بررسی علل و زمینه‌های شورش‌های گرجستان در دوره شاه‌صفی اول و پیامد آنها در مناسبات ایران و عثمانی
محورهای موضوعی : باحث معرفتی و روش­ شناختی تاریخ پژوهی
سید ولی اله موسوی
1
(دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام واحد نجف آباد. دانشگاه آزاد اسلامی نجف آباد. ایران)
کلید واژه: گرجستان, عثمانی, شاه‌صفی, موراوی, تیموراز (طهمورث), شورش,
چکیده مقاله :
یکی از پیامدهای سیاست شاه‌صفی اول و از نشانه‌های ضعف دوران سلطنت وی، وقوع شورش‌های داخلی، از جمله شورش‌های ایالت گرجستان است. شورش‌های گرجستان (شورش موراوی در 1039هـ. ق. و شورش تیموراز (طهمورث) در 1042 هـ. ق) با بهره‌گیری از زمینه‌های تاریخی، عوامل سیاسی و اجتماعی و شرایط حاکم بر گرجستان در دوران بعد از شاه‌عباس اول، علیه دولت صفویه وقوع یافتند. عاملین شورش (موراوی و تیموراز (طهمورث)، مرگ شاه‌عباس اول و حاکمیت ضعیف شاه جوان و بی‌تجربه نوه‌اش (شاه‌صفی) را فرصت مناسبی برای استقلال‌طلبی، جدایی‌خواهی و تأمین دیگر خواسته‌های خود دانستند و با تحریک احساسات مردم ایالت گرجستان و وعده استقلال به آنها و درخواست حمایت از عثمانی، بخش قابل توجهی از تلاش‌های نظامی شاه‌صفی و سپاه صفوی را به خود مشغول ساخته و زمینه دخالت دولت عثمانی در تحولات داخلی ایران و گرجستان و سرانجام تیرگی مناسبات و رویارویی ده‌ساله دو کشور همسایه را در دوره شاه‌صفی فراهم نمودند. در این مقاله، ضمن پرداختن به دلایل اهمیت گرجستان در دوره صفویه، علل و زمینه‌های شورش‌های گرجستان (موراوی در 1039 هـ. ق و تیموراز (طهمورث) در 1042 هـ. ق)، اقدامات شورشیان، ماهیت و خاستگاه این شورش‌ها و سرنوشت شورشیان بر اساس رهیافت تاریخی و به روش توصیفی- تحلیلی با استناد بر گزارش‌های مورخان رسمی صفوی و تحقیقات جدید، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.
One of the outcomes of the Shah Safi’s policy and the signs of his weakness in his reign period is the occurrence of the interior revolts including the revolts of the Gorgia state. The Gorgiarevolts(Mouravi revolt in 1039. A.H)and the Timouraz revolt (Tahmoreth) in 1042.A.H) were occurred by means of the historical, political and social backgrounds as well as the dominant circumstance in Gorgia in the priod after the Shah AbbasI and against the Safavidgovernment.The elements of the revolt(Mouravi and Timoraz(Tahmoreth), due to the death of the Shah AbbasI and the weak authority of the young and inexperienced king, considered his grandson (Shah Safi) as a suitable opportunity for independence, separation and the achievement of their demands and desires. Therefore, by means of the stimulation of people’s sensations in Gorgia and giving the promise of independence to them as well as the request of support of Ottoman misled a considerable part of Shah Safi’s military efforts and Safavid’s army to themselves and provide a basis for the interference of the Ottoman government in internal developments in Iran and Gorgia, causing their relationships to become strained which concluded a ten-year argument between the two countries during Shah Safi period. In this article, considering the reasons of the importance of Gorgia during Safavid period, the causes of the Gorgia’s revolt (Mouravi 1039.A.H and the Timouraz (Tahmoreth)1042.AH), the rebels’s efforts, the nature and the basis of these revolts and the destiny of the revolters have been concentrated according to historical, descriptive-analytic procedures relying on the reports of formal historians of Safavid and the recent studies and the researches.