحقق‌پذیری سیاست‌های بازآفرینی پایدار شهری. دانش شهرسازی، دوره 5، شماره 1. Doi: 10.22124/upk.2020.15612.1392
4و بنائیان، مریم. (1401). بررسی و ارزیابی عوامل موثر در زوال و فرسودگی شهری. نخستین کنگره و نمایشگاه بین‌المللی صنعت و بازسازی‌های نوین. https://civilica.com/doc/1675154
5. پوراحمد، احمد؛ کشاورز، مهناز؛ علی اکبری، اسماعیل؛ و هادوی، فرامرز. (1396). بازآفرینی پایدار بافت‌های ناکارآمد شهری (مورد مطالعه: منطقه 10 تهران). فصلنامه آمایش محیط، 10(37)، 167-194. https://sid.ir/paper/130596/fa
6. جهان‌بین، نیما؛ و رخشانی نسب، حسنعلی. (1400). ارائه مدل مفهومی زوال شهری در شهرهای مرزی ایران با استفاده از روش گراندد تئوری. شهرسازی ایران، 4(6)، 70-81. https://www.shahrsaziiran.com/1400-4-6-article6/
7. حیدری، علیرضا. (1395). بررسي علل و عوامل افت و زوال شهري در بخش‌هاي مركزي شهر اردبيل و ارائه راهكار براي مقابله با آن با استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي. دومین کنگره بین المللی زمین، فضا و انرژی پاک. https://civilica.com/doc/623576
8. زارع درنیانی، عبدالله (1403). عوامل موثر بر زوال شهری در محلات بافت تاریخی شهر یزد. چهارمین کنگره بین المللی مهندسی عمران، معماری، مصالح ساختمانی و محیط زیست، هلسینکی-فنلاند. https://isnac.ir/AZEA-AAZAHF
9. زنگانه، احمد؛ تولایی، سیمین؛ سلیمانی مهرنجانی، محمد؛ و احمدتوزه، واحد. (1400). تحلیلی بر وضعیت زوال شهری در بخش مرکزی شهر ارومیه (مطالعة موردی: منطقة 4). پژوهش‌هاي جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 9(1). https://doi.org/10.22059/jurbangeo.2021.313215.1397
10. شریف‌زادگان، محمدحسین؛ ملک‌پور اصل، بهزاد؛ فتحی، حمید؛ و خوانین‌زاده، اصغر. (1390). تعیین الویت نوسازی نواحی دارای افت شهری با استفاده از گزینه تحلیل عاملی و مدل منطقی بولین؛ مطالعه موردی: منطقه15 شهرداری شهر تهران. فصلنامه مدیریت شهری، شماره 27، 217-228. http://noo.rs/LoXxc
11. صرافی، مظفر؛ و حاجی علی اکبری، کاوه. (1397). چهارچوب برنامه‌ریزی بازآفرینی محلههای فرودست شهری به منظور تحقق پایداری اجتماعی-فضایی (مورد پژوهی: محلههای فرحزاد، عودلاجان و جلیلی در کلان‌شهر تهران). رساله دکترای برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، دانشگاه شهید بهشتی، تهران. https://library.sbu.ac.ir/DL/Search
12. کریم زاده، علی؛ شهریاری، سید کمال‌الدین؛ و اردشیری، مهیار. (1394). تبیین سیاست‌های فرهنگی تأثیرگذار بر بازآفرینی شهری فرهنگ محور (با تأکید بر تجارب بازآفرینی شهری استانبول ترکیه). مجله هویت شهر، 11(29). https://sid.ir/paper/154702/fa
13. کمانرودی کجوری، موسی؛ زنگانه، احمد؛ سلیمانی مهرنجانی، محمد؛ و فرهادی، جواد. (1400). عوامل و پهنه‌های زوال کلان‌شهر مشهد. فصلنامه شهر پایدار، 4(3). https://civilica.com/doc/1354656/
14. ملکی، سعید؛ امانپور، سعید؛ و ملایی قلعه محمد، سجاد. (1401). تبیین پدیده زوال شهری در ایران. جغرافیای اجتماعی شهری، 9(2)، پیاپی 21. https://civilica.com/doc/1709457
15. مهندسین مشاور پرداراز (1395). طرح تفصیلی منطقه 8 (بافت تاریخی- فرهنگی شیراز).
