فِرَق اسلامی و رویکردهای عقلانی به دیانت
محورهای موضوعی : باحث معرفتی و روش­ شناختی تاریخ پژوهیمحسن مدیر شانه چی 1 , علی سلیمانپور 2
1 - عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی
دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد
2 - عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد
کلید واژه: شیعه, عقل, دین, معتزله, اشاعره, فرق اسلامی,
چکیده مقاله :
رابطه‌ی عقل و دین به عنوان یکی از قدیمی‌ترین مباحث کلامی و کُهن‌ترین چالش‌های فکری در میان فلاسفه، متکّلمان، حکیمان و فقیهان مسلمان (و حتی غیر مسلمان) موضوعی است که هم چنان مهمّ‌ترین مشغله‌ی فکری و فلسفی در حوزه‌ی زندگی اعتقادی، اخلاقی و سیاسی- اجتماعی به شمار می‌رود. به لحاظ تاریخی پیدایش فِرَق مختلف در قلمرو تمدن اسلامی قبل از هر چیز ریشه در رویکردهای عقلانی به دیانت و به عبارتی دیدگاه‌های آنان نسبت به رابطه‌ی عقل و دین، عقل روحی، عقل و ایمان، عقل و شرع و عناوین مشابه آن دارد. بر همین اساس مذاهب کلامی شیعی، معتزلی و اشعری با تفاسیر عقلانی متفاوت و بعضاً متعارض نسبت به دیانت اسلام ظهور نموده و اندیشه‌های جالب و جذابی از خود بر جای نهاده‌اند. مقاله حاضر ضمن بررسی مختصر جایگاه تاریخی هر کدام از فرق کلامی مذکور سعی دارد تا وجوه عمده‌ی اختلاف و افتراق آنان در موضوع مورد نظر را تجزیه و تحلیل نماید.
The relation between ration and religion as one of the oldest theosophical discourses and intellectual challenges among philosophers, theosophists, scholars and Moslem jurisprudents (and even non-Moslems) is a subject constantly considered the most important intellectual and philosophical preoccupation in the field of ideological, ethical and socio-political existence. Historical, the emergence of various sects in the territory of Islamic civilizations has its roots, before anything else, in rational approaches to religion and in other words in their attitudes towards the relation between ration and religion, spiritual intellect, ration and ideology, ration and religion and the like. Based on which, the theosophical sects of the Shiite, Mo'tazali and Asha'erah, with different rational interpretation and sometimes in conflict with Islamic religion emerged and presented interesting and attractive thoughts and viewpoints. Briefly studying the historical position of each of the mentioned theosophical sects, this article attempts to analyze the major differences among the theosophical sects in the subject.