16. وارثی، حمیدرضا؛ تقوایی مسعود؛ و رضایی، نعمت الله. (1391). ساماندهی بافت فرسوده شهری (نمونه موردی: شهر شیراز). مجله علمی تخصصی برنامه‌ریزی فضایی، 2(2)، 156-129. https://civilica.com/doc/1209806
17. Bagchi-Sen, Sh. & Weaver, R.C. (2013). Spatial analysis of urban decline: The geography of blight. Applied Geography, 40(1), 61-70. doi:10.1016/j.apgeog.2013.01.011
18. Beauregard, Robert A. (1993). Voices of Decline. Wiley-Blackwell, Cambridge. https://www.amazon.com/Voices-Decline-Postwar-Fate-Cities/dp/1557864411
19. Beckhoven, E.v., Bolt, G. & Kempen, R. (2005). Theories of neigbourhood Chnge and neighood decline: their significance for post-WWII large housing estates in european cities. Palgrave Macmillan, London. https://doi.org/10.1057/9780230274723_2
20. Bright, Ellis Mari basard. (2014). Revival of Forgotten Neighborhoods in America. translated by Ahmad Zanganeh; Bahareh Janeh; Kazem Ismaili; & Abolfazl Zanganeh, first edition, Tehran: Contemporary Works Publications. [In Persian]. https://ketab.ir/book/48e5f1e2-1cef-4fdd-8a45-efdb530f17e1
21. Brown, A., O’Connor, J. & Cohen, S. (2000). Local music policies within a global music industry: cultural quarters in Manchester and Sheffield. Geoforum, 31(4) DOI:10.1016/S0016-7185(00)00007-5
22. Clark, D. (2013). Urban Decline. Routledge. Retrieved from https://doi.org/10.4324/9780203796542
23. Donghwan, Gu; Galen, N., Jun-Hyun, K., Yunmi, P., Jaekyung, L. (2019). Neighborhood decline and mixed land uses: Mitigating housing abandonment in shrinkin cities. Land use policy, vol.83, 505-511. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2019.02.033
24. Friedrichs, J. (1993). A Theory of Urban Decline : Economy, Demography and Political Elites, Urban Studies, 30(6), 907-913. https://www.jstor.org/stable/43195981
25. Gunwoo, K., Galen, N. & Bin, J. (2020). Urban regeneration: Community engagement process for vacant land in declining cities. Cities, 102. https://doi.org/10.1016/j.cities.2020.102730
26. Hubbard, P. (1995). Urban Design and Local Economic Development: A Case Study of Birmingham. Cities. 12(4), 243–251. https://doi.org/10.1016/0264-2751(95)00041-J
27. Imani, B., Kanooni, R., Biniyaz, M. & Ali Mohammadi, A. (2016). Urban Decay Vulnerability Mitigation Strategies Against Earthquake Case Study: Imamzadeh Hasan Neighborhood. BAGH-E NAZAR, 13(39), 67- 82. https://www.bagh-sj.com/article_14944.html?lang=en
28. Lang, Th. (2005). Insights in the British Debate about Urban Decline and Urban Regeneration, Leibniz-Institute for Regional Development and Structural Planning (IRS). Working Paper, 32, 1-26. DOI:10.13140/RG.2.2.17303.98726
29. Moldoveanu, M. & Franc, Loan-France. (2011). The Impact of the economic crisis on culture. Review of General Management, 14(2) https://ideas.repec.org/a/fmb/journl/v14y2011i2p15-35.html
30. Pacione, M. (2009). Urban geography: A global perspective. London, England: Routledge. Third edition. https://doi.org/10.4324/9780203881927
31. Pinto, S., & Sablik, T. (2016). Understanding Urban Decline. Federal Reserve Bank of Richmond, 4-20.
32. https://www.richmondfed.org//media/richmondfedorg/publications/research/annual_report/2016/pdf/article.pdf
33. Pierre, J. (1999). Models of Urban Governance. The Institutional Dimension of Urban Policies, Urban Affairs Review, London, 34(3). https://doi.org/10.1177/10780879922183988
34. Stegman, M. A. (1995). Recent US urban change and policy initiatives. Urban Studies, 32(10), 1601-1607. https://www.jstor.org/stable/43198091
35. Stubbs, M. (2004). Heritage-sustainability: developing a methodology for the sustainable appraisal of the historic environment. Planning Practice & Research, 19(3). 285-305. https://doi.org/10.1080/0269745042000323229
36. Tallon, A. (2010). Urban Regeneration in the UK. London and New York: Tylor & Francis e Library. https://doi.org/10.4324/9780203872598
37. Uijeong, H. & Myungje, W. (2020). Analysis of Inter-Relationships between Urban Decline and Urban Sprawl in City-Regions of South Korea. Sustainability, 12, 1656. http://dx.doi.org/10.3390/su12041656
38. Van der Borg, J. & Russo, A. P. (2008). Area Regeneration and Tourism Development: Evidence from Three European Cities. Social Science Research Network, 21, 1-25. DOI:10.2139/ssrn.1165485